Vluchtelingen
Duitsland wil migranten uit Afghanistan deporteren, ondanks dat het geen diplomatieke betrekkingen met het land zou hebben. Duitsland heeft echter nog steeds contact met Kabul via de Afghaanse ambassade in Berlijn. Ongeveer 450.000 Afghanen wonen momenteel in Duitsland en 13.000 van hen lopen het risico om gedeporteerd te worden omdat hun asielaanvraag is afgewezen. Als de Afghaanse ambassade in Berlijn de benodigde documenten verstrekt, kan Duitsland deze migranten deporteren.
De Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State heeft bepaalt dat de minister van Asiel en Migratie moet voortaan uitdrukkelijker de individuele situatie van een vreemdeling uit een land waar willekeurig geweld is door een gewapend conflict, betrekken bij de beslissing om een vreemdeling asiel te verlenen.
De EU heeft per 2026 nieuwe regels bedacht voor asiel en migratie. Migranten krijgen dan aan de buitengrenzen van de EU te horen of ze wel of niet Europa in mogen. Een van de belangrijkste punten in het nu gesloten migratiepact is de grensprocedure. Migranten uit relatief ‘veilige’ landen, zoals Marokko, Algerije of Bangladesh, krijgen een versneld proces dat maximaal negen maanden duurt en tussentijds worden de betrokken migranten vastgezet in speciale detentiecentra met beperkte bewegingsvrijheid. Als blijkt dat er geen recht is op asiel, worden ze teruggestuurd. Ook kinderen kunnen worden vastgezet en in sommige gevallen van hun ouders worden gescheiden. Dit geldt niet voor alleenstaande minderjarige asielzoekers. Alleen erkende vluchtelingen komen in de normale procedure. De bevolking van de EU is tussen 1 januari 2023 en 1 januari 2024 met 1,6 miljoen toegenomen tot 449,2 miljoen mensen. Dit ondanks het feit dat er in die periode meer sterfgevallen dan geboorten zijn geweest.
Het aantal kinderen en alleenstaande minderjarige vreemdelingen (amv’ers) in de noodopvang is opnieuw toegenomen. Er zitten 6244 kinderen in (crisis)noodopvanglocaties, waarvan 2423 amv’ers. De kwaliteit van de opvang is op sommige crisisnoodopvanglocaties ver onder de maat, concludeerden de rechter en meerdere inspecties eerder al. Zo is de veiligheid van kinderen in het geding en bestaan er risico’s voor de gezondheid. Ook is het mentaal zwaar voor asielzoekers, omdat er voor deze groep weinig perspectief is. De voorraad sociale huurwoningen sluit totaal niet aan bij de behoefte van asielzoekers met een verblijfsvergunning. In de asielzoekerscentra wachten op dit moment vooral alleenstaande ‘statushouders’ op een woning, terwijl woningcorporaties vaak juist over eengezinswoningen beschikken.
De gemeente Amsterdam gaat in 2025 door met het opvangen van uitgeprocedeerde asielzoekers, ook al wil minister Faber daar niet meer voor betalen. De Gemeente zien dat de regeling voor bestuurlijke rust zorgt en dat stoppen met de regeling negatieve gevolgen voor openbare orde en veiligheid in de stad. In 2019 startte de pilot Landelijke Vreemdelingenvoorzieningen in vijf gemeenten: Amsterdam, Eindhoven, Groningen, Rotterdam en Utrecht. Het was de opvolger van de ‘bed-bad-broodregeling’. Migranten zonder recht op verblijf of opvang werden in deze steden opgevangen om een blijvende oplossing voor hen te vinden. Zoals terugkeer naar land van herkomst, migreren naar een ander land en, als het aan de orde is, alsnog een verblijfsvergunning voor Nederland. Het Rijk maakte hier jaarlijks zo’n 15 miljoen euro voor vrij. Tot het nieuwe kabinet in het Hoofdlijnenakkoord besloot dat deze financiering in 2025 stopt. Wel wordt er nog een bedrag vrijgemaakt om de regeling af te bouwen. De regeling ligt al jaren erg gevoelig. De pilot was een compromis tussen de PvdA en VVD, de coalitiepartijen van Rutte-II. Volgens de gemeente Amsterdam kan niet een half jaar van tevoren besloten worden om zomaar te stoppen met de regeling. Daarom gaan zij in ieder geval volgend jaar nog door met het opvangen en begeleiden van deze groep. In dat jaar wordt bekeken hoe de opvang van de groep daarna alsnog kan plaatsvinden, maar dat gaat volgens Groot Wassink miljoenen euro’s kosten. “Ik denk dat de gemeente Amsterdam 9 miljoen euro gekort wordt. Maar ze krijgen nu dus nog een overdrachtsbudget en gaan kijken hoe ze het verschil kunnen bijpassen.
Amsterdam heeft plek voor zo’n 500 asielzoekers die zijn afgewezen voor een verblijfsvergunning. “Die zijn hier soms al heel lang, soms wel tientallen jaren. Soms is terugkeer dan een optie, soms is een herhaalde aanvraag een optie, of doormigratie.” Ruim 1.000 illegale asielzoekers werden de afgelopen jaren opgevangen en begeleid door de gemeente Amsterdam. Op 1 mei van dit jaar waren er 778 personen uitgestroomd. Voor ruim een derde van hen werd een duurzame oplossing gevonden. Zo keerden 68 mensen terug naar het land waar zij vandaan kwamen en iets meer dan 200 personen kregen alsnog een verblijfsvergunning. Zo’n 46 procent van de mensen die tot het traject werden toegelaten, werd geen permanente oplossing gevonden. Zij kwamen na 1,5 jaar weer op straat terecht.
Ze moeten vertrekken, de bijna 500 asielzoekers in de noodopvang op de voormalige Vliegbasis Twenthe. De vergunning voor de tijdelijke opvang loopt af. Maar het COA kan nergens onderdak vinden voor deze mensen en vraagt om een verlening van de vergunning. De gemeente Enschede wil die niet afgeven en dreigt met dwangsommen, het COA laat het gebeuren: “We kunnen niks anders.” De vergunning voor de noodopvang op de voormalige vliegbasis loopt af en dan is er geen toestemming meer om, in afwijking van het bestemmingsplan, maximaal 550 asielzoekers op te vangen op het terrein van Vliegveld Twenthe Evenementenlocatie (VTE).
Omdat de bouw van het permanente asielzoekerscentrum aan de Parkweg, waarvoor de noodopvang als overbrugging dient, vertraging heeft opgelopen, is er afgelopen week een verlenging van de vergunning aangevraagd. Tot half november, dan moet het permanente AZC klaar zijn. In een brief aan de gemeenteraad laat het college van B&W weten niet van plan te zijn om een langer verblijf van het COA op de voormalige vliegbasis toe te staan. “Het college heeft het voornemen om deze aanvraag af te wijzen. We doorlopen daarbij de processtappen zoals we dat met elke andere reguliere aanvraag doen”, wordt raadsleden vlak voor het zomerreces gemeld.
Dat betekent dat als er op 24 juli nog asielzoekers in de opvang verblijven, zowel het COA, als pandeigenaar VTE in overtreding zijn. En daar wordt op gecontroleerd, belooft het college. ‘Wanneer dit aan de orde is, gaan we over tot handhaving. We bewandelen daarvoor de gebruikelijke route in het handhavingstraject bij een overtreding van het omgevingsplan.’ Dat betekent dat Enschede vanaf woensdag dwangsommen kan opleggen aan het COA en de eigenaar van het terrein.
Een woordvoerder van de COA meldt dat er geen andere optie is. En dat is afgelopen dinsdagavond ook aan omwonenden van de noodopvang, de zogeheten Noabers, verteld. “Hoezeer we het ook tot het laatste moment hebben geprobeerd, er is geen andere tijdelijke locatie voor deze mensen beschikbaar.”
Die boodschap is met grote teleurstelling ontvangen. “Er was veel kritiek en ook emoties, begrijpelijk. We hebben ook duidelijk proberen te maken hoezeer het ons spijt dat we omwonenden hiermee teleurstellen. Deze mensen hebben zich juist zo vaak al bereidwillig en meewerkend opgesteld. We hebben onze excuses aangeboden, maar we kunnen niks anders.”
Het probleem in de hele zaak is de bouw van het permanente asielzoekerscentrum aan de Parkweg. Die bouw heeft een forse vertraging opgelopen, onder meer omdat het terrein flink vervuild bleek en sanering nodig was. De asielzoekers nu verhuizen, zoals aanvankelijk de bedoeling was, is daardoor niet mogelijk. Naar verwachtingen kunnen ze medio november het nieuwe azc betrekken. Het college van B&W zegt zich vast te houden aan harde afspraken met het COA over de sluitingsdatum van de noodopvang. Zo is dat aan omwonenden beloofd. Al eerder zijn beloftes aan de Noabers verbroken en Enschede wil dat niet nog een keer doen. Saillant is echter dat de harde einddatum van 24 juli wel in het collegebesluit voor de oprichting van de noodopvang is genoemd, maar dat die datum niet in het ‘contract’ met het COA staat.
Sterker: er staat letterlijk dat de noodopvang geldt tot het moment dat het permanente azc aan de Parkweg wordt geopend. Daarmee lijkt het erop dat er geen juridische basis is om een verlenging van de vergunning te weigeren. Het COA kan nog niet zeggen of het een juridische procedure aanspant als de vergunning wordt geweigerd. Eerder gaf de organisatie aan die weg niet te willen bewandelen.
De COA heeft in 2023 zo’n 2,7 miljard euro uitgegeven. In 2022 was dat 1,6 miljard euro. De voornaamste oorzaak van de gestegen kosten is de hoge prijs die betaald wordt voor (crisis)noodopvang. De opvang kostte in 2023 gemiddeld 30.400 euro per bewoner in de reguliere opvang. De zorg voor mensen in de noodopvang is ruim twee keer zo duur: daar wordt gemiddeld 69.400 euro voor betaald. Onder die opvang valt niet alleen het fysieke huis of de kamer waar iemand verblijft, licht een COA-woordvoerder toe, maar vallen ook de kosten voor onder meer de beveiliging, catering en zorg.