Nederland

Het begrotingstekort van Nederland zou voor 2024 uitkomen op 2,9 procent van het bbp en de staatsschuld op 47,3 procent van het bbp. Met de nog steeds oplopende rente en het oplopen boven de 3% liggen noodzakelijke bezuinigingen op de loer evenals tientallen miljarden aan extra onkosten buiten de begroting om (zie onder) waardoor het begrotingskort feitelijk tot ruim 6% kan oplopen. Het begrotingstekort zou naar verwachting in 2028 pas op lopen naar 3,3 procent en voor 2032  uitkomen op 4,6 procent.

In het laatste kwartaal van 2023 gingen diverse grote retailers failliet en werden er duizenden werkloos. Het aantal werklozen is in de afgelopen drie maanden verder toegenomen, met gemiddeld 7000 per maand. In februari waren er 379.000 mensen werkloos. Dat is het hoogste aantal in bijna anderhalf jaar. De productieomvang gaat nog steeds omlaag en het vertrouwen van producenten neemt steeds verder af. Het producentenvertrouwen en het consumentenvertrouwen ligt ver onder het gemiddelde van de afgelopen twintig jaar en zal op termijn sterk verslechteren. De klimaat- en stikstoffondsen drukken op de overheidsfinanciën, net als duurdere zorg, sociale zekerheid, asiel en tekorten bij defensie. Door de gestegen rente moet Nederland ook miljarden per jaar meer betalen over de staatsschuld.  De Europese afgesproken grens is 3 procent. Grote beleidswijzigingen zijn nodig om het begrotingstekort van ruim 5 miljard euro niet tot boven de Europese norm op te laten lopen maar de extreme uitgaven voor defensie beletten dit. Defensie heeft het afgelopen jaar zo’n € 2,4 miljard meer uitgegeven dan het jaar ervoor. Daar komen nog extra kosten bij nu dat oorlogsschip Zr.Ms. Tromp zal worden ingezet in de Rode Zee om daar een bijdrage te leveren aan de veilige en vrije doorvaart. Daarnaast onderzoekt het kabinet of het Joint Logistic Support Ship Zr.Ms. Karel Doorman de komende maanden ook kan worden ingezet in het gebied. Voor 2024 bedragen de totale uitgaven voor Defensie 21,4 miljard. Er blijft dus minder geld over voor zorg, het onderwijs en welzijn. 

De Europese Investerings Bank financierde in 2023 2,1 miljard euro aan leningen verspreid over zestien projecten. Daarnaast financierde het Europees Investeringsfonds (EIF), dat zich richt op het mkb, 548 miljoen aan equity en garanties ter ondersteuning van het midden- en kleinbedrijf.

De stijgende rente heeft een flinke impact op de financiële huishouding van DNB. Door 460 miljoen euro uit de reserves te halen (waar ruim elf miljard op staat), kon het nettoresultaat nog op nul uitkomen, maar de Nederlandse Staat kan voorlopig geen dividend meer verwachten. Voor de  komende jaren worden miljardenverliezen verwacht en het afgelopen jaar had DNB voor het eerst sinds 1931 een verlies van bijna een half miljard euro. Dit jaar wordt een enorm verlies van ruim 3 miljard euro verwacht. DNB verwacht zelf dat de verliezen aanhouden tot 2028. De kans dat DNB met een negatief financieel vermogen komt te zitten is zeker aanwezig en als de huidige buffer van 11 miljard euro niet voldoende blijkt, moet de Nederlandse Staat financieel bijspringen. DNB denk zelf dat het te verwachten verlies de komende jaren kan oplopen tot wel 10 miljard. De verliezen zijn het gevolg van verslechterde economische omstandigheden, de gevolgen van de oorlog in Oekraïne en de pandemie. 

Staatsschuld

De Nederlandse staatsschuld bedroeg in 2023 49,5% bbp, wat neerkomt op circa 500 miljard euro. De totale uitgaven van het Rijk bedroegen 395  miljard euro en voor 2024 is dit 433,6 miljard. De inkomsten worden naar verwachting 402,9 miljard. Nederland betaalde in 2022 al 2,7 miljard euro meer aan de Europese Unie (EU) dan het ontving en moet nu opnieuw 3 miljard extra bijbetalen voor de verdere uitbreiding met meer lidstaten. De grootse kostenposten zijn de bijdrage aan de EU, de oplopende rente van de Staatsschuld, de immigratie, de energietransitie, de oorlog in Oekraïne en Israël, de vergrijzing, en de maatregelen ten behoeve van stikstof beperking. Door de afname van de overheidsschuld is de zogeheten schuldquote gezakt tot 45,9 procent. Dat betekent dat de omvang van de staatsschuld nu minder dan 46 procent bedraagt van de totale omvang van de Nederlandse economie. Daarmee voldoet Nederland nu nog ruimschoots aan de Europese normen die een maximale schuld van 60 procent van het bruto binnenlands product (bbp) voorschrijven.

Migratie is met 8 miljard euro opnieuw de grootste kostenpost, 4 miljard er van gaat naar het COA

In 2023 was de Nederlandse Overheid 860 miljoen euro meer kwijt aan rente-uitgaven. Dit loopt daarna verder op tot 1,6 miljard in 2024 en 2,3 miljard in 2025. En ook in de jaren daarna zullen de rentelasten verder stijgen. De lange rente stijgt volgens een raming van het CPB verder naar 2,7% in 2023 en 2024. Een steeds groter deel van de overheidsschuld moet daardoor tegen hogere rentetarieven worden geherfinancierd. De extra uitgaven voor de energiecrisis passen niet binnen de lopende begroting en bleken zelfs verkeerd berekend. Het twee maal uitkeren van 190 euro in november en december kostte de Overheid 3,15 miljard in plaats van de eerder berekende 2,6 miljard. Het kabinet kwam met een steunplan voor het mkb van rond de 3 miljard euro. Er moet 4 miljard euro naar infrastructuurprojecten als onderdeel van 7,5 miljard euro dat moest worden vrijgemaakt om nieuwe woonwijken bereikbaar te maken. De rest gaat naar investeringen in de infrastructuur voor auto’s (2,7 miljard euro) en fietsers (780 miljoen euro). In 2022 immigreerden 403.108 personen en emigreerden 179.310 personen uit Nederland. Om asielzoekers te plaatsen werden gemeenten overgehaald met 2.500 euro voor elke asielzoeker die vijf jaar lang geplaatst wordt. Asielzoekers die vrijwillig vertrekken ontvangen 5.000 euro. Er is een enorme corona-belastingschuld die in vijf tot zeven jaar tijd moet worden terugbetaald aan de fiscus. Zo’n 1700 bedrijven staan al op de rol voor mogelijke schuldsanering en daar komen er meer bij. Er worden dan ook veel faillissementen en opheffingen verwacht.

De Algemene Rekenkamer vindt dat sommige passages in het begrotingswijzigingsvoorstel (BBV) opnieuw onvoldoende duidelijk zijn en dat de rechtmatigheidsverantwoording, die besturen van decentrale overheden moeten afleggen onvoldoende is uitgewerkt. Het niet of onvoldoende verwerken van de aandachtspunten zou kunnen leiden tot een structurele onzekerheid over de rechtmatigheid van specifieke uitkeringen. De Algemene Rekenkamer moet mogelijk opnieuw een kanttekening bij de Rijksrekening maken. In 2020 werd er door de ministeries onder Rutte 9,1 miljard onrechtmatig uitgegeven. Van dat geld is niet goed duidelijk gemaakt hoe het is besteed. Daarmee werd de “tolerantiegrens van 1 procent fouten en onzekerheden’ die de Algemene Rekenkamer hanteert, fors overschreden. Het ministerie van Volksgezondheid (Hugo de Jonge) heeft hiervan alleen al onrechtmatig 5,1 miljard euro uitgegeven voor mondkapjes, beademingsapparatuur en testen ten behoeve van  Corona. Voor een deel van de spullen kon niet worden aangetoond wat ermee is gebeurd. Het onderzoek naar de mondkapjesdeal van Sywert van Lienden waarbij ook minister Hugo de Jonge verantwoordelijk was, kostte de Nederlandse Staat ruim 5 miljoen. In 2021 werd maar liefst opnieuw ruim 15 miljard euro aan kabinetsuitgaven gedaan die volgens de rekenkamer niet op orde waren. Het gevonden percentage van betalingen waarmee fouten zijn gemaakt is volgens de Rekenkamer toegenomen van 2,7 procent naar 3 procent. De auditors signaleerden ook risico’s met betrekking tot de EU-middelen die beschikbaar zijn gesteld in reactie op de coronacrisis en de aanvalsoorlog in Oekraïne. Gemeenten wacht een onzekere financiële toekomst met structurele tekorten die kunnen oplopen tot meer dan 1 miljard euro, daarvoor waarschuwt accountantsorganisatie BDO in een jaarlijkse analyse van de jaarrekeningen en begrotingen van de ongeveer 350 gemeenten in Nederland. De gemeente Amsterdam heeft een schuld van ruim 7,5 miljard euro opgebouwd en ook Amersfoort, Capelle aan den IJssel en Heerlen zaten in geldnood. Twaalf gemeenten staan zelfs onder curatele van de provincie, omdat ze tot 2024 geen enkel begrotingsjaar sluitend kunnen krijgen. Dat zijn er drie meer dan vorig jaar. De belastingdienst blijkt ook nog eens te hebben gefraudeerd en gediscrimineerd en bij veel Gemeentes maar ook bij de Rijksoverheid zijn de financiën niet op orde. De belastingdienst komt 400 werknemers tekort om achterstallige belasting te innen en is zwaar overbelast. Om Nederland aantrekkelijk te houden voor internationale bedrijven hebben ambtenaren van Financiën een manier bedacht om de extra kosten van de minimumbelasting voor sommige multinationals teniet te doen. In 2022 werd  41,7 miljard euro uitgegeven aan zaken die niet door de 2e kamer werden goedgekeurd. 23 miljard hiervan werd door het ministerie van Economische Zaken en Klimaat uitgegeven. De uitgaven werden gedaan op grond van artikel 2.27 Comptabiliteitswet. Het ministerie van Financiën experimenteert nog steeds met manieren om de toeslagenaffaire af te handelen. De kosten hiervoor werden bijna vier jaar geleden begroot op 310 miljoen, maar inmiddels is de 7,2 miljard euro gepasseerd en het einde is nog niet in zicht want er worden nog een ruim 1,5 miljard aan kosten verwacht.  De overheid nam voor 887 miljoen euro aan schulden en betalingsachterstanden van toeslagenouders over of scholden deze kwijt. Ook hebben bijna 84.000 gedupeerde jongeren “een financieel steuntje in de rug ontvangen. Om de tekorten te dekken willen de grote Gemeentes het verkeersboeteverdienmodel van de Overheid overnemen en willen nu ook zelf flitspalen plaatsen en overtreders beboeten.

Politiek

De grote landelijke politieke partijen deden het bij de verkiezingen van maart 2022 erg slecht. De kiezers waren de extreem hoge energieprijzen, accijnzen, btw en extreme provinciale en gemeentelijke heffingen en de extreme prijzen voor bouwvergunningen duidelijk meer dan zat.  Het wanbeleid op Gemeentelijk en landelijk niveau werd door kiezers afgestraft met “blanco- en niet stemmers” en proteststemmen op BBB. Het kabinet Rutte maakte op 7 juli een einde aan de coalitie en premier Rutte stapte op, na het land in deplorabele toestand te hebben achtergelaten. Ook zijn “verplichte” demissionaire status geeft hij binnenkort op voor hogere ambitie nl de functie van Secretaris Generaal van de NAVO.  Een Roemeense tegenkandidatuur is echter nog een te nemen hobbel voor Rutte. Ook de Hongaarse minister van Buitenlandse Zaken laat weten dat de Rutte voor de regering in Boedapest niet aanvaardbaar is als nieuwe NAVO-chef, vanwege zijn jarenlange harde opstelling tegen Hongarije. Slowakije sluit zich bij deze twee landen aan. Turkije die eerst ook nog tegen de benoeming was werd privé bezocht door Rutte en was daarna om. Welke toezeggingen hiervoor zijn gedaan blijft nog even onbekend, maar wellicht dat Turkije nu wat sneller de EU in kan. Ruttes erfenis is een provincie Groningen die hun huizen verloren zagen gaan door ongebreidelde gaswinning, 68.376 ouders die failliet of ten onder gingen door de jarenlang slepende toeslagenaffaire en kinderen die onnodig uit huis geplaatst werden, de overvloed aan toegelaten immigranten waardoor huisvesting van het Nederlandse volk onbereikbaar werd, de onrust en paniek onder boeren omdat Nederland als enige land in Europa boerenbedrijven weg wilden vanwege het milieu. Overheidsinstellingen waren volgens een enquêtecommissie jarenlang blind voor mens en recht, waardoor burgers zijn vermorzeld. Kabinet en parlement hebben gefaald, uitvoeringsorganisaties hebben onrechtmatig gehandeld en de rechtspraak bood geen bescherming aan mensen. Duizenden veroordeelden lopen vrij rond door personeelsgebrek bij de penitentiaire inrichtingen en duizenden strafzaken lopen, of hopeloos achter, of kunnen niet eens worden behandeld en worden geseponeerd. Een vervuild klimaat vanwege het toestaan van chemische lozingen en het in stand houden van Tata steel die geen strobreed in de weg werd gelegd als het om milieuvervuiling en het verspreiden van ziekmakende stoffen ging, het doneren van 10 miljard aan Oekraïne voor een niet te winnen oorlog tegen Rusland, de abnormale inflatie en energiekosten stijgingen die voor veel bedrijven de nekslag was, een jarenlang durend onderzoek naar de neergeschoten MH17, een veroordeling in zijn periode als staatssecretaris van Sociale Zaken voor rassendiscriminatie in 2007, etc, etc.

De grote problemen op de Nederlandse woningmarkt werden veroorzaakt door verkeerde beleidskeuzes van de kabinetten Rutte en niet alleen door de komst van de vele migranten en asielzoekers. Het Kabinet viel om vanwege de tegenstand van de VVD om te komen met een Spreidingswet voor het huisvesten vluchtelingen en het toestaan van gezinshereniging.  In de 1e Kamer kreeg de Spreidingswet dankzij de VVD alsnog een meerderheid waardoor het Kabinet feitelijk voor niets is afgetreden. De VVD in de 1e Kamer voert hiermee een ander beleid dan de VVD in de 2e Kamer en ook bij de formatie van een nieuw Kabinet zal Yeşilgöz-Zegerius (VVD) niet langer als geloofwaardig en betrouwbaar beschouwd kunnen worden.  De druk op snel formeren wordt opgevoerd door het komende vertrek van Rutte en keuzes die moeten worden gemaakt voor migranten en defensie. 

Ook demissionair vice premier Carola Schouten (CU), demissionair minister van Financiën Sigrid Kaag (D66) en Demissionair minister van Volksgezondheid Ernst Kuipers zijn vertrokken voor een functie aan de Nanyang Technological University in Singapore. Voor Kaag was de veiligheid van haar gezin de reden van het vertrek. Het kabinet werd volgens haar niet onder onder een gunstig gesternte geboren. “Het had te lang geduurd, het was heel moeilijk en eigenlijk waren we al bijna moe en bijna uitgeput voordat we aan het kabinet begonnen” verklaarde ze. Haar drastische milieumaatregelen konden op weinig steun rekenen en boeren die hun bedrijf ten gronde zagen gaan hebben het haar niet in dank afgenomen en stemden bij de Provinciale Staten verkiezingen massaal op de BBB en later bij de landsverkiezingen op PVV. Ook het tweejarige ministerschap van Sigrid Kaag speelt een rol. Bij haar vertrek vorige maand liet Kaag de Nederlandse staatskas achter met de hoogste staatsschuld aller tijden (500 miljard euro). Tijdens haar ministerschap nam de staatsschuld toe met ruim 50 miljard euro. Ook de Kamervoorzitter, SGP leider van der Staaij, Staatssecretaris Gunay Uslu en 44 Kamerleden stapten op. 22 november 2023 waren er nieuwe verkiezingen waarbij BBB Mona Keijzer naar voren schoof als toekomstige premier, D66 Rob Jetten en de VVD de Turkse Dilan Yeşilgöz-Zegerius. Alleen Pieter Omtzigt kwam nog niet met een potentiële premier. Geert Wilders met zijn PVV won de verkiezingen met een ruime meerderheid van 37 zetels en staat tijdens de formatie in peilingen zelfs op 52 zetels. De andere grote partijen hebben Wilders gecanceld vanwege zijn financieel onuitvoerbare en voor hen onwenselijke en ongrondwettelijke verkiezingsprogramma. Zetelverdeling na verkiezingen: PVV: 37, Groenlinks-PvdA: 25, VVD: 24 en NSC: 20.

De kabinetsformatie stond enige tijd onder druk nadat Pieter Omtzigt er uit stapte nadat hij inzage kreeg in de deplorabele staat van de Overheidsfinanciën die nu ook door het CPB erkend wordt. Die druk wordt alsmaar groter nu vrijwel alle demissionaire bewindslieden het hazenpad hebben gekozen. Vanaf juni wil Mark Rutte richting NAVO. 

Plasterk werd benoemd tot verkenner en later tot informateur, maar het formeren stopte na ruim twee maanden op 6 februari nadat Omtzigt onverwachts vertrok, nadat 21 (vertrouwelijke) brieven over bovenstaande financiën vanuit de diverse ministeries Plasterk een week lang werden achtergehouden en deels pas op het laatste moment met Omtzigt werden gedeeld. Ook het CPB kwam enkele weken later met een waarschuwing voor de te verwachte financiële tekorten. Omtzigt liet per app weten dat hij was vertrokken en niet meer terug zou komen. Hij was al een aantal keer huilend weggelopen en wilde ondanks dringende verzoeken daarna ook niet meer aan tafel met Plasterk en de coalitiegenoten. Omtzigt zou zich vreemd hebben gedragen bij de formatiegesprekken. Hij had regelmatig huilbuien en verhefde zijn stem. Op momenten dat er gevraagd werd om stelling te nemen over een onderwerp verliet hij dan heel vaak en onverwacht de vergadering. Hij had op 10 januari aan PVV, VVD en BBB al te kennen had gegeven dat hij niet in een meerderheidskabinet wilden stappen, omdat de ’rechtstatelijke afstand tot de PVV te groot is. Omtzigt kon ook niet omgaan met de nonchalante houding van zijn coalitiegenoten over de ernstige financiële problemen en de uitlatingen van hen per tweet aan de buitenwereld. PVV-leider Wilders stelde per motie Kim Putters per 15 februari aan als nieuwe informateur. De opdracht aan Putters, voorzitter van de Sociaal-Economische Raad en PvdA-lid, is een extraparlementair kabinet onder leiding van de 4 partijen, waarbij geen van de 4 partijen de minister president levert, de enige optie. Putters kwam 14 maart met het officiële rapport hierover. Vanuit de bevolking worden nieuwe verkiezingen geëist. Het onderwerp was meteen trending op X (Twitter). Elbert Dijkgraaf (SGP) en Richard van Zwol (CDA) zijn de nieuwe informateurs die nu met de vier partijen over de inhoud en een akkoord moet gaan praten. Wilders geeft aan de tijd dat ze alles weggeven voorbij is, waardoor er nu al een breekpunt ontstaat en nieuwe verkiezingen onontkoombaar zijn. De CDA, PvdA/Groen Links, SP en D66 zijn lichtelijk in paniek over de positieve vooruitgang voor “Wilders 1” en probeerden in het debat van 20 maart de constructie te ondermijnen en de 4 partijen tegenover elkaar uit te spelen. Ook sparken ze onderling af en uit om geen partijleden te leveren voor een kabinet met Wilders. Het extra parlementaire kabinet wil de helft van het kabinet van buiten de politiek halen. Dus toch voor de helft een zakenkabinet. Het AD blunderde met een bericht dat oud-VVD-minister van Financiën en Volksgezondheid Hans Hoogervorst wel premier wilde worden, maar een ander bleek zich voor hem te hebben uitgegeven. De PVV pleit voor haar verkiezing in de EU niet langer voor een vertrek van Nederland uit de Europese Unie. Eerder zette de PVV voor de kabinetsformatie ook zijn omstreden anti-islamwetsvoorstellen, de militaire steun aan Oekraïne en zijn premierschap in de ijskast. Voor verder ideeën ontbreekt elke financiële ruimte vanwege de benodigde bezuinigingen. (zie onder voor de uitgaven). BBB stemde ondertussen tegen de verhoging van de minimum inkomen en tegen het versneld uitkopen van boeren die in de knel zitten. Demissionair landbouw minister Adema diende een pakket maatregelen in zoals een hogere graslandsubsidie, voedsel met minder eiwitten en een maximumaantal koeien per hectare. BBB is tegen. Veel jonge boeren vragen dringend om een oplossing en willen dat er actie komt. De urgentie is enorm. BBB wacht liever op Brussel.

Onder de Overheid vallen 12 ministeries, 21 waterschappen, 12 provincies, 342 gemeentes, het UWV, de Sociale Verzekeringsbank (SVB) en de politie. Ook particuliere instellingen met een overheidstaak, zoals de Stichting Centraal Bureau Rijvaardigheidsbewijzen (CBR), vallen onder overheidsorganisaties. Nederland telt circa circa 18 miljoen inwoners, De Nederlandse regering is onderverdeeld in 12 ministeries:

• Ministerie van Algemene Zaken
• Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties
• Ministerie van Buitenlandse Zaken
• Ministerie van Defensie
• Ministerie van Economische Zaken en Klimaat
• Ministerie van Financiën
• Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat
• Ministerie van Justitie en Veiligheid
• Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit
• Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap
• Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid
• Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport

Corona/Covid

Ondernemers kregen gedurende de coronacrisis zo’n 8 miljard euro aan tegemoetkoming in de vaste lasten uitgekeerd. Door stagnatie in toeleveringen, gedwongen sluitingen vanwege besmettingen onder het personeel kwamen veel bedrijven in financiële nood te verkeren. Sinds het begin van de coronacrisis hebben banken in Nederland aan ruim 161.000 ondernemers 23,7 miljard euro leningen of kredietruimte verstrekt. Het gaat in totaal om 32.000 leningen ter waarde van 20,7 miljard euro en om 129.000 bedrijven die uitstel van betaling hebben gekregen. Ruim 650.000 bedrijven hebben vanwege de pandemie een beroep gedaan op een of meer steunmaatregelen. Dat is 34,8 procent van alle bedrijven  in Nederland. 15,1 % van de bedrijven vroeg om het uitstellen van belastingbetaling voor een bedrag van 20,8 miljard euro. De twee jaar durende steunmaatregelen liep van maart 2020 tot en met juni 2022. De meest aangevraagde regeling was de TOZO, inkomenssteun die vooral werd gebruikt door kleine zelfstandige ondernemers zoals zzp’ers. Voor 18,1% van de zzp’ers die de steun ontvingen kostte dit 3,5 miljard euro, TOGS of TVL (tegemoetkoming in schade of vaste lasten)kregen 12,9% van de bedrijven en dat kostte 10,1 miljard euro. De loonkostensteun NOW vroegen 7,3% van de bedrijven aan en kostte de Staat 23,9 miljard euro. Wanneer de steun onterecht is ontvangen moet deze worden terugbetaald. De ondernemers die gebruik maakten van belastinguitstel moeten nu binnen 5 tot 7 jaar met rente terug gaan betalen. Dit gaat een hoop faillissementen opleveren. Zo’n 1700 bedrijven staan al op de rol voor mogelijke schuldsanering Veel bedrijven waaronder De Thermen in Rosmalen gingen al failliet. Zelfs grote ketens als ICI Paris, Adidas, Deichmann, H&M, Mediamarkt, BCC en Big Bazar konden door de Corona crisis de huur niet langer betalen en hadden Overheidssteun nodig. Nederlandse banken verleenden sinds maart 2020 negentien miljard euro aan steun in de vorm van extra leningen of uitstel van aflossingen aan 161.000 ondernemers en bijna 34.000 particulieren. De Corona pandemie kostte de Nederlandse Overheid zo’n 92 miljard euro en het begrotingstekort voor 2023 liep op naar 49,2 procent. Op het ministerie van Volksgezondheid was ten tijde van minister Hugo de Jonge (CDA) de administratie slecht op orde. De coronacrisis verergerde de boekhoudkundige chaos op het ministerie, omdat in grote haast medische spullen gekocht moesten worden. Van een bedrag van 5,1 miljard euro is onduidelijk of het wel goed is besteed. 

Industrie

De Tata Group waartoe ook de voormalige Hoogovens in IJmuiden toe behoren kampt met onverantwoord hoge verliezen en schulden. Dat geldt ook voor Tata Motors en voor de hotel- , energie- en telecomactiviteiten van het concern. In 2019 werd een verlies geleden van 925 miljoen euro en naar aanleiding daarvan wordt gereorganiseerd en worden er in Nederland circa 850 banen geschrapt. Grondstoffenhandelaar Trafigura had ook slechte resultaten en British Steel is met een schuld van circa 880 miljoen pond insolvent verklaard en met behulp van de bank en de Overheid naarstig op zoek naar een Chinese koper. Een rechter heeft de op een na grootste staalproducent van Groot-Brittannië in een procedure van “gedwongen liquidatie” geplaatst. Het bedrijf werd in 2016 door investeerder Greybull voor 1 pond overgenomen van het Indiase Tata Steel, dat af wilde van de verlieslatende tak. De Europese Commissie heeft maatregelen moeten nemen om de staalindustrie in Europa te beschermen tegen de concurrentie uit China en dat gaf korte tijd enige verlichting. Tata Steel, Thyssenkrupp en Salzgitter smeekten bij Brussel om meer importbeperking vanuit China en de VS en verwachten duizenden ontslagen. Begin 2019 moesten bij Arcelor Mittal ook al tweeduizend werknemers vertrekken. Chemieconcern Chemours staat op de nominatie om gesloten te worden. Zuivelcoöperatie FrieslandCampina, een coöperatie met 15.000 melkveehouders als lid bekend van onder meer de merken Campina, Chocomel, Friesche Vlag en Valess vleesvervangers sloot in maart 2019 al haar Duitse fabriek in Gütersloh om de winstgevendheid in Duitsland te verbeteren. Door de sluiting verloren 231 werknemers hun baan. FrieslandCampina hakt nu ook in Nederland in het personeelsbestand om kosten te besparen. De komende twee jaar wordt het aantal arbeidsplaatsen van 22.000 met 1800 (8%)verminderd, waarvan 1200 al in 2024. Bij FrieslandCampina werken 13.000 werknemers (fte).  

Automarkt

Bouw

De grote bouwbedrijven hebben inmiddels een of meerdere aandelenemissies moeten doen om het hoofd boven water te houden. De aangescherpte normen voor PFAS. PFAS (ruim 6000 chemische stoffen (poly- en perfluoralkylstoffen)) belemmeren de bouw. De giftige stoffen komen voor in de bodem, in het grondwater, in sloten en rivieren. De hele vastgoedsector stort langzaam maar zeker in. 

Scheepvaart

Orders voor nieuwe containerschepen bereikten een nieuw dieptepunt. Twee grote rederijen gingen binnen een maand failliet. Flinter Barendrecht met 31 schepen en Abis met 21 schepen. Bertram Rickmers heeft een deel van zijn scheepvaartimperium moeten redden via een samenwerking met Zeaborn. Bij scheepswerf Keppel Verolme verdwenen bijna 100 van de 350 banen. Ook rederij Vroon in De Central Industry Group (CIG) in Groningen moest door investeringsmaatschappij Nimbus worden gered. Het bekendste CIG-bedrijf Centraalstaal in Groningen, dat voorgevormde staalplaten voor schepen levert moest met reorganisaties het aantal werknemers terugbrengen van 120 naar 50. Het bedrijf ging failliet en werd in tweeën geknipt voortgezet door de scheepswerf Ferus Smit en CIG Architecture.  Ook Wolfard & Wessels Werktuigbouw in Hoogezand, actief in de offshore, kwam in de problemen. Het maakte na een faillissement een doorstart met de helft van de 104 werknemers. De Nederlandse Overheid stelde om de sector van de ondergang te redden vijf miljoen euro beschikbaar via de Subsidieregeling Duurzame Scheepsbouw (SDS) waardoor rederij Van Oord ondanks de malaise alsnog een nieuw kraanschip (op aardgas) kon bestellen bij scheepswerf Neptune die met de winst de opgelegde last onder dwangsom voor milieuvervuiling kon betalen. De ChristenUnie stond niet alleen aan de basis van het creëren van de subsidie maar was ook van doorslaggevende betekenis bij de toestemming voor de wijziging van het bestemmingsplan en een ruimere milieuvergunning ten behoeve van nieuwbouwplannen van de scheepswerf Neptune Shipyards. Ook het noodlijdende Royal IHC mocht met geld van SDS zo’n schip op gas bouwen. In juni 2015 moesten bij IHC Merwede 500 honderd banen verdwijnen vanwege reorganisatie door teruggelopen orders. IHC is eigendom van Parkland N.V. van Cees de Bruin van investeringsfonds Indofin (62.10%), Stichting Administratiekantoor Management en Personeel IHC (27.89%) en Rabo Capital B.V. (10.01%). Norddeutsche Landesbank (Nord/LB) heeft in 2016 een nettoverlies van 1,9 miljard euro geleden. Er moest vorig jaar 2,9 miljard euro opzij gezet worden voor de extreme verliezen in de scheepvaart.  Polen, Tsjechen, Bulgaren en Roemenen houden de Nederlandse binnenvaart nog enigszins draaiende. Zo’n 30% van de banen op de schepen wordt ingenomen door buitenlandse matrozen, schippers en kapiteins. Niet het Nederlandse Damen Shipyards mag voor defensie vier onderzeeërs bouwen voor de Koninklijke Marine, maar de Franse scheepsbouwer Naval Group. Het ziet er naar uit dat Damen deze mega-order van 4 tot 6 miljard euro misloopt. Voor een aantal Nederlandse provincies de aanleiding om een brandbrief te sturen aan het kabinet. Het brandje, ook in de 2e Kamer, wordt geblust met de opdracht aan Damen voor het bouwen van 4 oorlogsfregatten voor 2,5 miljard euro. 

Boeren

Het is crisis in de melkveehouderij en sluiting van een paar duizend melkveebedrijven dreigt, waardoor de Nederlandse economie onnodig bijna een miljard aan netto toegevoegde waarde kwijt kan raken en volgens Milieudefensie hangt er zelfs een prijskaartje van 2,1 miljard euro aan vast. Zo’n 8000 zeldzame koeien die een onderdeel zijn van ons culturele erfgoed dreigen op termijn te verdwijnen vanwege het stikstofprobleem. Een crisistop met banken (ABN Amro, Rabobank), diervoederproducenten en boerenorganisaties leidde er toe dat er 7,4 miljard euro werd uitgetrokken om de melkveestapel te reduceren. Voor 2030 moeten er van de EU uiteindelijk circa 500.000 koeien verdwijnen om Nederland aan de regels en akkoorden te laten voldoen. Dat is ongeveer een kwart van de melkveestapel. Het klimaatfonds kost Nederland 35 miljard euro in de komende 10 jaar. In 2023 is dit voor warmtenetten 200 miljoen euro, wind op zee 180 miljoen euro, waterstof 145 miljoen euro. Het kabinet trekt in 2024 ruim 9 miljard euro uit om van Nederland hét knooppunt voor groene waterstof in Europa te maken. Het transitiefonds landelijk gebied en natuur kost zo’n 24 miljard euro. Zo’n 3000 boerenbedrijven  zijn door het kabinet als piekbelaster gekwalificeerd en krijgen tot begin 2-24 de tijd om te beslissen of ze in ruil voor 120 procent van de bedrijfswaarde willen stoppen met hun bedrijf. In totaal is daar bijna een miljard euro voor uitgetrokken. Ook voor de land- en tuinbouw is het einde nabij. Vanwege de benodigde migranten, het stroomverbruik, en het oppervlaktegebruik zijn ze niet langer gewild door onder andere de Nederlands Bank en de diverse overheden.  Naast de vestigingssteun komt er ook een andere subsidie uit het GLB speciaal voor aankomende jonge boeren en tuinders. Er is voor de periode 2023-2027 1,25 miljoen euro beschikbaar voor ‘Samenwerken aan generatievernieuwing’. Deze regeling is voor jonge landbouwers en zij-instromers die geïnteresseerd zijn om (eventueel samen) een boerenbedrijf te starten. Samenwerkingsverbanden kunnen subsidie aanvragen voor projecten waarin gewerkt wordt aan het uittesten van vernieuwende concepten die landbouwgrond en het agrarisch ondernemerschap toegankelijker maken voor (potentiële) jonge landbouwers.

Visserij

Het Europees Parlement stopte met de pulsvisserij in Europa, waar miljoenen in zijn geïnvesteerd. Pulsvissen is een moderne vistechniek waarbij gebruik wordt gemaakt van een visnet dat stroomstootjes afgeeft. Het Europees Parlement stemde op Frans initiatief voor een verbod op deze manier van vissen omdat deze techniek slecht zou zijn voor de natuur.  Slechts 22 van de oorspronkelijke 84 pulsontheffingen mochten in 2020 nog gebruikt worden. en een derde van de kotters gaat naar de sloop, door de Brexit viel ook een deel van de visgronden weg, de stikstofuitstoot van garnalenvissers moet omlaag en de garnalenvissers mogen als het aan de Europese Commissie ligt straks helemaal niet meer vissen in beschermde gebieden. De resterende visserij gaat nu ten onder aan de hoge brandstofprijzen.

Sier- en fruitteelt

Door de sancties tegen Rusland, die sinds 2014 zijn ingesteld, zijn de fruittelers een belangrijke afzetmarkt kwijtgeraakt. Nieuwe afnemers zijn er niet door het overaanbod van appels en peren uit Oost-Europa, waar de teelt met subsidie uit Brussel wordt gesteund. Vanwege de Coronacrisis kregen bloementelers en aardappelboeren 650 miljoen steun. (70 procent van de omzetderving). De torenhoge energiekosten vormen een extra aanslag op de sector en veel telers zijn al gestopt.

Detailhandel

Gemiddeld daalde het aantal winkels met 4,4% in tien jaar tijd tot 95.630 en in  januari 2022 waren er nog 83,8 duizend fysieke winkelvestigingen in Nederland over. In 2022 is het Nederlandse winkelbestand met nog eens 1.278 winkels afgenomen. Er zijn vooral minder winkels in dvd’s en cd’s, fotocamera’s en baby- en kinderkleding. Het aantal fysieke speelgoedzaken in Nederland is de afgelopen vijf jaar gedaald van 1214 (2015) naar 832 (2019), terwijl het aantal online speelgoedwinkels toenam van 670 naar 1398. Het aantal online winkels steeg naar 32.000 vooral in kleding. Van fysieke kledingwinkels zijn er 6% minder. Zalando had zelfs 1 miljard bezoekers en het aantal klanten groeide, met 17,5 procent, tot 29,5 miljoen. De omzet kwam uit op 1,5 miljard euro, een stijging van 26,7 procent ten opzichte van dezelfde periode vorig jaar. Tussen de zestig en zeventig procent van de zelfstandige winkeliers lijdt echter verlies en leeft onder de armoedegrens. Grote ketens met in totaal meer dan 3.000 vestigingen zijn in korte tijd failliet gegaan, doorgestart of werden opgekocht door veelal buitenlandse investeerders of bedrijvendokters, die bedrijven leeg trekken door het onroerend goed te verkopen en de opbrengsten te besteden aan bonussen of deze weg te sluizen naar belastingparadijzen. 281.850 gebouwen (3%) staan inmiddels leeg, waarvan er 20.000 winkels waren.

Handel en industrie

Door de sluiting van horeca tijdens de Coronapandemie daalde de winst van 2,5 miljard euro in 2019 naar 1,2 miljard euro in 2020. Het kabinet moet 1,73 miljard euro investeren om chipmachinefabrikant ASML in Nederland te houden Onder meer de technologiebedrijven ASML en NXP krijgen onder de noemer ‘Project Beethoven’ een omvangrijk pakket maatregelen. Voor deze maatregelen voor onderwijs, kennis en de ruimtelijke infrastructuur wordt € 2,51 miljard euro uitgetrokken. Van de totale bijdrage van Rijk en regio van € 2,51 miljard, wordt door het Rijk € 1,73 miljard bijgedragen. Daarvan komt € 1,28 miljard uit het budget van het Nationaal Groeifonds en de rest onder andere uit het Mobiliteitsfonds. Het chiptekort zorgde er eerder voor dat de verkoop en levering van nieuwe auto’s stagneerde en dat elektrisch rijden op de helling kwam te staan. 

Rechtspraak

Het Openbaar Ministerie (OM) Oost-Nederland liet ongeveer vijftienhonderd strafzaken niet meer voor de rechter komen vanwege een tekort aan personeel bij de rechtbank Gelderland. En om in alle drukte ruimte te houden voor “urgentere zaken” vroeg het OM eind november 2022 aan de rechtbank opnieuw om zaken te schrappen die gaan om eenvoudige mishandeling, eenvoudige diefstal, belediging, bedreiging, maar ook lichte drugszaken en verkeerszaken.  Recent werden ook nog ruim 50 zaken in Den Haag geschrapt. Het gaat om zaken die meer dan anderhalf jaar wachten op behandeling door een politierechter. Die behandelt strafzaken waarin maximaal één jaar celstraf kan worden opgelegd. Het gaat in dit geval om eenvoudige misdrijven, zoals diefstallen, verkeerszaken en bezit van hennep. Een aantal zaken werd geseponeerd, andere werden afgedaan met een strafbeschikking. Eventuele slachtoffers die het niet eens zijn met de afhandeling van hun aangifte of beslissing in hun zaak, kunnen een klacht indienen bij het gerechtshof. Tijdens de coronaperiode is er een forse achterstand ontstaan. Het Openbaar Ministerie komt 104 voltijds officieren van justitie tekort. Ook is er een tekort aan zeker 50 rechters. Om de capaciteitsproblemen bij de rechtspraak op te lossen wordt er de komende jaren 155 miljoen euro per jaar extra uitgetrokken voor het aantrekken van nieuwe rechters en rechtbankpersoneel. Het ministerie heeft er ook voor gekozen om 1800 veroordeelden voorlopig niet op te sluiten vanwege personeel- en plaatsgebrek.

Gevangenissen

De gevangenissen die nog over zijn kampen met een personeelstekort waardoor delinquenten moeten wachten op hun straf. De situatie in de gevangenissen is zo nijpend dat het demissionaire kabinet heeft besloten dat mensen die een celstraf tot twee maanden hebben openstaan, hun straf op een later moment mogen uitzitten. Die termijn bleek echter tekort en in de praktijk worden nu ook langgestraften vrijgelaten. Zelf een gedetineerde met 4,5 cel loopt vrij rond. Bij dergelijke lange gevangenisstraffen gaat het om overvallers, verkrachters, drugscriminelen en plofkrakers. Voor 2400 gestraften is er geen plaats in de gevangenis. Naast het uitstellen van deze celstraffen mogen gedetineerden soms al op vrijdag naar huis als hun straf eigenlijk pas in het weekend of op maandag verloopt. De noodmaatregelen gelden sowieso voor de komende maanden.  Zo’n 2400 mensen zijn veroordeeld tot celstraffen, maar zitten niet in een cel vanwege personeelstekort. 90 procent van de bewaarders vindt dat het werk zwaarder is geworden. De helft van het personeel zegt dat het ook steeds onveiliger wordt. Mensen worden bedreigd, gewurgd, krijgen stront over zich heen, worden uitgescholden of van de trap gegooid. Soms zie je dat bewaarders door andere gedetineerden moeten worden gered. De verantwoordelijk minister Weerwind van D66 loog eerder tegen de 2e kamer toen hij zei dat het alleen om gedetineerden ging die een licht vergrijp hadden gepleegd. De 2e Kamer verkeerd of bewust fout informeren betekent dat deze zal moeten aftreden. 

Energie

TenneT, de beheerder van het hoogspanningsnet in Nederland en een groot deel in Duitsland is nu nog volledig in handen van de Nederlandse Staat. Het demissionair kabinet heeft besloten om een tijdelijke lening van 25 miljard euro aan netbeheerder Tennet te verstrekken. Het energienet heeft te maken met capaciteitstekorten onder andere door het snel willen invoeren van groen vervoer en het behalen van milieu normen. Met het Klimaatakkoord en het Klimaatplan zet Nederland de transitie in naar de Klimaatdoelen zoals die zijn vastgelegd in de Klimaatwet. Dit houdt in dat het energiesysteem nagenoeg emissievrij dient te zijn in 2050. De transitie vergt investeringen in het energiesysteem (levering en productie, infra, gebruik) die per saldo gepaard gaan met hoge kosten voor burgers en bedrijven. In de afgelopen jaren is een aandeelhouderschap door de Duitse Staat onderzocht. Uit gesprekken is gebleken dat ook de Duitse Staat een toegevoegde waarde ziet om de mogelijkheden voor een investering in TenneT en dit heeft geleid tot een intentieverklaring (‘joint declaration of intent’, ‘JDI’). Op basis van deze JDI zijn de onderhandelingen gestart over de voorwaarden voor een investering door de Duitse Staat. te onderzoeken. In de komende maanden zal met Duitsland gekeken worden hoe het aandeelhouderschap uitgewerkt kan worden. Tijdens de verdere onderhandelingen is duidelijk geworden dat Duitsland een meerderheidsaandeelhouder wil worden in het Duitse deel van TenneT. TenneT schat haar huidige investeringsagenda voor de periode 2020-2029 in op een bedrag tussen de €40 tot €50 miljard. Hiervan is het benodigde extra eigen vermogen dat door de aandeelhouders moet worden opgebracht geschat op 5,3 miljard euro.  70% van het investeringsbedrag zou nodig zijn voor het Duitse elektriciteitsnet. De benodigde meer investeringen in de energietransitie bedragen in de periode tussen 2015 en 2050 ruim 350 miljard euro. Daarvan is al ongeveer 20 miljard euro uitgegeven tussen 2015 en 2020. En er dient dus nog 100 miljard euro te worden geïnvesteerd tussen 2020 en 2030. TenneT is sinds december 2006 al wettelijk verplicht om alle offshore windparken in de Duitse Noordzee aan te sluiten op het elektriciteitsnet. Naast planning en ontwerp is TenneT Offshore ook verantwoordelijk voor de aanleg en de daaropvolgende exploitatie van netaansluitingen op zee tot aan het punt op het land waar de energie aan het Duitse elektriciteitsnet wordt geleverd. Naast uitbreiding en versterking van de netten om aan de groeiende capaciteitsvraag te voldoen, ligt er ook een grote onderhoudsopgave voor TenneT. Een aanzienlijk deel van het hoogspanningsnet bereikt het einde van de technische levensduur en dient te worden vervangen en gemoderniseerd. Tegelijkertijd ligt er een significante onderhoudsopgave om het bestaande netwerk nu en in de toekomst betrouwbaar te houden. Op het elektriciteitsnet in Friesland, Gelderland en Noord-Holland zijn nieuwe knelpunten ontstaan. Op deze punten is de maximale capaciteit van het net bereikt. Om dit uit het slop te trekken, wordt er 500 miljoen euro geïnvesteerd in een netwerkbedrijf. Stedin heeft vorig jaar ruim 700 miljoen euro geïnvesteerd in het netwerk. Er volgen naar verwachting meer investeringen ter waarde van zeker 8 miljard tot 2030. Met de bijdrage van 500 miljoen wordt de Staat voor 11,9 procent aandeelhouder.  Zo’n 6600 bedrijven kunnen niet functioneren, omdat ze wachten op aansluiting op het net. Hetzelfde lot wachten bedrijven voor de drinkwatervoorziening. Van de tien drinkwaterbedrijven balanceert ruim de helft op de rand van hun reserves. Bedrijven moeten 10 procent van de vraag van hun klanten aan reserve achter de hand hebben. Zeven bedrijven halen deze grens niet. De winning van olie en gas wordt zwaarder belast en  energiebedrijven moeten in 2023 twee miljard euro extra belasting betalen. Rijkswaterstaat  had 270 miljoen euro uitgetrokken voor schoner water in Gelderland en Overijssel, maar de kosten blijken maar liefst 438 miljoen euro te bedragen.

Delfstoffen en (kern)energie

Decennia lang werd de Nederlandse gasvoorraad voor een appel en een ei verkocht aan het buitenland. Het aanleggen van een extra eigen voorraad werd achterwege gelaten, met als gevolg dat er binnen een week na de sancties tegen Rusland al prijsverhogingen moesten worden doorgevoerd en vloeibaar gas per boot vanuit de Verenigde Staten moest worden geïmporteerd. Nu de Duitse Staat de Duitse tak van Gazprom heeft genationaliseerd, hoefden Nederlandse publieke instellingen hun gascontract met dat bedrijf niet op te zeggen. Tientallen gemeenten en andere instellingen deden dat, omdat het ministerie van Economische Zaken daarop stond. Dit kost de staat dit jaar tientallen miljoenen aan compensatie. Het kabinet wil twee nieuwe kerncentrales bouwen en daar is 3 tot 9,5 mrd meer nodig dan de vijf miljard euro die al was gereserveerd. Daarnaast trok het kabinet eind 2022 zo’n 783,5 miljoen euro uit voor financiële steun aan waterstofprojecten en in 2023 nog een s 250 miljoen. Bij de Voorjaarsbesluitvorming 2023 is een bedrag van € 65 miljoen gereserveerd voor het SMR-programma, tot en met 2030. Bij de EZK-begrotingsbehandeling voor 2024 is per amendement het uitgavenbedrag voor 2024 verhoogd naar € 10 miljoen en de resterende beschikkingsruimte volledig gereserveerd. Dit zijn slechts de voorbereidingskosten voor een visie op kernenergie.

Sinds 2018 is Nederland netto-importeur van aardgas en dat kost Nederland miljarden. Vanaf 2014 werd de eigen gaswinning onder druk van de bevolking stapsgewijs verminderd om het aantal aardbevingen in de provincie Groningen terug te dringen. Minister Wiebes (Economische Zaken) sloot met Shell en ExxonMobil een deal voor de financiële afwikkeling van het dichtdraaien van de gaskraan in Groningen. De gasdeal kostte de Nederlandse Staat bijna 3 miljard euro. Na aftrek van de winstbelasting kwam dat neer op een bedrag van netto 1,6 miljard euro. In 2022 volgde een parlementaire enquête over de kwestie en daaruit kwam de conclusie dat de Staat en oliebedrijven Shell en ExxonMobil zes decennia lang honderden miljarden hebben verdiend aan de gaswinning ten koste van schade en pijn bij de lokale bevolking. In 2023 is er 10 miljard euro extra nodig om de schade in Groningen versneld te herstellen. Een uitgebreid pakket aan maatregelen is nodig om de ‘ereschuld’ aan Groningen en Noord-Drenthe in te lossen. Het IMG is van plan om in de toekomst ook twee andere vergoedingen in Drenthe uit te rollen. Dat gaat om een vergoeding van maximaal 60.000 euro voor het daadwerkelijke herstel van schade en de vergoeding voor maatwerk. Er is in totaal ruim 22 miljard euro gereserveerd voor het oplossen van de problemen als gevolg van de gaswinning. Daarvan is 8,7 miljard voor bestaande plannen en 13,5 miljard ‘nieuw geld’. Inwoners van Drenthe met schade door aardbevingen in het Groningse gaswinningsgebied kunnen eenmalig een vaste vergoeding van 10.000 euro krijgen. Het stopzetten van de gaswinning in Groningen werd nog even door de 1e Kamer tegengehouden. BBB, VVD, PVV, JA21 en 50Plus willen eerst meer duidelijkheid en zekerheid om geen deur op een kier te houden. De Eerste Kamer heeft 16 april 2024 alsnog ingestemd met de wet die officieel een einde maakt aan de gaswinning in het bevingsgebied.

Multinationals

Multinationals worden uitverkocht aan Buitenlandse investeerders. Zo werd Frisdranken bottelaar Refresco  overgenomen door Franse en Canadese investeerders voor 1,6 miljard euro, het Enschedese IT-bedrijf Caase.com door de Amerikaanse multinational Insight EMEA en Vanderlande Industries voor 1,2 miljard aan Toyota Industries. Ook Ziggo (Liberty Global), Kruidvat (A.S. Watson Group), de Ruyter, Douwe Egberts (Sara Lee), Grolsch (Asahi), Gansewinkel (Shanks), Connexxion (Transdev), Numico (Danone), Hoogovens (Tata steel, Van Leer(Amerikaanse concern Greif) VNU, TMG, KLM, DSM, Océ, IAI, Stork, Liteq en Reaal zijn allemaal al in Buitenlandse handen gevallen. Akzo Nobel (Amerikaanse investeringsmaatschappij Carlyle en het Singaporese investeringsmaatschappij GIC). Na Essent (Innogy), Nuon (Vattenfall) werd ook Eneco aan Mitsubishi en Chubi Electric Power verkwanselt. Verf– en coatingfabrikant AkzoNobel maakt in juni 2024 bekend welke fabrieken het gaat sluiten. Het bedrijf achter onder meer de merken Flexa en Sikkens kondigde afgelopen jaar een herstructureringsprogramma aan.

Overheidsuitgaven

Er moet 111,3 miljard naar de zorg, 110,9 miljard naar de sociale zekerheid, 50 miljard naar onderwijs, cultuur en wetenschap, 47,5 miljard naar Provincies, Gemeentes en btw compensatiefonds, 21,3 miljard naar justitie en veiligheid, 19,8 miljard naar defensie, 14,5 miljard naar infrastructuur en waterstaat, 14,4 miljard naar Buitenlandse Zaken en en internationale samenwerking, 10,8 miljard naar Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, 7,9 miljard naar economische Zaken en klimaat, 7,8 miljard naar rentelasten, 3,1 naar Financiën, 2,7 naar Landbouw en natuur en tot slot 11,6 naar overige posten. De totale uitgaven van het Rijk zouden in 2024 dan 433,6 miljard moeten zijn, maar de begroting wordt met minimaal 15% fors overschreden vanwege extra uitgaven en tegenvallers. Dit betekent dat in de huidige begroting voor 2024 in totaal ‒ 8,5 miljard en voor 2025 ‒ 7,3 miljard euro aan onderuitputting gerealiseerd moest worden om de aanvullende onderuitputting en in=uittaakstelling geheel in te kunnen vullen. Heel veel uitgaven moesten over de begrotingen van de komende jaren vooruitgeschoven worden om de boel sluitend te krijgen. De grootste kostenposten zijn:

• Er moeten tientallen miljarden extra naar het stroomnetwerk vanwege de energietransitie
• Er moet 7,1 miljard euro extra naar het oplossen van de toeslagenaffaire
• Er moet 3,37 miljard euro de opvang en begeleiding en zorg voor Oekrainers die in Nederland verblijven. In 2025 nemen de uitgaven naar verwachting met 2,7 miljard euro toe. In 2026 is de toename 717 miljoen euro
• Er ging in totaal 5,3 miljard euro in 2023 naar de ondersteuning van Oekraïne
• Er moet 4 miljard naar COA voor de onhoudbare instroom van vluchtelingen, 
• Er moet 2,8 miljard extra naar COA voor instroom van vluchtelingen
• Er moet 3,2 miljard euro naar gemeenten voor compensatie van onder andere hun noodopvangplekken voor vluchtelingen uit Oekraïne
• Er moet opnieuw 3,2 miljard euro naar gemeenten voor compensatie van onder andere hun noodopvangplekken voor vluchtelingen uit Oekraïne
• Er moeten miljarden extra naar de belastingdienst voor een personeelstekort vanwege de toeslagaffaires en het kunnen innen van uitgestelde (Corona) belastingbetalingen
• Er moet zo’n 3, 2 miljard euro extra naar de NAVO ( er wordt nl nog eens 100 miljard euro extra gevraagd aan de 32 lidstaten)
• Er moeten tientallen miljarden euro’s extra naar achterstallig onderhoud aan bruggen, tunnels en viaducten en dijkverzwaring. Er is ontzettend veel achterstallig onderhoud aan de 141.000 km aan wegen, 5.700 km aan vaarwegen, 7000 km aan spoor en de tienduizenden bruggen, tunnels en viaducten. Er moeten honderden sluizen, bruggen en viaducten gerenoveerd worden. Een groot deel daarvan is kort na 1950 gebouwd en dringend aan onderhoud en renovatie toe. Onderzoeksinstituut TNO verwacht dat de kosten van de 347 miljard euro kostende operatie zullen oplopen van 2,4 miljard tot 3,7 miljard euro per jaar richting het jaar 2100. De totale kosten van de vernieuwing bedragen zo’n 260 miljard euro. Hiervoor dragen voor meer dan de helft de Gemeenten en bouwbedrijven op waar dan de kosten verdubbelen naar 1,3 miljard euro per jaar tot 1,8 miljard vanaf 2031.  Dit jaar dreigen al rijstroken dicht te moeten wegens instortingsgevaar, Gemeentes eisen honderden miljoenen euro’s extra voor wegen en infrastructuur
• Er moet 1,5 miljard euro extra naar boeren die moeten worden uitgekocht, Adema kwam daarbovenop met nog een ‘miljardenpakket’ voor het mestprobleem
• Er moet 8,5 miljard euro naar de achterstallige pensioenen van militairen 
• Er moet 2 miljard euro extra per jaar naar ondersteuning van kwetsbare huishoudens
• Er moet 1 miljard euro structureel naar een groot funderingsprobleem. 425.000 gebouwen verzakken nu al of binnen tien jaar. Als alle adviezen worden opgevolgd, kost dat de komende twaalf jaar in totaal 12,5 miljard euro. De schade kan anders oplopen tot 54 miljard euro
• Er moet 22,35 miljard euro naar de gevolgen van de gaswinning waarvan 8,8 miljard euro naar de hoge herstelkosten van de verzakte huizen in Groningen
• Er moet bijna 3 miljard euro naar de aanpak van de stikstofcrisis. Bijna 1,3 miljard euro wordt uitgetrokken voor de plannen die provincies hebben ingediend. Ook wil het demissionaire kabinet 1,45 miljard euro uittrekken voor de vrijwillige opkoopregeling van veehouders. Zowel de Tweede als de Eerste Kamer moet instemmen met het voorstel voor de miljardeninvestering. Greenpeace procedeert tegen de Staat over de stikstofaanpak. De kosten kunnen bij een negatieve uitspraak voor de Staat oplopen tot wel  15 miljard euro.
• Er is 3,2 miljard euro naast de al verstrekte 16 miljard euro aan bijdragen en garanties gestoken in de noodfondsen aan Griekenland
• Er moet 4,6 miljard euro naar het permanente noodfonds ESM naast de 41 miljard euro aan garanties die is afgegeven. Dat levert in de toekomst, als het fout gaat, een kostenpost op van minimaal 77,8 miljard euro
• Er moet 3,6 miljard euro naar buitenlandse handel en ontwikkelingssamenwerking
• Er moet 9,7 miljard euro structureel naar de EU afdracht, (over 2021 moest nog eens circa 320 miljoen euro extra worden afgedragen). Het gaat om een extra afdracht omdat het bruto nationaal inkomen van Nederland hoger is dan eerst gedacht. Het nationale inkomen val hoger uit, doordat de verwachtingen tijdens de coronacrisis voorzichtiger waren ingeschat. De begroting van Buitenlandse Zaken stijgt in 2024 met 5,7 miljard euro omdat de EU-afdrachten stijgen, waarbij ook een deel van btw inkomsten wordt afgedragen. Omdat door de Corona epidemie  de economie wat achter loopt is er voor 2022 ongeveer 215 miljoen teveel afgedragen. Andere lidstaten zoals Duitsland deden het wel goed en betaalden te weinig waardoor er 341 miljoen extra terugkomt in 2024. In totaal scheelt het de schatkist 556 miljoen euro in het jaar 2024. Van de 18,9 miljard euro aan Overheidspersoneel ging 2,6 miljard naar freelancers of uitzendkrachten, 700 miljoen meer dan de bedoeling is. Nederland draagt meer bij aan de EU dan het ontvangt en miljarden aan winsten van bedrijven in Nederland stromen voor een groter deel dan gedacht weg naar het buitenland omdat het aantal bedrijven in buitenlandse handen erg groot is
• Er moet 20 miljard euro in de komende vijf jaar naar projecten binnen het onderwijs, onderzoek en ontwikkeling, verduurzaming en infrastructuur om zo de economie te versterken
• Er moet 50 miljard euro naar het onderwijs. Het kabinet investeert in totaal 160,5 miljoen euro in zeven grote onderzoeksprojecten van Nederlandse universiteiten
• r moet  1,73 miljard euro naar chipmachinefabrikant ASML  voor huizen, onderwijs en infrastructuur. In 2023 ging er ook al 230 miljoen euro naar ASML
• Er moet 3 miljard euro naar Tata Steel om sneller te verduurzamen, ondanks dat het bedrijf niet meer in Nederlandse handen is
• Er moet 4 miljard euro naar verbetering van de asielprocedure. Met dit geld wil het kabinet onder andere: stapsgewijs de vaste capaciteit van het Centraal Orgaan opvang asielzoekers  (COA) naar 41.000 opvangplekken uitbreiden, gemeenten helpen om opvangplekken te realiseren, terugkeer naar het land van herkomst bevorderen als iemand niet in Nederland mag blijven. (door, intensieve begeleiding bij terugkeer, aanscherping van de meldplicht), het maken van afspraken met herkomstlanden en legale migratie te verbeteren (bijvoorbeeld door arbeids- en kennismigratie meer te structureren)
• Er moet 1,6 miljard euro extra naar uitkeringsinstantie UWV die verwacht dat de totale som aan uitkeringen dit jaar zal stijgen.  De lasten voor uitkeringen stijgen vooral door de grote aantallen migranten. In Nederland wonen ruim 17,9 miljoen mensen, waarvan zo’n 13 miljoen van 15 tot 75 jaar. Er wordt ruim 193,5 miljard euro uitgegeven aan sociale uitkeringen  en deze zijn dan ook goed voor 48 procent van de overheidsuitgaven. Ruim 7.300 remigranten krijgen een uitkering in het buitenland. Dit kost de Nederlandse Staat jaarlijks structureel 33,9 miljoen euro.  Vanuit de EU gaat er 4,5  miljard euro per jaar naar Turkije, Griekenland en de de ander Zuid-Europese landen om daar de toenemende stroom vluchtelingen tegen te houden. Door de Brexit zal Nederland ruim 400 miljoen euro per jaar meer af moeten dragen aan de Europese Unie. De EU kost Nederland toch al zo’n 2,5 miljard euro netto per jaar en de Brexit nog eens een kleine 3 miljard euro. Het onlangs afgesloten pensioenakkoord kost de schatkist ruim een miljard euro. Voor het aanpakken van ondermijnende criminaliteit wordt al vanaf 2021 zo’n 150 miljoen euro per jaar begroot. Het budget voor het ministerie van Justitie en Veiligheid werd in 2021 al verhoogd met 316 miljoen euro. Voor ouders die moeten worden gecompenseerd voor de toeslagenaffaire moet ruim 8,5 miljard euro worden uitgetrokken en 11,5 miljard euro voor de problemen in Groningen. Vooralsnog is er sprake van minimaal 17 miljard euro aan bezuinigingen, maar dat zal bij lange na niet voldoende zijn. De kinderopvangtoeslag werd verlaagd en de accijnzen verhoogd
•  250 miljoen euro subsidie voor zeven waterstofprojecten
• Er moet 44 miljoen euro naar een aanvullende coulanceregeling waterschade Limburg. De regeling is voor 2024 en 2025 
• Er gaat zo’n 11 miljard euro naar een derde noodsteunpakket. De overheid moet 84 miljoen euro steken in het Tijdelijk Noodfonds Energie. Al meer dan 85.000 mensen hebben steun aangevraagd omdat ze een laag inkomen (max 3.200 euro) en een hoge energierekening (8 tot 10%)hebben. Energieleveranciers steken 8 miljoen euro in het fonds. Lagere inkomens kregen in 2022 en 2023 een energietoeslag van 1300 euro. De ingreep kostte 2 miljard euro.
• Er moeten jaarlijks tientallen miljarden euro’s naar fondsen buiten de begroting. Het Toekomstfonds, het Defensiematerieelbegrotingsfonds, het Nationaal Groeifonds,  binnenkort ook het Klimaatfonds en het Transitiefonds Landelijk Gebied en Natuur (ook wel stikstoffonds).  Er zijn inmiddels ruim 26 fondsen in allerlei vormen en maten. Hoeveel fondsen er precies zijn en hoeveel geld hierin zit weet niemand. Aan het warmtefonds wordt vanaf 2025 jaarlijks 35 miljoen euro extra toegevoegd vanuit het Klimaatfonds,
• Er moeten tientallen miljarden extra naar defensie en Oekraïne. Bovenop de 2 miljard euro die voor 2024 is aangekondigd5
  aan militaire steun, heeft het kabinet besloten om voor de periode 2024-2026 aanvullend 4 miljard euro beschikbaar te stellen. Daarmee ondersteunt Nederland sinds het uitbreken van de oorlog Oekraïne met circa 10 miljard euro. Binnen het ministerie van defensie gaan stemmen op om het defensiebudget te verdubbelen van 21 naar 40 miljard euro structureel.  Het ministerie van Defensie moest erkennen dat de Nederlandse vloot last heeft van “materieelproblemen”. De vier luchtverdedigings- en commandofregatten van de Nederlandse vloot kunnen niet behoorlijk worden ingezet vanwege technische problemen en onderdelen schaarste. Nederland zit met een aandeel van 1,35 procent onder het NAVO-gemiddelde van 1,47 procent. De Verenigde Staten eist in Brussel bij  de NAVO top een behoorlijk hogere bijdrage tot wel 4 procent en wil dat achterstallige betalingen worden ingelost. Nederland wil ondertussen ook nog vier onderzeeërs laten bouwen voor de Koninklijke Marine voor 4 tot 6 miljard euro, 6 amfibische transportschepen voor 1 tot 2,5 miljard euro  en ook nog eens 4 fregatten die bewapend en al 5 miljard gaan kosten. Aangezien de Staatskas hierin niet zal kunnen voorzien vanwege de vele andere tegenvallers en lijken in de kast wordt er nu voor de financiering een beroep gedaan en druk uitgeoefend op de pensioenfondsen. De oorlogsfinanciering door Nederland gaat ook naar  Soedan waar Oekraïne voor naar dictator Omar-al-Bashir spart met de Russen
• Er moet 66 miljoen euro naar de verhoging van de huurtoeslag
• Er moet jaarlijks zo’n 19 miljoen euro naar Rijksuitgaven Caribisch Nederland
• Er moet 16 miljoen euro naar de pilot Landelijke Vreemdelingen Voorziening (LVV)
• Er moet 10 miljoen euro extra naar verhoging subsidie aan Vluchtelingenwerk Nederland 
• Er moet 237,65 miljoen euro steun naar jonge boeren (deel van EU geld)
• Er moet 18 miljoen euro voor uitvoering taken Bonaire, Saba en Sint Eustatius, 5 miljoen meer dan eerder was begroot
• Er moet 100 miljoen euro naar het elektrificeren van de treinverbindingen in Overijssel en Gelderland
• Er moet 148 miljoen euro (2024) en 252 miljoen euro (2025) vanuit de generale middelen naar de BHOS-begroting voor niet-militaire steun aan Oekraïne
• Er moet 10 miljoen euro extra beschikbaar naar noodhulp in Soedan. Het geld is bestemd voor voedselhulp aan de Soedanese bevolking en gaat naar het Wereldvoedselprogramma.
• Er moet de komende tien jaar 770 miljoen euro extra naar restauraties van rijksmonumenten als kerken, kloosters, molens, vuurtorens en boerderijen met een cultuur-historische waarde
• Er moet 843,6 miljoen euro naar de renovatie en verbouwing van het Binnenhof in Den Haag en daar zijn de laatste tegenvallers nog niet bij opgeteld, waardoor naar verwachting de hele operatie 2 miljard euro zal gaan kosten. Een deel van het geld komt uit de Investeringsimpuls Verkeersveiligheid, waarmee het Rijk 500 miljoen euro beschikbaar heeft gesteld tussen 2020 en 2030. Het Binnenhof heeft een oppervlakte van bijna 90.000 m2 en bevat 4000 kamers en is een verzameling van historische, maar ook vervallen gebouwen, waarvan de oudste dateren uit de 14de eeuw. Het water van de Hofvijver stroomt op sommige plekken de Eerste Kamer binnen en er is veel meer asbest aangetroffen dan verwacht
• Er moet 2 miljoen euro per jaar naar de terug verhuizing naar het Binnenhof
• Er moet 8 miljoen euro naar eenmalige inrichtingskosten voor de nieuwe regeringslocatie in 2024
• Er moet 140 miljoen euro structureel  naar hogere uitgaven voor apotheekzorg
• Er moet 1,5 miljoen euro naar slachtoffers uit Gaza in Egypte  voor het inkopen van medische hulpmiddelen bij leveranciers in de geografische regio van Egypte
• Er moet 6 miljoen euro in 2024 aflopend naar 4 miljoen euro in 2026 naar ICT-project AZ-next en voor beheer en onderhoud van het nieuwe documentmanagementsysteem (DMS), extra voorzieningen bij het datacenter en verdere professionalisering van de ICT-infrastructuur
• Er gaat 75 miljoen euro naar het organiseren van de NAVO top in Nederland
• Er moet jaarlijks 12 miljoen euro  naar de NAVO voor het lidmaatschap
• Er moet 900 miljoen euro naar gedupeerde beleggers van genationaliseerd SNS REAAL
• Er moet  900 miljoen euro naar verduurzaming gebouwde omgeving
• Er moet 243 miljoen euro  in 3 delen naar Europees Nederland, het Caribisch deel van het Koninkrijk,en Suriname voor slavernijverleden
• Er moeten miljoenen naar de financiële compensatie van Shell en ExxonMobil vanwege een op handen zijnde arbitragezaak tegen de Nederlandse staat
• Er moet 43 miljoen euro naar jeugdbescherming, ten behoeve van verlaging van de werkdruk voor professionals in de jeugdbescherming en het aantrekken van meer nieuw personeel  en huidig personeel behouden. Vanaf 2025 trekt het kabinet jaarlijks structureel 50 miljoen euro uit voor de jeugdbescherming.
• Er moet 100 miljoen euro  naar de beveiliging van lokale politici 
• Er moet 30 miljoen euro naar dwangsommen asielzoekers
• Er moet 4 miljoen euro naar Moldavië  voor de Nederlandse ondersteuning van de European Union Partnership Mission 
• Er moet 30 miljoen euro naar subsidies voor politieke partijen
• Er moet 120 miljoen euro naar Curaçao, Aruba en Sint-Maarten voor hervormingen in de publieke sector. De begroting van Ontwikkelingssamenwerking wordt opgehoogd met 70 miljoen euro en is bedoeld voor klimaatadaptatie in landen die (extra) getroffen worden door klimaatverandering, voor humanitaire hulp en onderwijs voor vluchtelingenkinderen.
• Er moet 68,4 miljoen euro per jaar naar een kenniscentrum Delta Climate Center.  proeftuin voor onderzoek, de ontwikkeling en het in praktijk brengen van innovatieve, impactvolle oplossingen voor problemen in deltagebieden.
• Er moet 3 miljoen euro naar een verhoogde bijdrage aan de internationale anti-terrorisme-academie in Abidjan (Ivoorkust) voor de komende 3 jaar om hiermee de strijd tegen terrorisme in West-Afrika te ondersteunen. Het afblazen van de nieuwbouwplannen  voor het samenvoegen van de AIVD en MIVD in Den Haag kostte de Staat 36 miljoen euro. Op 16 november 2023 hebben de diensthoofden MIVD en AIVD bij de SG’en DEF en BZK aangegeven dat de verwachte investeringskosten voor het projectprogramma Samenwonen AIVD en MIVD (SAM) met 86% zou worden overschreden. Naar aanleiding hiervan hebben beide SG’en besloten te stoppen met dit project. Het onderzoek naar alternatieve huisvesting wordt door DEF in maart 2024 afgerond
• Er ging 10 miljoen euro voor voedselhulp over zee voor Gaza en nog een enkele miljoenen naar  de Koninklijke Luchtmacht die een helikopterdetachement en een 120-koppig detachement plus drie Chinook-helikopters plus twee marineschepen (Zr.Ms. Karel Doorman en Zr. Ms. Tromp)  stuurt naar de Rode Zee en het Suez kanaal
• Er ging 15 miljoen euro (geschonken door demissionair premier Mark Rutte) naar het nieuwe klimaatschadefonds van de klimaattop in Dubai. De 15 miljoen euro is slechts bedoeld als startkapitaal om het fonds mee op te zetten. Daarna zal Nederland weer verder kijken en komt boven op de 900 miljoen euro die Nederland  vanaf 2025 stopt in klimaatfinanciering
• Er ging 166 miljoen euro  naar onkosten bij alle betrokken overheidsdiensten en instanties nadat vliegtuig MH17 met een Russische Buk-raket boven Oekraïne in 2014 is neergehaald. Kosten van burgers en bedrijven zijn hierin niet meegenomen
• Er ging 300 miljoen euro naar de Europese Commissie vanwege  te lage afdracht van invoerheffingen bij zonnepanelen uit Taiwan en Maleisië en om textiel en schoenen uit China
• Er ging 26 miljoen euro naar de locomotieven die ter vervanging werden gebruikt van de mislukte hogesnelheidstreinen zorgden voor schade aan het spoor. De rekening  ging naar het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat, die ook de schade voor de jaren na 2019 moet betalen, totdat de gewraakte locomotief niet meer gebruikt wordt. Dit bedrag wordt door Infraspeed op 24 miljoen euro geraamd
• Er gaat 100 miljoen euro naar de armoede in Nederland, 1900 scholen krijgen een maaltijdregeling voor scholieren
• Er gaat 66 miljoen euro extra naar huurtoeslagen. Er is dringend een reparatie van de koopkracht nodig voor de laagste inkomens omdat er voor 2024 een fout is gemaakt in de berekening hiervan.
• Er gaat 230 miljoen euro naar de kwijtschelding van publieke schulden door medeoverheden, in verband met de gevolgen van de kinderopvangtoeslag affaire. Voor 2024 bedraagt het budget 160 miljoen euro
• Er gaat 20 miljoen euro naar onder meer de VNG en het invoeren van een BSN-nummer in Caribisch Nederland
• Er gaat 22,4 miljoen euro naar de subsidieregeling verduurzaming en onderhoud huurwoningen (SVOH) 

Nederland trekt ruim 200 miljoen euro uit voor extra artilleriemunitie en luchtverdediging in Oekraïne. Dat heeft demissionair minister Ollongren van Defensie bekendgemaakt. Er moet ook 148 miljoen euro (2024) en 252 miljoen euro (2025) vanuit de generale middelen naar de BHOS-begroting voor niet-militaire steun aan Oekraïne, Er moet zo’n 3, 2 miljard euro extra naar de NAVO ( er wordt nl nog eens 100 miljard euro extra gevraagd aan de 32 lidstaten), tientallen miljarden extra naar defensie en Oekraïne. Bovenop de 2 miljard euro die voor 2024 is aangekondigd aan militaire steun, heeft het kabinet besloten om voor de periode 2024-2026 aanvullend 4 miljard euro beschikbaar te stellen. Daarmee ondersteunt Nederland sinds het uitbreken van de oorlog Oekraïne met circa 10 miljard euro. Binnen het ministerie van defensie gaan stemmen op om het defensiebudget te verdubbelen van 21 naar 40 miljard euro structureel.  Het ministerie van Defensie moest erkennen dat de Nederlandse vloot last heeft van “materieelproblemen”. De vier luchtverdedigings- en commandofregatten van de Nederlandse vloot kunnen niet behoorlijk worden ingezet vanwege technische problemen en onderdelen schaarste. Nederland zit met een aandeel van 1,35 procent onder het NAVO-gemiddelde van 1,47 procent. De Verenigde Staten eist in Brussel bij  de NAVO top een behoorlijk hogere bijdrage tot wel 4 procent en wil dat achterstallige betalingen worden ingelost. Nederland wil ondertussen ook nog vier onderzeeërs laten bouwen voor de Koninklijke Marine voor 4 tot 6 miljard euro, 6 amfibische transportschepen voor 1 tot 2,5 miljard euro  en ook nog eens 4 fregatten die bewapend en al 5 miljard gaan kosten. 

In 2024 komt naar verwachting 403 miljard euro binnen. (Loon- en inkomstenbelasting 90,8 miljard, omzetbelasting 79,5 miljard, zorgpremies 56 miljard, vennootschapsbelasting 46,2 miljard, premies volksverzekering 35 miljard, accijnzen 13,9 miljard, milieu belastingen 8,2 miljard, overdracht- en assurantiebelasting 7,6 miljard, dividendbelasting 6,5 miljard, invoerrechten 5 miljard, wegenbelasting 6,8 miljard, schenk en erfbelasting 3 miljard, bpm 1,5 miljard, bankbelasting 0,5 miljard en overig 2,3 miljard). Meerjarig dalen de inkomsten structureel met circa 5 miljard euro. Dit is voornamelijk het gevolg vang minder verwachte loongroei na 2024 met bijbehorende lagere inkomsten voor loon- en inkomstenbelasting

De Overheid haalt steeds meer geld op met de verkoop van CO2 uitstootrechten. In 2022 werd voor het eerst meer dan 1 miljard euro binnengehaald met de verkoop van CO2-rechten. Nederland veilde iets meer dan veertien miljoen zogeheten emissierechten voor ruim 1,13 miljard euro.  Aan Co2 heffingen komt over 2024 ruim 1,5 miljard euro binnen (ruim 74 euro per ton) Jetten van D66 wil de heffing voor ondernemingen die meer dan 50 kiloton CO2 per jaar uitstoten verhogen van 145 euro per kiloton naar 185 euro.

De verkoop van de voormalige SNS-vastgoedtak Propertize leverde de Staat ruim 3 miljard euro op. 317 miljoen euro kwam van de verkoop van verwant vastgoed. Een kleine 1 miljard daarvan moet naar gedupeerde beleggers van SNS REAAL.

De verkoop van de aandelen ABN AMRO leverde 900 miljoen op  De totale waarde voor de verkoop was circa 8,7 miljard euro waard. De overheid verkleinde het belang tot iets onder de 50 procent

De verkoop van vastgoed leverde tientallen miljoen op. De staat verkocht naast ruim vijftig gebouwen ook Paleis Soestdijk (1,7 miljoen euro), vier gevangenissen, tien kantoren en vier rechtbanken. Voor het verhuren van gebouwen en grond werd 138 miljoen euro ontvangen, onder andere aan 125 plekken voor windmolens. Zo’n 2400 mensen zijn veroordeeld tot celstraffen, maar zitten niet in een cel.

De veiling van huurrechten van tankstations langs snelwegen leverde 27 miljoen euro op en de verkoop van zand, grind en schelpen was goed voor 19 miljoen euro. 

De megaschikking van ING wegens anti witwas beleid leverde bijna 800 miljoen euro op

De verhoging van de AOW leeftijd lever structureel zo’n 2 miljard per jaar op. In 2011 werd wettelijk bepaald dat de AOW-leeftijd in 2025 naar 67 jaar zou gaan en in 2013 en 2015 werd de verhoging verder naar voren gehaald. Door de verhoging van de AOW-leeftijd van 65 jaar naar 65 en 9 maanden, verdiende de overheid in 2017 1,7 miljard. De AOW-leeftijd ligt in 2024 op 66 jaar en 10 maanden.  In 2011 werd wettelijk bepaald dat de AOW-leeftijd in 2025 naar 67 jaar zou gaan en in 2013 en 2015 werd de verhoging verder naar voren gehaald. De AOW-leeftijd ligt in 2024 op 66 jaar en 10 maanden. Ook de kinderopvangtoeslag werd verlaagd en de accijnzen verhoogd. Er komt mogelijk een einde aan de regeling voor kinderopvangtoeslag. Ouders ontvangen straks niet langer meer een voorschot, maar dat wordt direct aan kinderopvangorganisaties betaald. Ouders betalen dan alleen een eigen bijdrage.

Gemeenten

Gemeenten hebben de lokale lasten de laatste jaren harder laten stijgen dan de inflatie. Parkeren kostte de automobilist in 2023 1,2 miljard euro. Daarvan kwam bijna een derde op de conto van de gemeente Amsterdam. De gemeentelijke belastingen werden in 2022 al overal verhoogd. In totaal ging het om 11,5 miljard euro, 180 miljoen euro meer dan in 2021. En voor 2023 werdt maar liefst 12,2 miljard euro begroot.  Ook zijn er hogere opbrengsten uit de toeristenbelasting, zo’n 377 miljoen euro waar vooral de gemeente Amsterdam  het meest aan verdiend. (135 miljoen euro). Gemiddeld moeten Nederlandse huishoudens jaarlijks zo’n 900 euro afdragen aan afvalstoffenheffing, rioolzuiveringsheffing en de onroerend zaak belasting (OZB). In totaal verwachten de gemeenten dit jaar 14 miljard euro te ontvangen uit de nog op te leggen heffingen OZB. Het leven in Nederland is de laatste twintig jaar maar liefst 32 procent duurder geworden. De OZB, de rioolheffing, de afvalstoffenheffing en de parkeergelden waren in 2023 goed voor 86% van de totale heffingen. Voor 2023 wordt zelfs 5,1 miljard euro begroot en dat is een stijging van 7,4% ten opzichte van 2022. De afvalstoffenheffingen stijgen in 2023 ook nog eens met zo’n 5,3% en de rioolheffingen met 4,5%. Naast de Rijksbijdrage wordt er gemiddeld en structureel ruim 1 miljard euro verwacht voor elke Gemeente. Gemeenten verwachten in 2024 13,3 miljard euro te innen uit heffingen. Dat is 8,5 procent meer dan voor 2023 werd begroot en de grootste toename sinds 2007. Voor de jaren 2025 tot en met 2030 hebben de Gemeenten 5,9 miljard euro nodig en dat is 45 procent meer dan uit een eerdere advies kwam.

Willem van Oranje

Frederik Hendrik van Oranje

Willem I

Willem II 

Willem III en Emma 

Wilhelmina en Hendrik

Juliana en Bernhard

Beatrix en Claus 

Willem Alexander en Maxima

Catharina-Amalia Beatrix Carmen Victoria