EU

EU

Nederland betaalde  in 2022 al 2,7 miljard euro meer aan de Europese Unie (EU) dan het ontving en moet nu opnieuw 3 miljard extra bijbetalen voor de verdere uitbreiding met meer kandidaatleden. Naast Oekraïne willen namelijk ook Moldavië, Georgië en zes landen op de westelijke Balkan lid worden. Kosovo is al potentiële kandidaat-lidstaat, maar voldoet nog niet aan alle voorwaarden. Oekraïne en Moldavië zijn sinds 23 juni 2023 al kandidaat-lid, Turkije is kandidaat-lid sinds 1999 en Georgië is sinds 14 december 2023 kandidaat-lid. Oekraïne moet om lid te mogen worden eerst nog werken aan corruptie, het beter beschermen van minderheden en het verminderen van de invloed van oligarchen en zakenlieden die veel politieke macht hebben. Bosnië en Herzegovina hadden de kandidaat status al en zijn volgens de Europese Commissie klaar om te beginnen aan de toetredingsonderhandelingen. De commissie gaat de Lidstaten aanbevelen om Bosnië toestemming te geven. Mark Rutte zei eind januari nog dat het land nog niet klaar was voor toetredingsonderhandelingen. 370 miljoen kiezers bepalen van 6 tot 9 juni 2024 de nieuwe koers van de Europese Unie. En de verwachting is dat die koers een ruk naar rechts zal zijn.

Om het toelaten van deze landen en de slechte economische toestand van de zuidelijke landen te compenseren werden in december 2023 door de Europese ministers van Financiën aanpassingen gedaan aan de EU begrotingsspelregels. Lidstaten met een hoge staatsschuld, zoals Griekenland, Italië en België, krijgen meer tijd om hun schuld te verlagen. Italië en Frankrijk houden zich overigens al jaren niet aan de begrotingsregels. De basisregels blijven hetzelfde: het begrotingstekort mag niet hoger zijn dan drie procent van het bruto binnenlands product en de maximaal toegestane staatsschuld bedraagt 60 procent. Met de nieuwe regels krijgen landen die niet aan deze voorwaarden voldoen wel meer tijd en die termijn kan nog verder worden opgerekt als een land investeringen doet in klimaat of defensie. Een van de punten in het nieuwe akkoord is dat die rente niet meetelt voor het vaststellen van de hoogte van de staatsschuld. De EU is (nog) geen soevereine staat maar neemt wel alvast deel aan de G7 als unieke supranationale organisatie. De EU telt dus niet mee als lid en neemt ook niet het roterende voorzitterschap op zich. De G7 bestaat formeel uit Canada, Frankrijk, Duitsland, Italië, Japan, het Verenigd Koninkrijk en de Verenigde Staten.

VS

Ook in de Verenigde Staten is de financiële toestand erbarmelijk en is de schuldenlast al opgelopen tot 34 biljoen dollar (34.000 miljard). Dit is ongeveer 123 procent van het Bruto Binnenlands Product. Ondertussen drukt het aflossen van de rente steeds zwaarder op de begroting. De Amerikaanse overheid moet nu per jaar 1.100 miljard dollar aan rente betalen. Dat is 250 miljard meer dan het gehele defensiebudget, 250 miljard meer dan de Medicare-uitgaven en 200 miljard meer dan alle zorguitgaven bij elkaar en is op weg om het totale kostenplaatje van de sociale zekerheid (1350 miljard dollar) te evenaren. Het aantal wanbetalingen op uitstaande leningen bij de Amerikaanse banken JPMorgan Chase, Bank of America, Wells Fargo en Citigroup is in het laatste kwartaal van 2023 met 24 miljard dollar toegenomen. De Federal reserve (Amerikaanse Centrale Bank) heeft, door het veelvuldig opkopen van staatsobligaties, een schuld opgebouwd van 9.000 miljard dollar. Er dreigde al een aantal keren een shutdown, waardoor ambtenaren niet betaald zouden krijgen en veel overheidsdiensten tot stilstand zouden komen. De financiering voor veel van de onderdelen loopt af op 22 maart. Een nieuwe wet moet zo’n shutdown voorkomen. Met 75 tegen 22 stemmen keurde de Senaat een uitgavenpakket van 467,5 miljard dollar goed dat landbouw, transport, huisvesting, energie, veteranen en andere programma’s financiert tot 30 september, het einde van het fiscale jaar. President Joe Biden moet nog wel even bij het kruisje tekenen. Ook banken zitten in de problemen omdat 12 maart het een jaar geleden opgezette “Bank term Funding program” van de Fed afliep, waardoor banken niet langer langs deze weg geholpen kunnen worden. Trump en Biden haalden ondanks alles genoeg steun binnen om zich namens hun partij op 5 november opnieuw kandidaat te kunnen stellen bij de presidentsverkiezingen. Er lopen zes strafzaken tegen Donald Trump: het betalen van zwijggeld aan een pornoactrice vanuit de partijkas (rechtzaak 25 maart 2024), het laten verdwijnen van geheime Staatsdocumenten naar zijn woonhuis op zijn landgoed in Mar-a-Lago (Rechtszaak 20 mei 2024), zijn rol in de Capitoolbestorming, het onder druk zetten van vicepresident Mike Pence en verkiezingsfraude, samenzwering (rechtszaakdatum nog niet bekend, beïnvloeden verkiezingsuitslag Georgia (rechtszaaak op 4 maart 2024) en daarnaast nog twee civiele zaken voor vermogensfraude en smaad na seksueel misbruik. Trump moet nog eens 83,3 miljoen dollar betalen aan schrijfster E. Jean Carroll, die hem eerder van verkrachting beschuldigde. In mei vorig jaar werd Trump al veroordeeld tot het betalen van 5 miljoen dollar in de civiele rechtszaak over het seksueel misbruik en smaad en afgelopen september werd hem in deze tweede smaadzaak al een nieuwe schadevergoeding opgelegd. Om dit allemaal te kunnen betalen brengt hij zijn social-mediabedrijf, inclusief zijn platform Truth Social, naar de beurs. De beursgang zou 6 miljard op kunnen brengen, waarvan de helft krijgt. Het bedrag van de borgsom werd verlaagd van 454 miljoen naar 175 miljoen dollar, maar moet dan wel binnen tien dagen worden overgemaakt. Joe Biden (86) heeft hele andere problemen en kampt met ernstige ouderdomsverschijnselen waarbij hij afwisselend soms zijn balans en soms zijn geheugen kwijt is.

BRICS

De BRICS landen krijgen een steeds grotere overmacht, wat vooral het door het Westen gesanctioneerde Rusland geen windeieren legt. Vijftien grote landen staan op de lijst van potentiële nieuwe leden waaronder Saudi-Arabië, Algerije en Argentinië, Egypte, Ethiopië, Iran, de Verenigde Arabische Emiraten (VAE) en Saoedi-Arabië die allen in augustus 2023 al werden uitgenodigd om zich per januari 2024 bij de groep aan te sluiten. Rusland is groot voorstander voor uitbreiding van BRICS en wil dat ook Belarus als lid wordt aanvaard. Ongeveer veertig landen hadden interesse in toetreding tot de BRICS-groepen daarvan zijn er 23 die concrete belangstelling hebben. De rivaal van de G7 zou de geo-economie en geopolitiek over een hele reeks kwesties kunnen hervormen, van de Russische oorlog in Oekraïne tot de status van de Amerikaanse dollar als de reservevaluta van de wereld. 

In totaal heeft de EU nu al 66 miljard euro extra nodig, naast de extra lening (50 miljard euro) voor Oekraïne (NextGenerationEU (NGEU). Voor deze leningen gaf ook Nederland een garantstelling af. De Europese Commissie heeft 500 miljoen euro uit een defensiefonds toegewezen aan Europese wapenfabrikanten om snel de wapenproductie voor Oekraïne op te voeren.

Het opgerichte SURE fonds van de EU gaf onlangs 100 miljard aan leningen aan de zuidelijke lidstaten. 27,4 miljard hiervan ging naar ondersteuning voor werktijdverkorting in Italië. Spanje kreeg 21,3 miljard, Polen 11,2 miljard, België 7,8 miljard, Roemenië 4 miljard, Griekenland 2,7 miljard, Tsjechië 2 miljard, Slovenië 1,1 miljard, Kroatië 1 miljard, Slowakije 631 miljoen, Litouwen 602 miljoen, Bulgarije 511 miljoen, Cyprus 479 miljoen euro, Malta 244 miljoen en Letland 192 miljoen euro. Nederland maakte geen gebruik van de goedkope lening. De EU-schuld is in 2022 met ruim 100 miljard euro gestegen naar 344,3 miljard. 

Om de coronacrisis in de EU aan te pakken was zo’n 1,5 biljoen euro aan Staatssteun nodig. De Europese Commissie heeft nog eens 953 miljard euro begroot voor de Zuid Europese lidstaten om zo te proberen om de zwaarste recessie sinds de 2e wereldoorlog te voorkomen. Het herstelplan (Next Generation EU), maakt onderdeel uit van het EU-budget voor de jaren 2021 tot en met 2027. Het opgerichte fonds heeft 953 miljoen euro aan subsidies beschikbaar gesteld en omvat 17 hervormingen en 28 investeringen. De EU begroting moet hiervoor omhoog naar 2 biljoen euro. Dat geld gaat niet allemaal van lidstaten gevraagd worden, de noodsteun wil de Commissie op haar beurt zelf deels lenen op de financiële markten, maar de individuele Lidstaten waaronder Nederland moeten daar echter wel garant voor staan. In Zuid Europa zijn torenhoge staatsschulden opgebouwd en beleggers eisen steeds hogere risicopremies. De bouwstenen zijn gelegd voor een financiële crisis die zijn weerga niet kent. De Staatschulden in Italië en Griekenland zijn erg hoog en de EU-ministers van Financiën zijn naarstig op zoek naar kunstgrepen en willen de honderden miljarden euro’s aan toekomstige groene investeringen niet langer mee tellen als staatsschuld. Voor de 4e keer staan er fors meer fouten in de cijfers over de EU-uitgaven van 2022 dan in die van het jaar daarvoor. Het gaat om een verschil van miljarden euro’s en de Europese Rekenkamer keurde de uitgaven van de Commissie dan ook af. Tijdens de controle stelde de rekenkamer terloops ook nog eens veertien gevallen van vermoedelijke fraude vast.

Er loopt een opmerkelijke corruptiezaak binnen het Europees Parlement, waarbij onder andere de vicevoorzitter Eva Kaili bleek te zijn omgekocht door Qatar en Marokko. Volgens het federale parket zouden Qatar en Marokko de economische en politieke beslissingen van het Europees Parlement hebben beïnvloed door aanzienlijke geldbedragen te betalen of grote geschenken aan te bieden aan personen met een belangrijke positie binnen het Europees Parlement. Eva Kaili en haar vader zijn gearresteerd met honderdduizenden euro’s in koffers en tassen. Kaili is uit haar partij en fractie gezet en heeft haar functie als vicevoorzitter verloren. Het onderzoek naar de corruptiezaak is nog gaande, waarbij ook andere leden van het Europees Parlement en medewerkers verdacht zijn of zijn aangehouden. Het schandaal heeft tevens vragen opgeroepen over de beloning en onkostenvergoedingen van Europarlementsleden. Verscheidene andere leden van het Europees Parlement zijn eveneens gearresteerd op verdenking van corruptie. Voorzitter van de Europese Commissie Ursula von der Leyen roept op tot de oprichting van een ethische commissie die alle EU-instellingen moet controleren. Er zijn twintig doorzoekingen uitgevoerd. Het Belgische openbaar ministerie (OM) heeft Eva Kaili, Francisco Giorgi (de echtgenoot van Eva Kaili), Alexandros Kaili (de vader van Eva Kaili), Pier Antonio Panzeri, Luca Visentini (Secretaris-generaal van het Internationaal Vakverbond), en N.F. (een Italiaanse lobbyist) gearresteerd. Marokko en Qatar zouden op deze manier invloed hebben uitgeoefend op het Europees Parlement. De Belgische autoriteiten hebben twintig huiszoekingen uitgevoerd, waarbij computers, telefoons en een contant bedrag van 600.000 euro in beslag zijn genomen bij een van de huiszoekingen. Op een ander adres werd 150.000 euro contant gevonden. De honderdduizenden euro’s die bij het huis van de voormalige Europarlementariër Panzeri in beslag zijn genomen, zouden afkomstig zijn van de Marokkaanse ambassadeur in Polen.

Brexit

De economische gevolgen van de Brexit lopen voor Nederland in de miljarden. Een meerderheid van de Britten (ruim 1,2 miljoen) bleek, mede door de eurocrisis en de groeiende zorg over de immigranten, in een op 23 juni 2016 gehouden referendum, voor een EU vertrek (Brexit) te zijn dat op 29 maart 2017 van start ging en 29 maart 2019 had moeten worden afgerond, maar dat pas op 31 januari 2020 definitief rond kwam. Volgens de S&P Global Broad Market Index die de aandelenmarkten in 47 landen bijhoud, verdampte er in totaal zo’n 2,08 biljoen dollar. Nederland exporteert nu nog jaarlijks voor zo’n 52 miljard euro naar het Verenigd Koninkrijk. Het Verenigd Koninkrijk droeg in het verleden jaarlijks 11.342 miljard euro bij aan de EU-begroting, waardoor er na hun vertrek een daling van 15 procent van het EU-budget ontstond met als gevolg een evenredige verhoging van de bijdrage door de andere lidstaten. De Europese Commissie wil dat het nieuwe budget voor de EU flink omhoog gaat. De meerjarenbegroting werd vanwege de Brexit vergroot met bijna 200 miljard euro. De bijdrage van Nederland zal waarschijnlijk de komende jaren daarom met 62,5% stijgen en in 2027 zelfs uit kunnen komen op een bijdrage van 13 miljard per jaar. Voor 2020 was de jaarlijkse bijdrage 8 miljard en in 2022 al 10 miljard euro, notabene na aftrek van de vergoeding voor de lidstaat voor inning van de invoerrechten. Naar verwachting komt de rekening voor het VK zelf uit op een kleine 50 miljard euro. De rekening omvat zaken als afgesproken betalingen aan infrastructuurprojecten en ontwikkelingslanden, maar ook de lonen en pensioenen van EU-medewerkers. Sinds de Brexit is het Verenigd Koninkrijk onderweg om de best presterende economie van Europa te worden terwijl de krimp van de Europese bedrijvigheid alsmaar groter wordt. Voor Frankrijk en Duitsland dreigt zelfs een recessie. De Duitse economie verkeert in zwaar weer; de export loopt terug, de industrie staat er slecht voor en de krapte op de arbeidsmarkt blijft onverminderd problematisch. De recente cijfers over de industriële omzet van Nederland laten ook zien hoe cijfers tegen kunnen vallen: die daalde in het vierde kwartaal met 9,4 procent, de één na grootste daling van de afgelopen zes jaar. Ondertussen weet het kabinet geen koers te vinden en wil zwaar bezuinigen op de agrarische sector. De subsidie voor het gebruik van diesel in landbouwbedrijven staat op het spel en hierdoor worden de acties gesteund door transportbedrijven. Boerenprotesten die daarop volgden ontwrichten het land en ook boeren uit Frankrijk die zich sinds november al roeren sloten zich aan bij de felle protesten. In Brussel vond rond de EU-top die daar 1 februari 2024 plaatsvond een groot boerenprotest met zo’n duizend tractoren plaats.  Ze voerden succesvol actie voor betere prijzen en minder bureaucratie. Na de protesten en vanwege de verkiezingen voor het Europees Parlement in juni leeft de angst dat radicaal-rechtse partijen gaan profiteren van de onvrede onder de boeren en wordt het gemeenschappelijk landbouwbeleid opengebroken. De Europese Commissie kot nu met plannen om de landbouw te vergroenen, de regeldruk voor boeren te verminderen en milieueisen minder streng en niet langer verplicht te maken. In plaats van dat boeren geen subsidie meer krijgen als ze zich niet aan maatregelen houden, krijgen ze extra geld als ze wel verduurzamingsmaatregelen treffen. Zo stelt de Commissie voor om boeren niet langer te verplichten land braak te laten liggen. In plaats daarvan komt er een regeling voor boeren die dat vrijwillig doen. Ook hoeven boeren minder maatregelen te nemen om bodemuitputting te voorkomen en krijgen kleinere boerderijen minder controles. Landen mogen straks bij extreem weer uitzonderingen maken op regels. De versoepelingen door de Europese Commissie moeten nog wel worden goedgekeurd door het Europees Parlement en door de lidstaten. De Britse inflatie is in jaren niet zo laag geweest.

Bankencrisis

In maart 2023 begon een nieuwe bankencrisis. In de Verenigde Staten vielen al enkele banken om. De overgebleven banken moesten via de FDIC 23 miljard euro betalen om de schade op te vangen, maar een aantal van hen dreigt nu ook om te gaan vallen. Ook in Zwitserland ging het mis en Credit Suisse moest op stel en sprong worden overgenomen door het door de Staat gesteunde UBS. De vorige economische (banken) crisis in Europa duurde door extreme bezuinigingen en belastingverhogingen ruim 8 jaar. Veel banken worden in hun voortbestaan bedreigd door grote uitstaande slechte leningen. Mocht Italië de opgebouwde enorme schuldenlast niet kunnen terugbetalen, dan heeft vooral Frankrijk een probleem omdat zij bijna 14% van de Italiaanse overheidsschuld in de boeken hebben staan. De Italiaanse overheidsschuld bedroeg voor de crisis al 133,7 procent van het bbp en deze loopt nu verder op naar 134,8% en er wordt alles aan gedaan om de oplopende cijfers niet bekend te maken. De Centrale bank en de nationale Centrale Banken zijn hun grootste schuldeisers. Italiaanse banken en verzekeraars bezitten 764 miljard euro aan Italiaanse obligaties en een derde daarvan zou in handen zijn van twee banken; Intesa Sanpaolo en UniCredit en drie verzekeraars; (Generali, Unipol Gruppo en UnipolSai). Nederland heeft bijna 25 miljard euro uitstaan, waarvan 9,2 miljard euro via pensioenfonds ABP en 1,9 miljard euro bij verzekeraar NN Group. Het niet terugkrijgen van die 25 miljard gaat voor Nederland een groot probleem worden. Obligaties worden door de plotselinge rentestijgingen minder waard hetgeen het financiële systeem in gevaar brengt. De Italiaanse banken Carige, Banca Popolare di Vicenza, Veneto Banca en het Spaanse Banco Popular gingen ten onder aan het te grote aantal slechte leningen op hun balans. Italië nadert een staatsschuld van 3100 miljard euro. Er werd een apart steunfonds van 5 miljard euro opgezet om reddingsacties van banken te kunnen financieren.  De Italiaanse staat moest onlangs 20 miljard euro in de banken steken om de sector te redden. Italiaanse banken hadden al zo’n 360 miljard euro aan slechte leningen en door de beursdalingen als gevolg van de Brexit kregen de banken nog eens te maken met verliezen van meer dan 20 procent. Franse banken hebben zo’n 300 miljard euro uitstaan in Italië.  Uit de meest recente stresstest blijkt dat behalve Banca Monte dei Paschi di Siena ook de Oostenrijkse bank Raiffeissen-Landesbanken, het Spaanse Banco Popular Espano, het Italiaanse Unicredit, het Britse Barclays, Royal Bank of Scotland en Allied Irish Banks met hun kapitaaldekking in gevaar komen. Vijf jaar na de 5,4 miljard euro steun om Banca Monte dei Paschi di Siena te redden, moest de Italiaanse Overheid nog eens 1,6 miljard euro in de bank steken. Ook Frankrijk heeft een enorme  staatsschuld die al is opgelopen tot 3.000 miljard euro (112% bbp) en staat hiermee op de vijfde plaats van EU-landen met de grootste schuld (gemeten naar het nationaal product), achter Griekenland, Italië, Portugal en Spanje. EU-landen mogen maximaal een begrotingstekort hebben van 3% van het bbp en een maximale overheidsschuld van 60% van het bbp. De Italiaanse premier Giorgia Meloni wil nog eens 24 miljard euro extra uitgeven om de economie te stimuleren. Daarbovenop komt nog eens 13 miljard extra aan rentebetalingen vanwege de gestegen rente.  De hoge staatsschulden van Frankrijk, Italië en Spanje maken de Economische en Monetaire Unie (EMU) zeer kwetsbaar. De Franse staatsschuld is al opgelopen tot 3.000 miljard euro. Italië en Frankrijk hun schulden tot onhoudbare niveaus laten oplopen en de Europese Centrale Bank roekeloos monetair beleid blijven voeren, dan zal uiteindelijk de muntunie uiteenvallen. Meer dan 22 procent van de totale EU schuld is Italiaans. De economie van Italië is maar iets van 14 procent van het totaal in de eurozone en is dus groter dan het aandeel van Italië in de EU. We stevenen dus langzaam maar zeker af op een nieuwe eurocrisis. Als backup wordt door de Europese Commissie in allerijl een wetsvoorstel voor een digitale euro voorbereid. In oktober 2023 werd groen licht gegeven om door te gaan naar de voorbereidingsfase die zo’n twee jaar zal duren. In die periode zegt de centrale bank regels te gaan opstellen en aanbieders te gaan selecteren die een ​​platform en de benodigde infrastructuur moeten ontwikkelen.

Monetaire financiering (het aanzetten van de digitale geldpers, ook wel seigniorage genoemd) . Vroeger werd letterlijk de geldpers aangezet, maar tegenwoordig gebeurt dit meestal giraal, dus door extra elektronisch geld op een rekening bij de centrale bank te zetten dat de overheid vervolgens kan uitgeven. De centrale bank maakt dan nieuw geld aan en de overheid mag het als eerste uitgeven.

Het Internationaal Monetair Fonds (IMF) waarschuwde al eerder dat er maar heel weinig voor nodig is om kopje onder te gaan, dat de stabiliteit van het financiële systeem onder steeds grotere druk staat en dat als het versplinterde bankensysteem van de banken in Italië, Oostenrijk, Spanje en Duitsland niet wordt aangepakt, er een herhaling dreigt van de crisis van 2008-2009. Het IMF heeft berekend dat van de groep van zestig lage-inkomenslanden minstens 24 van hen een groot risico lopen dat ze niet meer aan hun schuldverplichtingen kunnen voldoen. Het IMF wil daarom 650 miljard euro aan noodreserves aanleggen. Het gaat om zogenoemde speciale trekkingsrechten (sdr’s), certificaten waar alleen het IMF over beschikt. Landen kunnen een beroep op deze reserves doen zonder dat daarmee hun schuld oploopt. Het sdr is een internationaal erkende potentiële claim. Het werd in 1969 door het IMF in het leven geroepen om de aangesloten landen van officiële reserves te voorzien. Tot dusver is volgens het IMF 204,2 miljard sdr toegekend aan de lidstaten. 182,6 miljard sdr is toegekend in de nasleep van de financiële crisis van 2009. De waarde wordt gebaseerd op vijf bestaande valuta’s: de Amerikaanse dollar, de euro, de Chinese renminbi, de Japanse yen en het Britse pond. Ook Suriname kreeg als niet EU lidstaat ontwikkelingshulp in sdr.

De Deutsche Bank vormt het grootste gevaar voor het bankensysteem. De Amerikaanse divisie zakte twee keer voor de stresstest van de Federal reserve. Deutsche Bank lijdt al jaren miljarden verlies. Ex operationeel directeur Kim Hammonds zou op een intern evenement hebben gezegd dat Deutsche Bank het meest disfunctionele bedrijf is, waar ze ooit voor heeft gewerkt en het IMF noemde de bank het grootste gevaar voor de stabiliteit van het bankensysteem. De bank probeerde zich nog vergeefs van de ondergang te redden door een fusie met Commerzbank. Angela Merkel liet destijds al weten dat de bank niet door de Overheid gered zal gaan worden en dat zou ook binnen de geldende SRF resolutie ook niet mogelijk zijn. Als backup wordt door de Europese Commissie in allerijl een wetsvoorstel voor een digitale euro voorbereid. In oktober 2023 werd groen licht gegeven om door te gaan naar de voorbereidingsfase die zo’n twee jaar zal duren. In die periode zegt de centrale bank regels te gaan opstellen en aanbieders te gaan selecteren die een ​​platform en de benodigde infrastructuur moeten ontwikkelen. aan derivaten die Deutsche Bank op de balans heeft staan vormen een ontstekingsmechanisme voor een nieuwe bankencrisis. Desondanks werden er bij deze bank opnieuw voor ruim een miljard aan bonussen uitgekeerd. Internationale institutionele beleggers, waaronder Renaissance Technologies (Ren Tec), één van ‘s werelds best presterende hefboomfondsen haalden sinds begin juli dagelijks ongeveer 1 miljard dollar aan beleggingen weg bij de Deutsche Bank, nadat werd aangekondigd dat 18.000 van de 91.500 werknemers worden ontslagen en 74 miljard aan dubieuze leningen is al overgeheveld naar een ‘bad bank’. Ook de grootste bank van Italië Unicredit balanceert op het randje van de afgrond. Zo’n 10.000 werknemers worden ontslagen. Momenteel werken er 86.000 mensen bij de Italiaanse bank. Bij de Franse bank Société Générale staan de zaken er ook slecht voor en moeten 1.600 werknemers vertrekken. Meer recent is de 60% koersval van Zwitserse bank Credit Suisse waardoor de bank failliet ging en moest worden overgenomen door UBS die hierdoor een balans van meer dan $1,6 biljoen kreeg, bijna twee keer de omvang van de Zwitserse economie. Dat was voor het land aanleiding om ook de too-big-to-fail regels te herzien.

ECB

Door de renteverhogingen drukken de hoog oplopende staatsschulden steeds meer op de begrotingen van EU lidstaten. De rente voor Zuid-Europese landen is nu al ongeveer dubbel zo hoog als van Nederland) en Zuid-Europese landen kunnen hierdoor al snel geen extra geld meer lenen. De ECB heeft daarom besloten om daar toch maar weer leningen op te kopen en niet te lang meer te wachten met renteverlagingen.. De Europese Centrale Bank (ECB) kocht al 5 biljoen euro schuldpapier in. Er werden onder meer staatsobligaties en bedrijfsschuld opgekocht en daaronder vielen ook kortlopende schulden van niet-financiële bedrijven. Europese banken en vooral de Deutsche Bank staan er niet al te best voor en gezamenlijk hebben zij 695 miljard aan (teltro’s) schuld opgebouwd bij de ECB die feitelijk moest worden afgelost in 2020, maar die steeds opnieuw met nieuwe teltro’s wordt geherfinancierd. De ECB bezit nu al ruim 40 procent van de totale staatsschuld van de eurozone en moet vanwege de dreigende tekorten opnieuw schulden opkopen. De Europese Investeringsbank (EIB) heeft in Nederland 2,6 miljard aan leningen uitgezet. Het Europese Investeringsfonds (EIF), onderdeel van de EIB Groep, verstrekte tegelijkertijd 270 miljoen euro aan risicokapitaal aan het midden- en kleinbedrijf. In totaal verstrekte de EIB de laatste drie jaar 335 miljard aan kredieten om de boel draaiende te houden. Hierbij werd 20 miljard meer ingezet dan was gepland. Daar trekt de ECB nu 500 miljard euro extra voor uit, zodat de totale omvang van het opkoopprogramma op 1850 miljard euro uitkomt.

De belangrijkste bevinding in een enquête van vakbond Ipso onder het personeel van de Europese Centrale Bank was dat president Lagarde, volgens iets meer dan de helft van de 1089 respondenten, niet geschikt als leider omdat zij matig tot zeer matig presteert.

Eind 2012 besloot de Europese Commissie om de ECB nieuwe bevoegdheden te geven voor een bankentoezicht en het optuigen van een bankenunie. In 2013 trad het Single Supervisory Mechanism (SSM) in werking en 4 november 2014 nam de ECB alle toezichthoudende taken volledig over. Per 1 januari 2016 is de SRM-Verordening ingegaan, waarbij de ECB via een in te stellen SRB moet signaleren wanneer een bank moet worden ontbonden. In exceptionele omstandigheden moet daarbij het extra resolutiefonds worden ingezet. De banken van de lidstaten moeten hiervoor in tien jaar 1 procent van de gedekte deposito’s van de deelnemende banken bijeenbrengen (circa 55-60 miljard euro). Hiervoor werd een Intergovernmental Agreement (IGA) afgesloten die de afdracht van de bijdragen aan het resolutiefonds (SRF) en de geleidelijke risicodeling van de lidstaten regelt. De Oostenrijkse Heta Asset Resolution (Hypo Alpe Adria Bank) was de eerste bank met de twijfelachtige eer om met een tekort van 8 miljard euro om te vallen onder de SRM regels (European Recovery and Resolution Directive, (BRRD) In opdracht van de toezichthouder werd 54% van de schulden die de bank heeft weggestreept en werd de terugbetalingstermijn voor de resterende schuld verlengd tot eind december 2023. De ECB beperkte zich eerst nog tot het opkopen van staatsobligaties en obligaties van supranationale instellingen als de EU en de EU-noodfondsen, maar daar zijn ook Overheidsinstellingen aan toegevoegd. De ECB kocht ook voor 597 miljoen euro verpakte Nederlandse hypotheekleningen van ING en het noodlijdende Delta Lloyd die anders allang kopje onder zouden zijn gegaan. Tekorten worden door Centrale banken heimelijk weggewerkt met handel in eigen obligaties. Banken in Frankrijk, Italië en Ierland werken op deze manier met een balans die feitelijk een veelvoud is van het eigen vermogen (monetaire verruiming) en met geld dat er feitelijk niet is.  Als achtervang mag vanaf 2022 ook het ESM als dat nodig is met tot 68 miljard euro bijspringen met leningen. Het ESM, nu nog het permanente noodfonds voor eurolanden in financiële problemen wordt straks het nieuwe vangnet voor probleembanken in de eurozone. De regeringsleiders van de 27 EU-lidstaten hebben hiermee ingestemd nadat eerder de Europese ministers van Financiën al akkoord waren. De ECB heeft met dit ruime opkoopbeleid zichzelf in de voet geschoten. De ECB heeft te maken met een overschot aan liquiditeit van 3539 miljard euro en betaalt daar 4% rente over. Over 2023 leed de ECB 1,266 miljard euro verlies

QE (Quantative Easing) 

Met het QE-programma (quantative easing) heeft de ECB 2600 miljard euro gecreëerd door (vooral slechte) obligaties en leningen van landen en bedrijven op te kopen. De opzet was om het financiële systeem, vooral banken niet om te laten vallen en om deze meer kredieten te laten verstrekken en zo de economie aan te zwengelen. Vanwege dreigende deflatie en banken in zwaar weer startte de ECB in maart 2015 met het verlagen van de rente en het net als de FED in de VS bij banken opkopen van staatsobligaties en Asset Backed Securities. Het opkoopprogramma van de centrale bank werd keer op keer verlengd en werd uiteindelijk van 80 miljard euro per maand verlaagd naar 30 miljard. Sinds 1 januari 2018 werd het maandelijkse bedrag 30 miljard en in december 2018 nog “maar” 15 miljard. In januari 2019 stopte de ECB hier tijdelijk mee. Ondertussen heeft de ECB obligaties opgekocht tot een balanstotaal van bijna 4,7 biljoen euro. Er worden nog steeds ook obligaties afgelost. Dat geld wordt ook weer in nieuwe obligaties van eurolanden gestoken. Het totale bedrag aan obligaties van eurolanden die de ECB heeft daalt dus feitelijk nog helemaal niet. De Nationale Centrale Banken in Europa namen een groot gedeelte van het opkopen van slechte obligaties voor hun rekening, waardoor deze obligaties niet op de balans van de ECB zelf terechtkomen, maar bij de Nationale Centrale Banken waaronder ook die van Nederland. Het officiële doel van QE was, behalve het bevorderen van kredietverstrekking, het op peil proberen te houden van 2% inflatie. De ECB ging er eerst nog van uit dat de hoge inflatie atypisch was en van tijdelijke aard en ergens eind 2022 zou die volgens hen weer afnemen en in 2023 uitkomen rond de 2 procent. De wens was hierbij de vader van de gedachte en in het eurogebied steeg de inflatie van 2,6% in 2021 naar 8,4% in 2022.  In oktober en november 2022 kwam het zelfs boven de 10% en in mei 2023 was de inflatie nog steeds 6,1 procent en begon de ECB opnieuw schulden op te kopen en ondertussen de depositorente te verhogen. 15 december 2022 werd de rente verhoogt naar 2 procent, in mei 2023 naar 3,25 procent, in juli 2023 naar 3,75 procent om 14 september 2023 met 0,25 procentpunt opnieuw te worden verhoogd naar 4 procent. Hoger was de ECB-rente nog nooit. De waarde van de euro daalde in 2022 met 6% ten opzichte van de Amerikaanse dollar. De inflatie loopt nog op, evenals de rente, waardoor de economische groei afneemt en zwakke banken omvallen. Nederland staat in de top 10 van eurolanden met de hoogste inflatie en omdat deze hoge inflatie politiek gezien lastig is en de hogere energiekosten hier een groot deel van uitmaken is er besloten om dan maar een andere rekenmethode te gaan gebruiken. De feitelijke inflatie is in Nederland ruim 6,5%.  

De ECB breidde vanaf juni 2020 het schulden opkoopprogramma uit met 600 miljard euro. Het bedrag kwam boven op de eerdere 750 miljard steunaankopen aan staats- en bedrijfsschulden en geldmarktpapier om de recessie en de coronacrisis te lijf te gaan. De centrale banken kochten in 2018 meer goud dan in de afgelopen 50 jaar. Er werd voor 651 ton netto aan goud gekocht, een stijging van ongeveer 75 procent ten opzichte van een jaar eerder. Daarmee nemen de centrale banken ongeveer 15 procent van alle aankopen voor hun rekening. Het eerste halfjaar van 2019  werd nog eens zo’n 374,1 ton ingekocht ter waarde van 14,2 miljard euro. De centrale banken van Polen, China en Rusland kochten de grootste hoeveelheden. De ECB heeft een portefeuille van 5 biljoen euro ($5,31 biljoen) opgebouwd na bijna een decennium van kwantitatieve versoepeling (QE), waarbij zij obligaties heeft opgekocht om deflatoire risico’s in de eurozone te bestrijden in de nasleep van de schuldencrisis in de eurozone.

Het bruto binnenlands product (bbp) van de EU was in 2020 al naar schatting met 6,4 procent gekrompen en de staatsschuld van de Euro lidstaten liep op  tot gemiddeld 97,9 procent van het bruto binnenlands product (bbp). De landen met de hoogste schuld-bbp ratio zijn Griekenland, Italië, Portugal, Spanje en Frankrijk. De overheidsschuld van Griekenland is nu 193 procent van het bbp, Italië 150 procent, Portugal 127 procent en Spanje 118 procent. Officieel zouden die schulden volgens de EU-afspraken niet meer dan 60 procent van het bbp mogen zijn. Door de versnelde hogere rentelasten en de hoge inflatie wankelt de EU en is een eurocrisis een kwestie van tijd. Opnieuw moeten er steunpakketten komen voor Zuid Europa om de hoge schuldenlasten tot wel 144% van het bbp enigszins behapbaar te maken. Renteverlaging is echter bij de ECB en de Federal reserve voorlopig geen optie.

Het hele wankelende financiële systeem wordt overeind gehouden door enorme steunaankopen van de ECB en renteverlagingen die vooral gevolgen hadden voor pensioenfondsen en spaarders, die op deze manier moesten meebetalen aan de tekorten van Zuid Europa. De lidstaten van de Europese Unie hadden afgesproken dat het begrotingstekort van lidstaten niet boven de drie procent van het bruto binnenlands product (bbp) mocht uitkomen, en dat de staatsschuld onder de zestig procent van het bbp moet blijven. Hiervan komt in de praktijk weinig terecht. 

Door een groot aantal maatregelen zoals de oprichting van het EFSF, het hieruit voortkomende ESM en het in stelling brengen van het OMT programma door de ECB wordt getracht om de schuldencrisis in Zuid Europa te bedwingen. De begrotingstekorten, dreigende deflatie, dalende grondstofprijzen en de toenemende staatsschulden zijn structureel evenals de beperkte economische groei en de afnemende binnenlandse vraag. IJsland heeft dan ook eieren voor zijn geld gekozen en heeft onlangs besloten om de EU kandidatuur in te trekken en Denemarken wil de aparte status behouden en geen verdere EU regelgeving. In China zijn de banken en de beurzen ondertussen ook in gevaar. De Chinese banken hebben zo’n 1,1 biljoen euro aan slechte leningen uitstaan bij ondernemingen. De totale Chinese schuld als percentage van de omvang van de economie is in tien jaar verdubbeld tot 300 procent.

De Euro

25 jaar geleden werden met het Verdrag van Maastricht op een Europese top de Europese Unie opgericht en de euro bedacht. Helmut Kohl en François Mitterrand waren de drijvende kracht achter het project. De euro moest er komen om politieke redenen. In Brussel werd het jubileum gevierd met de oplevering van een gloednieuw hoofdkwartier, gebouwd voor 321 miljoen euro. (ruim 80 miljoen meer dan begroot).  CDA coryfee en inmiddels 82-jarige Bert de Vries stelt een kleine dertig jaar later dat hij er achteraf spijt van heeft dat hij zich niet meer verzet heeft tegen het omzetten van de gulden in de euro en neemt het zichzelf kwalijk. Het was volgens hem een van de meest ingrijpende beslissingen die ze in die kabinetsperiode hebben genomen, met heel grote gevolgen. We hebben daar te gemakkelijk mee ingestemd, zo stelt hij in zijn boek “Ontspoord kapitalisme”, waar hij zeven jaar aan gewerkt heeft. Het is echter vrijwel onmogelijk om dit terug te draaien, alhoewel het Verenigd Koninkrijk dit uiteindelijk wel gelukt is. 

De digitale Euro

Op 28 juni 2023 heeft de Europese Commissie een wetsvoorstel gepubliceerd dat de introductie van de digitale euro mogelijk maakt. De Europese Centrale Bank komt dit jaar nog met een eerste ontwerp. Eind 2023 wordt besloten om al dan niet over te gaan naar de volgende fase en gewerkt aan de ontwikkeling van geïntegreerde diensten, het uitvoeren van tests en eventueel live pilots. Deze fase kan ongeveer drie jaar duren. Aan het eind van die fase wordt definitief besloten tot de uitgifte van de digitale euro. De EU werkt al jaren aan een digitale euro die op op de balans van het Eurosysteem zou komen te staan. Het Eurosysteem van de EU zou aansprakelijk zijn voor elke fout die wordt gemaakt bij de digitale euro-afrekening en wil dan ook de volledige controle behouden over de digitale uitgifte en afwikkeling van de euro. Betalen met de digitale euro moet overal en voor iedereen in de eurozone mogelijk zij en bij commerciële banken moet je hiervoor een gratis rekening kunnen openen. Winkeliers, behalve de kleinere zijn straks ook verplicht de digitale euro te accepteren als wettig betaalmiddel, maar mogen daar wel wat voor rekenen. Op het saldo wordt geen rente gegeven.
Onderzocht wordt nog hoe een e-wallet via een al of niet bestaande app gemakkelijk gebruikt kan gaan worden. Betalen met een bankpas behoort ook tot de opties, zowel in winkels als bij webshops. Transacties tussen particulieren onderling moeten ook mogelijk gaan worden. De EU commissie wil het gebruik van de digitale euro ook offline mogelijk maken. In het geval van een cyberaanval of een internetstoring moet het betalen bij betaalterminals mogelijk blijven. Om te voorkomen dat de EU kan zien waaraan de digitale euro wordt besteed en de privacy in gevaar komt moet het betalingssysteem via commerciële banken gaan lopen en niet via de Europese Centrale Bank (ECB).
De ECB geeft nu alleen nog contant geld uit en heeft steeds minder grip op het digitale betalingsverkeer. Ook de populariteit van van andere cryptocurrencie is een gevaar voor de EU omdat , landen als China, ook al werken aan een eigen digitale munt. Het Europees Parlement en de lidstaten en de ECB moeten er nog akkoord mee gaan. De verwachting is dat invoering niet voor 2028 plaatsvindt. De Europese Commissie (EC) wil wel dat contant afrekenen overal beschikbaar blijft en wil landen aansporen om de systemen voor contant geld te behouden, door bijvoorbeeld winkeliers te verplichten om cashgeld te blijven accepteren en het bij hen mogelijk te maken om contant geld opnames mogelijk te maken, zelfs als klanten niets zouden kopen. Nederland heeft als EU lidstaat een aantal harde randvoorwaarden gesteld. Zo moet de privacy zijn gewaarborgd, mag de munt niet programmeerbaar zijn en moet duidelijk zijn dat de digitale euro echt iets toevoegt.  Tegenwoordig is de euro de munteenheid van 19 EU-landen en meer dan 340 miljoen Europeanen. De muntunie tussen landen met verschillende groei blijkt rampzalig en wankelt. Een digitale euro moet leiden tot lagere kosten voor bijvoorbeeld financiële transacties, toegang tot financiële diensten voor een breed publiek en moet zo ontworpen zijn dat het veilig is. Dat zei koningin Máxima begin november 2022 op een topconferentie over de digitale euro in Brussel. Máxima is pleitbezorger van de secretaris-generaal van de Verenigde Naties (VN) voor inclusieve financiering voor ontwikkeling (afgekort UNSGSA). In oktober hield Máxima een toespraak bij het Internationaal Monetair Fonds (IMF) in Washington over digitaal geld. De conferentie werd georganiseerd door de Europese Commissie en de Europese Centrale Bank (ECB). De commissie, het dagelijks bestuur van de Europese Unie, is van plan komend voorjaar een wetgevend voorstel voor de digitale euro in te dienen. Nederland heeft de controle over zijn valuta uit handen gegeven aan de EU en ECB. Volgens de SP moet het betaalstelsel minder afhankelijk worden van de commerciële banken, die de kredietcrisis veroorzaakten met riskante beleggingen en complexe derivatenhandel. De Europese Centrale Bank (ECB) wil in 2026 de digitale euro in het leven roepen als alternatief voor de chartale euro (bankbiljetten en munten). Europeanen (en later waarschijnlijk ook niet-EU-burgers en -bedrijven) kunnen dan een betaalrekening openen bij de ECB zelf. Nu kan dat alleen bij gewone banken, die betaalrekeningen in girale euro’s aanbieden. Digitale euro’s kunnen concurreren met girale euro’s, omdat ze op dezelfde manier gebruikt worden: voor elektronische betalingen via een app, betaalrekening of betaalpas. Girale euro’s zijn een vorm van privaat geld, omdat ze door private instellingen (commerciële banken) worden beheerd en uitgegeven. Contant geld is publiek geld, want alleen de ECB (een overheidsinstantie) heeft het recht eurobankbiljetten te drukken. De ECB is bang de grip op haar geldstrategie, en daarmee op de waardeontwikkeling en beschikbaarheid van de euro, te verliezen. Dat is het belangrijkste motief van de ECB om voor een digitale euro te pleiten. De centrale bank wil met een digitale euro voorkomen dat de euro in het internationale betalingsverkeer op den duur wordt verdrongen door de Libra van Facebook of de Chinese e-yuan.  In 2014 gaf toenmalig minister van Financiën Jeroen Dijsselbloem al toe dat er noodscenario’s zijn die in werking treden als de euro ten onder gaat en op verzoek van 2e Kamerleden Pieter Omtzigt en Derk Jan Eppink (JA21) werden de stukken hierover alsnog vertrouwelijk aan de 2e Kamer gestuurd.

Nederland

De Nederlandse economie is verder verslechterd. De Nederlandse industrie had in het derde kwartaal van 2023 al de grootste daling van inkomsten sinds 2020. Vooral bij chemiebedrijven en raffinaderijen krimpt de omzet hard. De omzet in het laatste kwartaal van 2023 was met 9,4% lager dan in 2022 en is al het 3e kwartaal op rij dat de industriële omzet is gekrompen. Door de krappe arbeidsmarkt en aanhoudende vergrijzing staan het onderwijs en de gezondheidszorg onder druk. De ouderenzorg kost nu al ruim 18 miljard euro per jaar. De inkoopmanagersindex van Nevi, staat op het laagste punt sinds mei 2020. Een daling is te zien bij een kwart van de bedrijven. Het volume van de economie vertoonde nauwelijks groei met slechts 0,1 procent in vergelijking met het jaar ervoor. De internationale handel deed het in 2023 slecht. Zowel de export als de import kromp. In 2023 waren er 270 faillissementen in de industriesector. Het hoogste aantal in vijf jaar.

Het begrotingstekort van Nederland komt in 2024 uit op 2,9 procent van het bbp en de staatsschuld komt uit op 47,3 procent van het bbp. Met de nog steeds oplopende rente en het oplopen boven de 3% liggen noodzakelijke bezuinigingen op de loer evenals een kleine 50 miljard aan extra onkosten buiten de begroting om. In het laatste kwartaal van 2023 gingen diverse grote retailers failliet en werden er duizenden werkloos. Het aantal werklozen is in de afgelopen drie maanden verder toegenomen, met gemiddeld 7000 per maand. In februari waren er 379.000 mensen werkloos. Dat is het hoogste aantal in bijna anderhalf jaar. De productieomvang gaat nog steeds omlaag en het vertrouwen van producenten neemt steeds verder af. Het producentenvertrouwen en het consumentenvertrouwen ligt ver onder het gemiddelde van de afgelopen twintig jaar en zal op termijn sterk verslechteren. De klimaat- en stikstoffondsen drukken op de overheidsfinanciën, net als duurdere zorg, sociale zekerheid, asiel en tekorten bij defensie. Door de gestegen rente moet Nederland ook miljarden per jaar meer betalen over de staatsschuld. Het begrotingstekort loopt naar verwachting in 2028 op naar 3,3 procent en in 2032 zou het tekort met dit tempo uit kunnen komen op 4,6 procent. De Europese afgesproken grens is 3 procent. Grote beleidswijzigingen zijn nodig om het begrotingstekort niet tot boven de Europese norm op te laten lopen maar de extreme uitgaven voor defensie beletten dit. Defensie heeft het afgelopen jaar zo’n € 2,4 miljard meer uitgegeven dan het jaar ervoor. Daar komen nog extra kosten bij nu dat oorlogsschip Zr.Ms. Tromp zal worden ingezet in de Rode Zee om daar een bijdrage te leveren aan de veilige en vrije doorvaart. Daarnaast onderzoekt het kabinet of het Joint Logistic Support Ship Zr.Ms. Karel Doorman de komende maanden ook kan worden ingezet in het gebied. Voor 2024 bedragen de totale uitgaven voor Defensie 21,4 miljard. Er blijft dus minder geld over voor zorg, het onderwijs en welzijn. 

De Europese Investerings Bank financierde in 2023 2,1 miljard euro aan leningen verspreid over zestien projecten. Daarnaast financierde het Europees Investeringsfonds (EIF), dat zich richt op het mkb, 548 miljoen aan equity en garanties ter ondersteuning van het midden- en kleinbedrijf.

Staatsschuld

De Nederlandse staatsschuld bedroeg in 2023 49,5% bbp, wat neerkomt op circa 500 miljard euro. De totale uitgaven van het Rijk bedroegen 395  miljard euro en voor 2024 is dit 433,6 miljard. De inkomsten worden naar verwachting 402,9 miljard. De grootse kostenposten zijn oplopende rente van de Staatsschuld, de immigratie, de energietransitie, de oorlog in Oekraïne en Israël, de vergrijzing, en de maatregelen ten behoeve van stikstof beperking. Door de afname van de overheidsschuld is de zogeheten schuldquote gezakt tot 45,9 procent. Dat betekent dat de omvang van de staatsschuld nu minder dan 46 procent bedraagt van de totale omvang van de Nederlandse economie. Daarmee voldoet Nederland nu nog ruimschoots aan de Europese normen die een maximale schuld van 60 procent van het bruto binnenlands product (bbp) voorschrijven.

In 2023 was de Nederlandse Overheid 860 miljoen euro meer kwijt aan rente-uitgaven. Dit loopt daarna verder op tot 1,6 miljard in 2024 en 2,3 miljard in 2025. En ook in de jaren daarna zullen de rentelasten verder stijgen. De lange rente stijgt volgens een raming van het CPB verder naar 2,7% in 2023 en 2024. Een steeds groter deel van de overheidsschuld moet daardoor tegen hogere rentetarieven worden geherfinancierd. De extra uitgaven voor de energiecrisis passen niet binnen de lopende begroting en bleken zelfs verkeerd berekend. Het twee maal uitkeren van 190 euro in november en december kostte de Overheid 3,15 miljard in plaats van de eerder berekende 2,6 miljard. Het kabinet kwam met een steunplan voor het mkb van rond de 3 miljard euro. Er moet 4 miljard euro naar infrastructuurprojecten als onderdeel van 7,5 miljard euro dat moest worden vrijgemaakt om nieuwe woonwijken bereikbaar te maken. De rest gaat naar investeringen in de infrastructuur voor auto’s (2,7 miljard euro) en fietsers (780 miljoen euro). In 2022 immigreerden 403.108 personen en emigreerden 179.310 personen uit Nederland. Om asielzoekers te plaatsen werden gemeenten overgehaald met 2.500 euro voor elke asielzoeker die vijf jaar lang geplaatst wordt. Asielzoekers die vrijwillig vertrekken ontvangen 5.000 euro. Er is een enorme corona-belastingschuld die in vijf tot zeven jaar tijd moet worden terugbetaald aan de fiscus. Zo’n 1700 bedrijven staan al op de rol voor mogelijke schuldsanering en daar komen er meer bij. Er worden dan ook veel faillissementen en opheffingen verwacht.

De Algemene Rekenkamer vindt dat sommige passages in het begrotingswijzigingsvoorstel (BBV) opnieuw onvoldoende duidelijk zijn en dat de rechtmatigheidsverantwoording, die besturen van decentrale overheden moeten afleggen onvoldoende is uitgewerkt. Het niet of onvoldoende verwerken van de aandachtspunten zou kunnen leiden tot een structurele onzekerheid over de rechtmatigheid van specifieke uitkeringen. De Algemene Rekenkamer moet mogelijk opnieuw een kanttekening bij de Rijksrekening maken. In 2020 werd er door de ministeries onder Rutte 9,1 miljard onrechtmatig uitgegeven. Van dat geld is niet goed duidelijk gemaakt hoe het is besteed. Daarmee werd de “tolerantiegrens van 1 procent fouten en onzekerheden’ die de Algemene Rekenkamer hanteert, fors overschreden. Het ministerie van Volksgezondheid heeft hiervan alleen al onrechtmatig 5,1 miljard euro uitgegeven voor mondkapjes, beademingsapparatuur en testen ten behoeve van  Corona. Voor een deel van de spullen kon niet worden aangetoond wat ermee is gebeurd. Het onderzoek naar de mondkapjesdeal van Sywert van Lienden waarbij ook minister de Jonge verantwoordelijk is, kostte de Nederlandse Staat ruim 5 miljoen. In 2021 werd maar liefst opnieuw ruim 15 miljard euro aan kabinetsuitgaven gedaan die volgens de rekenkamer niet op orde waren. Het gevonden percentage van betalingen waarmee fouten zijn gemaakt is volgens de Rekenkamer toegenomen van 2,7 procent naar 3 procent. De auditors signaleerden ook risico’s met betrekking tot de EU-middelen die beschikbaar zijn gesteld in reactie op de coronacrisis en de aanvalsoorlog in Oekraïne. Bijna een derde van de gemeenten kreeg de begroting voor 2021 niet sluitend. Gemeenten wacht een onzekere financiële toekomst met structurele tekorten die kunnen oplopen tot meer dan 1 miljard euro, daarvoor waarschuwt accountantsorganisatie BDO in een jaarlijkse analyse van de jaarrekeningen en begrotingen van de ongeveer 350 gemeenten in Nederland. De gemeente Amsterdam heeft een schuld van ruim 7,5 miljard euro opgebouwd en ook Amersfoort, Capelle aan den IJssel en Heerlen zaten in geldnood. Twaalf gemeenten staan zelfs onder curatele van de provincie, omdat ze tot 2024 geen enkel begrotingsjaar sluitend kunnen krijgen. Dat zijn er drie meer dan vorig jaar. De belastingdienst blijkt ook nog eens te hebben gefraudeerd en gediscrimineerd en bij veel Gemeentes maar ook bij de Rijksoverheid zijn de financiën niet op orde. De belastingdienst komt 400 werknemers tekort om achterstallige belasting te innen en is zwaar overbelast. Om Nederland aantrekkelijk te houden voor internationale bedrijven hebben ambtenaren van Financiën een manier bedacht om de extra kosten van de minimumbelasting voor sommige multinationals teniet te doen. In 2022 werd  41,7 miljard euro uitgegeven aan zaken die niet door de 2e kamer werden goedgekeurd. 23 miljard hiervan werd door het ministerie van Economische Zaken en Klimaat uitgegeven. De uitgaven werden gedaan op grond van artikel 2.27 Comptabiliteitswet. Het ministerie van Financiën experimenteert nog steeds met manieren om de toeslagenaffaire af te handelen. De kosten hiervoor werden bijna vier jaar geleden begroot op 310 miljoen, maar inmiddels is de 7,2 miljard euro gepasseerd en het einde is nog niet in zicht want er worden nog een ruim 1,5 miljard aan kosten verwacht.  De overheid nam voor 887 miljoen euro aan schulden en betalingsachterstanden van toeslagenouders over of scholden deze kwijt. Ook hebben bijna 84.000 gedupeerde jongeren “een financieel steuntje in de rug ontvangen. Om de tekorten te dekken willen de grote Gemeentes het verkeersboeteverdienmodel van de Overheid overnemen en willen nu ook zelf flitspalen plaatsen en overtreders beboeten.

Politiek

De grote landelijke politieke partijen deden het bij de verkiezingen van maart 2022 erg slecht. De kiezers waren de extreem hoge energieprijzen, accijnzen, btw en extreme provinciale en gemeentelijke heffingen en de extreme prijzen voor bouwvergunningen duidelijk meer dan zat.  Het wanbeleid op Gemeentelijk en landelijk niveau werd door kiezers afgestraft met “blanco- en niet stemmers” en proteststemmen op BBB. Het kabinet Rutte maakte op 7 juli een einde aan de coalitie en premier Rutte stapte op, na het land in deplorabele toestand te hebben achtergelaten. Ook zijn “verplichte” demissionaire status geeft hij op voor hogere ambitie nl de functie van Secretaris Generaal van de NAVO.  Zijn erfenis, een provincie Groningen die hun huizen verloren zagen gaan door ongebreidelde gaswinning, 68.376 ouders die failliet of ten onder gingen door de jarenlang slepende toeslagenaffaire en kinderen die onnodig uit huis geplaatst werden, de overvloed aan toegelaten immigranten waardoor huisvesting van het Nederlandse volk onbereikbaar werd, de onrust en paniek onder boeren omdat Nederland als enige land in Europa boerenbedrijven weg wilden vanwege het milieu. Overheidsinstellingen waren volgens een enquêtecommissie jarenlang blind voor mens en recht, waardoor burgers zijn vermorzeld. Kabinet en parlement hebben gefaald, uitvoeringsorganisaties hebben onrechtmatig gehandeld en de rechtspraak bood geen bescherming aan mensen. Duizenden veroordeelden lopen vrij rond door personeelsgebrek bij de penitentiaire inrichtingen en duizenden strafzaken lopen, of hopeloos achter, of kunnen niet eens worden behandeld en worden geseponeerd. Een vervuild klimaat vanwege het toestaan van chemische lozingen en het in stand houden van Tata steel die geen strobreed in de weg werd gelegd als het om milieuvervuiling en het verspreiden van ziekmakende stoffen ging, het doneren van miljarden aan Oekraïne voor een niet te winnen oorlog tegen Rusland, de abnormale inflatie en energiekosten stijgingen die voor veel bedrijven de nekslag was, een jarenlang durend onderzoek naar de neergeschoten MH17, een veroordeling in zijn periode als staatssecretaris van Sociale Zaken voor rassendiscriminatie in 2007, etc, etc.

De grote problemen op de Nederlandse woningmarkt werden veroorzaakt door verkeerde beleidskeuzes van de kabinetten Rutte en niet alleen door de komst van de vele migranten en asielzoekers. Het Kabinet viel om vanwege de tegenstand van de VVD om te komen met een Spreidingswet voor het huisvesten vluchtelingen en het toestaan van gezinshereniging.  In de 1e Kamer kreeg de Spreidingswet dankzij de VVD alsnog een meerderheid waardoor het Kabinet feitelijk voor niets is afgetreden. De VVD in de 1e Kamer voert hiermee een ander beleid dan de VVD in de 2e Kamer en ook bij de formatie van een nieuw Kabinet zal Yeşilgöz-Zegerius (VVD) niet langer als geloofwaardig en betrouwbaar beschouwd kunnen worden.  De druk op snel formeren wordt opgevoerd door het komende vertrek van Rutte en keuzes die moeten worden gemaakt voor defensie. 

Ook demissionair vice premier Carola Schouten (CU), demissionair minister van Financiën Sigrid Kaag (D66) en Demissionair minister van Volksgezondheid Ernst Kuipers zijn vertrokken voor een functie aan de Nanyang Technological University in Singapore. Voor Kaag was de veiligheid van haar gezin de reden van het vertrek. Het kabinet werd volgens haar niet onder onder een gunstig gesternte geboren. “Het had te lang geduurd, het was heel moeilijk en eigenlijk waren we al bijna moe en bijna uitgeput voordat we aan het kabinet begonnen” verklaarde ze. Haar drastische milieumaatregelen konden op weinig steun rekenen en boeren die hun bedrijf ten gronde zagen gaan hebben het haar niet in dank afgenomen en stemden bij de Provinciale Staten verkiezingen massaal op de BBB en later bij de landsverkiezingen op PVV. Ook de Kamervoorzitter, SGP leider van der Staaij, Staatssecretaris Gunay Uslu en 44 Kamerleden stapten op. 22 november 2023 waren er nieuwe verkiezingen waarbij BBB Mona Keijzer naar voren schoof als toekomstige premier, D66 Rob Jetten en de VVD de Turkse Dilan Yeşilgöz-Zegerius. Alleen Pieter Omtzigt kwam nog niet met een potentiële premier. Geert Wilders met zijn PVV won de verkiezingen met een ruime meerderheid van 37 zetels en staat tijdens de formatie in peilingen zelfs op 52 zetels.  De andere grote partijen hebben Wilders gecanceld vanwege zijn financieel onuitvoerbare en voor hen onwenselijke en ongrondwettelijke verkiezingsprogramma. Zetelverdeling na verkiezingen: PVV: 37, Groenlinks-PvdA: 25, VVD: 24 en NSC: 20.

De kabinetsformatie stond enige tijd onder druk nadat Pieter Omtzigt er uit stapte nadat hij inzage kreeg in de deplorabele staat van de Overheidsfinanciën die nu ook door het CPB erkend wordt. Die druk wordt alsmaar groter nu vrijwel alle demissionaire bewindslieden het hazenpad hebben gekozen. Vanaf juni gaat Mark Rutte richting NAVO en moet het land bestuurd gaan worden door anderen dan die hiertoe democratisch gekozen werden. De Nederlandse regering wil de defensie-uitgaven tientallen miljarden verhogen ten koste van andere beleidsdoelen. Aangezien de Staatskas hierin niet zal kunnen voorzien vanwege de vele andere tegenvallers en lijken in de kast wordt er nu een beroep gedaan en druk uitgeoefend op de pensioenfondsen. De stijgende rente heeft een flinke impact op de financiële huishouding van DNB. Door 460 miljoen euro uit de reserves te halen (waar ruim elf miljard op staat), kon het nettoresultaat nog op nul uitkomen, maar de Nederlandse Staat kan voorlopig geen dividend meer verwachten. Voor de  komende jaren worden miljardenverliezen verwacht en het afgelopen jaar had DNB voor het eerst sinds 1931 een verlies van bijna een half miljard euro. Dit jaar wordt een enorm verlies van ruim 3 miljard euro verwacht. DNB verwacht zelf dat de verliezen aanhouden tot 2028. De kans dat DNB met een negatief financieel vermogen komt te zitten is zeker aanwezig en als de huidige buffer van 11 miljard euro niet voldoende blijkt, moet de Nederlandse Staat financieel bijspringen. DNB denk zelf dat het te verwachten verlies de komende jaren kan oplopen tot wel 10 miljard. De verliezen zijn het gevolg van verslechterde economische omstandigheden, de gevolgen van de oorlog in Oekraïne en de pandemie

Plasterk werd benoemd tot verkenner en later tot informateur, maar het formeren stopte na ruim twee maanden op 6 februari nadat Omtzigt onverwachts vertrok, nadat 21 (vertrouwelijke) brieven over bovenstaande financiën vanuit de diverse ministeries Plasterk een week lang werden achtergehouden en deels pas op het laatste moment met Omtzigt werden gedeeld. Ook het CPB kwam enkele weken later met een waarschuwing voor de te verwachte financiële tekorten. Omtzigt liet per app weten dat hij was vertrokken en niet meer terug zou komen. Hij was al een aantal keer huilend weggelopen en wilde ondanks dringende verzoeken daarna ook niet meer aan tafel met Plasterk en de coalitiegenoten. Omtzigt zou zich vreemd hebben gedragen bij de formatiegesprekken. Hij had regelmatig huilbuien en verhefde zijn stem. Op momenten dat er gevraagd werd om stelling te nemen over een onderwerp verliet hij dan heel vaak en onverwacht de vergadering. Hij had op 10 januari aan PVV, VVD en BBB al te kennen had gegeven dat hij niet in een meerderheidskabinet wilden stappen, omdat de ’rechtstatelijke afstand tot de PVV te groot is. Omtzigt kon ook niet omgaan met de nonchalante houding van zijn coalitiegenoten over de ernstige financiële problemen en de uitlatingen van hen per tweet aan de buitenwereld. Er moeten tientallen miljarden naar het stroomnetwerk vanwege de energietransitie, er zijn tientallen miljarden en personeelstekort bij de belastingdienst nodig vanwege de toeslagaffaires en het innen van uitgestelde (Corona) belastingbetalingen, er moeten tientallen miljarden naar defensie en Oekraïne, tientallen miljarden moeten naar achterstallig onderhoud aan bruggen, tunnels en viaducten en dijkverzwaring, de gasinkomsten van Groningen zijn weggevallen evenals de handel met Rusland, boeren moeten worden uitgekocht, er moet nog eens 4 miljard naar COA en de onhoudbare instroom van vluchtelingen en er worden veel faillissementen en rechtszaken verwacht. Daarbovenop zijn er hoge herstelkosten van de huizen in Groningen en daarbovenop een mogelijk te betalen financiële compensatie aan Shell en ExxonMobil vanwege een op handen zijnde arbitragezaak tegen de Nederlandse staat. Verliest de Staat deze zaak, dan moeten er miljarden worden afgerekend. Vooralsnog is er sprake van minimaal 17 miljard euro aan bezuinigingen, maar dat is slechts een klein deel. Binnen het ministerie van defensie gaan nu stemmen op om het defensiebudget te verdubbelen naar 40 miljard eure structureel. De defensiebegroting groeit jaarlijks structureel vanaf 2026 met € 5 miljard. Nederland wil ondertussen ook nog vier onderzeeërs laten bouwen voor de Koninklijke Marine voor 4 tot 6 miljard euro, 6 amfibische transportschepen voor 1 tot 2,5 miljard euro  en ook nog eens 4 fregatten die bewapend en al 5 miljard gaan kosten. PVV-leider Wilders stelde per motie Kim Putters per 15 februari aan als nieuwe informateur. De opdracht aan Putters, voorzitter van de Sociaal-Economische Raad en PvdA-lid, is een extraparlementair kabinet onder leiding van de 4 partijen, waarbij geen van de 4 partijen de minister president levert, de enige optie. Putters kwam 14 maart met het officiële rapport hierover. Vanuit de bevolking worden nieuwe verkiezingen geëist. Het onderwerp was meteen trending op X (Twitter). Elbert Dijkgraaf (SGP) en Richard van Zwol (CDA) zijn de nieuwe informateurs die nu met de vier partijen over de inhoud en een akkoord moet gaan praten. Wilders geeft aan de tijd dat ze alles weggeven voorbij is, waardoor er nu al een breekpunt ontstaat en nieuwe verkiezingen onontkoombaar zijn. De CDA, PvdA/Groen Links, SP en D66 zijn lichtelijk in paniek over de positieve vooruitgang voor “Wilders 1” en probeerden in het debat van 20 maart de constructie te ondermijnen en de 4 partijen tegenover elkaar uit te spelen. Ook sparken ze onderling af en uit om geen partijleden te leveren voor een kabinet met Wilders. Het extra parlementaire kabinet wil de helft van het kabinet van buiten de politiek halen. Dus toch voor de helft een zakenkabinet. Het AD blunderde met een bericht dat oud-VVD-minister van Financiën en Volksgezondheid Hans Hoogervorst wel premier wilde worden, maar een ander bleek zich voor hem te hebben uitgegeven.

Onder de Overheid vallen 12 ministeries, 21 waterschappen, 12 provincies, 342 gemeentes, het UWV, de Sociale Verzekeringsbank (SVB) en de politie. Ook particuliere instellingen met een overheidstaak, zoals de Stichting Centraal Bureau Rijvaardigheidsbewijzen (CBR), vallen onder overheidsorganisaties. Nederland telt circa circa 18 miljoen inwoners, De Nederlandse regering is onderverdeeld in 12 ministeries:

  • Ministerie van Algemene Zaken
  • Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties
  • Ministerie van Buitenlandse Zaken
  • Ministerie van Defensie
  • Ministerie van Economische Zaken en Klimaat
  • Ministerie van Financiën
  • Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat
  • Ministerie van Justitie en Veiligheid
  • Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit
  • Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap
  • Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid
  • Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport
Corona/Covid

Ondernemers kregen gedurende de coronacrisis zo’n 8 miljard euro aan tegemoetkoming in de vaste lasten uitgekeerd. Door stagnatie in toeleveringen, gedwongen sluitingen vanwege besmettingen onder het personeel kwamen veel bedrijven in financiële nood te verkeren. Sinds het begin van de coronacrisis hebben banken in Nederland aan ruim 161.000 ondernemers 23,7 miljard euro leningen of kredietruimte verstrekt. Het gaat in totaal om 32.000 leningen ter waarde van 20,7 miljard euro en om 129.000 bedrijven die uitstel van betaling hebben gekregen. Ruim 650.000 bedrijven hebben vanwege de pandemie een beroep gedaan op een of meer steunmaatregelen. Dat is 34,8 procent van alle bedrijven  in Nederland. 15,1 % van de bedrijven vroeg om het uitstellen van belastingbetaling voor een bedrag van 20,8 miljard euro. De twee jaar durende steunmaatregelen liep van maart 2020 tot en met juni 2022. De meest aangevraagde regeling was de TOZO, inkomenssteun die vooral werd gebruikt door kleine zelfstandige ondernemers zoals zzp’ers. Voor 18,1% van de zzp’ers die de steun ontvingen kostte dit 3,5 miljard euro, TOGS of TVL (tegemoetkoming in schade of vaste lasten)kregen 12,9% van de bedrijven en dat kostte 10,1 miljard euro. De loonkostensteun NOW vroegen 7,3% van de bedrijven aan en kostte de Staat 23,9 miljard euro. Wanneer de steun onterecht is ontvangen moet deze worden terugbetaald. De ondernemers die gebruik maakten van belastinguitstel moeten nu binnen 5 tot 7 jaar met rente terug gaan betalen. Dit gaat een hoop faillissementen opleveren. Zo’n 1700 bedrijven staan al op de rol voor mogelijke schuldsanering Veel bedrijven waaronder De Thermen in Rosmalen gingen al failliet. Zelfs grote ketens als ICI Paris, Adidas, Deichmann, H&M, Mediamarkt, BCC en Big Bazar konden door de Corona crisis de huur niet langer betalen en hadden Overheidssteun nodig. Nederlandse banken verleenden sinds maart 2020 negentien miljard euro aan steun in de vorm van extra leningen of uitstel van aflossingen aan 161.000 ondernemers en bijna 34.000 particulieren. De Corona pandemie kostte de Nederlandse Overheid zo’n 92 miljard euro en het begrotingstekort voor 2023 liep op naar 49,2 procent. 

Industrie

De Tata Group waartoe ook de voormalige Hoogovens in IJmuiden toe behoren kampt met onverantwoord hoge verliezen en schulden. Dat geldt ook voor Tata Motors en voor de hotel- , energie- en telecomactiviteiten van het concern. In 2019 werd een verlies geleden van 925 miljoen euro en naar aanleiding daarvan wordt gereorganiseerd en worden er in Nederland circa 850 banen geschrapt. Grondstoffenhandelaar Trafigura had ook slechte resultaten en British Steel is met een schuld van circa 880 miljoen pond insolvent verklaard en met behulp van de bank en de Overheid naarstig op zoek naar een Chinese koper. Een rechter heeft de op een na grootste staalproducent van Groot-Brittannië in een procedure van “gedwongen liquidatie” geplaatst. Het bedrijf werd in 2016 door investeerder Greybull voor 1 pond overgenomen van het Indiase Tata Steel, dat af wilde van de verlieslatende tak. De Europese Commissie heeft maatregelen moeten nemen om de staalindustrie in Europa te beschermen tegen de concurrentie uit China en dat gaf korte tijd enige verlichting. Tata Steel, Thyssenkrupp en Salzgitter smeekten bij Brussel om meer importbeperking vanuit China en de VS en verwachten duizenden ontslagen. Begin 2019 moesten bij Arcelor Mittal ook al tweeduizend werknemers vertrekken. Chemieconcern Chemours staat op de nominatie om gesloten te worden. Zuivelcoöperatie FrieslandCampina, een coöperatie met 15.000 melkveehouders als lid bekend van onder meer de merken Campina, Chocomel, Friesche Vlag en Valess vleesvervangers sloot in maart 2019 al haar Duitse fabriek in Gütersloh om de winstgevendheid in Duitsland te verbeteren. Door de sluiting verloren 231 werknemers hun baan. FrieslandCampina hakt nu ook in Nederland in het personeelsbestand om kosten te besparen. De komende twee jaar wordt het aantal arbeidsplaatsen van 22.000 met 1800 (8%)verminderd, waarvan 1200 al in 2024. Bij FrieslandCampina werken 13.000 werknemers (fte).  

Automarkt

Al sinds 2020 worden er in Nederland jaarlijks minder dan 400.000 auto’s verkocht. Ondanks de goede cijfers en een omzetstijging van 15,7 procen in 2023 ontsloeg Jaguar Land Rover ruim 4000 werknemers en schrapte Nissan wereldwijd zeker 5.200 banen naast de 4.800 ontslagen die ze eerder al bekend maakten. Ook Daimler leed zwaar verlies en schrapte 1100 managementfuncties. Ook Renault schrapte wereldwijd 14.600 banen. BMW haalde de productie weg bij VDL/Nedcar om de productie in eigen hand te nemen. Daarmee is de ontmanteling van het bedrijf, waar zo’n vijf jaar geleden nog ongeveer 7.000 mensen werkte op 16 februari 2024 compleet. Er werken nu nog een kleine 450 mensen bij VDL Nedcar in de hoop op een herstart met nieuwe klanten zoals het ministerie van defensie. Ze blijven speciale voertuigen produceren, bijvoorbeeld legerauto’s voor defensie of surveillancevoertuigen en ME-busjes voor de politie. De vraag naar vrachtwagens en zware bestelauto’s stortte ook in net als de vraag naar elektrische auto’s. Scania liet 5000 banen vervallen, waarvan maximaal 1000 op het hoofdkantoor in Zweden. Daimler Benz, een van de economische steunpilaren van Duitsland wordt langzaam maar zeker overgenomen door China. (Een belang van  7,5 miljard euro). China is inmiddels de grootste leverancier van meest verkochte auto’s (Lynk) en het Chinese Zhejiang Geely is de grootste aandeelhouder geworden van het Zweedse Volvo en van de Britse sportwagenfabrikant Lotus. Honda zal in 2021 de Honda Civic fabriek in de Engelse stad Swindon sluiten en zo’n 3.500 banen schrappen. De auto-industrie legt onder druk de focus geheel op de productie en verkoop van elektrische voertuigen, zelfs nu blijkt dat de energietransitie niet lijkt te gaan lukken. Dankzij de levering van goedkopere modellen uit China trekt de handel in auto’s enigszins aan. De auto-industrie is goed voor 6 procent van de totale productie in de EU. Met bijna 950 duizend bedrijven biedt de auto-industrie werk aan 6,5 miljoen mensen. Ook is de sector als innovatiehub de grootste investeerder in research & development in de EU (bijna 73 miljard euro in 2022). Zonder interventie vanuit Brussel is de autosector ten opzichte van China de grote verliezer.

Bouw

De grote bouwbedrijven hebben inmiddels een of meerdere aandelenemissies moeten doen om het hoofd boven water te houden. De aangescherpte normen voor PFAS. PFAS (ruim 6000 chemische stoffen (poly- en perfluoralkylstoffen)) belemmeren de bouw. De giftige stoffen komen voor in de bodem, in het grondwater, in sloten en rivieren. De hele vastgoedsector stort langzaam maar zeker in. 

Scheepvaart

Orders voor nieuwe containerschepen bereikten een nieuw dieptepunt. Twee grote rederijen gingen binnen een maand failliet. Flinter Barendrecht met 31 schepen en Abis met 21 schepen. Bertram Rickmers heeft een deel van zijn scheepvaartimperium moeten redden via een samenwerking met Zeaborn. Bij scheepswerf Keppel Verolme verdwenen bijna 100 van de 350 banen. Ook rederij Vroon in De Central Industry Group (CIG) in Groningen moest door investeringsmaatschappij Nimbus worden gered. Het bekendste CIG-bedrijf Centraalstaal in Groningen, dat voorgevormde staalplaten voor schepen levert moest met reorganisaties het aantal werknemers terugbrengen van 120 naar 50. Het bedrijf ging failliet en werd in tweeën geknipt voortgezet door de scheepswerf Ferus Smit en CIG Architecture.  Ook Wolfard & Wessels Werktuigbouw in Hoogezand, actief in de offshore, kwam in de problemen. Het maakte na een faillissement een doorstart met de helft van de 104 werknemers. De Nederlandse Overheid stelde om de sector van de ondergang te redden vijf miljoen euro beschikbaar via de Subsidieregeling Duurzame Scheepsbouw (SDS) waardoor rederij Van Oord ondanks de malaise alsnog een nieuw kraanschip (op aardgas) kon bestellen bij scheepswerf Neptune die met de winst de opgelegde last onder dwangsom voor milieuvervuiling kon betalen. De ChristenUnie stond niet alleen aan de basis van het creëren van de subsidie maar was ook van doorslaggevende betekenis bij de toestemming voor de wijziging van het bestemmingsplan en een ruimere milieuvergunning ten behoeve van nieuwbouwplannen van de scheepswerf Neptune Shipyards. Ook het noodlijdende Royal IHC mocht met geld van SDS zo’n schip op gas bouwen. In juni 2015 moesten bij IHC Merwede 500 honderd banen verdwijnen vanwege reorganisatie door teruggelopen orders. IHC is eigendom van Parkland N.V. van Cees de Bruin van investeringsfonds Indofin (62.10%), Stichting Administratiekantoor Management en Personeel IHC (27.89%) en Rabo Capital B.V. (10.01%). Norddeutsche Landesbank (Nord/LB) heeft in 2016 een nettoverlies van 1,9 miljard euro geleden. Er moest vorig jaar 2,9 miljard euro opzij gezet worden voor de extreme verliezen in de scheepvaart.  Polen, Tsjechen, Bulgaren en Roemenen houden de Nederlandse binnenvaart nog enigszins draaiende. Zo’n 30% van de banen op de schepen wordt ingenomen door buitenlandse matrozen, schippers en kapiteins. Niet het Nederlandse Damen Shipyards mag voor defensie vier onderzeeërs bouwen voor de Koninklijke Marine, maar de Franse scheepsbouwer Naval Group. Het ziet er naar uit dat Damen deze mega-order van 4 tot 6 miljard euro misloopt. Voor een aantal Nederlandse provincies de aanleiding om een brandbrief te sturen aan het kabinet. Het brandje, ook in de 2e Kamer, wordt geblust met de opdracht aan Damen voor het bouwen van 4 oorlogsfregatten voor 2,5 miljard euro. 

Boeren

Het is crisis in de melkveehouderij en sluiting van een paar duizend melkveebedrijven dreigt, waardoor de Nederlandse economie onnodig bijna een miljard aan netto toegevoegde waarde kwijt kan raken en volgens Milieudefensie hangt er zelfs een prijskaartje van 2,1 miljard euro aan vast. Zo’n 8000 zeldzame koeien die een onderdeel zijn van ons culturele erfgoed dreigen op termijn te verdwijnen vanwege het stikstofprobleem. Een crisistop met banken (ABN Amro, Rabobank), diervoederproducenten en boerenorganisaties leidde er toe dat er 7,4 miljard euro werd uitgetrokken om de melkveestapel te reduceren. Voor 2030 moeten er van de EU uiteindelijk circa 500.000 koeien verdwijnen om Nederland aan de regels en akkoorden te laten voldoen. Dat is ongeveer een kwart van de melkveestapel. Het klimaatfonds kost Nederland 35 miljard euro in de komende 10 jaar. In 2023 is dit voor warmtenetten 200 miljoen euro, wind op zee 180 miljoen euro, waterstof 145 miljoen euro. Het kabinet trekt in 2024 ruim 9 miljard euro uit om van Nederland hét knooppunt voor groene waterstof in Europa te maken. Het transitiefonds landelijk gebied en natuur kost zo’n 24 miljard euro. Zo’n 3000 boerenbedrijven  zijn door het kabinet als piekbelaster gekwalificeerd en krijgen tot begin 2-24 de tijd om te beslissen of ze in ruil voor 120 procent van de bedrijfswaarde willen stoppen met hun bedrijf. In totaal is daar bijna een miljard euro voor uitgetrokken. Ook voor de land- en tuinbouw is het einde nabij. Vanwege de benodigde migranten, het stroomverbruik, en het oppervlaktegebruik zijn ze niet langer gewild door onder andere de Nederlands Bank en de diverse overheden. 

Visserij

Het Europees Parlement stopte met de pulsvisserij in Europa, waar miljoenen in zijn geïnvesteerd. Pulsvissen is een moderne vistechniek waarbij gebruik wordt gemaakt van een visnet dat stroomstootjes afgeeft. Het Europees Parlement stemde op Frans initiatief voor een verbod op deze manier van vissen omdat deze techniek slecht zou zijn voor de natuur.  Slechts 22 van de oorspronkelijke 84 pulsontheffingen mochten in 2020 nog gebruikt worden. en een derde van de kotters gaat naar de sloop, door de Brexit viel ook een deel van de visgronden weg, de stikstofuitstoot van garnalenvissers moet omlaag en de garnalenvissers mogen als het aan de Europese Commissie ligt straks helemaal niet meer vissen in beschermde gebieden. De resterende visserij gaat nu ten onder aan de hoge brandstofprijzen.

Sier- en fruitteelt

Door de sancties tegen Rusland, die sinds 2014 zijn ingesteld, zijn de fruittelers een belangrijke afzetmarkt kwijtgeraakt. Nieuwe afnemers zijn er niet door het overaanbod van appels en peren uit Oost-Europa, waar de teelt met subsidie uit Brussel wordt gesteund. Vanwege de Coronacrisis kregen bloementelers en aardappelboeren 650 miljoen steun. (70 procent van de omzetderving). De torenhoge energiekosten vormen een extra aanslag op de sector en veel telers zijn al gestopt.

Detailhandel

Gemiddeld daalde het aantal winkels met 4,4% in tien jaar tijd tot 95.630 en in  januari 2022 waren er nog 83,8 duizend fysieke winkelvestigingen in Nederland over. In 2022 is het Nederlandse winkelbestand met nog eens 1.278 winkels afgenomen. Er zijn vooral minder winkels in dvd’s en cd’s, fotocamera’s en baby- en kinderkleding. Het aantal fysieke speelgoedzaken in Nederland is de afgelopen vijf jaar gedaald van 1214 (2015) naar 832 (2019), terwijl het aantal online speelgoedwinkels toenam van 670 naar 1398. Het aantal online winkels steeg naar 32.000 vooral in kleding. Van fysieke kledingwinkels zijn er 6% minder. Zalando had zelfs 1 miljard bezoekers en het aantal klanten groeide, met 17,5 procent, tot 29,5 miljoen. De omzet kwam uit op 1,5 miljard euro, een stijging van 26,7 procent ten opzichte van dezelfde periode vorig jaar. Tussen de zestig en zeventig procent van de zelfstandige winkeliers lijdt echter verlies en leeft onder de armoedegrens. Grote ketens met in totaal meer dan 3.000 vestigingen zijn in korte tijd failliet gegaan, doorgestart of werden opgekocht door veelal buitenlandse investeerders of bedrijvendokters, die bedrijven leeg trekken door het onroerend goed te verkopen en de opbrengsten te besteden aan bonussen of deze weg te sluizen naar belastingparadijzen. 281.850 gebouwen (3%) staan inmiddels leeg, waarvan er 20.000 winkels waren.

Handel en industrie

Door de sluiting van horeca tijdens de Coronapandemie daalde de winst van 2,5 miljard euro in 2019 naar 1,2 miljard euro in 2020. Het kabinet moet 230 miljoen euro investeren in de Nederlandse chipindustrie. Onder meer de technologiebedrijven ASML en NXP krijgen onder de noemer ‘Project Beethoven’ een omvangrijk pakket maatregelen. Voor deze maatregelen voor onderwijs, kennis en de ruimtelijke infrastructuur wordt € 2,51 miljard euro uitgetrokken. Van de totale bijdrage van Rijk en regio van € 2,51 miljard, wordt door het Rijk € 1,73 miljard bijgedragen. Daarvan komt € 1,28 miljard uit het budget van het Nationaal Groeifonds en de rest onder andere uit het Mobiliteitsfonds. Het chiptekort zorgde er eerder voor dat de verkoop en levering van nieuwe auto’s stagneerde en dat elektrisch rijden op de helling kwam te staan. 

Rechtspraak

Het Openbaar Ministerie (OM) Oost-Nederland liet ongeveer vijftienhonderd strafzaken niet meer voor de rechter komen vanwege een tekort aan personeel bij de rechtbank Gelderland. En om in alle drukte ruimte te houden voor “urgentere zaken” vroeg het OM eind november 2022 aan de rechtbank opnieuw om zaken te schrappen die gaan om eenvoudige mishandeling, eenvoudige diefstal, belediging, bedreiging, maar ook lichte drugszaken en verkeerszaken.  Recent werden ook nog ruim 50 zaken in Den Haag geschrapt. Het gaat om zaken die meer dan anderhalf jaar wachten op behandeling door een politierechter. Die behandelt strafzaken waarin maximaal één jaar celstraf kan worden opgelegd. Het gaat in dit geval om eenvoudige misdrijven, zoals diefstallen, verkeerszaken en bezit van hennep. Een aantal zaken werd geseponeerd, andere werden afgedaan met een strafbeschikking. Eventuele slachtoffers die het niet eens zijn met de afhandeling van hun aangifte of beslissing in hun zaak, kunnen een klacht indienen bij het gerechtshof. Tijdens de coronaperiode is er een forse achterstand ontstaan. Het Openbaar Ministerie komt 104 voltijds officieren van justitie tekort. Ook is er een tekort aan zeker 50 rechters. Om de capaciteitsproblemen bij de rechtspraak op te lossen wordt er de komende jaren 155 miljoen euro per jaar extra uitgetrokken voor het aantrekken van nieuwe rechters en rechtbankpersoneel. Het ministerie heeft er ook voor gekozen om 1800 veroordeelden voorlopig niet op te sluiten vanwege personeel- en plaatsgebrek.

Energie

TenneT, de beheerder van het hoogspanningsnet in Nederland en een groot deel in Duitsland is nu nog volledig in handen van de Nederlandse Staat. Het demissionair kabinet heeft besloten om een tijdelijke lening van 25 miljard euro aan netbeheerder Tennet te verstrekken. Het energienet heeft te maken met capaciteitstekorten onder andere door het snel willen invoeren van groen vervoer en het behalen van milieu normen. Met het Klimaatakkoord en het Klimaatplan zet Nederland de transitie in naar de Klimaatdoelen zoals die zijn vastgelegd in de Klimaatwet. Dit houdt in dat het energiesysteem nagenoeg emissievrij dient te zijn in 2050. De transitie vergt investeringen in het energiesysteem (levering en productie, infra, gebruik) die per saldo gepaard gaan met hoge kosten voor burgers en bedrijven. In de afgelopen jaren is een aandeelhouderschap door de Duitse Staat onderzocht. Uit gesprekken is gebleken dat ook de Duitse Staat een toegevoegde waarde ziet om de mogelijkheden voor een investering in TenneT en dit heeft geleid tot een intentieverklaring (‘joint declaration of intent’, ‘JDI’). Op basis van deze JDI zijn de onderhandelingen gestart over de voorwaarden voor een investering door de Duitse Staat. te onderzoeken. In de komende maanden zal met Duitsland gekeken worden hoe het aandeelhouderschap uitgewerkt kan worden. Tijdens de verdere onderhandelingen is duidelijk geworden dat Duitsland een meerderheidsaandeelhouder wil worden in het Duitse deel van TenneT. TenneT schat haar huidige investeringsagenda voor de periode 2020-2029 in op een bedrag tussen de €40 tot €50 miljard. Hiervan is het benodigde extra eigen vermogen dat door de aandeelhouders moet worden opgebracht geschat op 5,3 miljard euro.  70% van het investeringsbedrag zou nodig zijn voor het Duitse elektriciteitsnet. De benodigde meer investeringen in de energietransitie bedragen in de periode tussen 2015 en 2050 ruim 350 miljard euro. Daarvan is al ongeveer 20 miljard euro uitgegeven tussen 2015 en 2020. En er dient dus nog 100 miljard euro te worden geïnvesteerd tussen 2020 en 2030. TenneT is sinds december 2006 al wettelijk verplicht om alle offshore windparken in de Duitse Noordzee aan te sluiten op het elektriciteitsnet. Naast planning en ontwerp is TenneT Offshore ook verantwoordelijk voor de aanleg en de daaropvolgende exploitatie van netaansluitingen op zee tot aan het punt op het land waar de energie aan het Duitse elektriciteitsnet wordt geleverd. Naast uitbreiding en versterking van de netten om aan de groeiende capaciteitsvraag te voldoen, ligt er ook een grote onderhoudsopgave voor TenneT. Een aanzienlijk deel van het hoogspanningsnet bereikt het einde van de technische levensduur en dient te worden vervangen en gemoderniseerd. Tegelijkertijd ligt er een significante onderhoudsopgave om het bestaande netwerk nu en in de toekomst betrouwbaar te houden. Op het elektriciteitsnet in Friesland, Gelderland en Noord-Holland zijn nieuwe knelpunten ontstaan. Op deze punten is de maximale capaciteit van het net bereikt. Om dit uit het slop te trekken, wordt er 500 miljoen euro geïnvesteerd in een netwerkbedrijf. Stedin heeft vorig jaar ruim 700 miljoen euro geïnvesteerd in het netwerk. Er volgen naar verwachting meer investeringen ter waarde van zeker 8 miljard tot 2030. Met de bijdrage van 500 miljoen wordt de Staat voor 11,9 procent aandeelhouder.  Zo’n 6600 bedrijven kunnen niet functioneren, omdat ze wachten op aansluiting op het net. Hetzelfde lot wachten bedrijven voor de drinkwatervoorziening. Van de tien drinkwaterbedrijven balanceert ruim de helft op de rand van hun reserves. Bedrijven moeten 10 procent van de vraag van hun klanten aan reserve achter de hand hebben. Zeven bedrijven halen deze grens niet. De winning van olie en gas wordt zwaarder belast en  energiebedrijven moeten in 2023 twee miljard euro extra belasting betalen. Rijkswaterstaat  had 270 miljoen euro uitgetrokken voor schoner water in Gelderland en Overijssel, maar de kosten blijken maar liefst 438 miljoen euro te bedragen.

Delfstoffen en (kern)energie

Decennia lang werd de Nederlandse gasvoorraad voor een appel en een ei verkocht aan het buitenland. Het aanleggen van een extra eigen voorraad werd achterwege gelaten, met als gevolg dat er binnen een week na de sancties tegen Rusland al prijsverhogingen moesten worden doorgevoerd en vloeibaar gas per boot vanuit de Verenigde Staten moest worden geïmporteerd. Nu de Duitse Staat de Duitse tak van Gazprom heeft genationaliseerd, hoefden Nederlandse publieke instellingen hun gascontract met dat bedrijf niet op te zeggen. Tientallen gemeenten en andere instellingen deden dat, omdat het ministerie van Economische Zaken daarop stond. Dit kost de staat dit jaar tientallen miljoenen aan compensatie. Het kabinet wil twee nieuwe kerncentrales bouwen en daar is 3 tot 9,5 mrd meer nodig dan de vijf miljard euro die al was gereserveerd. Daarnaast trok het kabinet eind 2022 zo’n 783,5 miljoen euro uit voor financiële steun aan waterstofprojecten. Bij de Voorjaarsbesluitvorming 2023 is een bedrag van € 65 miljoen gereserveerd voor het SMR-programma, tot en met 2030. Bij de EZK-begrotingsbehandeling voor 2024 is per amendement het uitgavenbedrag voor 2024 verhoogd naar € 10 miljoen en de resterende beschikkingsruimte volledig gereserveerd. Dit zijn slechts de voorbereidingskosten voor een visie op kernenergie.

Sinds 2018 is Nederland netto-importeur van aardgas en dat kost Nederland miljarden. Vanaf 2014 werd de eigen gaswinning onder druk van de bevolking stapsgewijs verminderd om het aantal aardbevingen in de provincie Groningen terug te dringen. Minister Wiebes (Economische Zaken) sloot met Shell en ExxonMobil een deal voor de financiële afwikkeling van het dichtdraaien van de gaskraan in Groningen. De gasdeal kostte de Nederlandse Staat bijna 3 miljard euro. Na aftrek van de winstbelasting kwam dat neer op een bedrag van netto 1,6 miljard euro. In 2022 volgde een parlementaire enquête over de kwestie en daaruit kwam de conclusie dat de Staat en oliebedrijven Shell en ExxonMobil zes decennia lang honderden miljarden hebben verdiend aan de gaswinning ten koste van schade en pijn bij de lokale bevolking. In 2023 is er 10 miljard euro extra nodig om de schade in Groningen versneld te herstellen. Een uitgebreid pakket aan maatregelen is nodig om de ‘ereschuld’ aan Groningen en Noord-Drenthe in te lossen. Er is in totaal ruim 22 miljard euro gereserveerd voor het oplossen van de problemen als gevolg van de gaswinning. Daarvan is 8,7 miljard voor bestaande plannen en 13,5 miljard ‘nieuw geld’. Inwoners van Drenthe met schade door aardbevingen in het Groningse gaswinningsgebied kunnen eenmalig een vaste vergoeding van 10.000 euro krijgen. Het IMG is van plan om in de toekomst ook twee andere vergoedingen in Drenthe uit te rollen. Dat gaat om een vergoeding van maximaal 60.000 euro voor het daadwerkelijke herstel van schade en de vergoeding voor maatwerk.

Multinationals

Multinationals worden uitverkocht aan Buitenlandse investeerders. Zo werd Frisdranken bottelaar Refresco  overgenomen door Franse en Canadese investeerders voor 1,6 miljard euro, het Enschedese IT-bedrijf Caase.com door de Amerikaanse multinational Insight EMEA en Vanderlande Industries voor 1,2 miljard aan Toyota Industries. Ook Ziggo (Liberty Global), Kruidvat (A.S. Watson Group), de Ruyter, Douwe Egberts (Sara Lee), Grolsch (Asahi), Gansewinkel (Shanks), Connexxion (Transdev), Numico (Danone), Hoogovens (Tata steel, Van Leer(Amerikaanse concern Greif) VNU, TMG, KLM, DSM, Océ, IAI, Stork, Liteq en Reaal zijn allemaal al in Buitenlandse handen gevallen. Akzo Nobel (Amerikaanse investeringsmaatschappij Carlyle en het Singaporese investeringsmaatschappij GIC). Na Essent (Innogy), Nuon (Vattenfall) werd ook Eneco aan Mitsubishi en Chubi Electric Power verkwanselt.

Overheidsuitgaven 

Voor 2024 is 43 miljoen euro uitgetrokken voor jeugdbescherming, ten behoeve van verlaging van de werkdruk voor professionals in de jeugdbescherming en het aantrekken van meer nieuw personeel  en huidig personeel behouden. Vanaf 2025 trekt het kabinet jaarlijks structureel € 50 miljoen uit voor de jeugdbescherming.

De Overheid heeft 8,5 miljard euro nodig om de achterstallige pensioenen van militairen te betalen.

Naast circa 16 miljard euro aan bijdragen en garanties in de noodfondsen werd nog eens 3,2 miljard euro aan leningen verstrekt aan Griekenland. Het openstaande saldo is 3 miljard.

Voor het permanente noodfonds ESM heeft Nederland 4,6 miljard euro aan kapitaal gestort en voor maximaal 41 miljard euro aan garanties afgegeven. Griekenland is zo goed als failliet dus dat levert in de toekomst een kostenpost op van minimaal 77,8 miljard euro.

Voor buitenlandse handel en ontwikkelingssamenwerking heeft het kabinet  3,6 miljard  euro beschikbaar gesteld. 

De afdracht aan de EU bedraagt voor Nederland jaarlijks ongeveer 10 miljard euro, maar over het jaar 2021 moet nog eens circa 320 miljoen euro extra worden afgedragen. Het definitieve bedrag wordt begin 2024 verwacht. Het gaat om een extra afdracht omdat het bruto nationaal inkomen van Nederland hoger is dan eerst gedacht. Het nationale inkomen val hoger uit, doordat de verwachtingen tijdens de coronacrisis voorzichtiger waren ingeschat. De begroting van Buitenlandse Zaken stijgt in 2024 met 5,7 miljard euro omdat de EU-afdrachten stijgen, waarbij ook een deel van btw inkomsten wordt afgedragen. Omdat door de Corona epidemie  de economie wat achter loopt is er voor 2022 ongeveer 215 miljoen teveel afgedragen. Andere lidstaten zoals Duitsland deden het wel goed en betaalden te weinig waardoor er 341 miljoen extra terugkomt in 2024. In totaal scheelt het de schatkist 556 miljoen euro in het jaar 2024. Van de 18,9 miljard euro aan Overheidspersoneel ging 2,6 miljard naar freelancers of uitzendkrachten, 700 miljoen meer dan de bedoeling is. 

De armoede in Nederland is de laatste jaren toegenomen en 1900 scholen krijgen maaltijdregeling voor hun scholieren.

Curaçao, Aruba en Sint-Maarten krijgen tot 2027 zo’n 120 miljoen euro van Nederland om hervormingen in de publieke sector tot stand te brengen. De begroting van Ontwikkelingssamenwerking wordt opgehoogd met 70 miljoen euro en is bedoeld voor klimaatadaptatie in landen die (extra) getroffen worden door klimaatverandering, voor humanitaire hulp en onderwijs voor vluchtelingenkinderen.

In 2024 komt er ruim 4 miljard euro vrij om de asielprocedure te verbeteren. Met dit geld wil het kabinet onder andere:

  • stapsgewijs de vaste capaciteit van het Centraal Orgaan opvang asielzoekers  (COA) naar 41.000 opvangplekken uitbreiden;
  • gemeenten helpen om opvangplekken te realiseren;
  • terugkeer naar het land van herkomst bevorderen als iemand niet in Nederland mag blijven. Onder andere door:
    • intensieve begeleiding bij terugkeer;
    • aanscherping van de meldplicht;
    • afspraken te maken met herkomstlanden;
  • legale migratie verbeteren, bijvoorbeeld door arbeids- en kennismigratie meer te structureren. 

Het kabinet compenseert gemeenten voor onder andere hun noodopvangplekken voor vluchtelingen uit Oekraïne. In 2024 is hier € 3,2 miljard voor beschikbaar.

Het kabinet wil de komende vijf jaar in totaal 20 miljard euro steken in projecten binnen het onderwijs, onderzoek en ontwikkeling, verduurzaming en infrastructuur om zo de economie te versterken. Voor het onderwijs in 2024 werd 50 miljard euro uitgetrokken. Het kabinet investeert in totaal 160,5 miljoen euro in zeven grote onderzoeksprojecten van Nederlandse universiteiten. Er wordt 68,4 miljoen euro per jaar uitgetrokken voor een kenniscentrum Delta Climate Center.  proeftuin voor onderzoek, de ontwikkeling en het in praktijk brengen van innovatieve, impactvolle oplossingen voor problemen in deltagebieden. In hetzelfde kader wordt 2,5 miljard uitgegeven voor ASML. Voor huizen, onderwijs en infrastructuur. Ook voor Tata Steel wordt waarschijnlijk tot  3 miljard euro uitgegeven om sneller te verduurzamen, ondanks dat het bedrijf niet meer in Nederlandse handen is.

Sinds het uitbreken van de oorlog in Oekraïne in 2022 is door Nederland rechtstreeks circa 3,7 miljard euro beschikbaar gesteld, met name voor munitieleveringen en wapensystemen, 24 F-16 toestellen, tanks en Patriot raketten, en bijbehorende reserveonderdelen en munitie  voor 150 miljoen euro . Verder maakt het kabinet 200 miljoen euro vrij voor de aanschaf van drones voor verkenningsmissies. Tot nu toe heeft Nederland voor zo’n 3 miljard euro aan militaire goederen voor Oekraïne gekocht.

Nederland betaalt circa 9,7 miljard euro aan de EU (na aftrek van de vergoeding voor de lidstaat voor douaneheffing en invordering). Nederland draagt meer bij aan de EU dan het ontvangt en miljarden aan winsten van bedrijven in Nederland stromen voor een groter deel dan gedacht weg naar het buitenland omdat het aantal bedrijven in buitenlandse handen erg groot is. 
Er is dringend een reparatie van de koopkracht nodig voor de laagste inkomens omdat er voor 2024 een fout is gemaakt in de berekening hiervan. De ministers Karien van Gennip (Sociale Zaken) en Steven van Weyenberg en staatssecretaris Marnix van Rij van Financiën zijn bij elkaar gekomen om samen met premier Mark Rutte een oplossing te vinden voor de achteruitgang in deze inkomens. Als oplossing gaat er daarom 66 miljoen euro extra naar huurtoeslagen. Er moest zo’n 11 miljard euro worden uitgetrokken voor het derde noodsteunpakket. De overheid moet 84 miljoen euro steken in het Tijdelijk Noodfonds Energie. Al meer dan 85.000 mensen hebben steun aangevraagd omdat ze een laag inkomen (max 3.200 euro) en een hoge energierekening (8 tot 10%)hebben. Energieleveranciers steken 8 miljoen euro in het fonds. Lagere inkomens kregen in 2022 en 2023 een energietoeslag van 1300 euro. De ingreep kostte 2 miljard euro.
De Algemene Rekenkamer heeft een gedetailleerde inventarisatie gemaakt van kosten bij alle betrokken overheidsdiensten en instanties nadat vliegtuig MH17 met een Russische Buk-raket boven Oekraïne in 2014 is neergehaald. Uit de inventarisatie blijkt dat er tot nu toe zeker uitgaven ter waarde van 166 miljoen euro  zijn gedaan door de Nederlandse overheid in de nasleep van deze ramp.
De renovatie en verbouwing van het Binnenhof in Den Haag kostte inmiddels 843,6 miljoen euro, en daar zijn de laatste tegenvallers nog niet bij opgeteld, waardoor naar verwachting de hele operatie 1 miljard euro zal gaan kosten. Een deel van het geld komt uit de Investeringsimpuls Verkeersveiligheid, waarmee het Rijk 500 miljoen euro beschikbaar heeft gesteld tussen 2020 en 2030.
Er is ontzettend veel achterstallig onderhoud aan de 141.000 km aan wegen, 5.700 km aan vaarwegen, 7000 km aan spoor en de tienduizenden bruggen, tunnels en viaducten. Er moeten honderden sluizen, bruggen en viaducten gerenoveerd worden. Een groot deel daarvan is kort na 1950 gebouwd en dringend aan onderhoud en renovatie toe. Onderzoeksinstituut TNO verwacht dat de kosten van de 347 miljard euro kostende zullen oplopen van 2,4 miljard tot 3,7 miljard euro per jaar richting het jaar 2100. De totale kosten van de vernieuwing bedragen geschat zo’n 260 miljard euro. Hiervoor dragen voor meer dan de helft de Gemeenten op waar dan de kosten verdubbelen naar 1,3 miljard per jaar tot 1,8 miljard vanaf 2031. Uitbesteden van het werk gaat vanwege de grote risico’s die er mee gepaard gaan ook moeizaam. Voor de Van Brienenoordbrug renovatie bleek maar een partij interesse te hebben. 
Nederland verhoogt de bijdrage aan de internationale anti-terrorisme-academie in Abidjan (Ivoorkust) met 3 miljoen euro voor de komende 3 jaar om hiermee de strijd tegen terrorisme in West-Afrika te ondersteunen. Het afblazen van de nieuwbouwplannen  voor het samenvoegen van de AIVD en MIVD in Den Haag kostte de Staat 36 miljoen euro. Op 16 november 2023 hebben de diensthoofden MIVD en AIVD bij de SG’en DEF en BZK aangegeven dat de verwachte investeringskosten voor het projectprogramma Samenwonen AIVD en MIVD (SAM) met 86% zou worden overschreden. Naar aanleiding hiervan hebben beide SG’en besloten te stoppen met dit project. Het onderzoek naar alternatieve huisvesting wordt door DEF in maart 2024 afgerond.

Demissionair premier Mark Rutte schonk namens de Nederlandse Overheid 15 miljoen euro aan het nieuwe klimaatschadefonds van de klimaattop in Dubai. De 15 miljoen euro is slechts bedoeld als startkapitaal om het fonds mee op te zetten. Daarna zal Nederland weer verder kijken en komt boven op de 900 miljoen euro die Nederland  vanaf 2025 stopt in klimaatfinanciering.

Voor de zomer wil het Kabinet ook nog bijna 3 miljard euro vrijmaken voor de aanpak van de stikstofcrisis. Bijna 1,3 miljard euro wordt uitgetrokken voor de plannen die provincies hebben ingediend. Ook wil het demissionaire kabinet 1,45 miljard euro uittrekken voor de vrijwillige opkoopregeling van veehouders. Zowel de Tweede als de Eerste Kamer moet instemmen met het voorstel voor de miljardeninvestering. Greenpeace procedeert tegen de Staat over de stikstofaanpak. De kosten kunnen bij een negatieve uitspraak voor de Staat oplopen tot wel  15 miljard euro.

De locomotieven die ter vervanging werden gebruikt van de mislukte hogesnelheidstreinen zorgden voor schade aan het spoor. De rekening van geschat 26 miljoen euro ging naar het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat, die ook de schade voor de jaren na 2019 moet betalen, totdat de gewraakte locomotief niet meer gebruikt wordt. Dit bedrag wordt door Infraspeed op 24 miljoen euro geraamd.

Voor defensie werd structureel zo’n 21 miljard euro uitgegeven, maar sinds kort wil het ministerie van defensie zelfs verhogen naar 40 miljard euro structureel. Het ministerie van Defensie moest erkennen dat de Nederlandse vloot last heeft van “materieelproblemen”. De vier luchtverdedigings- en commandofregatten van de Nederlandse vloot kunnen niet behoorlijk worden ingezet vanwege technische problemen en onderdelen schaarste. Nederland haalt net als andere EU landen de NAVO-norm niet, die voorschrijft dat 2 procent van het bbp aan de krijgsmacht moet worden besteed.  Nederland zit met een aandeel van 1,35 procent onder het NAVO-gemiddelde van 1,47 procent. De Verenigde Staten eist in Brussel bij  de NAVO top een behoorlijk hogere bijdrage tot wel 4 procent en wil dat achterstallige betalingen worden ingelost. Voor de beveiliging van lokale politici is zo’n 100 miljoen euro nodig.

Uitkeringsinstantie UWV verwacht dat de totale som aan uitkeringen dit jaar met 1,6 miljard euro zal stijgen. De kinderopvangtoeslag werd verlaagd en de accijnzen verhoogd.De lasten voor uitkeringen stijgen vooral door de grote aantallen migranten. In Nederland wonen ruim 17,9 miljoen mensen, waarvan zo’n 13 miljoen van 15 tot 75 jaar. Er wordt ruim 193,5 miljard euro uitgegeven aan sociale uitkeringen  en deze zijn dan ook goed voor 48 procent van de overheidsuitgaven. Ruim 7.300 remigranten krijgen een uitkering in het buitenland. Dit kost de Nederlandse Staat jaarlijks structureel 33,9 miljoen euro.  Vanuit de EU gaat er 4,5  miljard euro per jaar naar Turkije, Griekenland en de de ander Zuid-Europese landen om daar de toenemende stroom vluchtelingen tegen te houden. Door de Brexit zal Nederland ruim 400 miljoen euro per jaar meer af moeten dragen aan de Europese Unie. De EU kost Nederland toch al zo’n 2,5 miljard euro netto per jaar en de Brexit nog eens een kleine 3 miljard euro. Het onlangs afgesloten pensioenakkoord kost de schatkist ruim een miljard euro. Voor het aanpakken van ondermijnende criminaliteit wordt al vanaf 2021 zo’n 150 miljoen euro per jaar begroot. Het budget voor het ministerie van Justitie en Veiligheid werd in 2021 al verhoogd met 316 miljoen euro. Voor ouders die moeten worden gecompenseerd voor de toeslagenaffaire moet ruim 8,5 miljard euro worden uitgetrokken en 11,5 miljard euro voor de problemen in Groningen. 

Overheidsinkomsten

De belasting- en premieontvangsten groeien in 2024 met 16,5 miljard euro

De Overheid haalt steeds meer geld op met de verkoop van CO2 uitstootrechten. In 2022 werd voor het eerst meer dan 1 miljard euro binnengehaald met de verkoop van CO2-rechten. Nederland veilde iets meer dan veertien miljoen zogeheten emissierechten voor ruim 1,13 miljard euro. De inkomsten over 2021 namen met ruim 25 miljard euro toe tot 377 miljard euro. In 2024 komt naar verwachting 403 miljard euro binnen. (Loon- en inkomstenbelasting 90,8 miljard, omzetbelasting 79,5 miljard, zorgpremies 56 miljard, vennootschapsbelasting 46,2 miljard, premies volksverzekering 35 miljard, accijnzen 13,9 miljard, milieu belastingen 8,2 miljard, overdracht- en assurantiebelasting 7,6 miljard, dividendbelasting 6,5 miljard, invoerrechten 5 miljard, wegenbelasting 6,8 miljard, schenk en erfbelasting 3 miljard, bpm 1,5 miljard, bankbelasting 0,5 miljard en overig 2,3 miljard)

De verkoop van de voormalige SNS-vastgoedtak Propertize leverde de Staat ruim 3 miljard euro op. 317 miljoen euro kwam van de verkoop van vastgoed. De staat verkocht naast ruim vijftig gebouwen ook Paleis Soestdijk, vier gevangenissen, tien kantoren en vier rechtbanken. Voor het verhuren van gebouwen en grond werd 138 miljoen euro ontvangen, onder andere aan 125 plekken voor windmolens. Er is een groot funderingsprobleem, blijkt uit een advies van de Raad voor de leefomgeving en infrastructuur (Rli). 425.000 gebouwen verzakken nu al of binnen tien jaar. Als alle adviezen worden opgevolgd, kost dat de komende twaalf jaar in totaal 12,5 miljard euro. De schade kan anders oplopen tot 54 miljard euro. De veiling van huurrechten van tankstations langs snelwegen leverde 27 miljoen euro op en de verkoop van zand, grind en schelpen was goed voor 19 miljoen euro. 

De megaschikking van ING wegens anti witwas beleid leverde bijna 800 miljoen euro op.  De gevangenissen die nog over zijn kampen met een personeelstekort waardoor veel delinquenten moeten wachten op hun straf. De situatie in de gevangenissen is zo nijpend dat het demissionaire kabinet heeft besloten dat mensen die een celstraf tot twee maanden hebben openstaan, hun straf voorlopig op een later moment mogen uitzitten. Naast het uitstellen van deze celstraffen mogen gedetineerden soms al op vrijdag naar huis als hun straf eigenlijk pas in het weekend of op maandag zou verlopen. De noodmaatregelen gelden sowieso voor de komende maanden.  

Voor Vietnam is Nederland het belangrijkste exportland in Europa en Nederland is de belangrijkste Europese investeerder in Vietnam.
Het minimumloon en uitkeringen, zoals de AOW en de bijstand werden per 1 januari 2023 met 10 procent verhoogd. In 2011 werd wettelijk bepaald dat de AOW-leeftijd in 2025 naar 67 jaar zou gaan en in 2013 en 2015 werd de verhoging verder naar voren gehaald. De AOW-leeftijd ligt in 2024 op 66 jaar en 10 maanden.  In 2011 werd wettelijk bepaald dat de AOW-leeftijd in 2025 naar 67 jaar zou gaan en in 2013 en 2015 werd de verhoging verder naar voren gehaald. De AOW-leeftijd ligt in 2024 op 66 jaar en 10 maanden. Ook de kinderopvangtoeslag werd verlaagd en de accijnzen verhoogd. De energiebelastingen van Nederland zijn de hoogste van heel Europa.
Uitgaven voor de monarchie

De Nederlandse monarchie kost jaarlijks zo’n vijftig miljoen euro. Alleen al de directe kosten bedragen ruim 104 miljoen euro. De renovatie van paleis Huis ten Bosch, waar koning Willem-Alexander en koningin Máxima met hun dochters wonen, kostte 63,1 miljoen euro. Koning Willem-Alexander krijgt jaarlijks 5.7 miljoen euro.  Het inkomensdeel van de vergoeding is nu nog 902.000 euro. Het inkomensdeel van Koningin Máxima is 326.000 euro.  Het jaarinkomen van Willem-Alexander stijgt in 2024 met zo’n 55.000 euro naar bijna 1,1 miljoen euro. Máxima gaat er 20.000 euro op vooruit en verdient in dan 431.000 euro. Voor de hofhouding en overige uitgaven die met het ambt te maken hebben is 585.000 euro begroot. De gewezen koningin Beatrix krijgt per jaar 465.000 euro, en heeft nog eens een extra 965.000 euro te besteden aan personeel en materiële uitgaven. Bij elkaar kost dit per jaar in totaal 7.0659.000 euro. De functionele uitgaven van de koning bedragen een kleine 27 miljoen en 260 man personeel kost nog eens 17 miljoen euro. Voor auto’s, koetsen en paleizen is 8,5 miljoen euro beschikbaar. Zo’n 400.000 is begroot voor faunabeheer. Voor het Het Loo is 190.000 euro begroot exclusief 90.000 euro voor de terreinwagens en 10.000 euro voor reiskosten en opleidingen. De vliegreizen kosten per jaar 973.000 euro. De Groene Draeck kost zo’n 95.000 euro per jaar exclusief eerder gepleegde revisie tussen 2011 en 2015 ad 223.000 euro. De doorbelaste kosten van ministeries en de personeelskosten van de RVD, het Militaire Huis (ceremonieel vertoon bij evenementen) en uitgaven van het Kabinet van de Koning (ondersteuning constitutionele taken) kosten samen ruim 5,5 miljoen. De toelage van Willem Alexander stijgt jaarlijks met zo’n 24.000 euro. in 2023 gaat de vorst er 2,8 procent op vooruit. Ook zijn echtgenote Máxima, zijn moeder Beatrix en zijn dochter Amalia krijgen compensatie voor de hoge inflatie. Gezamenlijk ontvangen zij ruim 50 miljoen euro. Vorig jaar ging het nog om 48,2 miljoen euro. Vanuit de 2e Kamer werd, vanwege de heersende armoede in het land,  een beroep gedaan op de Koning om vrijwillig af te zien van deze verhoging. GroenLinks-PvdA ging nog een stap verder en stemde voor afschaffing van het Koningshuis.


Gemeenten

Gemeenten hebben de lokale lasten de laatste jaren harder laten stijgen dan de inflatie. Parkeren kostte de automobilist in 2023 1,2 miljard euro. Daarvan kwam bijna een derde op de conto van de gemeente Amsterdam. De gemeentelijke belastingen werden in 2022 al overal verhoogd. In totaal ging het om 11,5 miljard euro, 180 miljoen euro meer dan in 2021. En voor 2023 werdt maar liefst 12,2 miljard euro begroot.  Ook zijn er hogere opbrengsten uit de toeristenbelasting, zo’n 377 miljoen euro waar vooral de gemeente Amsterdam  het meest aan verdiend. (135 miljoen euro). Gemiddeld moeten Nederlandse huishoudens jaarlijks zo’n 900 euro afdragen aan afvalstoffenheffing, rioolzuiveringsheffing en de onroerend zaak belasting (OZB). In totaal verwachten de gemeenten dit jaar 14 miljard euro te ontvangen uit de nog op te leggen heffingen OZB. Het leven in Nederland is de laatste twintig jaar maar liefst 32 procent duurder geworden. De OZB, de rioolheffing, de afvalstoffenheffing en de parkeergelden waren in 2023 goed voor 86% van de totale heffingen. Voor 2023 wordt zelfs 5,1 miljard euro begroot en dat is een stijging van 7,4% ten opzichte van 2022. De afvalstoffenheffingen stijgen in 2023 ook nog eens met zo’n 5,3% en de rioolheffingen met 4,5%. Naast de Rijksbijdrage wordt er gemiddeld en structureel ruim 1 miljard euro verwacht voor elke Gemeente. Gemeenten verwachten in 2024 13,3 miljard euro te innen uit heffingen. Dat is 8,5 procent meer dan voor 2023 werd begroot en de grootste toename sinds 2007. Voor de jaren 2025 tot en met 2030 hebben de Gemeenten 5,9 miljard euro nodig en dat is 45 procent meer dan uit een eerdere advies kwam. 


This domain is for sale

 

Bronnen; Reuters, CBS, FDDe Volkskrant, The Wall Street Journal DPG, NOS, NRC, Reuters, Wikipedia, ANP, AD, RTL, ScientiasOverheid, faillissementen, Nieuws , Rechtspraak

8 Comments

Add a Comment

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *