EU

Het opgerichte SURE fonds van de EU gaf onlangs 100 miljard aan leningen aan de zuidelijke lidstaten. 27,4 miljard hiervan ging naar ondersteuning voor werktijdverkorting in Italië. Spanje kreeg 21,3 miljard, Polen 11,2 miljard, België 7,8 miljard, Roemenië 4 miljard, Griekenland 2,7 miljard, Tsjechië 2 miljard, Slovenië 1,1 miljard, Kroatië 1 miljard, Slowakije 631 miljoen, Litouwen 602 miljoen, Bulgarije 511 miljoen, Cyprus 479 miljoen euro, Malta 244 miljoen en Letland 192 miljoen euro. Nederland maakte geen gebruik van de goedkope lening. De EU-schuld is in 2022 gestegen naar 344,3 miljard euro, ruim 100 miljard meer dan in 2021. 

Om de coronacrisis in de EU aan te pakken was zo’n 1,5 biljoen euro aan Staatssteun nodig. De Europese Commissie heeft nog eens 953 miljard euro begroot voor de Zuid Europese lidstaten om zo te proberen om de zwaarste recessie sinds de 2e wereldoorlog te voorkomen. Het herstelplan (Next Generation EU), maakt onderdeel uit van het EU-budget voor de jaren 2021 tot en met 2027. Het opgerichte fonds heeft 953 miljoen euro aan subsidies beschikbaar gesteld en omvat 17 hervormingen en 28 investeringen. De EU begroting moet hiervoor omhoog naar 2 biljoen euro. Dat geld gaat niet allemaal van lidstaten gevraagd worden, de noodsteun wil de Commissie op haar beurt zelf deels lenen op de financiële markten, maar de individuele Lidstaten waaronder Nederland moeten daar echter wel garant voor staan. In Zuid Europa zijn torenhoge staatsschulden opgebouwd en beleggers eisen steeds hogere risicopremies. De bouwstenen zijn gelegd voor een financiële crisis die zijn weerga niet kent. De Staatschulden in Italië en Griekenland zijn erg hoog en de EU-ministers van Financiën zijn naarstig op zoek naar kunstgrepen en willen de honderden miljarden euro’s aan toekomstige groene investeringen niet langer mee tellen als staatsschuld. Voor de 4e keer staan er fors meer fouten in de cijfers over de EU-uitgaven van 2022 dan in die van het jaar daarvoor. Het gaat om een verschil van miljarden euro’s en de Europese Rekenkamer keurde de uitgaven van de Commissie dan ook af.  Tijdens de controle stelde de rekenkamer ook veertien gevallen van vermoedelijke fraude vast.

Brexit

De economische gevolgen van de Brexit lopen voor Nederland in de miljarden. Een meerderheid van de Britten (ruim 1,2 miljoen) bleek, mede door de eurocrisis en de groeiende zorg over de immigranten, in een op 23 juni 2016 gehouden referendum, voor een EU vertrek (Brexit) te zijn dat op 29 maart 2017 van start ging en 29 maart 2019 had moeten worden afgerond, maar dat pas op 31 januari 2020 definitief rond kwam. Volgens de S&P Global Broad Market Index die de aandelenmarkten in 47 landen bijhoud, verdampte er in totaal zo’n 2,08 biljoen dollar. Nederland exporteert nu nog jaarlijks voor zo’n 52 miljard euro naar het Verenigd Koninkrijk. Het Verenigd Koninkrijk droeg in het verleden jaarlijks 11.342 miljard euro bij aan de EU-begroting, waardoor er na hun vertrek een daling van 15 procent van het EU-budget ontstond met als gevolg een evenredige verhoging van de bijdrage door de andere lidstaten. De Europese Commissie wil dat het nieuwe budget voor de EU flink omhoog gaat. De meerjarenbegroting wordt vanwege de Brexit vergroot met bijna 200 miljard euro. De bijdrage van Nederland zal waarschijnlijk de komende jaren daarom met 62,5% te stijgen en in 2027 zelfs uit kunnen komen op 13 miljard. Voor 2020 was de jaarlijkse bijdrage 8 miljard en in 2022 al 10 miljard euro, notabene na aftrek van de vergoeding voor de lidstaat voor inning van de invoerrechten. Naar verwachting komt de rekening voor het VK zelf uit op een kleine 50 miljard euro. De rekening omvat zaken als afgesproken betalingen aan infrastructuurprojecten en ontwikkelingslanden, maar ook de lonen en pensioenen van EU-medewerkers.

Bankencrisis

In maart 2023 begon een korte nieuwe bankencrisis. In de Verenigde Staten vielen enkele banken om en in Zwitserland ging Credit Suisse ten onder. Deze moest op stel en sprong worden overgenomen door het door de Staat gesteunde UBS. De vorige economische (banken) crisis in Europa duurde door extreme bezuinigingen en belastingverhogingen ruim 8 jaar. Veel banken worden in hun voortbestaan bedreigd door grote uitstaande slechte leningen. Mocht Italië de opgebouwde enorme schuldenlast niet kunnen terugbetalen, dan heeft vooral Frankrijk een probleem omdat zij bijna 14% van de Italiaanse overheidsschuld in de boeken hebben staan. Als backup wordt door de Europese Commissie in allerijl een wetsvoorstel voor een digitale euro voorbereid. In oktober 2023 werd groen licht gegeven om door te gaan naar de voorbereidingsfase die zo’n twee jaar zal duren. In die periode zegt de centrale bank regels te gaan opstellen en aanbieders te gaan selecteren die een ​​platform en de benodigde infrastructuur moeten ontwikkelen.

De Italiaanse overheidsschuld bedroeg voor de crisis al 133,7 procent van het bbp en deze loopt nu verder op naar 134,8%. De Centrale bank en de nationale Centrale Banken zijn hun grootste schuldeisers. Italiaanse banken en verzekeraars bezitten 764 miljard euro aan Italiaanse obligaties en een derde daarvan zou in handen zijn van twee banken; Intesa Sanpaolo en UniCredit en drie verzekeraars; (Generali, Unipol Gruppo en UnipolSai). Nederland heeft bijna 25 miljard euro uitstaan, waarvan 9,2 miljard euro via pensioenfonds ABP en 1,9 miljard euro bij verzekeraar NN Group. Het niet terugkrijgen van die 25 miljard gaat voor Nederland een groot probleem worden. Obligaties worden door de plotselinge rentestijgingen minder waard hetgeen het financiële systeem in gevaar brengt.

De Italiaanse banken Carige, Banca Popolare di Vicenza, Veneto Banca en het Spaanse Banco Popular gingen ten onder aan het te grote aantal slechte leningen op hun balans. Italië nadert een staatsschuld van 2700 miljard euro. Daarom werd een apart steunfonds van 5 miljard euro opgezet om reddingsacties te kunnen financieren.  De staat moest onlangs 20 miljard euro in de banken steken om de sector te redden. Italiaanse banken hadden al zo’n 360 miljard euro aan slechte leningen en door de beursdalingen als gevolg van de Brexit kregen de banken nog eens te maken met verliezen van meer dan 20 procent. Franse banken hebben zo’n 300 miljard euro uitstaan in Italië.  Uit de meest recente stresstest blijkt dat behalve Banca Monte dei Paschi di Siena ook de Oostenrijkse bank Raiffeissen-Landesbanken, het Spaanse Banco Popular Espano, het Italiaanse Unicredit, het Britse Barclays, Royal Bank of Scotland en Allied Irish Banks met hun kapitaaldekking in gevaar komen. Vijf jaar na de 5,4 miljard euro steun om Banca Monte dei Paschi di Siena te redden, moest Italië nog eens 1,6 miljard euro in de bank pompen. Ook Frankrijk heeft een enorme  staatsschuld die al is opgelopen tot 3.000 miljard euro. (112% bbp) en staat op de vijfde plaats van EU-landen met de grootste schuld (gemeten naar het nationaal product), achter Griekenland, Italië, Portugal en Spanje.

De Deutsche Bank vormt het grootste gevaar voor het bankensysteem. De Amerikaanse divisie zakte twee keer voor de stresstest van de Fed. Deutsche Bank lijdt al jaren miljarden verlies. Ex operationeel directeur Kim Hammonds zou op een intern evenement hebben gezegd dat Deutsche Bank het meest disfunctionele bedrijf is, waar ze ooit voor heeft gewerkt en het IMF noemde de bank het grootste gevaar voor de stabiliteit van het bankensysteem. De bank probeerde zich nog vergeefs van de ondergang te redden door een fusie met Commerzbank. Angela Merkel liet destijds al weten dat de bank niet door de Overheid gered zal gaan worden en dat zou ook binnen de geldende SRF resolutie ook niet mogelijk zijn. Vooral de 1200 miljard aan derivaten die Deutsche Bank op de balans heeft staan vormen een ontstekingsmechanisme voor een nieuwe bankencrisis. Desondanks werden er bij deze bank opnieuw voor ruim een miljard aan bonussen uitgekeerd. Internationale institutionele beleggers, waaronder Renaissance Technologies (Ren Tec), één van ‘s werelds best presterende hefboomfondsen haalden sinds begin juli dagelijks ongeveer 1 miljard dollar aan beleggingen weg bij de Deutsche Bank, nadat werd aangekondigd dat 18.000 van de 91.500 werknemers worden ontslagen en 74 miljard aan dubieuze leningen is al overgeheveld naar een ‘bad bank’. Ook de grootste bank van Italië Unicredit balanceert op het randje van de afgrond. Zo’n 10.000 werknemers worden ontslagen. Momenteel werken er 86.000 mensen bij de Italiaanse bank. Bij de Franse bank Société Générale staan de zaken er ook slecht voor en moeten 1.600 werknemers vertrekken. Meer recent is de 60% koersval van Zwitserse bank Credit Suisse waardoor de bank failliet ging. 

Het Internationaal Monetair Fonds (IMF) waarschuwde dat er maar heel weinig voor nodig is om kopje onder te gaan, dat de stabiliteit van het financiële systeem onder steeds grotere druk staat en dat als het versplinterde bankensysteem van de banken in Italië, Oostenrijk, Spanje en Duitsland niet wordt aangepakt, er een herhaling dreigt van de crisis van 2008-2009. Het IMF heeft berekend dat van de groep van zestig lage-inkomenslanden niet minder dan 24 een groot risico lopen dat ze niet meer aan hun schuldverplichtingen kunnen voldoen. Het IMF wil 650 miljard euro aan noodreserves aanleggen. Het gaat om zogenoemde speciale trekkingsrechten (sdr’s), certificaten waar alleen het IMF over beschikt. Landen kunnen een beroep op deze reserves doen zonder dat daarmee hun schuld oploopt. Alle landen zouden ervan profiteren, omdat het de wereldeconomie ondersteunt. Het sdr is een internationaal erkende potentiële claim. Het werd in 1969 door het IMF in het leven geroepen om de aangesloten landen van officiële reserves te voorzien. Tot dusver is volgens het IMF 204,2 miljard sdr toegekend aan de lidstaten. 182,6 miljard sdr is toegekend in de nasleep van de financiële crisis van 2009. De waarde wordt gebaseerd op vijf bestaande valuta’s: de Amerikaanse dollar, de euro, de Chinese renminbi, de Japanse yen en het Britse pond.

ECB

Door de renteverhogingen drukken de hoog oplopende staatsschulden steeds meer op de begrotingen van EU lidstaten. De rente voor Zuid-Europese landen is nu al ongeveer dubbel zo hoog als van Nederland) en Zuid-Europese landen kunnen hierdoor al snel geen geld extra meer lenen. De ECB heeft daarom besloten om daar toch maar weer leningen op te kopen. De Europese Centrale Bank (ECB) kocht  al 5 biljoen euro schuldpapier in. Er werden onder meer staatsobligaties en bedrijfsschuld opgekocht en daaronder vielen ook kortlopende schulden van niet-financiële bedrijven. Europese banken en vooral de Deutsche Bank staan er niet al te best voor en gezamenlijk hebben zij 695 miljard aan (teltro’s) schuld opgebouwd bij de ECB die feitelijk moest worden afgelost in 2020, maar die steeds opnieuw met nieuwe teltro’s wordt geherfinancierd. De ECB bezit nu al ruim 40 procent van de totale staatsschuld van de eurozone en moet vanwege de dreigende tekorten opnieuw schulden opkopen. De Europese Investeringsbank (EIB) heeft in Nederland 2,6 miljard aan leningen uitgezet. Het Europese Investeringsfonds (EIF), onderdeel van de EIB Groep, verstrekte tegelijkertijd 270 miljoen euro aan risicokapitaal aan het midden- en kleinbedrijf. In totaal verstrekte de EIB de laatste drie jaar 335 miljard aan kredieten om de boel draaiende te houden. Hierbij werd 20 miljard meer ingezet dan was gepland. Daar trekt de ECB nu 500 miljard euro extra voor uit, zodat de totale omvang van het opkoopprogramma op 1850 miljard euro uitkomt.

Eind 2012 besloot de Europese Commissie om de ECB nieuwe bevoegdheden te geven voor een bankentoezicht en het optuigen van een bankenunie. In 2013 trad het Single Supervisory Mechanism (SSM) in werking en 4 november 2014 nam de ECB alle toezichthoudende taken volledig over. Per 1 januari 2016 is de SRM-Verordening ingegaan, waarbij de ECB via een in te stellen SRB moet signaleren wanneer een bank moet worden ontbonden. In exceptionele omstandigheden moet daarbij het extra resolutiefonds worden ingezet. De banken van de lidstaten moeten hiervoor in tien jaar 1 procent van de gedekte deposito’s van de deelnemende banken bijeenbrengen (circa 55-60 miljard euro). Hiervoor werd een Intergovernmental Agreement (IGA) afgesloten die de afdracht van de bijdragen aan het resolutiefonds (SRF) en de geleidelijke risicodeling van de lidstaten regelt. De Oostenrijkse Heta Asset Resolution (Hypo Alpe Adria Bank) was de eerste bank met de twijfelachtige eer om met een tekort van 8 miljard euro om te vallen onder de SRM regels (European Recovery and Resolution Directive, (BRRD) In opdracht van de toezichthouder werd 54% van de schulden die de bank heeft weggestreept en werd de terugbetalingstermijn voor de resterende schuld verlengd tot eind december 2023. De ECB beperkte zich eerst nog tot het opkopen van staatsobligaties en obligaties van supranationale instellingen als de EU en de EU-noodfondsen, maar daar zijn ook Overheidsinstellingen aan toegevoegd. De ECB kocht ook voor 597 miljoen euro verpakte Nederlandse hypotheekleningen van ING en het noodlijdende Delta Lloyd die anders allang kopje onder zouden zijn gegaan. Tekorten worden door Centrale banken heimelijk weggewerkt met handel in eigen obligaties. Banken in Frankrijk, Italië en Ierland werken op deze manier met een balans die feitelijk een veelvoud is van het eigen vermogen (monetaire verruiming) en met geld dat er feitelijk niet is.  Als achtervang mag vanaf 2022 ook het ESM als dat nodig is met tot 68 miljard euro bijspringen met leningen. Het ESM, nu nog het permanente noodfonds voor eurolanden in financiële problemen wordt straks het nieuwe vangnet voor probleembanken in de eurozone. De regeringsleiders van de 27 EU-lidstaten hebben hiermee ingestemd nadat eerder de Europese ministers van Financiën al akkoord waren.

QE (Quantative Easing) 

Met het QE-programma (quantative easing) heeft de ECB 2600 miljard euro gecreëerd door (vooral slechte) obligaties en leningen van landen en bedrijven op te kopen. De opzet was om het financiële systeem, vooral banken niet om te laten vallen en om deze meer kredieten te laten verstrekken en zo de economie aan te zwengelen. Vanwege dreigende deflatie en banken in zwaar weer startte de ECB in maart 2015 met het verlagen van de rente en het net als de FED in de VS bij banken opkopen van staatsobligaties en Asset Backed Securities. Het opkoopprogramma van de centrale bank werd keer op keer verlengd en werd uiteindelijk van 80 miljard euro per maand verlaagd naar 30 miljard. Sinds 1 januari 2018 werd het maandelijkse bedrag 30 miljard en in december 2018 nog “maar” 15 miljard. In januari 2019 stopte de ECB hier tijdelijk mee. Ondertussen heeft de ECB obligaties opgekocht tot een balanstotaal van bijna 4,7 biljoen euro. Er worden nog steeds ook obligaties afgelost. Dat geld wordt ook weer in nieuwe obligaties van eurolanden gestoken. Het totale bedrag aan obligaties van eurolanden die de ECB heeft daalt dus feitelijk nog helemaal niet. De Nationale Centrale Banken in Europa namen een groot gedeelte van het opkopen van slechte obligaties voor hun rekening, waardoor deze obligaties niet op de balans van de ECB zelf terechtkomen, maar bij de Nationale Centrale Banken waaronder ook die van Nederland. Het officiële doel van QE was, behalve het bevorderen van kredietverstrekking, het op peil proberen te houden van 2% inflatie. De ECB ging er eerst nog van uit dat de hoge inflatie atypisch was en van tijdelijke aard en ergens eind 2022 zou die volgens hen weer afnemen en in 2023 uitkomen rond de 2 procent. De wens was hierbij de vader van de gedachte en in het eurogebied steeg de inflatie van 2,6% in 2021 naar 8,4% in 2022.  In oktober en november 2022 kwam het zelfs boven de 10% en in mei 2023 was de inflatie nog steeds 6,1 procent en begon de ECB opnieuw schulden op te kopen en ondertussen de depositorente te verhogen. 15 december 2022 werd de rente verhoogt naar 2 procent, in mei 2023 naar 3,25 procent, in juli 2023 naar 3,75 procent om 14 september 2023 met 0,25 procentpunt opnieuw te worden verhoogd naar 4 procent. Hoger was de ECB-rente nog nooit. De waarde van de euro daalde in 2022 met 6% ten opzichte van de Amerikaanse dollar. De inflatie loopt nog op, evenals de rente, waardoor de economische groei afneemt en zwakke banken omvallen. Ondertussen wordt er door het CBS gerommeld met de cijfers. Nederland stevent hard af op een ongekende recessie en staat stevig in de top 10 van eurolanden met de hoogste inflatie en omdat deze hoge inflatie politiek gezien lastig is en de hogere energiekosten hier een groot deel van uitmaken is er besloten om dan maar een andere rekenmethode te gaan gebruiken. De feitelijke inflatie is in Nederland ruim 6,5%.  

De ECB breidde vanaf juni 2020 het schulden opkoopprogramma uit met 600 miljard euro. Het bedrag kwam boven op de eerdere 750 miljard steunaankopen aan staats- en bedrijfsschulden en geldmarktpapier om de recessie en de coronacrisis te lijf te gaan. De centrale banken kochten in 2018 meer goud dan in de afgelopen 50 jaar. Er werd voor 651 ton netto aan goud gekocht, een stijging van ongeveer 75 procent ten opzichte van een jaar eerder. Daarmee nemen de centrale banken ongeveer 15 procent van alle aankopen voor hun rekening. Het eerste halfjaar van 2019  werd nog eens zo’n 374,1 ton ingekocht ter waarde van 14,2 miljard euro. De centrale banken van Polen, China en Rusland kochten de grootste hoeveelheden. De ECB heeft een portefeuille van 5 biljoen euro ($5,31 biljoen) opgebouwd na bijna een decennium van kwantitatieve versoepeling (QE), waarbij zij obligaties heeft opgekocht om deflatoire risico’s in de eurozone te bestrijden in de nasleep van de schuldencrisis in de eurozone.

Het bruto binnenlands product (bbp) van de EU was in 2020 al naar schatting met 6,4 procent gekrompen en de staatsschuld van de Euro lidstaten liep op  tot gemiddeld 97,9 procent van het bruto binnenlands product (bbp). De landen met de hoogste schuld-bbp ratio zijn Griekenland, Italië, Portugal, Spanje en Frankrijk. De overheidsschuld van Griekenland is nu 193 procent van het bbp, Italië 150 procent, Portugal 127 procent en Spanje 118 procent. Officieel zouden die schulden volgens de EU-afspraken niet meer dan 60 procent van het bbp mogen zijn. Door de versnelde hogere rentelasten en de hoge inflatie wankelt de EU en is een eurocrisis een kwestie van tijd. Opnieuw moeten er steunpakketten komen voor Zuid Europa om de hoge schuldenlasten tot wel 144% van het bbp enigszins behapbaar te maken.

Het hele wankelende financiële systeem wordt overeind gehouden door enorme steunaankopen van de ECB en renteverlagingen die vooral gevolgen hadden voor pensioenfondsen en spaarders, die op deze manier moesten meebetalen aan de tekorten van Zuid Europa. De lidstaten van de Europese Unie hadden afgesproken dat het begrotingstekort van lidstaten niet boven de drie procent van het bruto binnenlands product (bbp) mocht uitkomen, en dat de staatsschuld onder de zestig procent van het bbp moet blijven. Hiervan komt in de praktijk weinig terecht. 

Door een groot aantal maatregelen zoals de oprichting van het EFSF, het hieruit voortkomende ESM en het in stelling brengen van het OMT programma door de ECB wordt getracht om de schuldencrisis in Zuid Europa te bedwingen. De begrotingstekorten, dreigende deflatie, dalende grondstofprijzen en de toenemende staatsschulden zijn structureel evenals de beperkte economische groei en de afnemende binnenlandse vraag. IJsland heeft dan ook eieren voor zijn geld gekozen en heeft onlangs besloten om de EU kandidatuur in te trekken en Denemarken wil de aparte status behouden en geen verdere EU regelgeving. In China zijn de banken en de beurzen ondertussen ook in gevaar. De Chinese banken hebben zo’n 1,1 biljoen euro aan slechte leningen uitstaan bij ondernemingen. De totale Chinese schuld als percentage van de omvang van de economie is in tien jaar verdubbeld tot 300 procent.

De Euro

25 jaar geleden werden met het Verdrag van Maastricht op een Europese top de Europese Unie opgericht en de euro bedacht. Helmut Kohl en François Mitterrand waren de drijvende kracht achter het project. De euro moest er komen om politieke redenen. In Brussel werd het jubileum gevierd met de oplevering van een gloednieuw hoofdkwartier, gebouwd voor 321 miljoen euro. (ruim 80 miljoen meer dan begroot).  CDA coryfee en inmiddels 82-jarige Bert de Vries stelt een kleine dertig jaar later dat hij er achteraf spijt van heeft dat hij zich niet meer verzet heeft tegen het omzetten van de gulden in de euro en neemt het zichzelf kwalijk. Het was volgens hem een van de meest ingrijpende beslissingen die ze in die kabinetsperiode hebben genomen, met heel grote gevolgen. We hebben daar te gemakkelijk mee ingestemd, zo stelt hij in zijn boek “Ontspoord kapitalisme”, waar hij zeven jaar aan gewerkt heeft.

De digitale Euro

Op 28 juni 2023 heeft de Europese Commissie een wetsvoorstel gepubliceerd dat de introductie van de digitale euro mogelijk maakt. De Europese Centrale Bank komt dit jaar nog met een eerste ontwerp. Eind 2023 wordt besloten om al dan niet over te gaan naar de volgende fase en gewerkt aan de ontwikkeling van geïntegreerde diensten, het uitvoeren van tests en eventueel live pilots. Deze fase kan ongeveer drie jaar duren. Aan het eind van die fase wordt definitief besloten tot de uitgifte van de digitale euro. De EU werkt al jaren aan een digitale euro die op op de balans van het Eurosysteem zou komen te staan. Het Eurosysteem van de EU zou aansprakelijk zijn voor elke fout die wordt gemaakt bij de digitale euro-afrekening en wil dan ook de volledige controle behouden over de digitale uitgifte en afwikkeling van de euro. Betalen met de digitale euro moet overal en voor iedereen in de eurozone mogelijk zij en bij commerciële banken moet je hiervoor een gratis rekening kunnen openen. Winkeliers, behalve de kleinere zijn straks ook verplicht de digitale euro te accepteren als wettig betaalmiddel, maar mogen daar wel wat voor rekenen. Op het saldo wordt geen rente gegeven.
Onderzocht wordt nog hoe een e-wallet via een al of niet bestaande app gemakkelijk gebruikt kan gaan worden. Betalen met een bankpas behoort ook tot de opties, zowel in winkels als bij webshops. Transacties tussen particulieren onderling moeten ook mogelijk gaan worden. De EU commissie wil het gebruik van de digitale euro ook offline mogelijk maken. In het geval van een cyberaanval of een internetstoring moet het betalen bij betaalterminals mogelijk blijven. Om te voorkomen dat de EU kan zien waaraan de digitale euro wordt besteed en de privacy in gevaar komt moet het betalingssysteem via commerciële banken gaan lopen en niet via de Europese Centrale Bank (ECB).
De ECB geeft nu alleen nog contant geld uit en heeft steeds minder grip op het digitale betalingsverkeer. Ook de populariteit van van andere cryptocurrencie is een gevaar voor de EU omdat , landen als China, ook al werken aan een eigen digitale munt. Het Europees Parlement en de lidstaten en de ECB moeten er nog akkoord mee gaan. De verwachting is dat invoering niet voor 2028 plaatsvindt. De Europese Commissie (EC) wil wel dat contant afrekenen overal beschikbaar blijft en wil landen aansporen om de systemen voor contant geld te behouden, door bijvoorbeeld winkeliers te verplichten om cashgeld te blijven accepteren en het bij hen mogelijk te maken om contant geld opnames mogelijk te maken, zelfs als klanten niets zouden kopen. Nederland heeft als EU lidstaat een aantal harde randvoorwaarden gesteld. Zo moet de privacy zijn gewaarborgd, mag de munt niet programmeerbaar zijn en moet duidelijk zijn dat de digitale euro echt iets toevoegt.  Tegenwoordig is de euro de munteenheid van 19 EU-landen en meer dan 340 miljoen Europeanen. De muntunie tussen landen met verschillende groei blijkt rampzalig en wankelt. Een digitale euro moet leiden tot lagere kosten voor bijvoorbeeld financiële transacties, toegang tot financiële diensten voor een breed publiek en moet zo ontworpen zijn dat het veilig is. Dat zei koningin Máxima begin november 2022 op een topconferentie over de digitale euro in Brussel. Máxima is pleitbezorger van de secretaris-generaal van de Verenigde Naties (VN) voor inclusieve financiering voor ontwikkeling (afgekort UNSGSA). In oktober hield Máxima een toespraak bij het Internationaal Monetair Fonds (IMF) in Washington over digitaal geld. De conferentie werd georganiseerd door de Europese Commissie en de Europese Centrale Bank (ECB). De commissie, het dagelijks bestuur van de Europese Unie, is van plan komend voorjaar een wetgevend voorstel voor de digitale euro in te dienen. Nederland heeft de controle over zijn valuta uit handen gegeven aan de EU en ECB. Volgens de SP moet het betaalstelsel minder afhankelijk worden van de commerciële banken, die de kredietcrisis veroorzaakten met riskante beleggingen en complexe derivatenhandel. De Europese Centrale Bank (ECB) wil in 2026 de digitale euro in het leven roepen als alternatief voor de chartale euro (bankbiljetten en munten). Europeanen (en later waarschijnlijk ook niet-EU-burgers en -bedrijven) kunnen dan een betaalrekening openen bij de ECB zelf. Nu kan dat alleen bij gewone banken, die betaalrekeningen in girale euro’s aanbieden. Digitale euro’s kunnen concurreren met girale euro’s, omdat ze op dezelfde manier gebruikt worden: voor elektronische betalingen via een app, betaalrekening of betaalpas. Girale euro’s zijn een vorm van privaat geld, omdat ze door private instellingen (commerciële banken) worden beheerd en uitgegeven. Contant geld is publiek geld, want alleen de ECB (een overheidsinstantie) heeft het recht eurobankbiljetten te drukken. De ECB is bang de grip op haar geldstrategie, en daarmee op de waardeontwikkeling en beschikbaarheid van de euro, te verliezen. Dat is het belangrijkste motief van de ECB om voor een digitale euro te pleiten. De centrale bank wil met een digitale euro voorkomen dat de euro in het internationale betalingsverkeer op den duur wordt verdrongen door de Libra van Facebook of de Chinese e-yuan.  In 2014 gaf toenmalig minister van Financiën Jeroen Dijsselbloem al toe dat er noodscenario’s zijn die in werking treden als de euro ten onder gaat en op verzoek van 2e Kamerleden Pieter Omtzigt en Derk Jan Eppink (JA21) werden de stukken hierover alsnog vertrouwelijk aan de 2e Kamer gestuurd.

Economie

De Eurolanden zijn veel meer geld kwijt aan de import van grondstoffen, materialen en goederen. Dit leidde tot een handelstekort van 34,4 miljard euro. Een jaar geleden was nog sprake van een handelsoverschot van bijna 7 miljard euro. BP besloot in 2017 om niet meer verder te gaan met het zoeken naar olie in de Grote Australische Bocht, een grote baai aan de zuidkust van Australië en schrapte achtduizend banen bij zijn winnings- en productietak. Ook Shell stopte met zijn exploratiewerk in Alaska en leed in het tweede kwartaal van 2020 een verlies van 15,4 miljard euro, vooral door een afboeking van de waarde van de olie- en gasvoorraden en schrapt 7 tot 9000 banen in de komende twee jaar en gereorganiseerd het concern voor de omslag naar groene energie. Gas- en oliebedrijf NAM schrapte 600 van de 2.100 arbeidsplaatsen en Siemens schrapte circa 6.900 banen bij zijn energie- en gastak. Winstdalingen bij ExxonMobil (-59%), Shell (-72%), BP (-45%) en Chevron zorgden voor het uitstellen van zo’n 68 megaprojecten voor in totaal 380 miljard dollar waarmee 27 miljard vaten olie konden worden geproduceerd. De niet-OPEC-landen  hadden in 2017 al een overschot van circa 750.000 vaten olie per dag. Omdat het aanbod en de winning steeds minder werd  stegen de prijzen door tekorten eind 2021 naar recordhoogtes. Hoe anders is dit nu. In de EU gaan ook stemmen op om met het omstreden Fracking gas te gaan winnen net zoals dat in de VS al gebeurd. De olieprijzen daalden 20 april 2021 tijdens de Coronacrisis voor het eerst in de geschiedenis onder nul, maar zijn nu rond de 80 euro. De termijncontracten (futures) voor olie daalden destijds nog naar een dieptepunt van -40 dollar. De Nederlandse industrie produceert sinds september 10,3 procent minder dan een jaar eerder en dat is  de negende maand op rij dat de productie op jaarbasis een krimp laat zien. De krimp in september was de sterkste afname sinds april. Toen was sprake van een productiedaling van bijna 12 procent. De bevoorradingsketens van grondstoffen zijn verstoord door hoge energiekosten en een groot tekort aan personeel, waardoor (tussen)producten niet leverbaar zijn en orders niet of pas veel later kunnen worden vervuld. Een overvloedige vraag leidt tot ondertussen tot tekorten en een opwaartse druk van prijzen en dan met name van grondstoffen. De teruglopende inkomsten gaan gepaard met een ruime verdubbeling van het aantal faillissementen. De Nederlandse Aardolie Maatschappij frackt al kleinschalig uit zogenoemde tight sands velden, dus niet uit schaliesteen. Doordat de druk in de gasvelden afneemt treden geleidelijk verzakkingen op. Het geweld dat gepaard gaat met de gaswinning uit schalie gaat net als in Groningen  hier en daar voor aardbevingen zorgen. Het winnen van schaliegas is zwaar belastend voor het milieu en draagt bij aan de verdere opwarming van de aarde. De gebruikte chemische stoffen kunnen schadelijk zijn. Drinkwatervoorzieningen lopen nu al gevaar omdat ernstig vervuild afvoerwater in het grondwater terecht komt via scheuren in de grond of via mogelijke lekkages van leidingen. Het water is nu al ernstig vervuild door Pfas. De Deense containerrederij en vrachtvervoerder A.P. Møller-Maersk gaat wereldwijd minstens 10.000 banen schrappen. Doordat de wereldeconomie afzwakt worden er minder goederen vervoerd per schip vanuit Azië naar Europa en de Verenigde Staten. Zo kopen consumenten minder spullen door de hoge inflatie en proberen fabrikanten eerst bestaande voorraden af te bouwen voordat ze nieuwe voorraden aanleggen.

Oorlog

Samen met Oxfam Novib, Amnesty International en PAX daagt The Rights Forum de Nederlandse staat voor de rechter, vanwege het exporteren van wapens naar Israël. Dit maakt Nederland medeverantwoordelijk voor schendingen van het oorlogsrecht en de collectieve bestraffing van de burgerbevolking in Gaza. De op 23 februari 2022 uitgebroken oorlog tussen Rusland en Oekraïne dwong de EU tot het nemen van zware sancties die hun weerslag wel heel snel wisten te vinden op de olie en gasprijzen. 3 maart 2022 was de prijs per megawattuur op de Nederlandse termijnmarkt bijna 200 euro. Dat was het viervoudige in vergelijking met drie maanden eerder. Nederlandse bedrijven importeren en exporteren sinds de sancties zijn ingesteld opeens veel meer naar Georgië, Kazachstan, Kirgizië en Oezbekistan waarna de producten alsnog hunj weg naar Rusland vinden. Ondertussen hebben Europese landen in de eerste zeven maanden van 2023 ook zo’n 40 procent meer vloeibaar gas van Rusland ingekocht dan in dezelfde periode in 2021, voor de Russische invasie van Oekraïne. Oekraïne wordt het nieuwe Griekenland als het om oplopende tekorten, schulden en donaties gaat. Het Internationaal Monetair Fonds (IMF) heeft een vierjarig financieringspakket van 15,6 miljard (zo’n 14,4 miljard euro) voor Oekraïne goedgekeurd. De lening maakt deel uit van een breder pakket van 115 miljard dollar aan internationale steun om Oekraïne te helpen. Het land heeft al 28 jaar lang te maken met omkoping, diefstal en misbruik van middelen. In totaal heeft Nederland inmiddels 3,7 miljard euro aan militaire goederen en steun aan Oekraïne gegeven. De door de NAVO gesteunde aanvallen door Oekraïne met steun van de NAVO op de geannexeerde gebieden worden door Rusland beschouwd als een aanval op Rusland als geheel.  Minstens achttien Europese landen investeerden in 2023 ongeveer 2 miljard voor 1 miljoen artilleriegranaten voor Oekraïne. Financiering gaat via het nieuwe Trustfund van de Wereldbank. De Europese Commissie wil tussentijds extra geld voor de oorlog in Oekraïne, de hoge inflatie, extra personeel, migratiestromen richting Europa, hogere rentelasten en nog enkele miljarden voor programma’s om de Europese economie concurrerender te maken. Vooral de gestegen rente op leningen en de gevolgen van de oorlog kosten de EU minimaal zo’n 18,9 miljard euro, de giften aan Oekraïne komen op 17 miljard euro. Oekraïne beperkt zich met de financiering door de EU en Nederland niet alleen tot verdediging van het eigen land maar voert ook aanvallen uit in Soedan, op strijders van de Rapid Support Forces (RSF) Ook waren ze verantwoordelijk voor het opblazen van de Nord Stream-pijpleidingen vorig jaar in de Oostzee. Onlangs werden ook boorplatformen op zee en de Krim aangevallen met kruisraketten. Nederland is ondertussen bij een oneindige en kostbare oorlog betrokken.

Nederland

De Nederlandse industrie heeft in het derde kwartaal van dit jaar de grootste daling van inkomsten sinds 2020. Vooral bij chemiebedrijven en raffinaderijen krimpt de omzet hard. De hele Nederlandse industrie krimpt al maanden achtereen en door de krappe arbeidsmarkt en aanhoudende vergrijzing staan het onderwijs en de gezondheidszorg onder druk. De ouderenzorg kost nu al ruim 18 miljard euro per jaar. De kosten, vergrijzing en personeelstekorten nemen alleen maar toe de komende jaren. De inkoopmanagersindex van Nevi, die elke maand een indicatie geeft van hoe het gaat met de industrie staat op het laagste punt sinds mei 2020. Een daling is te zien bij een kwart van de bedrijven. Het begrotingstekort van Nederland komt in 2024 uit op 2,9 procent van het bbp en de staatsschuld komt uit op 47,3 procent van het bbp. Met de nog steeds oplopende rente en het oplopen boven de 3% liggen noodzakelijke bezuinigingen op de loer. In het laatste kwartaal van 2023 gingen diverse grote retailers failliet en werden er duizenden werkloos. De economie nu ook in het derde kwartaal gekrompen. Daarmee blijft Nederland technisch in een recessie. Het bruto binnenlands product (bbp) daalde 0,2 procent ten opzichte van de voorgaande drie maanden, onder andere doordat bedrijven minder investeerden in machines, gebouwen en vervoersmiddelen.

DNB

De stijgende rente heeft een flinke impact op de financiële huishouding van DNB. Door 460 miljoen euro uit de reserves te halen (waar ruim elf miljard op staat), kon het nettoresultaat op nul uitkomen, maar de Nederlandse Staat kan echter geen dividend verwachten. Voor de  komende jaren worden miljardenverliezen verwacht. Het afgelopen jaar was er voor het eerst sinds 1931 al een verlies van bijna een half miljard euro. Dit jaar wordt een enorm verlies van ruim 3 miljard euro verwacht. DNB verwacht zelf dat de verliezen aanhouden tot 2028. De kans dat DNB met een negatief financieel vermogen komt te zitten is zeker aanwezig en als de huidige buffer van 11 miljard euro niet voldoende blijkt, moet de Nederlandse Staat financieel bijspringen. DNB denk zelf dat het te verwachten verlies de komende jaren kan oplopen tot wel 10 miljard.

Staatsschuld

De overheid had over 2021 al een tekort van bijna 22 miljard euro. De Nederlandse staatsschuld bedroeg in 2022 49,8% bbp en komt in 2023 uit op 49,5% bbp, wat neerkomt op circa 500 miljard euro. In 2023 zijn de totale uitgaven van het Rijk 395  miljard euro en voor 2024 is dit 433,6 miljard. De inkomsten waren in 2023 zo’n 366 miljard euro en dit wordt in 2024 naar verwachting 402,9 miljard. De grootse kostenposten zijn oplopende rente van de Staatsschuld, de immigratie, de energietransitie, de oorlog in Oekraïne en Israël, de vergrijzing, en de maatregelen ten behoeve van stikstof beperking.

In 2022 immigreerden 403.108 personen en emigreerden 179.310 personen uit Nederland. In 2023 is de Nederlandse Overheid naar verwachting 860 miljoen euro meer kwijt aan rente-uitgaven. Dit loopt daarna verder op tot 1,6 miljard in 2024 en 2,3 miljard in 2025. En ook in de jaren daarna gaan de rentelasten verder stijgen. De lange rente stijgt volgens een raming van het CPB verder naar 2,7% in 2023 en 2024. Een steeds groter deel van de overheidsschuld moet daardoor tegen hogere rentetarieven worden geherfinancierd. De extra uitgaven voor de energiecrisis passen niet binnen de lopende begroting en bleken zelfs verkeerd berekend. Het twee maal uitkeren van 190 euro in november en december kostte de Overheid 3,15 miljard in plaats van de eerder berekende 2,6 miljard. Het kabinet kwam met een steunplan voor het mkb van rond de 3 miljard euro. Er moet 4 miljard euro naar infrastructuurprojecten als onderdeel van 7,5 miljard euro dat moest worden vrijgemaakt om nieuwe woonwijken bereikbaar te maken. De rest gaat naar investeringen in de infrastructuur voor auto’s (2,7 miljard euro) en fietsers (780 miljoen euro). 

Om asielzoekers te plaatsen werden gemeenten overgehaald met 2.500 euro voor elke asielzoeker die vijf jaar lang geplaatst wordt. Er is een corona-belastingschuld van in totaal ruim 19 miljard euro die in vijf tot zeven jaar tijd moet worden terugbetaald aan de fiscus. Zo’n 1700 bedrijven staan al op de rol voor mogelijke schuldsanering en daar komen er meer bij. Er worden dan ook veel faillissementen en opheffingen verwacht.

Politiek klimaat

In 2020 werd er door de ministeries onder Rutte 9,1 miljard onrechtmatig uitgegeven. Van dat geld is niet goed duidelijk gemaakt hoe het is besteed. Daarmee is de “tolerantiegrens van 1 procent fouten en onzekerheden’ die de Algemene Rekenkamer hanteert, fors overschreden. Het ministerie van Volksgezondheid heeft hiervan alleen al onrechtmatig 5,1 miljard euro uitgegeven voor mondkapjes, beademingsapparatuur en testen ten behoeve van  Corona. Voor een deel van de spullen kon niet worden aangetoond wat ermee is gebeurd. Het onderzoek naar de mondkapjesdeal van Sywert van Lienden waarbij ook minister de Jonge verantwoordelijk is, kostte de Nederlandse Staat ruim 5 miljoen. In 2021 werd maar liefst opnieuw ruim 15 miljard euro aan kabinetsuitgaven gedaan die volgens de rekenkamer niet op orde waren. Het gevonden percentage van betalingen waarmee fouten zijn gemaakt is volgens de Rekenkamer toegenomen van 2,7 procent naar 3 procent. De auditors signaleerden ook risico’s met betrekking tot de EU-middelen die beschikbaar zijn gesteld in reactie op de coronacrisis en de aanvalsoorlog in Oekraïne. Bijna een derde van de gemeenten kreeg de begroting voor 2021 niet sluitend. 120 gemeenten zaten dit jaar in geldnood en twaalf gemeenten staan zelfs onder curatele van de provincie, omdat ze tot 2024 geen enkel begrotingsjaar sluitend kunnen krijgen. Dat zijn er drie meer dan vorig jaar. De belastingdienst blijkt te hebben gefraudeerd en gediscrimineerd en bij veel Gemeentes maar ook bij de Rijksoverheid zijn de financiën niet op orde. Een nieuwe regering wordt dus al meteen opgezadeld met extra schulden.

De grote landelijke politieke partijen deden het bij de verkiezingen van maart 2022 erg slecht. De kiezers waren de extreem hoge energieprijzen, accijnzen, btw en extreme provinciale en gemeentelijke heffingen en de extreme prijzen voor bouwvergunningen duidelijk meer dan zat.  Het wanbeleid op Gemeentelijk en landelijk niveau werd door kiezers afgestraft met “blanco- en niet stemmers” en proteststemmen op BBB. Het kabinet Rutte maakte op 7 juli een einde aan de coalitie en premier Rutte stapte op, na het land in deplorabele toestand te hebben achtergelaten. Zijn erfenis, een provincie Groningen die hun huizen verloren zagen gaan door ongebreidelde gaswinning, ouders die failliet of ten onder gingen door de jarenlang slepende toeslagenaffaire en kinderen die onnodig uit huis geplaatst werden, de overvloed aan toegelaten immigranten waardoor huisvesting van het Nederlandse volk onbereikbaar werd, de onrust en paniek onder boeren omdat Nederland als enige land in Europa boerenbedrijven weg wilden vanwege het milieu. Een vervuild klimaat vanwege het toestaan van chemische lozingen en het in stand houden van Tata steel die geen strobreed in de weg werd gelegd als het om milieuvervuiling en het verspreiden van ziekmakende stoffen ging, het doneren van 2 miljard aan Oekraïne voor een niet te winnen oorlog tegen Rusland, de abnormale inflatie en energiekosten stijgingen die voor veel bedrijven de nekslag was, een jarenlang durend onderzoek naar de neergeschoten MH17, een veroordeling in zijn periode als staatssecretaris van Sociale Zaken voor rassendiscriminatie in 2007, etc, etc. Ook vice premier Carola Schouten (CU) en Sigrid Kaag (D66) namen de gelegenheid te baat om op te stappen. Voor Kaag was de veiligheid van haar gezin de reden van het vertrek. Haar drastische milieumaatregelen konden op weinig steun rekenen en boeren die hun bedrijf ten gronde zagen gaan hebben het haar niet in dank afgenomen en stemden bij de Provinciale Staten verkiezingen massaal op de BBB. Ook de Kamervoorzitter, SGP leider van der Staaij en 44 Kamerleden stapten op. 22 november 2023 zijn er nieuwe verkiezingen waarbij BBB Mona Keijzer naar voren schuift als toekomstige premier, D66 Rob Jetten en De VVD de Turkse Dilan Yeşilgöz-Zegerius. Alleen de mega populaire Pieter Omtzigt komt nog niet met een potentiële premier. In totaal vertrekken 22 zittende politici in navolging van Rutte en neemt Geert Wilders met zijn PVV de macht over. PVV won de verkiezingen met een ruime meerderheid van 37 zetels. De gemeente Amsterdam heeft een schuld van ruim 7,5 miljard euro opgebouwd.  De meeste Nederlanders hebben even geen vertrouwen meer in de Overheid en kozen massaal voor de PVV. De rente, energie, goederen en diensten werden in korte tijd fors duurder en de koopkracht holt achteruit. De Overheid faalde met de toeslagen en de afwikkeling van de ontstane ellende, nam vaak onbegrijpelijke beslissingen in de pandemieperiode en kon de immigratieproblemen niet aan- of oplossen. De VVD met Dilan Yeşilgöz stond desondanks nog hoog in de peilingen met 27 zetels. De PVV met Geert Wilder werd de grootste partij met 37 zetels. Dit betekent niet dat Wilder minister president wordt of dat hij in een nieuw regering komt. De andere partijen hebben hem gecanceld vanwege zijn onuitvoerbare en voor hen onwenselijke verkiezingsprogramma. 

Corona/Covid

Ondernemers kregen gedurende de coronacrisis zo’n 8 miljard euro aan tegemoetkoming in de vaste lasten uitgekeerd. De zogeheten TVL-regeling eindigde formeel op 30 juni. Kleine bedrijven en zzp’ers worden ook hoger aangeslagen. Het deel van hun winst waarover ze geen belasting hoeven te betalen, wordt verkleind van 14 naar 12,7 procent. Vanaf 15 maart 2020 ging ook in Nederland vanwege de Corona pandemie vrijwel alles verplicht op slot. Scholen, horeca en sportscholen e.d. werden gesloten. En dat alles om de dichtgeslibde zorg niet volledig in elkaar te laten storten. 78.000 bedrijven opteerden voor een vergunning voor werktijdverkorting. Door stagnatie in toeleveringen, gedwongen sluitingen vanwege besmettingen onder het personeel kwamen al veel bedrijven in financiële nood te verkeren. Sinds het begin van de coronacrisis hebben banken in Nederland aan ruim 161.000 ondernemers 23,7 miljard euro leningen of kredietruimte verstrekt. Het gaat in totaal om 32.000 leningen ter waarde van 20,7 miljard euro en om 129.000 bedrijven die uitstel van betaling hebben gekregen. Ruim 650.000 bedrijven hebben vanwege de pandemie een beroep gedaan op een of meer steunmaatregelen. Dat is 34,8 procent van alle bedrijven  in Nederland. 15,1 % van de bedrijven vroeg om het uitstellen van belastingbetaling voor een bedrag van 20,8 miljard euro. De twee jaar durende steunmaatregelen liep van maart 2020 tot en met juni 2022. De meest aangevraagde regeling was de TOZO, inkomenssteun die vooral werd gebruikt door kleine zelfstandige ondernemers zoals zzp’ers. Voor 18,1% van de zzp’ers die de steun ontvingen kostte dit 3,5 miljard euro, TOGS of TVL (tegemoetkoming in schade of vaste lasten)kregen 12,9% van de bedrijven en dat kostte 10,1 miljard euro. De loonkostensteun NOW vroegen 7,3% van de bedrijven aan en kostte de Staat 23,9 miljard euro. Wanneer de steun onterecht is ontvangen moet deze worden terugbetaald. De ondernemers die gebruik maakten van belastinguitstel moeten nu binnen 5 tot 7 jaar met rente terug gaan betalen. Gezien de verwachte recessie gaat dit een hoop faillissementen opleveren. Zo’n 1700 bedrijven staan al op de rol voor mogelijke schuldsanering Veel bedrijven waaronder De Thermen in Rosmalen gingen al failliet. Zelfs grote ketens als ICI Paris, Adidas, Deichmann, H&M, Mediamarkt, BCC en Big Bazar konden door de Corona crisis de huur niet langer betalen en hadden Overheidssteun nodig. Nederlandse banken verleenden sinds maart 2020 negentien miljard euro aan steun in de vorm van extra leningen of uitstel van aflossingen aan 161.000 ondernemers en bijna 34.000 particulieren.

De Corona pandemie kostte de Nederlandse Overheid zo’n 92 miljard euro en het begrotingstekort voor 2023 loopt op naar 49,2 procent. De evenementenbranche is ontzettend hard geraakt door de Corona beperkingen en de toekomst van de meesten is nog steeds uiterst onzeker. Onder andere Ahoy en de RAI kampen met enorme verliezen.  In juli 2020 meldde RAI Amsterdam 125 banen te moeten schrappen en Ahoy moest 40% van het personeel afvloeien. Ook Artis en andere dierentuinen ontsloegen personeel. FrieslandCampina schrapte ongeveer duizend arbeidsplaatsen, grotendeels in Nederland, België en Duitsland. Bij Uber was de ontslagronde al een half jaar bezig. Bedrijven als KLM, Tata, Schiphol, Transavia, Holland Casino, Dad en Atos Nederland konden zonder de extra Staatssteun niet overleven en zij betalen aan de andere kant ook nog eens minimale winstbelasting.

Het kabinet wil de komende vijf jaar in totaal 20 miljard steken in projecten binnen het onderwijs, onderzoek en ontwikkeling, verduurzaming en infrastructuur, om zo uit de recessie te komen en de economie te versterken. Over zo’n investeringsfonds wordt al ruim een jaar gesteggeld, maar onlangs werd de coalitie het in grote lijnen eens over de invulling. Er moest zo’n 11 miljard euro worden uitgetrokken voor het derde noodsteunpakket. Voor het onderwijs in 2024 werd 50 miljard euro uitgetrokken.

Industrie

De Tata Group waartoe ook de voormalige Hoogovens in IJmuiden toe behoren kampt met onverantwoord hoge verliezen en schulden. Dat geldt ook voor Tata Motors en voor de hotel- , energie- en telecomactiviteiten van het concern. In 2019 werd een verlies geleden van 925 miljoen euro en naar aanleiding daarvan wordt gereorganiseerd en worden er in Nederland circa 850 banen geschrapt. Grondstoffenhandelaar Trafigura had ook slechte resultaten en British Steel is met een schuld van circa 880 miljoen pond insolvent verklaard en met behulp van de bank en de Overheid naarstig op zoek naar een Chinese koper. Een rechter heeft de op een na grootste staalproducent van Groot-Brittannië in een procedure van “gedwongen liquidatie” geplaatst. Het bedrijf werd in 2016 door investeerder Greybull voor 1 pond overgenomen van het Indiase Tata Steel, dat af wilde van de verlieslatende tak. De Europese Commissie heeft maatregelen moeten nemen om de staalindustrie in Europa te beschermen tegen de concurrentie uit China en dat gaf korte tijd enige verlichting. Tata Steel, Thyssenkrupp en Salzgitter smeekten bij Brussel om meer importbeperking vanuit China en de VS en verwachten duizenden ontslagen. Begin 2019 moesten bij Arcelor Mittal ook al tweeduizend werknemers vertrekken. Chemieconcern Chemours staat op de nominatie om gesloten te worden.

Automarkt

De bouw

De grote bouwbedrijven hebben inmiddels een of meerdere aandelenemissies moeten doen om het hoofd boven water te houden. De aangescherpte normen voor PFAS. PFAS (ruim 6000 chemische stoffen (poly- en perfluoralkylstoffen)) belemmeren de bouw. De giftige stoffen komen voor in de bodem, in het grondwater, in sloten en rivieren.

Scheepvaart

Orders voor nieuwe containerschepen bereikten een nieuw dieptepunt. Twee grote rederijen gingen binnen een maand failliet. Flinter Barendrecht met 31 schepen en Abis met 21 schepen. Bertram Rickmers heeft een deel van zijn scheepvaartimperium moeten redden via een samenwerking met Zeaborn. Bij scheepswerf Keppel Verolme verdwijnen bijna 100 van de 350 banen. Scheepsbouwconcern Damen schrapt in totaal circa 150 banen bij Shiprepair Rotterdam, Shiprepair Van Brink en Shiprepair Vlissingen.  Ook rederij Vroon in De Central Industry Group (CIG) in Groningen moest door investeringsmaatschappij Nimbus worden gered. Het bekendste CIG-bedrijf Centraalstaal in Groningen, dat voorgevormde staalplaten voor schepen levert moest met reorganisaties het aantal werknemers terugbrengen van 120 naar 50. Het bedrijf ging failliet en werd in tweeën geknipt voortgezet door de scheepswerf Ferus Smit en CIG Architecture.  Ook Wolfard & Wessels Werktuigbouw in Hoogezand, actief in de offshore, kwam in problemen. Het maakte na een faillissement een doorstart met de helft van de 104 werknemers. De Nederlandse Overheid stelde om de sector van de ondergang te redden vijf miljoen euro beschikbaar via de Subsidieregeling Duurzame Scheepsbouw (SDS) waardoor rederij Van Oord ondanks de malaise alsnog een nieuw kraanschip (op aardgas) kon bestellen bij scheepswerf Neptune die met de winst de opgelegde last onder dwangsom voor milieuvervuiling kon betalen. De ChristenUnie stond niet alleen aan de basis van het creëren van de subsidie maar was ook van doorslaggevende betekenis bij de toestemming voor de wijziging van het bestemmingsplan en een ruimere milieuvergunning ten behoeve van nieuwbouwplannen van de scheepswerf Neptune Shipyards. Ook het noodlijdende Royal IHC mocht met geld van SDS zo’n schip op gas bouwen. In juni 2015 moesten bij IHC Merwede 500 honderd banen verdwijnen vanwege reorganisatie door teruggelopen orders. IHC is eigendom van Parkland N.V. van Cees de Bruin van investeringsfonds Indofin (62.10%), Stichting Administratiekantoor Management en Personeel IHC (27.89%) en Rabo Capital B.V. (10.01%). Norddeutsche Landesbank (Nord/LB) heeft in 2016 een nettoverlies van 1,9 miljard euro geleden. Er moest vorig jaar 2,9 miljard euro opzij gezet worden voor de extreme verliezen in de scheepvaart.  Polen, Tsjechen, Bulgaren en Roemenen houden de Nederlandse binnenvaart nog enigszins draaiende. Zo’n 30% van de banen op de schepen wordt ingenomen door buitenlandse matrozen, schippers en kapiteins.

Boeren

Het is crisis in de melkveehouderij en sluiting van een paar duizend melkveebedrijven dreigt, waardoor de Nederlandse economie onnodig bijna een miljard aan netto toegevoegde waarde kwijt kan raken en volgens Milieudefensie hangt er zelfs een prijskaartje van 2,1 miljard euro aan vast. Zo’n 8000 zeldzame koeien die een onderdeel zijn van ons culturele erfgoed dreigen op termijn te verdwijnen vanwege het stikstofprobleem. Een crisistop met banken (ABN Amro, Rabobank), diervoederproducenten en boerenorganisaties leidde er toe dat er 7,4 miljard euro wordt uitgetrokken om de melkveestapel te reduceren. Voor 2030 moeten er van de EU uiteindelijk circa 500.000 koeien verdwijnen om Nederland aan de regels en akkoorden te laten voldoen. Dat is ongeveer een kwart van de melkveestapel. Het klimaatfonds kost Nederland 35 miljard euro in de komende 10 jaar. In 2023 is dit voor warmtenetten 200 miljoen euro, wind op zee 180 miljoen euro, waterstof 145 miljoen euro. Het transitiefonds landelijk gebied en natuur kost zo’n 24 miljard euro. Zo’n 3000 boerenbedrijven  zijn door het kabinet als piekbelaster gekwalificeerd en krijgen tot begin 2-24 de tijd om te beslissen of ze in ruil voor 120 procent van de bedrijfswaarde willen stoppen met hun bedrijf. In totaal is daar bijna een miljard euro voor uitgetrokken. 

Visserij

Het Europees Parlement stopte met de pulsvisserij in Europa, waar miljoenen in zijn geïnvesteerd. Pulsvissen is een moderne vistechniek waarbij gebruik wordt gemaakt van een visnet dat stroomstootjes afgeeft. Het Europees Parlement stemde op Frans initiatief voor een verbod op deze manier van vissen omdat deze techniek slecht zou zijn voor de natuur.  Slechts 22 van de oorspronkelijke 84 pulsontheffingen mochten in 2020 nog gebruikt worden. en een derde van de kotters gaat naar de sloop, door de Brexit viel ook een deel van de visgronden weg, de stikstofuitstoot van garnalenvissers moet omlaag en de garnalenvissers mogen als het aan de Europese Commissie ligt straks helemaal niet meer vissen in beschermde gebieden. De resterende visserij gaat nu ten onder aan de hoge brandstofprijzen.

Sier- en fruitteelt

Door de sancties tegen Rusland, die sinds 2014 zijn ingesteld, zijn de fruittelers een belangrijke afzetmarkt kwijtgeraakt. Nieuwe afnemers zijn er niet door het overaanbod van appels en peren uit Oost-Europa, waar de teelt met subsidie uit Brussel wordt gesteund. Vanwege de Coronacrisis kregen bloementelers en aardappelboeren 650 miljoen steun. (70 procent van de omzetderving). De torenhoge energiekosten vormen een extra aanslag op de sector en veel telers zijn al gestopt.

Detailhandel

Gemiddeld daalde het aantal winkels met 4,4% in tien jaar tijd tot 95.630 en in  januari 2022 waren er nog 83,8 duizend fysieke winkelvestigingen in Nederland over. In 2022 is het Nederlandse winkelbestand met nog eens 1.278 winkels afgenomen. Er zijn vooral minder winkels in dvd’s en cd’s, fotocamera’s en baby- en kinderkleding. Het aantal fysieke speelgoedzaken in Nederland is de afgelopen vijf jaar gedaald van 1214 (2015) naar 832 (2019), terwijl het aantal online speelgoedwinkels toenam van 670 naar 1398. Het aantal online winkels steeg naar 32.000 vooral in kleding. Van fysieke kledingwinkels zijn er 6% minder. Zalando had zelfs 1 miljard bezoekers en het aantal klanten groeide, met 17,5 procent, tot 29,5 miljoen. De omzet kwam uit op 1,5 miljard euro, een stijging van 26,7 procent ten opzichte van dezelfde periode vorig jaar. Tussen de zestig en zeventig procent van de zelfstandige winkeliers lijdt echter verlies en leeft onder de armoedegrens. Grote ketens met in totaal meer dan 3.000 vestigingen zijn in korte tijd failliet gegaan, doorgestart of werden opgekocht door veelal buitenlandse investeerders of bedrijvendokters, die bedrijven leeg trekken door het onroerend goed te verkopen en de opbrengsten te besteden aan bonussen of deze weg te sluizen naar belastingparadijzen. 281.850 gebouwen (3%) staan inmiddels leeg, waarvan er 20.000 winkels waren.

Handel en industrie

Heineken moest in 2021 20% afschalen en dat ging gepaard met veel ontslagen. De uitgaven voor medewerkers op het Nederlandse hoofdkantoor en regionale kantoren in onder meer Singapore en Miami moesten met ongeveer 20% omlaag. In totaal werkten op die kantoren 1700 werknemers van de in totaal 85.000 wereldwijd. Door de sluiting van horeca daalde de winst van 2,5 miljard euro in 2019 naar 1,2 miljard euro in 2020 en moesten er  wereldwijd 8000 banen worden geschrapt, 10 procent van het totaal. Na de pandemie veerde de omzet van Heineken mede door extreme prijsverhogingen op tot 16,4 miljard euro. 2022 werd afgesloten met een operationele winst van 3,4 miljard euro, vergelijkbaar met een jaar eerder. In 2019, het jaar voor de pandemie was die nog 4 miljard. Heineken heeft voor 100 miljoen euro plus een symbolische bedrag van 1 euro haar zeven brouwerijen in Rusland verkocht aan de Arnest Group. Daarnaast betaalt de koper ook de zogenoemde vertrekbelasting voor Heineken aan de Russische staatskas. Het kabinet gaat 230 miljoen euro investeren in de Nederlandse chipindustrie. Onder meer de technologiebedrijven ASML en NXP krijgen geld van de overheid. Het chiptekort zorgde er voor dat de verkoop en levering van nieuwe auto’s stagneerde en dat elektrisch rijden op de helling staat.

Rechtspraak

Het Openbaar Ministerie (OM) Oost-Nederland liet ongeveer vijftienhonderd strafzaken niet meer voor de rechter komen vanwege een tekort aan personeel bij de rechtbank Gelderland. En om in alle drukte ruimte te houden voor “urgentere zaken” vroeg het OM eind november 2022 aan de rechtbank opnieuw om zaken te schrappen die gaan om eenvoudige mishandeling, eenvoudige diefstal, belediging, bedreiging, maar ook lichte drugszaken en verkeerszaken.  Recent werden ook nog ruim 50 zaken in Den Haag geschrapt. Het gaat om zaken die meer dan anderhalf jaar wachten op behandeling door een politierechter. Die behandelt strafzaken waarin maximaal één jaar celstraf kan worden opgelegd. Het gaat in dit geval om eenvoudige misdrijven, zoals diefstallen, verkeerszaken en bezit van hennep. Een aantal zaken werd geseponeerd, andere werden afgedaan met een strafbeschikking. Eventuele slachtoffers die het niet eens zijn met de afhandeling van hun aangifte of beslissing in hun zaak, kunnen een klacht indienen bij het gerechtshof. Tijdens de coronaperiode is er een forse achterstand ontstaan. Het OM komt 104 voltijds officieren van justitie tekort. Ook is er een tekort aan zeker 50 rechters. Om de capaciteitsproblemen bij de rechtspraak op te lossen wordt er de komende jaren 155 miljoen euro per jaar extra uitgetrokken voor het aantrekken van nieuwe rechters en rechtbankpersoneel.

Energie

TenneT, de beheerder van het hoogspanningsnet in Nederland en een groot deel in Duitsland is nu nog volledig in handen van de Nederlandse Staat. Nu blijkt dat het energienet te maken heeft met capaciteitstekorten onder andere door het willen invoeren van groen vervoer en het behalen van milieu normen staat de uitbreiding onder druk en kunnen de kosten hiervan alleen worden opgebracht door het verhogen van tarieven bij de energiebedrijven die de verhoging op hun beurt doorbelasten aan de consument. Met het Klimaatakkoord en het Klimaatplan zet Nederland de transitie in naar de Klimaatdoelen zoals die zijn vastgelegd in de Klimaatwet. Dit houdt in dat het energiesysteem nagenoeg emissievrij dient te zijn in 2050.  De transitie vergt investeringen in het energiesysteem (levering en productie, infra, gebruik) die per saldo gepaard gaan met hoge kosten voor burgers en bedrijven. In de afgelopen jaren is een aandeelhouderschap door de Duitse Staat onderzocht. Uit gesprekken is gebleken dat ook de Duitse Staat een toegevoegde waarde ziet om de mogelijkheden voor een investering in TenneT en dit heeft geleid tot een intentieverklaring (‘joint declaration of intent’, ‘JDI’). Op basis van deze JDI zijn de onderhandelingen gestart over de voorwaarden voor een investering door de Duitse Staat. te onderzoeken. In de komende maanden zal met Duitsland gekeken worden hoe het aandeelhouderschap uitgewerkt kan worden. Tijdens de verdere onderhandelingen is duidelijk geworden dat Duitsland een meerderheidsaandeelhouder wil worden in het Duitse deel van TenneT. TenneT schat haar huidige investeringsagenda voor de periode 2020-2029 in op een bedrag tussen de €40 tot €50 miljard. Hiervan is het benodigde extra eigen vermogen dat door de aandeelhouders moet worden opgebracht geschat op 5,3 miljard euro.  70% van het investeringsbedrag zou nodig zijn voor het Duitse elektriciteitsnet. De benodigde meer investeringen in de energietransitie bedragen in de periode tussen 2015 en 2050 ruim 350 miljard euro. Daarvan is al ongeveer 20 miljard uitgegeven tussen 2015 en 2020. En er dient dus nog € 100 miljard te worden geïnvesteerd tussen 2020 en 2030. TenneT is sinds december 2006 al wettelijk verplicht om alle offshore windparken in de Duitse Noordzee aan te sluiten op het elektriciteitsnet. Naast planning en ontwerp is TenneT Offshore ook verantwoordelijk voor de aanleg en de daaropvolgende exploitatie van netaansluitingen op zee tot aan het punt op het land waar de energie aan het Duitse elektriciteitsnet wordt geleverd. Naast uitbreiding en versterking van de netten om aan de groeiende capaciteitsvraag te voldoen, ligt er ook een grote onderhoudsopgave voor TenneT. Een aanzienlijk deel van het hoogspanningsnet bereikt het einde van de technische levensduur en dient te worden vervangen en gemoderniseerd. Tegelijkertijd ligt er een significante onderhoudsopgave om het bestaande netwerk nu en in de toekomst betrouwbaar te houden. Op het elektriciteitsnet in Friesland, Gelderland en Noord-Holland zijn nieuwe knelpunten ontstaan. Op deze punten is de maximale capaciteit van het net bereikt. Om dit uit het slop te trekken, wordt er 500 miljoen euro geïnvesteerd in een netwerkbedrijf. Stedin heeft vorig jaar ruim 700 miljoen euro geïnvesteerd in het netwerk. Er volgen naar verwachting meer investeringen ter waarde van zeker 8 miljard tot 2030. Met de bijdrage van 500 miljoen wordt de Staat voor 11,9 procent aandeelhouder.

Delfstoffen

Decennia lang werd de Nederlandse gasvoorraad voor een appel en een ei verkocht aan het buitenland. Het aanleggen van een extra eigen voorraad werd achterwege gelaten, met als gevolg dat er binnen een week na de sancties tegen Rusland al prijsverhogingen moesten worden doorgevoerd en vloeibaar gas per boot vanuit de Verenigde Staten moest worden geïmporteerd. Nu de Duitse Staat de Duitse tak van Gazprom heeft genationaliseerd, hoefden Nederlandse publieke instellingen hun gascontract met dat bedrijf niet op te zeggen. Tientallen gemeenten en andere instellingen deden dat, omdat het ministerie van Economische Zaken daarop stond. Dit kost de staat dit jaar tientallen miljoenen aan compensatie. Het kabinet wil twee nieuwe kerncentrales bouwen en hiervoor vijf miljard euro gereserveerd. Daarnaast trok het kabinet eind 2022 zo’n 783,5 miljoen euro uit voor financiële steun aan waterstofprojecten.

Sinds 2018 is Nederland netto-importeur van aardgas en dat kost Nederland miljarden. Vanaf 2014 werd de eigen gaswinning onder druk van de bevolking stapsgewijs verminderd om het aantal aardbevingen in de provincie Groningen terug te dringen. Minister Wiebes (Economische Zaken) sloot met Shell en ExxonMobil een deal voor de financiële afwikkeling van het dichtdraaien van de gaskraan in Groningen. De gasdeal kostte de Nederlandse Staat bijna 3 miljard euro. Na aftrek van de winstbelasting kwam dat neer op een bedrag van netto 1,6 miljard euro. In 2022 volgde een parlementaire enquête over de kwestie en daaruit kwam de conclusie dat de Staat en oliebedrijven Shell en ExxonMobil zes decennia lang honderden miljarden hebben verdiend aan de gaswinning ten koste van schade en pijn bij de lokale bevolking. In 2023 is er 10 miljard euro extra nodig om de schade in Groningen versneld te herstellen. Een uitgebreid pakket aan maatregelen is nodig om de ‘ereschuld’ aan Groningen en Noord-Drenthe in te lossen. Er is in totaal ruim 22 miljard euro gereserveerd voor het oplossen van de problemen als gevolg van de gaswinning. Daarvan is 8,7 miljard voor bestaande plannen en 13,5 miljard ‘nieuw geld’.

Multinationals

Multinationals worden uitverkocht aan Buitenlandse investeerders. Zo werd Frisdranken bottelaar Refresco  overgenomen door Franse en Canadese investeerders voor 1,6 miljard euro, het Enschedese IT-bedrijf Caase.com door de Amerikaanse multinational Insight EMEA en Vanderlande Industries voor 1,2 miljard aan Toyota Industries. Ook Ziggo (Liberty Global), Kruidvat (A.S. Watson Group), de Ruyter, Douwe Egberts (Sara Lee), Grolsch (Asahi), Gansewinkel (Shanks), Connexxion (Transdev), Numico (Danone), Hoogovens (Tata steel, Van Leer(Amerikaanse concern Greif) VNU, TMG, KLM, DSM, Océ, IAI, Stork, Liteq en Reaal zijn allemaal al in Buitenlandse handen gevallen. Akzo Nobel (Amerikaanse investeringsmaatschappij Carlyle en het Singaporese investeringsmaatschappij GIC). Na Essent (Innogy), Nuon (Vattenfall) werd ook Eneco aan Mitsubishi en Chubi Electric Power verkwanselt.

Overheidsinkomsten- en uitgaven 

De belasting- en premieontvangsten groeien in 2024 met 16,5 miljard euro. De Nederlandse overheid haalde in 2022 voor het eerst meer dan 1 miljard euro binnen met de verkoop van CO2-rechten. Nederland veilde iets meer dan veertien miljoen zogeheten emissierechten voor ruim 1,13 miljard euro. De inkomsten over 2021 namen met ruim 25 miljard euro toe tot 377 miljard euro. In 2024 komt naar verwachting 402,9 miljard euro binnen. (Loon- en inkomstenbelasting 90,8 miljard, omzetbelasting 79,5 miljard, zorgpremies 56 miljard, vennootschapsbelasting 46,2 miljard, premies volksverzekering 35 miljard, accijnzen 13,9 miljard, milieu belastingen 8,2 miljard, overdracht- en assurantiebelasting 7,6 miljard, dividendbelasting 6,5 miljard, invoerrechten 5 miljard, wegenbelasting 4,9 miljard, schenk en erfbelasting 3 miljard, bpm 1,5 miljard, bankbelasting 0,5 miljard en overig 2,3 miljard) De verkoop van de voormalige SNS-vastgoedtak Propertize leverde de Staat ruim 3 miljard euro op. 317 miljoen euro kwam van de verkoop van vastgoed. De staat verkocht naast ruim vijftig gebouwen ook Paleis Soestdijk, vier gevangenissen, tien kantoren en vier rechtbanken. Voor het verhuren van gebouwen en grond werd 138 miljoen euro ontvangen, onder andere aan 125 plekken voor windmolens. De veiling van huurrechten van tankstations langs snelwegen leverde 27 miljoen euro op en de verkoop van zand, grind en schelpen was goed voor 19 miljoen euro.  De megaschikking van ING wegens anti witwas beleid leverde bijna 800 miljoen euro op. Nederland betaalt circa € 9,7 miljard aan de EU (na aftrek van de vergoeding voor de lidstaat voor douaneheffing en invordering).Nederland draagt meer bij aan de EU dan het ontvangt en de winsten van bedrijven in Nederland stromen voor een groter deel dan gedacht weg naar het buitenland omdat het aantal bedrijven in buitenlandse handen erg groot is. Het gaat om miljarden euro’s.

Gemeenten hebben de lokale lasten de laatste jaren harder laten stijgen dan de inflatie. Parkeren kost de automobilist in 2023 1,2 miljard euro. Daarvan komt bijna een derde op de conto van de gemeente Amsterdam. De gemeentelijke belastingen werden in 2022   overal verhoogd. In totaal ging het om 11,5 miljard euro, 180 miljoen euro meer dan in 2021. En voor 2023 wordt maar liefst 12,2 miljard euro begroot.  Ook zijn er hogere opbrengsten uit de toeristenbelasting, zo’n 377 miljoen euro. De gemeente Amsterdam verdient het meest aan toeristenbelasting, 135 miljoen euro. Gemiddeld moeten Nederlandse huishoudens zo’n 900 euro afdragen aan gemeentelijke belastingen voor de afvalheffing, rioolheffing en de onroerend zaak belasting (OZB). Het leven in Nederland is de laatste twintig jaar maar liefst 32 procent duurder geworden. De Overheid haalt steeds meer geld op met de verkoop van CO2 uitstootrechten. De OZB, de rioolheffing, de afvalstoffenheffing en de parkeergelden zijn in 2023 goed voor 86% van de totale heffingen. Voor 2023 wordt zelfs 5,1 miljard euro begroot en dat is een stijging van 7,4% ten opzichte van 2022. De afvalstoffenheffingen stijgen in 2023 ook nog eens met zo’n 5,3% en de rioolheffingen met 4,5%.

In 2011 werd wettelijk bepaald dat de AOW-leeftijd in 2025 naar 67 jaar zou gaan en in 2013 en 2015 werd de verhoging verder naar voren gehaald. De AOW-leeftijd ligt in 2024 op 66 jaar en 10 maanden. Ook de kinderopvangtoeslag werd verlaagd en de accijnzen verhoogd. De energiebelastingen van Nederland zijn de hoogste van heel Europa.

Extra onkosten voor de Staat

De locomotieven die ter vervanging werden gebruikt van de mislukte hogesnelheidstreinen zorgden voor schade aan het spoor. De rekening van geschat 26 miljoen euro ging naar het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat, die ook de schade voor de jaren na 2019 moet betalen, totdat de gewraakte locomotief niet meer gebruikt wordt. Dit bedrag wordt door Infraspeed op 24 miljoen geraamd.

Voor defensie wordt zo’n 5 miljard euro uitgegeven. Voor de beveiliging van lokale politici is zo’n 100 miljoen euro nodig en ook het leger heeft vanwege de zorgwekkende staat en de steun aan Oekraïne tientallen miljoenen extra nodig. Het ministerie van Defensie moest erkennen dat de Nederlandse vloot last heeft van “materieelproblemen”. De vier luchtverdedigings- en commandofregatten van de Nederlandse vloot kunnen niet behoorlijk worden ingezet vanwege technische problemen en onderdelen schaarste. Nederland haalt net als andere EU landen de NAVO-norm niet, die voorschrijft dat 2 procent van het bbp aan de krijgsmacht moet worden besteed.  Nederland zit met een aandeel van 1,35 procent onder het NAVO-gemiddelde van 1,47 procent. De Verenigde Staten eist in Brussel bij  de NAVO top een behoorlijk hogere bijdrage tot wel 4 procent en wil dat achterstallige betalingen worden ingelost.

Het minimumloon en uitkeringen, zoals de AOW en de bijstand werden per 1 januari 2023 met 10 procent verhoogd.  Lagere inkomens kregen in 2022 en 2023 een energietoeslag van 1300 euro. Het geld wordt uitbetaald via de gemeenten. De winning van olie en gas wordt zwaarder belast en  energiebedrijven moeten in 2023 twee miljard euro extra belasting betalen.

Uitkeringsinstantie UWV verwacht dat de totale som aan uitkeringen dit jaar met 1,6 miljard euro zal stijgen. De lasten voor uitkeringen stijgen vooral door de grote aantallen migranten. In Nederland wonen ruim 17,9 miljoen mensen, waarvan zo’n 13 miljoen van 15 tot 75 jaar. Er wordt ruim 193,5 miljard euro uitgegeven aan sociale uitkeringen  en deze zijn dan ook goed voor 48 procent van de overheidsuitgaven. Ruim 7.300 remigranten krijgen een uitkering in het buitenland. Dit kost de Nederlandse Staat jaarlijks structureel 33,9 miljoen euro.  Vanuit de EU gaat er 4,5  miljard euro per jaar naar Turkije, Griekenland en de de ander Zuid-Europese landen om daar de toenemende stroom vluchtelingen tegen te houden. Door de Brexit zal Nederland ruim 400 miljoen per jaar meer af moeten dragen aan de Europese Unie. De EU kost Nederland toch al zo’n 2,5 miljard euro netto per jaar en de Brexit nog eens een kleine 3 miljard. Het onlangs afgesloten pensioenakkoord kost de schatkist ruim een miljard euro. Voor het aanpakken van ondermijnende criminaliteit wordt al vanaf 2021 zo’n 150 miljoen euro per jaar begroot. Het budget voor het ministerie van Justitie en Veiligheid werd in 2021 al verhoogd met 316 miljoen euro. Voor ouders die moeten worden gecompenseerd voor de toeslagenaffaire moet 7,16 miljard worden uitgetrokken en 11,5 miljard euro voor de problemen in Groningen. Het aantal werklozen kwam in juni 2023 uit op 353.000. Daarmee zit 3,5 procent van de beroepsbevolking zonder baan thuis. Iemand is officieel echter pas werkloos als diegene direct beschikbaar is voor een baan en daar ook recent naar heeft gezocht. Daar bovenop zijn er nog ruim 3 miljoen Nederlanders tussen de 15 en 75 jaar die geen baan hebben, maar die dus niet worden gezien als werkloos, omdat ze niet beschikbaar zijn of niet recent hebben gezocht naar werk. 

Uitgaven voor de monarchie

De Nederlandse monarchie kost jaarlijks zo’n vijftig miljoen euro. Alleen al de directe kosten bedragen ruim 104 miljoen euro. De renovatie van paleis Huis ten Bosch, waar koning Willem-Alexander en koningin Máxima met hun dochters gaan wonen, kost bijvoorbeeld 63,1 miljoen euro. Koning Willem-Alexander krijgt jaarlijks 5.7 miljoen euro.   Het inkomensdeel van de vergoeding is nu nog 902.000 euro. Het inkomensdeel van Koningin Máxima is 326.000 euro.  Het jaarinkomen van de koning stijgt in 2024 met zo’n 55.000 euro naar bijna 1,1 miljoen euro. Máxima gaat er 20.000 euro op vooruit en verdient in dan 431.000 euro. Voor de hofhouding en overige uitgaven die met het ambt te maken hebben is 585.000 euro begroot. De gewezen koningin Beatrix krijgt per jaar 465.000 euro, en heeft nog eens een extra 965.000 euro te besteden aan personeel en materiële uitgaven. Bij elkaar kost dit per jaar in totaal 7.0659.000 euro. De functionele uitgaven van de koning bedragen een kleine 27 miljoen en 260 man personeel kost nog eens 17 miljoen euro. Voor auto’s, koetsen en paleizen is 8,5 miljoen euro beschikbaar. Zo’n 400.000 is begroot voor faunabeheer. Voor het Het Loo is 190.000 euro begroot exclusief 90.000 euro voor de terreinwagens en 10.000 euro voor reiskosten en opleidingen. De vliegreizen kosten per jaar 973.000 euro. De Groene Draeck kost zo’n 95.000 euro per jaar exclusief eerder gepleegde revisie tussen 2011 en 2015 ad 223.000 euro. De doorbelaste kosten van ministeries en de personeelskosten van de RVD, het Militaire Huis (ceremonieel vertoon bij evenementen) en uitgaven van het Kabinet van de Koning (ondersteuning constitutionele taken) kosten samen ruim 5,5 miljoen. De toelage van Willem Alexander stijgt jaarlijks met zo’n 24.000 euro. in 2023 gaat de vorst er 2,8 procent op vooruit. Ook zijn echtgenote Máxima, zijn moeder Beatrix en zijn dochter Amalia krijgen compensatie voor de hoge inflatie. Gezamenlijk ontvangen zij ruim 50 miljoen euro. Vorig jaar ging het nog om 48,2 miljoen euro. Vanuit de 2e Kamer werd, vanwege de heersende armoede in het land,  een beroep gedaan op de Koning om vrijwillig af te zien van deze verhoging. De nieuwe partij GroenLinks-PvdA ging nog een stap verder en stemde voor afschaffing van het Koningshuis.

Andere uitgaven

De Overheid heeft 8,5 miljard nodig om de achterstallige pensioenen van militairen te betalen. Naast circa 16 miljard aan bijdragen en garanties in de noodfondsen werd nog eens 3,2 miljard euro aan leningen verstrekt aan Griekenland. Het openstaande saldo is 3 miljard. Voor het permanente noodfonds ESM heeft Nederland 4,6 miljard euro aan kapitaal gestort en voor maximaal 34,4 miljard aan garanties afgegeven. Griekenland is zo goed als failliet dus dat levert in de toekomst een kostenpost op van minimaal 77,8 miljard. De afdracht aan de EU bedraagt voor Nederland jaarlijks ongeveer 10 miljard euro. De begroting van Buitenlandse Zaken stijgt in 2024 met 5,7 miljard euro omdat de EU-afdrachten stijgen, waarbij ook een deel van btw inkomsten wordt afgedragen. Omdat door de Corona epidemie  de economie wat achter loopt is er voor 2022 ongeveer 215 miljoen teveel afgedragen. Andere lidstaten zoals Duitsland deden het wel goed en betaalden te weinig waardoor er 341 miljoen extra terugkomt in 2024. In totaal scheelt het de schatkist 556 miljoen euro in het jaar 2024. Van de 18,9 miljard euro aan Overheidspersoneel ging 2,6 miljard naar freelancers of uitzendkrachten, 700 miljoen meer dan de bedoeling is. 

Curaçao, Aruba en Sint-Maarten krijgen tot 2027 zo’n 120 miljoen euro van Nederland om hervormingen in de publieke sector tot stand te brengen. De begroting van Ontwikkelingssamenwerking wordt opgehoogd met 70 miljoen euro en is bedoeld voor klimaatadaptatie in landen die (extra) getroffen worden door klimaatverandering, voor humanitaire hulp en onderwijs voor vluchtelingenkinderen.

This domain is for sale