De wereld van nu
De mondiale staatsschuld steeg vorig jaar tot een recordbedrag van 97 biljoen dollar en zal eind 2024 100 biljoen bereiken (100.000 miljard). In de Verenigde Staten is de financiële toestand erbarmelijk en de schuldenlast is daar fors opgelopen tot ongeveer 123 procent van het Bruto Binnenlands Product. De federale schuld explodeert op de eerste dag van het nieuwe begrotingsjaar en stijgt met $ 204 miljard naar een nieuw record van $ 35,750 biljoen, maar het wordt nog erger: het ministerie van Financiën moest ook 72 miljard dollar van zijn kassaldo opnemen, dat is meer dan 275 miljard in het rood voor slechts een dag. Het Internationale Monetaire Fonds (IMF) heeft de Verenigde Staten gewaarschuwd dat het enorme begrotingstekort de inflatie aanwakkert en “aanzienlijke risico’s” met zich meebrengt voor de wereldeconomie. Ook het WEF liet zich niet onbetuigd. De WEF-voorzitter Børge Brende stelde dat dit soort schulden sinds de Napoleontische oorlogen niet meer zijn gezien.
Verwacht wordt, dat het Amerikaanse begrotingstekort volgend jaar 7,1% zal bedragen, wat drie keer zo hoog is als in andere geavanceerde economieën maar vergelijkbaar met dat van China met 7,6%. Ook Elon Musk waarschuwde voor een faillissement van de VS. Ondertussen drukt het aflossen van de rente steeds zwaarder op de begroting. De Amerikaanse overheid moet nu per jaar 1.100 miljard dollar aan rente betalen. Dat is 250 miljard meer dan het gehele defensiebudget, 250 miljard meer dan de Medicare-uitgaven en 200 miljard meer dan alle zorguitgaven bij elkaar en is op weg om het totale kostenplaatje van de sociale zekerheid (1350 miljard dollar) te evenaren. Het aantal wanbetalingen op uitstaande leningen bij de Amerikaanse banken JPMorgan Chase, Bank of America, Wells Fargo en Citigroup is in het laatste kwartaal van 2023 met 24 miljard dollar toegenomen. De Federal reserve (Amerikaanse Centrale Bank) heeft, door het veelvuldig opkopen van staatsobligaties, een schuld opgebouwd van 9.000 miljard dollar. Er dreigde al een aantal keren een shutdown, waardoor ambtenaren niet betaald zouden krijgen en veel overheidsdiensten tot stilstand zouden komen. Ook banken zitten in de problemen omdat 12 maart 2024 het een jaar geleden opgezette “Bank term Funding program” van de Fed afliep, waardoor banken niet langer langs deze weg geholpen kunnen worden. De Amerikaanse economie bevindt zich ondertussen, afgaande op de negatieve veranderingen op de arbeidsmarkt en het toenemende banenverlies, hoogstwaarschijnlijk al in een recessie. De eerste plaatsvervangend directeur van het IMF, Gita Gopinath, heeft er bij de Verenigde Staten op aangedrongen om hun stijgende belastingdruk te verlichten. De voorzitter Jerome Powell van de Federal Reserve verlaagde de rente met 50 basispunten wat leidde tot een woeduitbarsting van Larry Fink van Blackrock; hij noemde het krankzinnig en waarschuwde voor de lange termijn gevolgen. Sinds medio 2010 heeft China al voor een half biljoen dollar aan Amerikaanse staatsobligaties van de hand gedaan en er goud voor gekocht. In slechts één jaar tijd daalde het volume aan Amerikaanse staatsobligaties in de reserves van de People’s Bank of China van 869 naar 767 miljard dollar.
De mondiale schuldenlast in het eerste kwartaal van 2024 met ongeveer 1,3 biljoen dollar is gestegen naar 315 biljoen dollar
Volgens de laatste rapporten bedroeg de nationale staatsschuld van Brazilië in juli 2024 1.558,7 miljard dollar. Het nominale BBP van het land bedroeg in maart 2023 491 miljard dollar. Ook in China gaat het slecht. De continu stijgende staatsschuld van China bedraagt ongeveer 13,9 biljoen euro. De staalproductie in China is in augustus met meer dan 10 procent gedaald ten opzichte van een jaar eerder, omdat de sector ook daar te kampen heeft met lage prijzen en een flinke afname in de vraag. Dit is het laagste productieniveau voor augustus sinds 2017. De groei van de industriële productie daalde daar naar het laagste niveau in vijf maanden. En de huizenprijzen gingen in negen jaar niet zo snel omlaag als in de afgelopen maand. China neemt maatregelen en gaat de pensioenleeftijd vanaf komend jaar voor mannen in stapjes verhogen naar 63 jaar voor vrouwen naar 58 jaar. De externe schuld van de Russische Federatie per 30 september 2024 bedroeg zo’n 306 miljard dollar.
In de EU gaat het al niet veel beter. EU-landen mogen maximaal een begrotingstekort hebben van 3% van het bbp en een maximale overheidsschuld van 60% van het bbp. De schulden in de eurozone waren in de eerste drie maanden van 2024 echter zo hoog als 88,7 procent van de omvang van de economie (bbp). De Europese Rekenkamer is bezorgd over deze oplopende schulden. De gezamenlijke schuld van de EU was in 2023 al opgelopen naar 458,5 miljard euro en daarmee bijna twee keer zo hoog als in 2021 (236,7 miljard euro). De EU heeft enorme bedragen geleend, onder andere voor het Europese Herstel- en Veerkrachtfonds ofwel coronaherstelfonds. Binnen de EU begroting werd daarbij ook nog eens ruim 8,2 miljard euro verkeerd besteed door onduidelijke regelgeving of ombuigingen. Het aantal fouten neemt de afgelopen jaren toe. De Europese Rekenkamer schat het foutenpercentage over het EU-budget van 2023 op 5,6 procent, wat betekent dat 10,7 miljard euro van de totale 191,2 miljard euro aan EU-uitgaven dubieus of verkeerd is besteed. De bouwstenen zijn gelegd voor een financiële crisis die zijn weerga niet kent. Het is al de 4e keer dat er fors meer fouten staan in de cijfers over de EU-uitgaven. De Europese Rekenkamer keurde de uitgaven van de Commissie dan ook af. Tijdens de controle stelde de rekenkamer terloops ook nog eens veertien gevallen van vermoedelijke fraude vast.
Eurocommissaris Ursula von der Leyen, die de financiële problemen steeds groter ziet worden, vroeg al vorig jaar om advies van de oud-topman van de Europese Centrale Bank Mario Draghi, die daarop aangaf dat er voor de EU elk jaar investeringen van honderden miljarden euro extra nodig zijn. Hij zei: “Het is de hoogste tijd dat het Europese economiebeleid drastisch op de schop gaat. Het voortbestaan van de Europese Unie staat op het spel, er is sprake van een existentiële uitdaging”. De Europese economie blijft achter in vergelijking met de Amerikaanse en de Chinese. De groei van het besteedbare inkomen is in de Verenigde Staten al sinds begin deze eeuw bijna twee keer zo hoog als in Europa. Volgens Draghi gaat het slecht met alle drie de factoren die de economische groei van Europa mogelijk hebben gemaakt: de bloei van de internationale handel, goedkope energie uit Rusland en de eerder vanzelfsprekende Amerikaanse verdediging van Europa. Al deze factoren zijn opeens allemaal onzeker of zijn zelfs helemaal verdwenen. En op al deze gebieden zijn volgens hem grote veranderingen binnen de EU nodig. Ondertussen is de industriële bedrijvigheid in de eurozone is verder gekrompen door de dalende prestaties van de Duitse auto-industrie en dit treft ook Nederlandse toeleveranciers die producten leveren aan deze sector, zoals kunststof- en metaalbewerkingsbedrijven.
In totaal heeft de EU nu al 66 miljard euro extra nodig, naast de extra lening (50 miljard euro) voor Oekraïne (NextGenerationEU (NGEU). Voor deze leningen gaf ook Nederland een garantstelling af. De Europese Commissie heeft 500 miljoen euro uit een defensiefonds toegewezen aan Europese wapenfabrikanten om snel de wapenproductie voor Oekraïne op te voeren. In 2024 moet Oekraïne feitelijk het IMF al 2,19 miljard SDR’s terugbetalen voor eerder verstrekte leningen ter waarde van 2,9 miljard dollar. In maart en september 2024 moet Oekraïne telkens 705,5 miljoen dollar aan het IMF overmaken hetgeen weer gefinancierd wordt met nieuwe IMF fondsen. Ondertussen heeft het land minstens 42 miljard dollar aan internationale hulp nodig om de begroting voor 2024 te ondersteunen. De Verenigde Staten heeft al voorgesteld om tientallen miljarden euro’s voor Oekraïne te mobiliseren en deze te lenen tegen toekomstige winsten uit bevroren Russische tegoeden. President Trump is voornemens om geen geld meer te schenken maar het uit te lenen.
Het opgerichte SURE fonds van de EU gaf onlangs 100 miljard aan leningen aan de zuidelijke lidstaten. 27,4 miljard hiervan ging naar ondersteuning voor werktijdverkorting in Italië. Spanje kreeg 21,3 miljard, Polen 11,2 miljard, België 7,8 miljard, Roemenië 4 miljard, Griekenland 2,7 miljard, Tsjechië 2 miljard, Slovenië 1,1 miljard, Kroatië 1 miljard, Slowakije 631 miljoen, Litouwen 602 miljoen, Bulgarije 511 miljoen, Cyprus 479 miljoen euro, Malta 244 miljoen en Letland 192 miljoen euro. Nederland maakte geen gebruik van de goedkope lening.
De EU-schuld steeg in 2022 met ruim 100 miljard euro naar 344,3 miljard. Om de coronacrisis in de EU aan te pakken was zo’n 1,5 biljoen euro aan Staatssteun nodig. De Europese Commissie heeft nog eens 953 miljard euro begroot voor de Zuid Europese lidstaten om zo te proberen om de zwaarste recessie sinds de 2e wereldoorlog te voorkomen. Het herstelplan (Next Generation EU), maakt onderdeel uit van het EU-budget voor de jaren 2021 tot en met 2027. Het opgerichte fonds heeft 953 miljoen euro aan subsidies beschikbaar gesteld en omvat 17 hervormingen en 28 investeringen. De EU begroting moet hiervoor omhoog naar 2 biljoen euro. Dat geld gaat niet allemaal van lidstaten gevraagd worden, de noodsteun wil de Commissie op haar beurt zelf deels lenen op de financiële markten, maar de individuele Lidstaten waaronder Nederland moeten daar echter wel garant voor staan. In Zuid Europa zijn torenhoge staatsschulden opgebouwd en beleggers eisen steeds hogere risicopremies.
In de EU groeien de begrotingstekorten en nemen de staatsschulden door de oorlogen toe en nemen regeringen maatregelen om op sociale uitgaven te bezuinigen om het geld te besteden aan defensie en NAVO. Zo’n tien landen, waaronder België, Frankrijk en Italië hebben begrotingstekorten de drempel van drie procent overschreden. Het begrotingstekort is in 20 landen van de eurozone gestegen van 3,6% naar 4,1% vergeleken met de voorgaande periode en in 27 EU-landen is dit cijfer gestegen van 3,5% naar 4%. De Europese Commissie wil zeven EU-landen onder financieel toezicht stellen. Het begrotingstekort en de staatsschuld van Frankrijk, Italië en België en vier andere lidstaten zijn te hoog.
Het IMF waarschuwt in een rapport dat de schuldvooruitzichten er voor veel landen slechter uit kunnen zien dan eerder gedacht. In een ongunstig scenario zou de mondiale schuldenlast in drie jaar een omvang van 115% van het bbp kunnen bereiken. Het fonds gaat uit van 100% tegen 2030. Frankrijk en Italië lukt het waarschijnlijk tot in 2029 niet hun begrotingstekorten terug te brengen tot de EU norm. De hoge staatsschulden van Frankrijk, Italië en Spanje maken de Economische en Monetaire Unie (EMU) zeer kwetsbaar. De Franse staatsschuld is al opgelopen tot 3.000 miljard euro. Italië en Frankrijk hun schulden tot onhoudbare niveaus laten oplopen en de Europese Centrale Bank roekeloos monetair beleid blijven voeren, dan zal uiteindelijk de muntunie uiteenvallen. Meer dan 22 procent van de totale EU schuld is Italiaans. De economie van Italië is maar iets van 14 procent van het totaal in de eurozone en is dus groter dan het aandeel van Italië in de EU. Om de schulden in balans te houden heeft Italië in de komende vijf jaar zeker 135 miljard euro nodig. We stevenen dus langzaam maar zeker af op een nieuwe eurocrisis. Lidstaten met een hoge staatsschuld, zoals Griekenland, Italië en België, krijgen meer tijd om hun schuld te verlagen. Italië en Frankrijk houden zich overigens al jaren niet aan de begrotingsregels. Zowel Frankrijk als België worden geconfronteerd met mogelijke verlagingen van de kredietwaardigheid in 2024, als gevolg van escalerende begrotingstekorten en schulden.
In Duitsland, de leidende economie van de EU is er een begrotingstekort van 17 miljard euro op een totale begroting van 481 miljard euro. Er sprake van een ernstige daling van het beleggersvertrouwen en de belangstelling voor Duitse staatsobligaties, wat de situatie verergert. De Duitse economie is teruggevallen in krimpgebied, meegesleurd door een steile en dramatische daling van de industriële output. Het in grote financiële problemen verkerende Beierse landbouwconglomeraat BayWa had een steunpakket van 547 miljoen euro van zijn grootaandeelhouders en financierders zoals de Bayerische Raiffeisen Beteiligung Aktiengesellschaft nodig om niet failliet te gaan. Het conglomeraat zucht onder miljarden schulden en is uitermate belangrijk voor de boeren en de voedselvoorziening, vooral in Zuid-Duitsland. Het steunpakket bestaat uit verschillende onderdelen, waarvan het grootste deel uit leningen van in totaal bijna 400 miljoen euro. Daarnaast hoeft Baywa tijdelijk geen schulden af te lossen op basis van een standstill-overeenkomst met de banken. In totaal 547 miljoen euro liquiditeitsverlichting. De Duitse industriële sector verliest ondertussen wereldwijd marktaandeel aan Chinese concurrenten, met name in de productie van auto’s en machines. Dit is een structureel probleem en raakt ook de beurzen. Duitsland moet met staatssteun bedrijven als Northvolt, Condor en TSMC en nu ook Volkswagen overeind zien te houden. Rheinmetall ontving ondertussen van Duitsland de grootste order in de geschiedenis van het bedrijf voor de levering van 155mm artillerie munitie aan de Duitse Bundeswehr. De Duitse staalindustrie bevindt zich in een ernstige crisis, met een dieptepunt in de vraag naar staal. Als de negatieve omstandigheden aanhouden, kunnen mogelijk faillissementen en ontslagrondes niet alleen de 100.000 werknemers in de sector treffen, maar ook een half miljoen mensen die indirect afhankelijk zijn van de staalindustrie. Het herstel dat in 2025 wordt verwacht is overigens minimaal. In december 2023 lag de tienjaarsrente onder de 2% en deze ligt nu boven de 2,5% per jaar. In Duitsland neemt het aantal faillissementen in verschillende sectoren toe. Bedrijven in de auto-industrie, meubelproductie, fietsindustrie en modehandel kampen met toenemende financiële problemen. Duitsland heeft ongeveer 400 miljard euro aan investeringen voor de verouderde infrastructuur nodig, zoals voor wegen, spoor en ook het energienetwerk.
Frankrijk gaat de staatsschuld nog verder verhogen door miljarden aan staatsobligaties te verkopen. In totaal wil het ministerie van Financiën 11,5 miljard ophalen met de obligaties, ook een verkoop van 2,5 miljard euro aan inflatie gebonden obligaties staat op de planning. De nieuwe Franse premier Michel Barnier waarschuwde voor de slechte staat van de overheidsfinanciën en noemt deze zeer ernstig. Hij wil het begrotingstekort in 2025 terug brengen naar 5 procent van het bbp. Daar staan bezuinigingen en belastingverhogingen van in totaal 60 miljard euro tegenover. Een belastingverhoging van 20 miljard euro in het komende jaar en 40 miljard aan bezuinigingen. Uiteindelijk moet het begrotingstekort in 2029 onder de EU-grens van 3 procent uitkomen. De topman van de Franse centrale bank, François Villeroy de Galhau, sloeg na de verkiezingen alarm vanwege de precaire staat van de Franse financiën. Hij merkt op dat de Franse staatsfinanciën er al langer slecht voor staan. Het vooruitzicht voor de Franse kredietbeoordeling gaat nu van stabiel naar negatief, wat betekent dat er een verlaging van de Franse kredietstatus kan komen. Die status bij Fitch is nu nog AA-. Het diner met de Britse koning Charles tijdens een staatsbezoek kostte ondertussen bijna een half miljoen euro volgens de Franse rekenkamer. Mede door die kostenpost gaapt er nu een gat van 8 miljoen in de presidentiële begroting. Ook Frankrijk heeft een enorme staatsschuld die al is opgelopen tot 3.000 miljard euro (112% bbp).
In België steeg de Staatsschuld in 2023 naar 105,2 %, ruim boven het niveau van vóór de pandemie. België wil de komende vier jaar bezuinigingen de uitgaven met meer dan 5% van het bbp verlagen. Van de met schulden beladen landen wordt geëist dat zij met Brussel over plannen onderhandelen om hun begrotingstraject te corrigeren. Dit proces zou in juli de goedkeuring van de EU-ministers van Financiën nodig hebben. Hoewel door de EU boetes van 0,1 procent van het bbp per jaar kunnen worden opgelegd aan landen die zich niet aan de regels houden, heeft de commissie historisch gezien dergelijke maatregelen tot nu toe vermeden om negatieve politieke en economische gevolgen te voorkomen.
In Italië is het niveau van de Staatsschuld in 2023 zelfs 134,8% van het bbp. Er werd van alles aan gedaan om de oplopende cijfers niet bekend te maken. Ondertussen plaatst Italië onder druk een order ter waarde van ongeveer 20 miljard euro voor 350 Lynx-pantservoertuigen en ruim 200 Panther-tanks, die over een periode van 15 jaar worden geleverd. In Zuid Italië moet 4,5 procent van de inwoners rondkomen van minder dan 250 euro per maand. De Staatschulden in Italië en Griekenland zijn zo hoog en de EU-ministers van Financiën naarstig op zoek zijn naar kunstgrepen en de honderden miljarden euro’s aan toekomstige groene investeringen niet langer mee tellen als staatsschuld. Er werd in Italië een apart steunfonds van 5 miljard euro opgezet om reddingsacties van banken te kunnen financieren. De Italiaanse staat moest onlangs 20 miljard euro in de banken steken om de sector te redden. Italiaanse banken hadden namelijk al zo’n 360 miljard euro aan slechte leningen en door de beursdalingen als gevolg van de Brexit kregen de banken nog eens te maken met verliezen van meer dan 20 procent. In Italië zijn grootschalige bezuinigingen op sociale programma’s gepland vanwege een enorm begrotingstekort dat 7,2% van het bbp heeft bereikt. Franse banken hebben zo’n 300 miljard euro uitstaan in Italië. Vijf jaar na de 5,4 miljard euro steun om Banca Monte dei Paschi di Siena te redden, moest de Italiaanse Overheid nog eens 1,6 miljard euro in de bank steken. De Italiaanse premier Giorgia Meloni wil nog eens 24 miljard euro extra uitgeven om de economie te stimuleren. Daarbovenop komt nog eens 13 miljard extra aan rentebetalingen vanwege de gestegen rente.
In Finland wordt bezuinigd op de sociale uitgaven, nadat bleek dat de staatsschuld tot recordniveaus was gegroeid. In 2025 worden in het hele land massale ontslagen van ambtenaren verwacht.
Griekenland spant nog steeds de kroon. Het is nog altijd het land met relatief gezien de grootste schuld, deze bedraagt naar verwachting eind 2024 zo’n 152,30 procent van het BBP.
Oekraïne moest een akkoord bereiken met schuldeisers over schuldsanering en wanbetaling te voorkomen. Twee jaar lang hebben schuldeisers ingestemd met het opschorten van betalingen van schulden. Oekraïne heeft een deal voorgesteld die de schuld met 60% van de huidige waarde vermindert, maar crediteuren vonden 22% redelijker. De staat van wanbetaling werd uiteindelijk voorkomen door een voorlopige overeenkomst te sluiten met obligatiehouders. Het IMF is geïnteresseerd in het kwijtschelden van de schuld door Oekraïne. De door bondgenoten verstrekte bedragen zijn indrukwekkend, maar ze komen in de vorm van wapens en doelgerichte fondsen en niet van contant geld. De EU is van plan iets meer te bieden, maar nog steeds slechts 38 miljard dollar over een periode van drie jaar. Volgens het IMF zal het land nauwelijks rond kunnen komen als de schuldeisers van Oekraïne het radicale herstructureringsvoorstel afwijzen. Aan de andere kant zijn obligatiehouders sceptisch over het vertrouwen van het fonds, vooral gezien het feit dat de analyse ervan al maanden achterhaald is.
Omdat de kas van de EU leeg is worden nu de rente en winsten uit bevroren Russische tegoeden gebruikt om Oekraïne te steunen. Het Europees Parlement ging akkoord om van de rente 35 miljard euro aan Oekraïne uit te lenen. Oekraïne mag zelf bepalen waaraan het geld wordt besteed. De steun in het Europees Parlement is breed, zo bleek tijdens het debat dinsdag. Europarlementariërs van de centrumrechtse EVP, de sociaaldemocraten, de liberale Renew, de Groenen en de rechts-conservatieve ECR waren voor het snel beschikbaar stellen van de miljarden. Als reactie heeft de Moskouse Beurs 13 juni de handel in dollars en euro’s tot nader order opgeschort. Aan de tegoeden zelf durven de VS en de EU nog niet te komen na dreigementen van Rusland dat zij dan ook Financiële maatregelen zullen nemen. In 2024 moet Oekraïne meer dan een kwart biljoen dollar betalen als onderdeel van de terugbetaling en aflossing van zijn staatsschuld. In het eerste kwartaal van dit jaar is de totale schuld met ruim 10 miljard dollar gestegen. Het is bekend dat de staats- en door de staat gegarandeerde schuld van Oekraïne op 31 maart 2024 zo’n 151,1 miljard dollar bedroeg.
Bankencrisis
In maart 2023 begon een nieuwe bankencrisis. In de Verenigde Staten vielen al enkele banken om. De overgebleven banken moesten via de FDIC 23 miljard euro betalen om de schade op te vangen, maar een aantal van hen dreigt nu ook om te gaan vallen. Ook in Zwitserland ging het mis en Credit Suisse moest op stel en sprong worden overgenomen door het door de Staat gesteunde UBS. De vorige economische (banken) crisis in Europa duurde door extreme bezuinigingen en belastingverhogingen ruim 8 jaar. Veel banken worden in hun voortbestaan bedreigd door grote uitstaande slechte leningen. Mocht Italië de opgebouwde enorme schuldenlast niet kunnen terugbetalen, dan heeft vooral Frankrijk een probleem omdat zij bijna 14% van de Italiaanse overheidsschuld in de boeken hebben staan. De Italiaanse overheidsschuld bedroeg voor de crisis al 133,7 procent van het bbp en deze loopt nu verder op naar 134,8% en er wordt alles aan gedaan om de oplopende cijfers niet bekend te maken. De Centrale bank en de nationale Centrale Banken zijn hun grootste schuldeisers. Italiaanse banken en verzekeraars bezitten 764 miljard euro aan Italiaanse obligaties en een derde daarvan zou in handen zijn van twee banken; Intesa Sanpaolo en UniCredit en drie verzekeraars; (Generali, Unipol Gruppo en UnipolSai). Nederland heeft bijna 25 miljard euro uitstaan, waarvan 9,2 miljard euro via pensioenfonds ABP en 1,9 miljard euro bij verzekeraar NN Group. Het niet terugkrijgen van die 25 miljard gaat voor Nederland een groot probleem worden. Obligaties worden door de plotselinge rentestijgingen minder waard hetgeen het financiële systeem in gevaar brengt. De Italiaanse banken Carige, Banca Popolare di Vicenza, Veneto Banca en het Spaanse Banco Popular gingen ten onder aan het te grote aantal slechte leningen op hun balans. Als backup wordt door de Europese Commissie in allerijl een wetsvoorstel voor een digitale euro voorbereid. In oktober 2023 werd groen licht gegeven om door te gaan naar de voorbereidingsfase die zo’n twee jaar zal duren. In die periode zegt de centrale bank regels te gaan opstellen en aanbieders te gaan selecteren die een platform en de benodigde infrastructuur moeten ontwikkelen. De Nederlandse EMU-schuld van 2023 komt naar verwachting uit op 489,9 miljard euro. Uit de meest recente stresstest blijkt dat behalve Banca Monte dei Paschi di Siena ook de Oostenrijkse bank Raiffeissen-Landesbanken, het Spaanse Banco Popular Espano, het Italiaanse Unicredit, het Britse Barclays, Royal Bank of Scotland en Allied Irish Banks met hun kapitaaldekking in gevaar komen. Ook de grootste bank van Italië Unicredit balanceert op het randje van de afgrond. Zo’n 10.000 werknemers worden ontslagen. Momenteel werken er 86.000 mensen bij de Italiaanse bank. Bij de Franse bank Société Générale staan de zaken er ook slecht voor en moeten 1.600 werknemers vertrekken. Meer recent is de 60% koersval van Zwitserse bank Credit Suisse waardoor de bank failliet ging en moest worden overgenomen door UBS die hierdoor een balans van meer dan $1,6 biljoen kreeg, bijna twee keer de omvang van de Zwitserse economie. Dat was voor het land aanleiding om ook de too-big-to-fail regels te herzien.
Monetaire financiering (het aanzetten van de digitale geldpers, ook wel seigniorage genoemd) . Vroeger werd letterlijk de geldpers aangezet, maar tegenwoordig gebeurt dit meestal giraal, dus door extra elektronisch geld op een rekening bij de centrale bank te zetten dat de overheid vervolgens kan uitgeven. De centrale bank maakt dan nieuw geld aan en de overheid mag het als eerste uitgeven.
Het Internationaal Monetair Fonds (IMF) waarschuwde al eerder dat er maar heel weinig voor nodig is om kopje onder te gaan, dat de stabiliteit van het financiële systeem onder steeds grotere druk staat en dat als het versplinterde bankensysteem van de banken in Italië, Oostenrijk, Spanje en Duitsland niet wordt aangepakt, er een herhaling dreigt van de crisis van 2008-2009. Het IMF heeft berekend dat van de groep van zestig lage-inkomenslanden minstens 24 van hen een groot risico lopen dat ze niet meer aan hun schuldverplichtingen kunnen voldoen. Het IMF wil daarom 650 miljard euro aan noodreserves aanleggen. Het gaat om zogenoemde speciale trekkingsrechten (sdr’s), certificaten waar alleen het IMF over beschikt. Landen kunnen een beroep op deze reserves doen zonder dat daarmee hun schuld oploopt. Het sdr is een internationaal erkende potentiële claim. Het werd in 1969 door het IMF in het leven geroepen om de aangesloten landen van officiële reserves te voorzien. Tot dusver is volgens het IMF 204,2 miljard sdr toegekend aan de lidstaten. 182,6 miljard sdr is toegekend in de nasleep van de financiële crisis van 2009. De waarde wordt gebaseerd op vijf bestaande valuta’s: de Amerikaanse dollar, de euro, de Chinese renminbi, de Japanse yen en het Britse pond. Ook Suriname kreeg als niet EU lidstaat ontwikkelingshulp in sdr.
De Deutsche Bank vormt het grootste gevaar voor het Europese bankensysteem. De Amerikaanse divisie zakte twee keer voor de stresstest van de Federal reserve. Deutsche Bank lijdt al jaren miljarden verlies. Ex operationeel directeur Kim Hammonds zou op een intern evenement hebben gezegd dat Deutsche Bank het meest disfunctionele bedrijf is, waar ze ooit voor heeft gewerkt en het IMF noemde de bank het grootste gevaar voor de stabiliteit van het bankensysteem. De bank probeerde zich nog vergeefs van de ondergang te redden door een fusie met Commerzbank. Angela Merkel liet destijds al weten dat de bank niet door de Overheid gered zal gaan worden en dat zou ook binnen de geldende SRF resolutie ook niet mogelijk zijn. Als backup wordt door de Europese Commissie in allerijl een wetsvoorstel voor een digitale euro voorbereid. In oktober 2023 werd groen licht gegeven om door te gaan naar de voorbereidingsfase die zo’n twee jaar zal duren. In die periode zegt de centrale bank regels te gaan opstellen en aanbieders te gaan selecteren die een platform en de benodigde infrastructuur moeten ontwikkelen. aan derivaten die Deutsche Bank op de balans heeft staan vormen een ontstekingsmechanisme voor een nieuwe bankencrisis. Desondanks werden er bij deze bank opnieuw voor ruim een miljard aan bonussen uitgekeerd. Internationale institutionele beleggers, waaronder Renaissance Technologies (Ren Tec), één van ‘s werelds best presterende hefboomfondsen haalden sinds begin juli dagelijks ongeveer 1 miljard dollar aan beleggingen weg bij de Deutsche Bank, nadat werd aangekondigd dat 18.000 van de 91.500 werknemers worden ontslagen en 74 miljard aan dubieuze leningen is al overgeheveld naar een ‘bad bank’.
ECB
Door de renteverhogingen drukken de hoog oplopende staatsschulden steeds meer op de begrotingen van EU lidstaten. De rente voor Zuid-Europese landen is nu al ongeveer dubbel zo hoog als van Nederland) en Zuid-Europese landen kunnen hierdoor al snel geen extra geld meer lenen. De ECB heeft daarom besloten om daar toch maar weer leningen op te kopen en niet te lang meer te wachten met renteverlagingen. Het belangrijkste rentetarief gaat dan ook weer terug naar 3,75 procent. In het afgelopen jaar was de rente waar tegen banken bij de ECB geld kunnen stallen met 4 procent hoger dan ooit. De Europese Centrale Bank (ECB) kocht al 5 biljoen euro schuldpapier in. Er werden onder meer staatsobligaties en bedrijfsschuld opgekocht en daaronder vielen ook kortlopende schulden van niet-financiële bedrijven. Europese banken en vooral de Deutsche Bank staan er niet al te best voor en gezamenlijk hebben zij 695 miljard aan (teltro’s) schuld opgebouwd bij de ECB die feitelijk moest worden afgelost in 2020, maar die steeds opnieuw met nieuwe teltro’s wordt geherfinancierd. De ECB bezit nu al ruim 40 procent van de totale staatsschuld van de eurozone en moet vanwege de dreigende tekorten opnieuw schulden opkopen. Het belangrijkste rentetarief is voor juli niet gewijzigd. In juni was het tarief al met een kwart procentpunt verlaagd. Dat was de eerste renteverlaging sinds september 2019. In oktober werd er opnieuw met een kwart verlaagd naar 3,25 %
De belangrijkste bevinding in een enquête van vakbond Ipso onder het personeel van de Europese Centrale Bank was dat president Lagarde, volgens iets meer dan de helft van de 1089 respondenten, niet geschikt als leider omdat zij matig tot zeer matig presteert.
Eind 2012 besloot de Europese Commissie om de ECB nieuwe bevoegdheden te geven voor een bankentoezicht en het optuigen van een bankenunie. In 2013 trad het Single Supervisory Mechanism (SSM) in werking en 4 november 2014 nam de ECB alle toezichthoudende taken volledig over. Per 1 januari 2016 is de SRM-Verordening ingegaan, waarbij de ECB via een in te stellen SRB moet signaleren wanneer een bank moet worden ontbonden. In exceptionele omstandigheden moet daarbij het extra resolutiefonds worden ingezet. De banken van de lidstaten moeten hiervoor in tien jaar 1 procent van de gedekte deposito’s van de deelnemende banken bijeenbrengen (circa 55-60 miljard euro). Hiervoor werd een Intergovernmental Agreement (IGA) afgesloten die de afdracht van de bijdragen aan het resolutiefonds (SRF) en de geleidelijke risicodeling van de lidstaten regelt. De Oostenrijkse Heta Asset Resolution (Hypo Alpe Adria Bank) was de eerste bank met de twijfelachtige eer om met een tekort van 8 miljard euro om te vallen onder de SRM regels (European Recovery and Resolution Directive, (BRRD) In opdracht van de toezichthouder werd 54% van de schulden die de bank heeft weggestreept en werd de terugbetalingstermijn voor de resterende schuld verlengd tot eind december 2023. De ECB beperkte zich eerst nog tot het opkopen van staatsobligaties en obligaties van supranationale instellingen als de EU en de EU-noodfondsen, maar daar zijn ook Overheidsinstellingen aan toegevoegd. De ECB kocht ook voor 597 miljoen euro verpakte Nederlandse hypotheekleningen van ING en het noodlijdende Delta Lloyd die anders allang kopje onder zouden zijn gegaan. Tekorten worden door Centrale banken heimelijk weggewerkt met handel in eigen obligaties. Banken in Frankrijk, Italië en Ierland werken op deze manier met een balans die feitelijk een veelvoud is van het eigen vermogen (monetaire verruiming) en met geld dat er feitelijk niet is. Als achtervang mocht vanaf 2022 ook het ESM als dat nodig is met tot 68 miljard euro bijspringen met leningen. Het ESM, nu nog het permanente noodfonds voor eurolanden in financiële problemen moest feitelijk dus het nieuwe vangnet voor probleembanken in de eurozone worden, maar om tegemoet te komen aan dringende defensiebehoeften wil de EU de beschikbare 422 miljard euro inzetten voor het financieren van militaire investeringen. Het voorstel wint aan momentum te midden van de groeiende zorgen over het Europese veiligheidslandschap, verergerd door de aanhoudende agressie van Rusland en de terugkeer van Donald Trump naar het Witte Huis, met zijn eisen voor hogere defensie-uitgaven onder de NAVO-leden. De regeringsleiders van de 27 EU-lidstaten hebben hiermee ingestemd nadat eerder de Europese ministers van Financiën al akkoord waren.
EIB
De Europese Investeringsbank (EIB) heeft in Nederland 2,6 miljard aan leningen uitgezet. Het Europese Investeringsfonds (EIF), onderdeel van de EIB Groep, verstrekte tegelijkertijd 270 miljoen euro aan risicokapitaal aan het midden- en kleinbedrijf. In totaal verstrekte de EIB de laatste drie jaar 335 miljard aan kredieten om de boel draaiende te houden. Hierbij werd 20 miljard meer ingezet dan was gepland. Daar trekt de ECB nu 500 miljard euro extra voor uit, zodat de totale omvang van het opkoopprogramma op 1850 miljard euro uitkomt. In totaal ligt er een bedrag van 8,6 miljard euro klaar om defensie industrie te financieren. Daarvan is twee miljard euro al geïnvesteerd.
QE (Quantative Easing)
Met het QE-programma (quantative easing) heeft de ECB 2600 miljard euro gecreëerd door (vooral slechte) obligaties en leningen van landen en bedrijven op te kopen. De opzet was om het financiële systeem, vooral banken niet om te laten vallen en om deze meer kredieten te laten verstrekken en zo de economie aan te zwengelen. Vanwege dreigende deflatie en banken in zwaar weer startte de ECB in maart 2015 met het verlagen van de rente en het net als de FED in de VS bij banken opkopen van staatsobligaties en Asset Backed Securities. Het opkoopprogramma van de centrale bank werd keer op keer verlengd en werd uiteindelijk van 80 miljard euro per maand verlaagd naar 30 miljard. Sinds 1 januari 2018 werd het maandelijkse bedrag 30 miljard en in december 2018 nog “maar” 15 miljard. In januari 2019 stopte de ECB hier tijdelijk mee. Ondertussen heeft de ECB obligaties opgekocht tot een balanstotaal van bijna 4,7 biljoen euro. Er worden nog steeds ook obligaties afgelost. Dat geld wordt ook weer in nieuwe obligaties van eurolanden gestoken. Het totale bedrag aan obligaties van eurolanden die de ECB heeft daalt dus feitelijk nog helemaal niet. De Nationale Centrale Banken in Europa namen een groot gedeelte van het opkopen van slechte obligaties voor hun rekening, waardoor deze obligaties niet op de balans van de ECB zelf terechtkomen, maar bij de Nationale Centrale Banken waaronder ook die van Nederland. Het officiële doel van QE was, behalve het bevorderen van kredietverstrekking, het op peil proberen te houden van 2% inflatie. De ECB ging er eerst nog van uit dat de hoge inflatie atypisch was en van tijdelijke aard en ergens eind 2022 zou die volgens hen weer afnemen en in 2023 uitkomen rond de 2 procent. De wens was hierbij de vader van de gedachte en in het eurogebied steeg de inflatie van 2,6% in 2021 naar 8,4% in 2022. In oktober en november 2022 kwam het zelfs boven de 10% en in mei 2023 was de inflatie nog steeds 6,1 procent en begon de ECB opnieuw schulden op te kopen en ondertussen de depositorente te verhogen. 15 december 2022 werd de rente verhoogt naar 2 procent, in mei 2023 naar 3,25 procent, in juli 2023 naar 3,75 procent om 14 september 2023 met 0,25 procentpunt opnieuw te worden verhoogd naar 4 procent. Hoger was de ECB-rente nog nooit. De waarde van de euro daalde in 2022 met 6% ten opzichte van de Amerikaanse dollar. De inflatie loopt nog op, evenals de rente, waardoor de economische groei afneemt en zwakke banken omvallen. Nederland staat in de top 10 van eurolanden met de hoogste inflatie en omdat deze hoge inflatie politiek gezien lastig is en de hogere energiekosten hier een groot deel van uitmaken is er besloten om dan maar een andere rekenmethode te gaan gebruiken. De feitelijke inflatie is in Nederland ruim 6,5% maar staat officieel op 3,2%.
De ECB breidde vanaf juni 2020 het schulden opkoopprogramma uit met 600 miljard euro. Het bedrag kwam boven op de eerdere 750 miljard steunaankopen aan staats- en bedrijfsschulden en geldmarktpapier om de recessie en de coronacrisis te lijf te gaan. De centrale banken en vooral China kochten in 2018 meer goud dan in de afgelopen 50 jaar. Er werd voor 651 ton netto aan goud gekocht, een stijging van ongeveer 75 procent ten opzichte van een jaar eerder. Daarmee nemen de centrale banken ongeveer 15 procent van alle aankopen voor hun rekening. Het eerste halfjaar van 2019 werd nog eens zo’n 374,1 ton ingekocht ter waarde van 14,2 miljard euro. De centrale banken van Polen, China en Rusland kochten de grootste hoeveelheden. De ECB heeft een portefeuille van 5 biljoen euro ($5,31 biljoen) opgebouwd na bijna een decennium van kwantitatieve versoepeling (QE), waarbij zij obligaties heeft opgekocht om deflatoire risico’s in de eurozone te bestrijden in de nasleep van de schuldencrisis in de eurozone.
Het bruto binnenlands product (bbp) van de EU was in 2020 al naar schatting met 6,4 procent gekrompen en de staatsschuld van de Euro lidstaten liep op tot gemiddeld 97,9 procent van het bruto binnenlands product (bbp). De landen met de hoogste schuld-bbp ratio zijn Griekenland, Italië, Portugal, Spanje en Frankrijk. De overheidsschuld van Griekenland is nu 193 procent van het bbp, Italië 150 procent, Portugal 127 procent en Spanje 118 procent. Door de versnelde hogere rentelasten en de hoge inflatie wankelt de EU en is een eurocrisis een kwestie van tijd. Opnieuw moeten er steunpakketten komen voor Zuid Europa om de hoge schuldenlasten tot wel 144% van het bbp enigszins behapbaar te maken. Renteverlaging is echter bij de ECB en de Federal reserve voorlopig geen optie.
Het hele wankelende financiële systeem wordt overeind gehouden door enorme steunaankopen van de ECB en renteverlagingen die vooral gevolgen hadden voor pensioenfondsen en spaarders, die op deze manier moesten meebetalen aan de tekorten van Zuid Europa. De lidstaten van de Europese Unie hadden afgesproken dat het begrotingstekort van lidstaten niet boven de drie procent van het bruto binnenlands product (bbp) mocht uitkomen, en dat de staatsschuld onder de zestig procent van het bbp moet blijven. Hiervan komt in de praktijk weinig terecht.
Door een groot aantal maatregelen zoals de oprichting van het EFSF, het hieruit voortkomende ESM en het in stelling brengen van het OMT programma door de ECB wordt getracht om de schuldencrisis in Zuid Europa te bedwingen. De begrotingstekorten, dreigende deflatie, dalende grondstofprijzen en de toenemende staatsschulden zijn structureel evenals de beperkte economische groei en de afnemende binnenlandse vraag. IJsland heeft dan ook eieren voor zijn geld gekozen en heeft onlangs besloten om de EU kandidatuur in te trekken en Denemarken wil de aparte status behouden en geen verdere EU regelgeving. In China zijn de banken en de beurzen ondertussen ook in gevaar. De Chinese banken hebben zo’n 1,1 biljoen euro aan slechte leningen uitstaan bij ondernemingen. De totale Chinese schuld als percentage van de omvang van de economie is in tien jaar verdubbeld tot 300 procent.
Op 28 juni 2023 heeft de Europese Commissie een wetsvoorstel gepubliceerd dat de introductie van de digitale euro mogelijk maakt. De Europese Centrale Bank komt dit jaar nog met een eerste ontwerp en de voorkeur zal daarbij uitgaan van een account based versie waarbij je digitaal eerst moet inloggen in plaats van een contante privacy vriendelijke versie. Deze versie is al gefinancierd door middel van het Corona fonds. Eind 2023 werd besloten om al dan niet over te gaan naar de volgende fase en gewerkt aan de ontwikkeling van geïntegreerde diensten, het uitvoeren van tests en eventueel live pilots. Deze fase kan ongeveer drie jaar duren. Aan het eind van die fase wordt definitief besloten tot de uitgifte van de digitale euro. De EU werkt al jaren aan een digitale euro die op op de balans van het Eurosysteem zou komen te staan. Het Eurosysteem van de EU zou aansprakelijk zijn voor elke fout die wordt gemaakt bij de digitale euro-afrekening en wil dan ook de volledige controle behouden over de digitale uitgifte en afwikkeling van de euro. Betalen met de digitale euro moet overal en voor iedereen in de eurozone mogelijk zij en bij commerciële banken moet je hiervoor een gratis rekening kunnen openen. Winkeliers, behalve de kleinere zijn straks ook verplicht de digitale euro te accepteren als wettig betaalmiddel, maar mogen daar wel wat voor rekenen. Op het saldo wordt geen rente gegeven.
Onderzocht wordt nog hoe een e-wallet via een al of niet bestaande app gemakkelijk gebruikt kan gaan worden. Betalen met een bankpas behoort ook tot de opties, zowel in winkels als bij webshops. Transacties tussen particulieren onderling moeten ook mogelijk gaan worden. De EU commissie wil het gebruik van de digitale euro ook offline mogelijk maken. In het geval van een cyberaanval of een internetstoring moet het betalen bij betaalterminals mogelijk blijven. Om te voorkomen dat de EU kan zien waaraan de digitale euro wordt besteed en de privacy in gevaar komt moet het betalingssysteem via commerciële banken gaan lopen en niet via de Europese Centrale Bank (ECB).
De ECB geeft nu alleen nog contant geld uit en heeft steeds minder grip op het digitale betalingsverkeer. Ook de populariteit van van andere cryptocurrencie is een gevaar voor de EU omdat , landen als China, ook al werken aan een eigen digitale munt. Het Europees Parlement en de lidstaten en de ECB moeten er nog akkoord mee gaan. De verwachting is dat invoering niet voor 2028 plaatsvindt. De Europese Commissie (EC) wil wel dat contant afrekenen overal beschikbaar blijft en wil landen aansporen om de systemen voor contant geld te behouden, door bijvoorbeeld winkeliers te verplichten om cashgeld te blijven accepteren en het bij hen mogelijk te maken om contant geld opnames mogelijk te maken, zelfs als klanten niets zouden kopen. Nederland heeft als EU lidstaat een aantal harde randvoorwaarden gesteld. Zo moet de privacy zijn gewaarborgd, mag de munt niet programmeerbaar zijn en moet duidelijk zijn dat de digitale euro echt iets toevoegt. Tegenwoordig is de euro de munteenheid van 19 EU-landen en meer dan 340 miljoen Europeanen. De muntunie tussen landen met verschillende groei blijkt rampzalig en wankelt. Een digitale euro moet leiden tot lagere kosten voor bijvoorbeeld financiële transacties, toegang tot financiële diensten voor een breed publiek en moet zo ontworpen zijn dat het veilig is. Dat zei koningin Máxima begin november 2022 op een topconferentie over de digitale euro in Brussel. Máxima is pleitbezorger van de secretaris-generaal van de Verenigde Naties (VN) voor inclusieve financiering voor ontwikkeling (afgekort UNSGSA). In oktober hield Máxima een toespraak bij het Internationaal Monetair Fonds (IMF) in Washington over digitaal geld. De conferentie werd georganiseerd door de Europese Commissie en de Europese Centrale Bank (ECB). De commissie, het dagelijks bestuur van de Europese Unie, is van plan komend voorjaar een wetgevend voorstel voor de digitale euro in te dienen. Nederland heeft de controle over zijn valuta uit handen gegeven aan de EU en ECB. Volgens de SP moet het betaalstelsel minder afhankelijk worden van de commerciële banken, die de kredietcrisis veroorzaakten met riskante beleggingen en complexe derivatenhandel. De Europese Centrale Bank (ECB) wil in 2026 de digitale euro in het leven roepen als alternatief voor de chartale euro (bankbiljetten en munten). Europeanen (en later waarschijnlijk ook niet-EU-burgers en -bedrijven) kunnen dan een betaalrekening openen bij de ECB zelf. Nu kan dat alleen bij gewone banken, die betaalrekeningen in girale euro’s aanbieden. Digitale euro’s kunnen concurreren met girale euro’s, omdat ze op dezelfde manier gebruikt worden: voor elektronische betalingen via een app, betaalrekening of betaalpas. Girale euro’s zijn een vorm van privaat geld, omdat ze door private instellingen (commerciële banken) worden beheerd en uitgegeven. Contant geld is publiek geld, want alleen de ECB (een overheidsinstantie) heeft het recht eurobankbiljetten te drukken. De ECB is bang de grip op haar geldstrategie, en daarmee op de waardeontwikkeling en beschikbaarheid van de euro, te verliezen. Dat is het belangrijkste motief van de ECB om voor een digitale euro te pleiten. De centrale bank wil met een digitale euro voorkomen dat de euro in het internationale betalingsverkeer op den duur wordt verdrongen door de Libra van Facebook of de Chinese e-yuan. In 2014 gaf toenmalig minister van Financiën Jeroen Dijsselbloem al toe dat er noodscenario’s zijn die in werking treden als de euro ten onder gaat en op verzoek van 2e Kamerleden Pieter Omtzigt en Derk Jan Eppink (JA21) werden de stukken hierover alsnog vertrouwelijk aan de 2e Kamer gestuurd.
De Euro
25 jaar geleden werden met het Verdrag van Maastricht op een Europese top de Europese Unie opgericht en de euro bedacht. Helmut Kohl en François Mitterrand waren de drijvende kracht achter het project. De euro moest er komen om politieke redenen. In Brussel werd het jubileum gevierd met de oplevering van een gloednieuw hoofdkwartier, gebouwd voor 321 miljoen euro. (ruim 80 miljoen meer dan begroot). CDA coryfee en inmiddels 82-jarige Bert de Vries stelt een kleine dertig jaar later dat hij er achteraf spijt van heeft dat hij zich niet meer verzet heeft tegen het omzetten van de gulden in de euro en neemt het zichzelf kwalijk. Het was volgens hem een van de meest ingrijpende beslissingen die ze in die kabinetsperiode hebben genomen, met heel grote gevolgen. We hebben daar te gemakkelijk mee ingestemd, zo stelt hij in zijn boek “Ontspoord kapitalisme”, waar hij zeven jaar aan gewerkt heeft. Het is echter vrijwel onmogelijk om dit terug te draaien, alhoewel het Verenigd Koninkrijk dit uiteindelijk wel gelukt is. wordt gebruikt door ongeveer 350 miljoen mensen in twintig landen van de Europese Unie. Om de euro toekomstbestendig te maken, bereid de ECB zich voor op een digitale euro. Andrzej Domański, de minister van Financiën in de regering van premier Donald Tusk, van Polen dat toetreding van Polen tot de eurozone, die uit twintig EU-landen bestaat, op dit moment niet gerechtvaardigd is. Hij benadrukte zijn overtuiging dat het behoud van zijn nationale munt, de zloty, Polen in staat heeft gesteld om door uitdagingen zoals de mondiale financiële crisis te navigeren zonder in een recessie te vervallen.
Rusland en Oekraïne
De Russische miljardair Mikhail Fridman (59) van de Carlyle Group heeft samen met zijn zakenpartner Pjotr Aven een overwinning geboekt in de rechtszaal. Het Gerecht van de Europese Unie draaide de Europese sanctiebesluiten tegen de twee oligarchen terug. In mei overtrof de gasimporten uit Rusland naar Europa voor het eerst in twee jaar die uit de VS, zo meldt de Financial Times. Volgens het analysebedrijf ICIS waren Russische gas- en LNG-pijpleidingen vorige maand goed voor 15 procent van de totale leveringen aan de EU, evenals aan Groot-Brittannië, Zwitserland, Servië, Bosnië en Herzegovina en Noord-Macedonië. Het aandeel LNG uit de VS bedroeg 14 procent, het laagste sinds augustus 2022. De stijging was vooral te danken aan hogere Russische LNG-transporten, veroorzaakt door de uitval van een Amerikaanse exportfaciliteit. Bovendien stuurde Rusland meer gas door Turkije voorafgaand aan gepland onderhoud in juni. De Europese Unie gaat voor het eerst sancties opleggen die de Russische handel in vloeibaar aardgas (lng) moet raken. Verder zijn er maatregelen afgesproken om te voorkomen dat de Russische schaduwvloot kan tanken in Zeeland. EU-lidstaten zijn het eens geworden over een veertiende sanctiepakket tegen Moskou. Op 24 juni 2024 heeft de Europese Unie (EU) een nieuw sanctiepakket aangenomen tegen Rusland. De sancties, zoals een verbod op de overslag van Russisch vloeibaar gas (LNG) hebben als doel de Russische oorlogsindustrie af te remmen en de Russische staatsinkomsten die gebruikt worden voor oorlogsvoering te verminderen. Ook komen er extra maatregelen tegen het omzeilen van sancties. want zelfs na meerdere rondes van internationale sancties levert het land nog steeds aanzienlijke hoeveelheden gas aan individuele Europese landen en de volumes van dit jaar zijn zelfs toegenomen. Rusland levert tot op de dag van vandaag gewoon gas aan Oostenrijk, Slowakije, Hongarije en Tsjechië via Oekraïens grondgebied en de De Europese Unie zou nu ook overwegen om een weer een nieuw contract te tekenen met Gazprom voor gastransitie door Oekraïne. Berekeningen laten zien dat zowel Europa als China in 2024 om beurten de grootste kopers van Russisch pijpleidinggas zijn. Wanneer Oekraïne een contract voor een Russische pijpleiding eind 2024 niet vernieuwt gaan de sancties pas echt werken. Het Oekraïense staatsenergiebedrijf Naftogaz moet de gaspijpleidingovereenkomst met het Russische Gazprom tegen het einde van het jaar vernieuwen. Dit zou Rusland een verlies aan inkomsten opleveren van maar liefst 6,5 miljard dollar per jaar. De pijplijndeal is belangrijke levensader is voor de economie en de financiering van de oorlog in Oekraïne, maar ook voor Oekraïne die ongeveer 800 miljoen dollar per jaar aan doorvoerrechten kunnen kwijtraken. De leveringszekerheid van energie voor Europa zou ook verder in het geding komen. De overeenkomst is goed voor 5 procent van de totale gasstromen van Europa. Het gas van de Russisch-Oekraïense pijpleiding gaat vooral naar afnemers in Centraal- en Oost-Europa. Hongarije, Slowakije en Oostenrijk worden hiermee voorzien van Russisch gas. Vóór de start van de oorlog in Oekraïne leverde Rusland nog 40 procent van de Europese import van aardgas. Rusland is er wel redelijk in geslaagd om olie die per schip wordt vervoerd aan nieuwe afnemers te slijten, waarbij onder meer India en China grote kopers zijn. Turkije en China zijn de belangrijkste Russische inkoopkanalen, waardoor sancties worden omzeild.
Naast Oekraïne willen ook Moldavië, Georgië en zes landen op de westelijke Balkan lid worden van de EU. Op 25 juni 2024 zijn de formele onderhandelingen gestart over de toelating van Moldavië en Oekraïne. Georgië was tussen 1921 en 1991 een van de vijftien republieken van de Sovjet-Unie, tot het zich op 9 april 1991 onafhankelijk verklaarde. Georgië is lid van de Raad van Europa, de OVSE, Eurocontrol, de Organisatie voor Economische Samenwerking in het Zwarte Zeegebied en de GUAM. Bosnië en Herzegovina hebben in februari 2016 het lidmaatschap van de EU aangevraagd en kregen in december 2022 de status van kandidaat-lidstaat. Oekraïne en Moldavië zijn sinds 23 juni 2023 al kandidaat-lid, Turkije is kandidaat-lid sinds 1999 en is het na 5 jaar zat en kiest voor aansluiting bij BRICS. Oekraïne moet om lid te mogen worden eerst nog werken aan corruptie, het beter beschermen van minderheden en het verminderen van de invloed van oligarchen en zakenlieden die veel politieke macht hebben. Uit een rapport uit de VS blijkt namelijk dat er in Oekraïne nog steeds sprake is van gedwongen verdwijningen, marteling en wrede, onmenselijke of vernederende behandeling of bestraffing, erbarmelijke en levensbedreigende omstandigheden in de gevangenis, willekeurige arrestatie of detentie, ernstige problemen met de rechterlijke onafhankelijkheid, beperkingen van de vrijheid van meningsuiting, ook voor vertegenwoordigers van de media, inclusief geweld of dreiging met geweld tegen journalisten, ongerechtvaardigde arrestaties of vervolging van journalisten, evenals censuur, ernstige beperkingen van de internetvrijheid, aanzienlijke inmenging in de vrijheid van vreedzame vergadering en vereniging, beperkingen van de bewegingsvrijheid, ernstige corruptie binnen de regering, wijdverbreid gendergeweld, systematische beperkingen voor werknemersverenigingen en het bestaan van de ergste vormen van kinderarbeid. Het rapport benadrukt ook dat de regering er vaak niet in slaagt om adequate stappen te ondernemen om functionarissen die mogelijk misbruik hebben gepleegd, te identificeren en te bestraffen. Bijna wekelijks wordt Oekraïne opgeschrikt door corruptieschandalen. De bevolking is er inmiddels aan gewend. Onder druk van het Westen pakt de regering het probleem aan, maar de resultaten zijn mager en verdachten krijgen zelfs leidinggevende posities binnen de overheid. Zolang corrupte ambtenaren geen echte straffen krijgen zal de situatie niet veranderen. De Oost-Europese republiek Moldavië is nauw verbonden met de situatie in Oekraïne. Maar vanwege de Europese koers heeft het land te maken met een grote hybride dreiging vanuit Rusland. Nederland ondersteunt de European Union Partnership Mission voor Moldavië met € 4 miljoen.
EU
Het Europees Parlement besloot donderdag 18 juli 2024 dat de huidige Commissievoorzitter Ursula von der Leyen nog eens vijf jaar mocht aanblijven. Opvallend is de recente toekenning van een aantal hoge posten in het Europees Parlement aan de euro sceptische fractie ECR. Twee van de zeven belangrijke posities gaan naar haarzelf en de Estse ex-premier Kaja Kallas. Kallas wordt de nieuwe EU-buitenlandchef. Von der Leyen heeft nu vier vrouwen in haar kernteam. De andere belangrijke posities van uitvoerende vicevoorzitters gingen naar Spanje, Italië, Frankrijk, Finland en Roemenië. De meest politiek gevoelige benoeming bij de vicevoorzitters is die van de Italiaan Rafaello Fitto. Hij kreeg Cohesie en Hervormingen. De Spaanse socialiste Teresa Ribera wordt in het kernteam verantwoordelijk voor Schone, Rechtvaardige en Concurrerende Transitie, zij is nu de Spaanse vice-premier én minister van Ecologische Transitie en is de belangrijkste persoon naast Ursula von der Leyen. Fitto wordt onder meer verantwoordelijk voor het coronaherstelfonds van in totaal 750 miljard euro. De vervanger van Breton die Frankrijk naar voren schoof, wordt een van de belangrijkste vicevoorzitters. Stéphane Séjourné, demissionair minister van Buitenlandse Zaken, gaat het economische cluster aansturen met Welvaart en Industriële Strategie als zijn formele portefeuille. Wopke Hoekstra werd voor Nederland Eurocommissaris voor Klimaat en Schone Groei in plaats van voor de beoogde Handelsportefeuille. Eurocommissaris Thierry Breton van Interne Markten diende zijn ontslag in nadat bleek dat Van de Leyen liever een vrouw had voor zijn functie. Frankrijk schoof demissionair minister van Buitenlandse Zaken Stéphane Séjourné naar voren. Voor België is de huidige minister van Buitenlandse Zaken Hafja Lahbib aangewezen. Hongarije, Kroatië, Letland, Slowakije verlengden het mandaat van de huidige commissaris. Portugal stuurde een oud-bankier van Morgan Stanley Maria Luis Albuquerque, de Estse oud-premier Kaja Kallas wordt de Hoge Vertegenwoordiger voor Buitenlandse Zaken. Na de benoemingen bleek dat er van de 27 leden nu 11 vrouwen te zijn. De voor Nederland belangrijke portefeuille Landbouw ging naar de Luxemburger Christophe Hansen. de Finse Europarlementariër Henna Virkkunen en de Roemeense minister Roxana Minzatu kregen onverwacht ook belangrijke posten. De Finse wordt verantwoordelijk voor Technische Soevereiniteit, Veiligheid en Democratie. Minzatu krijgt Mensen, Vaardigheden en Paraatheid. Roemenië lijkt hiermee beloond te zijn voor het feit dat ze kandidaat Victor Negrescu terugtrokken voor een vrouwelijke kandidaat.
De EU heeft volgens de Europese Rekenkamer tientallen miljarden aan Europees geld dat bedoeld was voor groene projecten verkeerd besteed. Zo ging er geld naar salarissen van personeel dat helemaal niet met groene projecten bezig was. 34,5 miljard euro blijkt niet goed te zijn besteed. Bijvoorbeeld aan salarissen, maar ook aan een IT-systeem van een project dat helemaal niet voor vergroening zorgde. Uit het onderzoek blijkt dat er zelfs geld is gegaan naar een project dat vervuiling veroorzaakte. Het gaat om miljarden uit een groot Europees fonds dat tijdens de coronacrisis in het leven is geroepen. Een deel van het geld moest gaan naar projecten die de verduurzaming van de economie stimuleerden. De EU claimde onterecht dat 275 miljard euro naar vergroening is gegaan.
Bosnië en Herzegovina zijn volgens de Europese Commissie klaar om te beginnen aan de toetredingsonderhandelingen. Kosovo voldoet nog niet aan alle voorwaarden. De commissie gaat de Lidstaten aanbevelen om Bosnië alvast toestemming te geven. Mark Rutte zei eind januari nog dat het land nog niet klaar was voor toetredingsonderhandelingen. De EU trekt 6 miljard euro uit om de regio van de Westelijke Balkan te versterken en het integratieproces in de EU te bespoedigen. Dit proces loopt van 2024 tot 2027. Twee miljard euro gaat naar subsidies en vier miljard euro naar leningen, afhankelijk van hervormingen die in lijn zijn met de EU-normen. Om het toelaten van deze landen en de slechte economische toestand van vooral Frankrijk en Italië te compenseren werden in december 2023 door de Europese ministers van Financiën aanpassingen gedaan aan de EU begrotingsspelregels.
Volgens demografische gegevens is de bevolking van de EU tussen 1 januari 2023 en 1 januari 2024 met 1,6 miljoen toegenomen tot 449,2 miljoen mensen. Dit ondanks het feit dat er in die periode meer sterfgevallen dan geboorten zijn geweest.
Europadag
Sinds 1985 vieren EU-landen op 9 mei de Dag van Europa. Op die datum in 1950 tekende de Franse minister Robert Schuman een verklaring waarin hij pleitte voor de Europese Gemeenschap voor Kolen en Staal (EGKS). De EGKS werd in 1951 opgericht door Frankrijk, West-Duitsland, Italië en de Benelux-landen. Deze nieuwe vorm van politieke samenwerking was de eerste in een reeks van Europese samenwerkingen die leidden tot de Europese Unie. In Kosovo en Luxemburg is Europadag een officiële feestdag. Nu steeds meer Syrische vluchtelingen vanuit Libanon naar EU-land Cyprus trekken heeft EU commissievoorzitter Ursula von der Leyen ondertussen nog even snel aan Libanon een steunpakket van 1 miljard euro aangeboden om het land te stutten én migranten daar onder te brengen. De EU heeft voor de komende twee jaar ruim 2,12 miljard euro toegezegd voor hulp aan Syrische vluchtelingen. Duitsland, Polen en Tsjechië vragen de EU om extra geld om de kosten van Oekraïense vluchtelingen te dekken. De voordracht van Ursula von der Leyen als voorzitter van de Europese Commissie – de instelling die in de EU die wetsvoorstellen doet – moet nog worden goedgekeurd door het Europees Parlement. Nederland geeft 14 miljoen euro voor humanitaire hulp in Libanon. Dat heeft minister Reinette Klever van Ontwikkelingshulp bekendgemaakt
Zajączkowska-Hernik die sinds december 2023 woordvoerster is van de Confederatie en parlementslid voor het Europees Parlement nam tijdens een debat over het voorgestelde programma van von der Leyen de kans waar om haar eens goed de les te lezen en vernietigende kritiek te leveren. Ze zei: “Mevrouw Ursula, het is hoog tijd dat iemand u rechtstreeks vertelt wat de overgrote meerderheid van de Europeanen van u vindt,” begon ze. Ze bekritiseerde de vorige verkiezing van von der Leyen als een “enorme fout” en dat velen spijt hadden van hun beslissing. Ze beschuldigde von der Leyen ervan beleid te promoten zoals de Europese Green Deal, die volgens haar “de Europese economie en landbouw vernietigt”. Ook veroordeelde ze wat zij “de klimaatwaanzin van de EU” noemde. Zajączkowska-Hernik sprak Von der Leyen rechtstreeks aan en vroeg: “Hoe kun je je niet schamen om zoiets als het migratiepact te promoten?” Ze gaf de open houding van Europa ten opzichte van migranten de schuld van het in gevaar brengen van vrouwen en kinderen. Ook hield ze Von der Leyen verantwoordelijk voor alle negatieve gevolgen en verklaarde dat ze voor dit beleid naar de gevangenis zou moeten gaan. De Europarlementariër scheurde tijdens haar toespraak dramatisch twee vellen papier met de woorden “European Green Deal” en “European Migration Pact” om haar afwijzing van deze initiatieven te symboliseren. Ze pleitte voor “een Europa van vrije en soevereine naties, geen zieke, linkse ideologie” en waarschuwde dat von der Leyens voortdurende leiderschap zou leiden tot “verdere teloorgang van de Europese Unie.” Zajączkowska-Hernik sloot zich aan bij de fractie Europa van Soevereine Naties.
Von Der Leyen werd begin april 2024 overspoeld door een golf van rechtszaken. Er werd aangekondigd dat er strafrechtelijk onderzoek tegen haar is ingesteld omdat ze in 2021 900 miljoen COVID-19-vaccin doses rechtstreeks kocht via Pfizer-baas Albert Bourla. Wegens de extreem grote publieke aandacht startte het Europees Openbaar Ministerie toch maar een fraudeonderzoek naar de aankoop van coronavaccins door de Europese Unie. Het Europees Parlement stapte ook al naar het Europese Hof van Justitie, omdat het vindt dat de Europese Commissie Hongarije onterecht 10 miljard euro aan bevroren Europese subsidies heeft gegeven. Daarmee zou de Commissie hebben toegegeven aan chantage. De Hongaarse premier Orbán benadrukt dat het EU-leiderschap “geen nieuwe kans verdient” en riep op tot een “machtswisseling” in Brussel. De aanklager heeft er bij de Europese Raad op aangedrongen om het aftreden te eisen van Ursula von der Leyen en haar commissarissen. De voorzitter van de Europese Raad legde het idee voor om de Griekse premier Kyriakos Mitsotakis de baan van Von der Leyen te laten overnemen. Een tweede termijn lijkt echter voor Von der Leyen toch in het verschiet, maar dat weerhoudt Michel er niet van om alternatieven voor te stellen. Het verzoek werd gericht aan alle 27 EU-leiders en Manfred Weber, voorzitter van Von der Leyens Europese Volkspartij (EVP), en werd officieel geregistreerd op 29 mei tijdens de Europese Raad. De eiser verzoekt de EU-leiders de Pfizergate-zaak voor te leggen aan het Hof van Justitie om het ontslag en de verbeurdverklaring van de pensioenrechten van Von der Leyen en alle Europese commissarissen af te dwingen. Bovendien roept de aanklager de EVP op om de kandidatuur van Von der Leyen voor voorzitter van de Europese Commissie in te trekken en haar te ontzeggen van posten bij Europese instellingen zolang er een strafrechtelijk onderzoek naar haar loopt. De advocaat haalt de artikelen 245 en 247 van het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie (VWEU) aan, waarin handelingen worden behandeld die onverenigbaar zijn met officiële taken en ernstig wangedrag. De zaak draait om de openbaarmaking van telefoontjes en sms-berichten tussen von der Leyen en Pfizer-CEO Albert Bourla, waarmee zij tijdens de COVID-19-pandemie over vaccincontracten onderhandelden. Frédéric Baldan, een Belgische lobbyist, diende de eerste klacht in, die begin 2023 leidde tot een onderzoek door de Belgische autoriteiten. Hongarije en Polen hebben zich sindsdien bij de rechtszaak aangesloten. In de brief wordt Von der Leyen bekritiseerd omdat ze weigert de vaccincontracten en haar communicatie met Bourla openbaar te maken, waarbij ze beweert dat haar acties de ‘publieke moraal’ schenden en het ‘legitieme vertrouwen’ in de Europese Commissie uithollen. In de brief wordt gesteld dat Von der Leyen en haar commissarissen niet langer in staat zijn hun taken uit te voeren, wat in strijd is met het beginsel van behoorlijk bestuur zoals uiteengezet in artikel 41 van het Handvest van de grondrechten. De eiser zet ook vraagtekens bij de betrokkenheid van het Europees Openbaar Ministerie (EPPO), dat heeft verzocht de zaak te mogen behandelen. Volgens Baldan is deze stap bedoeld om de betrokken civiele partijen teniet te doen en mogelijk het onderzoek te annuleren, omdat het EOM mogelijk niet over de middelen beschikt om zijn werk tot 2024 voort te zetten. De vergaderingen van de Europese Raad, bestaand uit de regeringsleiders van de lidstaten, vindt plaats achter gesloten deuren, waardoor het onduidelijk is hoe bepaalde beslissingen tot stand zijn gekomen.
De Italiaanse maffia haalt EU subsidies binnen voor boerderijen die alleen op papier bestaan. In de Italiaanse Abruzzen , de groenste regio van Italië wemelt het op papier van de landbouwbedrijven, waarvoor de afgelopen jaren miljoenen aan Europese landbouw subsidies werden verkregen. De maffia heeft de meeste grond daar in handen. Boeren die wel een echt bedrijf hebben moesten sluiten omdat bij veilingen het land niet naar hun ging maar naar een heel netwerk van bedrijven die voor hoge bedragen grond huurde van de gemeente. Door al deze illegale constructies wordt het jonge boeren bijna onmogelijk gemaakt om een eigen bedrijf te starten in het gebied. De grond is nu in handen van al die ‘virtuele bedrijven. Deze grootschalige fraude is mogelijk gemaakt doordat het systeem in Italië niet deugt. De systematische fraude door de georganiseerde misdaad is niet alleen financieel gewin, maar geeft ook controle over het land dat gebruikt kon worden voor andere illegale activiteiten. In het systeem worden boeren geïntimideerd als ze het spel niet meespelen en hun stallen worden in brand zijn gestoken, landbouwmachines gestolen, etc. De Europese landbouwsubsidies worden ook in Nederland misbruikt door grond als landbouwgrond te bestempelen, terwijl dat feitelijk niet zo is.
Hongarije werd vanaf 1 juli 2024 voor zes maanden de nieuwe voorzitter van de EU. De Hongaarse premier Viktor Orbán kreeg hierdoor een belangrijke positie. Orbán complimenteerde Wilders met zijn inzet voor het allerstrengste asielbeleid ooit. In Wenen werd een nieuwe samenwerking gepresenteerd van Europese radicaal-rechtse partijen. De Fidesz-partij van premier Orbán, de ANO-partij van de Tsjechische oud-premier Babis, en de Oostenrijkse Vrijheidspartij (FPÖ), van Herbert Kickl, het Vlaams Belang, het Portugese Chega, de Spaanse partij VOX en PVV. De zeven partijen richtten een nieuwe rechtse EU-groep op. De alliantie heet “Patriotten voor Europa”. Naar verwachting zullen ook Denemarken, Italië en Frankrijk zich bij de Patriotten voegen en zo kunnen ze de op twee na grootste Europese fractie worden. De ANO wil: “De soevereiniteit van landen van landen verdedigen, illegale migratie bestrijden en de Green Deal herzien”. Ook willen ze een einde aan de oorlog tussen Rusland en Oekraïne. De Hongaarse minister van Buitenlandse Zaken, Péter Szijjártó, kondigde nieuwe “vredesinitiatieven” aan met betrekking tot Oekraïne. Boedapest is voor 70% van zijn behoeften afhankelijk van Russische olie-import, waarvan de helft afkomstig is van Lukoil. Ook Hongarije krijgt te maken met een mogelijke brandstofcrisis, omdat Oekraïne de controle op de Russische olieleveringen steeds verder aanscherpt en ook de EU de sancties selectief versterkt. Hongarije en Slowakije dreigen Oekraïne met een aanklacht. Viktor Orbán heeft openlijk partij gekozen voor Republikein Donald Trump en breidt zijn banden met de Amerikaanse rechterzijde drastisch uit. Onder aanvoering van de Duitse partij Alternative für Deutschland (AfD) zal ook het nieuwe radicaal rechtse “Europa van Soevereine Naties” zitting nemen in het Europees Parlement. Het is de kleinste fractie in het parlement dat zal bestaan uit 28 Europarlementariërs uit negen verschillende landen. AfD zal met 14 parlementariërs verreweg de grootste groep zijn. Orbán en Zelensky bespraken begin juli de onderlinge betrekkingen en over het creëren van vrede tussen Oekraïne en Rusland. Na zijn plotselinge bezoek aan Zelensky reisde Orbán 5 juli meteen door naar Poetin en daarna naar China om ook daar over vrede te praten. Hij deed dit op eigen initiatief zonder overleg met het parlement en dus officieel niet uit naam van de EU. Orbán had aansluitend in Florida ook nog een ontmoeting met Donald Trump. Volgens Orbán hebben Trump en hij gesproken over “de mogelijkheden voor vrede” in Oekraïne. Hij gaat het oplossen!”, schreef Orbán na afloop op X. Trump heeft al meerdere malen verklaard dat hij de oorlog snel zal beëindigen, zelfs voordat hij het presidentschap overneemt. Europees Commissievoorzitter Ursula von der Leyen reageerde al afwijzend en is van de harde lijn. Ze waarschuwt Orbán voor ‘appeasement’, de beruchte toegevingspolitiek van de toenmalige Britse premier jegens Adolf Hitler. ,,Verzoening zal Poetin niet stoppen. Alleen eenheid en vastberadenheid zullen het pad effenen naar een omvattende, rechtvaardige en duurzame vrede in Oekraïne”, zei ze op X. Toch bleek Trump op 19 juli met Zelensky te hebben gebeld. Zelensky heeft zelfs al een volgend overleg afgestemd en is met Trump overeengekomen om tijdens een persoonlijke bijeenkomst te bespreken welke stappen de vrede eerlijk en werkelijk duurzaam kunnen maken. De Hongaarse minister van Buitenlandse Zaken werd door EU-buitenland chef Josep Borrell en de 26 andere EU-ministers van Buitenlandse Zaken op het matje geroepen voor het solistische optreden van Orban. In juni kwamen de Boekarest Negen zoals gepland samen in de Letse hoofdstad Riga. Daar zou ook de Hongaarse president Tamás Sulyok bij zijn, maar hij zegde zijn deelname afgelopen weekend af. In plaats daarvan stuurde Hongarije de ambassadeur in Letland naar de besprekingen. Ook de Slowaakse president Zuzana Caputova kwam niet. Sinds premier Fico vorig jaar aan de macht is in Slowakije, is ook dat land een meer Ruslandgezinde koers gaan varen. Bijna alle parlementariërs van de extreem-rechtse Alternative für Deutschland (AfD) bleven weg bij de toespraak van de Oekraïense president Zelensky in de Duitse Bondsdag. Van alle 77 AfD’ers bleven er vier zitten. AfD is helemaal klaar met de oorlog in Oekraïne. Ze wonnen 1 september 2024 de verkiezingen in de Duitse deelstaat Thüringen met 32,8 procent van de stemmen. De Duitse veiligheidsdiensten hebben de regionale takken van de AfD in Thüringen en Saksen, waar de AfD tweede werd en de CDU nog maar net won, aangemerkt als rechts-extremistische organisaties. Ook alle tien parlementariërs van de radicaal-linkse BSW van Sarah Wagenknecht weigerden Zelensky aan te horen. Op bezoek in Duitsland bekritiseerde Zelensky het electorale succes van pro-Russische partijen als AfD en BSW. Die partijen wonnen tijdens de Europese verkiezingen van afgelopen weekend ook al veel zetels. Beide partijen zijn tegen de steun van Duitsland aan Oekraïne. In een verklaring zei AfD ‘te weigeren te luisteren naar een spreker in camouflagekleding’. Volgens AfD heeft Oekraïne ‘geen oorlogspresident maar een vredespresident nodig’. Datzelfde sentiment valt te bespeuren bij BSW. Volgens de partij bleven de leden weg ‘uit solidariteit met alle Oekraïners die een onmiddellijk staakt-het-vuren willen en onderhandelingen over een oplossing’. De Hongaarse premier Viktor Orbán krijgt nu zes maanden lang een spilpositie in Brussel. Orbán is Ruslands nauwste bondgenoot in de EU. Hij houdt geregeld maatregelen tegen Moskou en steun aan Oekraïne tegen. Hij heeft al jaren ruzie met Brussel over de uitholling van de rechtsstaat, waardoor de EU miljarden aan subsidies voor Hongarije vasthoudt. Er lopen sinds zes jaar meerdere strafprocedures tegen Hongarije. Nederland, België en Luxemburg hebben volgens goed ingevoerde Brusselse bronnen in de vergadering gezegd dat de situatie in Hongarije verslechtert in plaats van verbetert. De drie landen steunen de strafprocedures die de Europese Commissie tegen Hongarije is gestart, vanwege de zorgen over de inperking van de vrijheid van meningsuiting en de persvrijheid. Ook de anti-lhbtiq-wetgeving ondermijnt volgens de drie landen de fundamentele EU-waarden. Hongarije voelt zich wel gesteund door Nederland nu Wilders aan de macht is. De Benelux-landen willen dat de strafprocedures tegen Hongarije hoog op de agenda van de EU-Raad van Algemene Zaken blijven staan, zolang Hongarije niet voldoet aan de EU-normen voor de rechtsstaat. Dat de regering in Boedapest niet inbindt, maakte zij vlak voor het voorzitterschap duidelijk met maatregelen tegen burgerrechtenorganisaties en media. Minister-president Schoof nam samen met minister Veldkamp van Buitenlandse Zaken en minister Brekelmans van Defensie deel aan de NAVO-top in Washington D.C. De NAVO-landen zijn het op de top in Washington het er over eens geworden dat de weg van Oekraïne naar het NAVO-lidmaatschap “onomkeerbaar” is, ondanks het opblazen van Nord Stream. Ook werd overeengekomen om Tomahawk-kruisraketten in Duitsland te stationeren. Afhankelijk van het type hebben deze kruisraketten een bereik van maximaal 2.500 kilometer en worden ze voornamelijk gebruikt om gronddoelen aan te vallen. De VS zet ze vooral in op schepen en onderzeeërs. Met een snelheid van minder dan 560 mijl per uur zijn ze relatief langzaam en hebben ze een zeer lage vlieghoogte. Verder sluiten radicaal-rechtse parlementsleden uit onder meer Spanje, Frankrijk, Polen en Bulgarije zich aan. In deze groep zitten geen Nederlandse Europarlementariërs. Zweden is teruggekomen op het vluchtelingenbeleid en wil nu net als Nederland het strengste beleid van EU. In 2015 nam het land nog de meeste asielzoekers van heel Europa op en kregen vluchtelingen meteen een permanente verblijfsvergunning. Net als in andere landen geven de vluchtelingen veel overlast en problemen en stijgt de terreurdreiging. Orban dreigt ook om migranten op de bus zetten naar Brussel en wil niets weten van afspraken over hoe lidstaten asielzoekers moeten huisvesten en voert de afgesproken Europese regels niet uit. Een groep van vijftien EU-landen roept op tot het verscherpen van de uitzetting van migranten zonder recht op asiel. Spanje, Frankrijk en Duitsland eisen dat het reeds goedgekeurde migratiepact eerder dan verwacht wordt toegepast.
Van 6 tot en met 9 juni juni waren er Europese Verkiezingen. Daaruit kwam een een grote winst voor de rechtse partijen. In Frankrijk werd de partij van Marine Le Pen de grootste. De Christendemocraten (EVP) bleven de grootste partij met 184 van de 720 zetels en S&D werd tweede met 139 zetels. De rechts radicale ID fractie waarin PVV en Marine Le Pen zitten kreeg 58 zetels en de ECR kreeg er 71. De sociaaldemocraten bleven op de 2e plaats met 135 zetels. De zwaar teleurgestelde Franse president Emmanuel Macron schreef als reactie meteen nieuwe parlementsverkiezingen uit. De Centrumrechtse Europese Volkspartij (EVP) blijft de grootste en de huidige midden coalitie van de EVP, de sociaaldemocraten (S&D) en de liberalen (Renew) houdt een meerderheid, met 404 zetels van de in totaal 720 zetels. Het verlies bij de pro-Europese partijen zit bij de liberalen en de Groenen. Die verliezen beide rond de twintig zetels, vooral in Frankrijk en Duitsland. De N-VA in België kreeg 24,5 procent van de uitgebrachte stemmen en Vlaams Belang 22,7 procent. Een samenwerking tussen de twee zit er echter niet in. AfD werd de op een na grootste partij in Duitsland waardoor de partij vijftien afgevaardigden naar het Europees Parlement mag sturen. Wat rest is de zetelverdeling. De beëdiging van het nieuwe Nederlandse kabinet vond 2 juli 2024 plaats. Rutte ging nog een keer naar de EU-top van 27 en 28 juni. Op deze top hebben de 27 EU-leiders de topbanen verdeeld. Het ging om vier banen: de voorzitter van de Europese Commissie, de voorzitter van de Europese Raad, de voorzitter van het Europees Parlement en de nieuwe buitenland chef.
193 landen kwamen 22 en 23 september op het hoofdkwartier van de VN in New York samen om afspraken te maken voor een betere en veiligere wereld. Bij de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties (AVVN) overlegden landen met elkaar en namen ze samen besluiten, ook wel resoluties genoemd. Bij de resoluties heeft ieder land één stem. Het Koninkrijk der Nederlanden is in zijn geheel lid van de Verenigde Naties (VN). Daarom gingen Nederland, Aruba, Curaçao en Sint-Maarten namens het Koninkrijk samen naar deze 79e Algemene Vergadering van de Verenigde Naties (AVVN) die werd georganiseerd op initiatief van VN-Secretaris-Generaal António Guterres. Bij de AVVN werden de grootste problemen van nu besproken, zoals conflicten en crises. Tijdens de “Summit of the Future“ kijken de landen verder vooruit in de toekomst en bespreken ze duurzame ontwikkeling, klimaatverandering, nucleaire technologie, vrede en veiligheid en technologie. Aan het einde van de Summit worden de resultaten samengevoegd in een eindverklaring, het Pact for the Future en twee bijlagen: Global Digital Compact: over verantwoord gebruik van digitale technologieën en een veilig en inclusief internet. En Declaration on Future Generations:dat de belangen van toekomstige generaties worden meegenomen in beslissingen van vandaag. Het doel van deze bijeenkomst was om de gedane toezeggingen aan de 17 Sustainable Development Goals (SDG’s) en het Handvest van de Verenigde Naties te bevestigen en de samenwerking te verbeteren. Uit deze top kwam een uit onderhandeld “Pact for the Future”, een actiegericht document dat gericht is op het versterken van de mondiale samenwerking en het effectief aanpassen aan huidige uitdagingen ten behoeve van iedereen en toekomstige generaties. Het Pact is de meest uitgebreide internationale overeenkomst in vele jaren, die geheel nieuwe gebieden bestrijkt en kwesties waarover decennialang geen overeenstemming is bereikt. Het Pact heeft vooral tot doel ervoor te zorgen dat internationale instellingen kunnen presteren in een wereld die drastisch is veranderd sinds ze zijn opgericht. Over het geheel genomen is de overeenkomst van het Pact een krachtige verklaring van de toewijding van landen aan de Verenigde Naties, het internationale systeem en het internationale recht. Het Pact is juridisch niet bindend en bestrijkt een breed scala aan onderwerpen, waaronder vrede en veiligheid, duurzame ontwikkeling, klimaatverandering, digitale samenwerking, mensenrechten, gender, jeugd en toekomstige generaties, en de transformatie van mondiaal bestuur.
NAVO
De lidstaten hebben de eerstvolgende NAVO-top in de zomer van 2025 gepland in Nederland. Argentinië heeft formeel verzocht om toe te mogen treden tot de NAVO, waarmee het zijn voornemen kenbaar maakt om de politieke en veiligheidssamenwerking met de westerse mogendheden onder het bewind van president Javier Milei te versterken. Sinds 2008 is Georgië een officieel aspirant-lid van de NAVO, zeer tegen de zin van Rusland. Sinds 2014 heeft Georgië een Associatie- en vrijhandelsverdrag met de EU en sinds 2017 is er visumvrij reizen met de Schengen zone. In maart 2022 diende de regering een verzoek in om ook lid te mogen worden van de EU en werd 14 december 2023 kandidaat-lid. Onder publieke druk na de aanvraag van Oekraïne tijdens de Russisch-Oekraïense Oorlog besloot de regering dit te vervroegen. De EU en de NAVO hebben kritiek op een nieuwe wet, waarin staat dat organisaties en media zich als buitenlandse agent moeten registreren als ze meer dan 20 procent van hun financiering uit het buitenland ontvangen. De EU dreigt al met intrekken van de kandidatuur maar schiet in haar eigen voet omdat ze dan hun grip dreigen te verliezen en Georgië een 2e Oekraïne kan worden. Naast Hongarije stonden ook Slowakije en Roemenië niet achter een benoeming van Rutte tot Secretaris Generaal van de NAVO. Roemenië had met president Klaus Iohannis een eigen kandidaat in de race, maar deze kandidatuur werd onder druk ingetrokken. De EU versnelt de productie van wapens en munitie. Het Duitse Ministerie van Defensie plaatste voor circa 15 miljard euro een order voor meer dan 2 miljoen artilleriegranaten om de voorraden van de Bundeswehr aan te vullen. Italië plaatste een order ter waarde van ongeveer 20 miljard euro voor 350 Lynx-pantservoertuigen en ruim 200 Panther-tanks, die over een periode van 15 jaar worden geleverd. Rutte werd 1 oktober 2024 geïnstalleerd als Secretaris Generaal en riep al meteen op om Oekraïne binnen de NAVO te halen ondanks de corruptie en het opblazen van Northstream en krijgt hiervoor steun uit de 2e Kamer. D’66 diende hiertoe samen met VVD, CDA, PvdA/GroenLinks en Volt een motie in op 10 oktober. De Kroatische president Zoran Milanovic weigert de deelname van Kroatische soldaten aan de NAVO-missie ter ondersteuning van Oekraïne goed te keuren. Milanovic is bezorgd over de mogelijke uitbreiding van het conflict naar Kroatië en geeft de veiligheid van zijn eigen land voorrang.
G6
De G6 bestaat formeel uit Canada, Frankrijk, Duitsland, Italië, Japan, het Verenigd Koninkrijk en de Verenigde Staten. De G6 is akkoord over de uitbetaling van bevroren Russische tegoeden aan Oekraïne: dit jaar gaat er ruim 46 miljard euro naar Kyiv voor het herstel van de energie-infrastructuur. ‘Er wordt geschat dat in totaal 500 miljard nodig is om het land weer op te bouwen. De VS en Oekraïne tekenden 13 juni 2024 een veiligheidsovereenkomst voor tien jaar, waarbij de G7 beloofden een lening van 50 miljard dollar te verstrekken. De veiligheidsovereenkomst, ondertekend door president Biden en de Oekraïense president Volodymyr Zelensky moet de samenwerking op het gebied van wapenproductie stimuleren, andere militaire hulp bieden en de uitwisseling van inlichtingen vergroten. De overeenkomst verplicht het Pentagon ook tot nog eens tien jaar training van de Oekraïense strijdkrachten. De VS kondigden ook een nieuw militair hulppakket aan voor Kiev ter waarde van 225 miljoen dollar, dat onder meer “luchtverdedigingsinterceptors” omvat; artilleriesystemen en munitie; bewapende voertuigen; en antitankwapens”. De financiering voor het pakket zal komen uit de 60 miljard dollar die het Congres eerder al heeft toegewezen aan de defensie-uitgaven van Oekraïne als onderdeel van een aanvullende financieringswet die in april werd goedgekeurd. De leiders van de G7 hebben China gewaarschuwd voor de rol die het land speelt in de oorlog tussen Rusland en Oekraïne. In een gezamenlijke verklaring zeggen de zeven landen dat China’s hulp aan Rusland de oorlog “mogelijk maakt”. De G7 nadert een definitief akkoord over het inzetten van de bevroren Russische tegoeden voor hulp aan Oekraïne. Het gaat bijvoorbeeld om opbrengsten uit rente. De Europese Unie heeft de eerste 1,5 miljard euro van bevroren Russische rentes en dividenden uit de tegoeden van de Centrale Bank van Rusland in Europa eind juli beschikbaar gesteld voor hulp aan Oekraïne. En dat is net op tijd want ratingbureau Fitch heeft de rating van Oekraïne onlangs verlaagd naar “C”, wat gelijk staat aan onvermijdelijke wanbetaling van gemaakte schulden. Rusland blokkeerde op zijn beurt tegoeden van niet-ingezetenen uit landen die het als ‘onvriendelijk’ beschouwde op speciale rekeningen. Op die rekeningen staat geschat zo’n 6 miljard euro. Oekraïne moet op 1 augustus rente gaan betalen aan schuldeisers BlackRock en Pimco en de zwaar opgelopen schuld zal tot 2036 moeten worden afgelost. Hyperinflatie ligt op de loer, naast enorme economische problemen, het begrotingstekort, een energiecrisis en de massale emigratie van Oekraïners waardoor veel bedrijven zonder werknemers zitten en de productie stagneert. De G6-landen zijn er echter in Washington niet in geslaagd overeenstemming te bereiken over het gebruik van de bevroren Russische tegoeden. De president van de Europese Centrale Bank, Christine Lagarde liet weten, dat het in beslag nemen van bevroren Russische tegoeden in strijd zou zijn met het internationaal recht. de leiders van de Groep hebben overeenstemming bereikt over de manier waarop ongeveer 50 miljard dollar aan Extraordinary Revenue Acceleration (ERA)-leningen aan Oekraïne verstrekt kunnen worden.
G20
De G20 top vindt 18 november plaats in Brazilië. De Russische president Vladimir Poetin, die vorige maand aankondigde de top over te slaan. laat zich vertegenwoordigen door zijn minister van Buitenlandse Zaken. Brazilië is aangesloten bij het Internationaal Strafhof zou in theorie verplicht zijn om Poetin te arresteren. Vorig jaar liet de Braziliaanse president Luiz Inacio Lula da Silva al weten dat hij niet van plan was om Poetin op te laten pakken, maar dat kon het Russische staatshoofd echter niet overtuigen. Poetin zal wel virtueel deelnemen aan de top. De top wordt gedomineerd door de verschillende standpunten over de oorlogen in het Midden-Oosten en Oekraïne. Bovendien werpt het komende presidentschap van Donald Trump een schaduw over de top, omdat dit de verhoudingen in de wereld opnieuw zou kunnen veranderen. De G20 die werd opgericht in 1999, na de Aziatische financiële crisis, komt elk jaar samen om economische onderwerpen als handel, zekerheid van voedsel en medicijnen en de gevolgen van klimaatverandering te spreken en heeft bij de laatste bijeenkomst in juli 2024 in het Braziliaanse Rio de Janeiro afgesproken om samen te werken aan de introductie voor een belasting voor vermogenden die meer dan 30 miljoen dollar bezitten. Ongelijkheid in welvaart en inkomen ondermijnen de economische groei en sociale samenhang en verergeren sociale kwetsbaarheid, zo staat in de door de landen ondertekende verklaring. Er werd geen minimum percentage afgesproken. De leden van de G20 zijn: Argentinië, Australië, Brazilië, Canada, China, Duitsland, Frankrijk, India, Indonesië, Italië, Japan, Mexico, Zuid-Korea, Rusland, Saudi‑Arabië, Turkije, het Verenigd Koninkrijk, de Verenigde Staten, Zuid‑Afrika en de Europese Unie. De Afrikaanse Unie is in 2023 als lid van de G20 toegetreden. Nederland is geen vast lid van de G20. Vóór de klimaattop in december in Azerbeidzjan moeten de landen het ook nog eens gaan worden over de financiering van de energietransitie ten aanzien van de armere landen.
BRICS
De BRICS landen krijgen een steeds grotere overmacht, wat vooral het door het Westen gesanctioneerde Rusland geen windeieren legt. Het is niet voor niets dat steeds meer landen zich aansluiten bij BRICS. Vijftien grote landen staan op de lijst van potentiële nieuwe leden waaronder Saudi-Arabië, Algerije en Argentinië, Egypte, Ethiopië, Iran, de Verenigde Arabische Emiraten (VAE) en Vietnam die allen in augustus 2023 al werden uitgenodigd om zich aan te sluiten. Rusland is groot voorstander voor uitbreiding van BRICS en wil dat ook Belarus als lid wordt aanvaard. Ongeveer veertig landen hadden interesse in toetreding tot de BRICS-groepen daarvan zijn er 23 die concrete belangstelling hebben. China wil valutawisselovereenkomsten sluiten met 29 ontwikkelingslanden. De valutawisselovereenkomst zal zonder tussenkomst van de Amerikaanse dollar een waarde van $ 553,49 miljard in lokale valuta vertegenwoordigen. De ontwikkeling maakt transacties van lokale valuta mogelijk in de ‘altijd handelsmodus’ op de valutamarkt. Dankzij de valutaswap kunnen de centrale banken van ontwikkelingslanden een overeenkomst met China ondertekenen die de handel in lokale valuta zou vergemakkelijken. Centrale banken kunnen hun lokale valuta ruilen voor handel met China en miljoenen besparen op wisselkoersen. Zuid-Afrika zal als voorzitter van de BRICS op de top gesprekken voeren over het uitbreidingsmodel, de principes en normen ervan. Algerije, Bahrein, Koeweit, Marokko, Palestina, Bangladesh, Kazachstan, Nigeria, Senegal, Wit-Rusland, Bolivia, Venezuela, Vietnam, Cuba, Honduras, Indonesië en Thailand. werden ook genoemd als de landen die zich hebben aangemeld. De BRICS-landen waren zo’n twintig jaar geleden de snelst groeiende economieën. De verwachting is nog steeds dat ze de komende jaren een groot deel van de wereldeconomie voor hun rekening nemen. De Chinese economie zal volgens prognoses 1,5 keer groter worden dan de Amerikaanse. In 2050 zal het land de internationale economie domineren, is de verwachting. Het Turkse ministerie van Buitenlandse Zaken hebben een aanvraag ingediend om deel uit te mogen maken van BRICS. Dat zou meer in lijn zijn met de Turkse ambities om zijn wereldwijde invloed te versterken. De aanvraag houdt ook verband met de verslechterde relaties tussen Turkije en de andere leden van het NAVO-bondgenootschap vanwege de aangehouden nauwe banden met Rusland. Ministers van Financiën van de verschillende landen die bij de BRICS horen, hebben een ontmoeting in Moskou afgezegd, waar ze de voortgang zouden bespreken van de ontwikkeling van een nieuw financieel stelsel zonde het Westen. De ministers van Financiën van Egypte en de Verenigde Arabische Emiraten waren wel aanwezig en Iran stuurde het hoofd van de Centrale bank. In Rusland wordt een BRICS-top gehouden, waar onder andere de Chinese president Xi Jinping, de VN-chef António Guterres en de Indiase premier Narendra Modi op af komen. In Rusland werd een BRICS-top gehouden, waar onder andere de Chinese president Xi Jinping, de VN-chef António Guterres en de Indiase premier Narendra Modi op af kwamen. VN-chef António Guterres nam ook deel te nemen aan de top. De secretaris-generaal sprak daar met de Vladimir Poetin.
VS
Er lopen zes strafzaken tegen Donald Trump: het betalen van zwijggeld aan een pornoactrice vanuit de partijkas (rechtszaak 25 maart 2024), het laten verdwijnen van geheime Staatsdocumenten naar zijn woonhuis op zijn landgoed in Mar-a-Lago (Rechtszaak 20 mei 2024), zijn rol in de Capitoolbestorming, het onder druk zetten van vicepresident Mike Pence en verkiezingsfraude, samenzwering (rechtszaakdatum nog niet bekend, beïnvloeden verkiezingsuitslag Georgia (rechtszaak op 4 maart 2024) en daarnaast nog twee civiele zaken voor vermogensfraude en smaad na seksueel misbruik en onveilige sex. Trump moet nog eens 83,3 miljoen dollar betalen aan schrijfster E. Jean Carroll, die hem eerder van verkrachting beschuldigde. In mei vorig jaar werd Trump al veroordeeld tot het betalen van 5 miljoen dollar in de civiele rechtszaak over het seksueel misbruik en smaad en afgelopen september werd hem in deze tweede smaadzaak al een nieuwe schadevergoeding opgelegd. Om dit allemaal te kunnen betalen bracht hij met succes zijn social-mediabedrijf, inclusief zijn platform Truth Social, naar de beurs. Het bedrag van de borgsom werd verlaagd van 454 miljoen naar 175 miljoen dollar en werd al snel door Trump overgemaakt om beslagleggingen te voorkomen. Trump werd eind mei 2024 voor de zwijggeldaffaire schuldig verklaard. Biden zit zijn termijn als president uit, maar laat het kandidaatschap voor president over aan Kamala Harris. Trump van zijn kant heeft gezegd af te zien van de plannen van de Herritage Foundation voor project 2025. In juli 2024 werd er bij Trump’s campagnebijeenkomst in de staat Pennsylvania een aanslag op hem gepleegd, waarvoor hij naar eigen zeggen niet voor was gewaarschuwd. De hele beveiliging was vrij onprofessioneel en mislukte alleen omdat Trump toevallig zijn hoofd draaide tijdens de schoten. De schutter werd doodgeschoten door de Amerikaanse Secret Service. 15 september was er opnieuw een poging. In de buurt van de plek waar Trump aan het golfen was, in West Palm Beach in Florida. werd een man ontdekt met een vuurwapen. De man was volgens de Secret Service op ongeveer 400 meter afstand van de oud-president. Een agent van de Secret Service zag een geweerloop uit de struiken steken, bij het hek van het terrein. Het lijkt erop dat hij niet op het terrein was maar net buiten de golfbaan. De Secret Service opende daarop het vuur op hem en de man sloeg op de vlucht. Doordat een omstander zijn nummerbord kon doorgeven, werd hij snel daarna in zijn auto opgepakt. In de bosjes waar de man zich had opgehouden vonden agenten een wapen van het type AK-47 met een vizier en een GoPro-camera. Elon Musk verlootte met succes 1 miljoen dollar per dag in de Swingstates ter ondersteuning van Trumps verkiezing. Kandidaten moesten hiervoor zijn petitie ondertekenen voor de vrijheid van meningsuiting en vrij wapenbezit. Het gaat om een online petitie ter ondersteuning van de Amerikaanse grondwet. De petitie luidt: “Het eerste en het tweede amendement van de Grondwet garanderen vrijheid van meningsuiting en het recht om vuurwapens bij je te dragen. Door hieronder te tekenen, beloof ik mijn steun voor het eerste en tweede amendement.” Musk doneerde in drie maanden tijd ook ongeveer 75 miljoen dollar aan America PAC, een politiek actiecomité dat onbeperkt geld mag uitgeven ten gunste van politieke kandidaten, in dit geval Trump, die op zijn beurt heeft aangegeven dat hij Musk zal benoemen tot voorzitter van een commissie voor overheidsefficiëntie.
Energietransitie
Met de energietransitie voor de EU lijkt de Europese Commissie haar hand overspeeld te hebben. In 2035 moet de verkoop van nieuwe benzine- en dieselauto’s verboden zijn, maar de autofabrieken zijn daar door de geringe vraag nog lang niet klaar voor. Ook de elektriciteitsnetwerken zijn onvoldoende klaargestoomd om de transitie aan te kunnen. De omslag van fossiel naar elektrisch valt de auto-industrie zwaar en het Volkswagen concern dreigt al fabrieken te moeten gaan sluiten en moet met Staatsteun gered gaan worden. De situatie bij Volkswagen is volgens Volkswagen-topman Oliver Blume alarmerend en er zijn grote veranderingen nodig om de Duitse autofabrikant te laten voortbestaan. Volkswagen Group heeft ongeveer 300.000 werknemers in Duitsland. Daar vallen ook bijvoorbeeld de merken Audi, Skoda en SEAT onder. Zo’n 120.000 personeelsleden werken in Duitsland voor het merk Volkswagen. Ook Stellantis en Aston Martin geven winstwaarschuwingen af. De autoverkopen blijven dalen. In augustus 2024 werden er in heel Europa 44 procent minder elektrische auto’s verkocht. Batterijen zijn van strategisch belang geworden voor de EU. Om de klimaatdoelstellingen te halen heeft de EU 8 miljard euro aan steun beschikbaar gesteld om de batterij-industrie te ondersteunen. De Europese Investeringsbank (EIB) heeft een recordbedrag van 2,7 miljard euro aan nieuwe financieringen toegezegd voor klimaat- en ecologische duurzaamheidsprojecten. Het gaat om projecten die zich richten op het aankunnen van de gevolgen van klimaatverandering. Minder dan 10 % van de wereldwijde batterijproductie vindt plaats in Europa en het grootste deel daarvan is in handen van niet-Europese bedrijven. Mondiaal gezien vindt maar liefst 76 % van de productie in China plaats. Een bijzondere belemmering voor de batterij-industrie in de EU is haar enorme afhankelijkheid van de invoer van grondstoffen uit niet-EU-landen waarmee de EU niet de nodige handelsovereenkomsten heeft gesloten. Dit brengt risico’s met zich mee voor de strategische autonomie van Europa, om nog maar te zwijgen van de sociale en milieuomstandigheden waaronder deze grondstoffen worden gewonnen. Duitsland ziet de bui al hangen en maakte een deal met Servië voor een lithium mijn.
De EU tracht de Chinese concurrentie uit te sluiten door zware importheffingen op te leggen. De Europese Commissie heeft de invoering ervan 29 oktober 2024 definitief vastgelegd en deze gaan 1 november in, variërend van 8 tot 35 procent. De Europese Unie deed onderzoek naar elektrische auto’s die worden verkocht onder de kostprijs door Chinese staatssteun. De EU ging dit al tegen door vanaf 4 juli 2024 voorlopige importheffingen van 17,4% tot 37,6% door te voeren. De Commissie paste verschillende heffingsniveaus toe op drie grote EV-fabrikanten. Het besluit van de EU volgde op het recente plan van Washington om de invoerrechten op Chinese elektrische voertuigen te verviervoudigen tot 100%. De voorlopige EU rechten golden vanaf 5 juli 2024 tot 1 november. De importheffingen zijn voor een periode van vijf jaar. De importheffingen hebben China boos gemaakt en heeft er toe geleid dat het land in recordtempo is begonnen met het verkopen van schuldbewijzen van het Amerikaanse ministerie van Financiën en andere overheidsinstanties. In het eerste kwartaal van 2024 werd 53,3 miljard dollar Amerikaanse effecten door hen verkocht. Ook verplaatst China de productie naar EU landen. Bij de EU is de “Alternative Fuels Infrastructure Regulation” (AFIR) 13 april 2024 in werking getreden. Deze ondersteunt de transitie naar duurzamer transport door verplichte doelstellingen vast te stellen voor de uitrol van oplaad- en tankinfrastructuur. De uniforme toepassing van AFIR in de hele Unie is een stap in de richting van naadloos emissievrij personen- en goederenvervoer over de weg, in de richting van het ontmantelen van handelsbarrières, en in de richting van het creëren van schaalvoordelen voor fabrikanten en exploitanten van infrastructuur voor alternatieve brandstoffen. In Nederland ligt de 2e Kamer overhoop met de Gemeenten over de wel of niet vertraagd invoering van de zero emissiezone’s in de 14 grote steden.
Corruptie en spionage
Momenteel loopt ook een onderzoek naar beïnvloeding door Rusland. Aanleiding was onder meer een markante speech van Marcel de Graaff (ex-PVV, nu FVD), die volhield dat Oekraïne ‘kinderkennels met draagmoeders’ huisvest ten bate van ‘Westerse pedonetwerken’. FvD kreeg geen zeteles bij de Europese Parlementsverkiezingen.
Het Europees Parlement, de Raad van de EU, de Europese Commissie, het Hof van Justitie van de EU, de Europese Centrale Bank, de Europese Rekenkamer, het Europees Economisch en Sociaal Comité en het Europees Comité van de Regio’s hebben samen een orgaan opgericht dat gemeenschappelijke minimumnormen voor ethisch gedrag moet ontwikkelen, actualiseren en interpreteren. Europarlementariërs vinden vaak dat ze hun nevenactiviteiten of inkomsten niet hoeven te melden. Minstens elf van de 29 Nederlandse volksvertegenwoordigers deden dat niet.
Er loopt een opmerkelijke corruptiezaak binnen het Europees Parlement, waarbij onder andere de vicevoorzitter Eva Kaili bleek te zijn omgekocht door Qatar en Marokko. Volgens het federale parket zouden Qatar en Marokko de economische en politieke beslissingen van het Europees Parlement hebben beïnvloed door aanzienlijke geldbedragen te betalen of grote geschenken aan te bieden aan personen met een belangrijke positie binnen het Europees Parlement. Eva Kaili en haar vader zijn gearresteerd met honderdduizenden euro’s in koffers en tassen. Kaili is uit haar partij en fractie gezet en heeft haar functie als vicevoorzitter verloren. Het onderzoek naar de corruptiezaak is nog gaande, waarbij ook andere leden van het Europees Parlement en medewerkers verdacht zijn of zijn aangehouden. Het schandaal heeft tevens vragen opgeroepen over de beloning en onkostenvergoedingen van Europarlementsleden. Verscheidene andere leden van het Europees Parlement zijn eveneens gearresteerd op verdenking van corruptie. Voorzitter van de Europese Commissie Ursula von der Leyen roept op tot de oprichting van een ethische commissie die alle EU-instellingen moet controleren. Er zijn twintig doorzoekingen uitgevoerd. Het Belgische openbaar ministerie (OM) heeft Eva Kaili, Francisco Giorgi (de echtgenoot van Eva Kaili), Alexandros Kaili (de vader van Eva Kaili), Pier Antonio Panzeri, Luca Visentini (Secretaris-generaal van het Internationaal Vakverbond), en N.F. (een Italiaanse lobbyist) gearresteerd. Marokko en Qatar zouden op deze manier invloed hebben uitgeoefend op het Europees Parlement. De Belgische autoriteiten hebben twintig huiszoekingen uitgevoerd, waarbij computers, telefoons en een contant bedrag van 600.000 euro in beslag zijn genomen bij een van de huiszoekingen. Op een ander adres werd 150.000 euro contant gevonden. De honderdduizenden euro’s die bij het huis van de voormalige Europarlementariër Panzeri in beslag zijn genomen, zouden afkomstig zijn van de Marokkaanse ambassadeur in Polen.
Boeren
Sinds november 2023 zijn er felle boerenprotesten tegen het linkse beleid door heel Europa. In Brussel vond rond de EU-top die daar 1 februari 2024 plaatsvond een groot boerenprotest met zo’n duizend tractoren plaats. Ze voerden succesvol actie voor betere prijzen en minder bureaucratie. Vanwege de protesten en vanwege de komende verkiezingen voor het Europees Parlement in juni 2024 leeft de angst dat radicaal-rechtse partijen gaan profiteren van de onvrede onder de boeren en werd het gemeenschappelijk landbouwbeleid opengebroken. De Europese Commissie kwam daarom met plannen om de landbouw te vergroenen, de regeldruk voor boeren te verminderen en de milieueisen minder streng en niet langer verplicht te maken. In plaats van dat boeren geen subsidie meer krijgen als ze zich niet aan maatregelen houden, krijgen ze extra geld als ze wel verduurzamingsmaatregelen treffen. Zo stelt de Commissie voor om boeren niet langer te verplichten land braak te laten liggen. In plaats daarvan komt er een regeling voor boeren die dat vrijwillig doen. Ook hoeven boeren minder maatregelen te nemen om bodemuitputting te voorkomen en krijgen kleinere boerderijen minder controles. Landen mogen straks bij extreem weer uitzonderingen maken op gestelde regelgeving. De versoepelingen door de Europese Commissie moeten nog wel worden goedgekeurd door het Europees Parlement en door de lidstaten. Het kabinet gaat jonge boeren en tuinders die een bedrijf beginnen of overnemen financieel ondersteunen. Minister Adema (Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit) stelt hiervoor bijna € 240 miljoen beschikbaar uit zowel Europees als nationaal geld. Stikstofnormen en nieuwe mestregels zorgen voor onbegrip en boosheid, maar ook voor acute stress. Steeds meer boeren ervaren psychische problemen. De boeren gingen met tractoren uit protest 21 april opnieuw de weg op voor protestacties. Minister Adema geeft aan dat de rol van een kabinet niet overschat moet worden: “Wij zijn eigenlijk een uitvoeringskantoor van Europa. Als minister ben ik van een koude kermis thuisgekomen als je ziet wat er in Europa bepaald wordt.” We zullen het in Nederland moeten doen. Anders komt er een koude sanering en gaan er heel veel boeren failliet”, vreest de minister. Een kwart boeren is bang binnen 10 jaar te moeten stoppen, de meerderheid verwacht dat nieuw, rechts kabinet stikstofbeleid terugdraait, maar dat Brussel niet toestaan. Door het stikstofbeleid van de afgelopen jaren was hun toekomst al onzeker, maar nieuwe mestregels vanuit de Europese Unie maken hun bestaan, naar eigen zeggen, nog onzekerder. 7 op de 10 veehouders zeggen in het onderzoek dat die nieuwe regels de nekslag kunnen zijn voor hun bedrijf. Er is 237,65 miljoen euro steun voor jonge boeren beschikbaar. Het kabinet wil jonge boeren en tuinders die een bedrijf beginnen of overnemen financieel ondersteunen. Minister Adema (Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit) stelt hiervoor bijna € 240 miljoen beschikbaar uit zowel Europees als nationaal geld. Jonge boeren en tuinders ervaren, na de grote aankoopsom van een bedrijf, vaak in de beginperiode een hoge financieringslast, waardoor het lastig is te investeren in bijvoorbeeld verduurzaming. Het bedrag wordt uitgekeerd via verschillende subsidie openstellingen tot en met 2027. De eerste openstelling is van 3 juni tot en met 2 augustus 2024 en bedraagt € 75 miljoen, met een maximum van € 80.000 per aanvrager.
De Europese Commissie heeft 665.000 vaccins ingekocht om een uitbraak van vogelgriep onder mensen te voorkomen. De vaccins zijn bedoeld voor mensen die tijdens hun werk in contact komen met pluimvee.
Brexit
De economische gevolgen van de Brexit lopen voor Nederland in de miljarden. Een meerderheid van de Britten (ruim 1,2 miljoen) bleek, mede door de eurocrisis en de groeiende zorg over de immigranten, in een op 23 juni 2016 gehouden referendum, voor een EU vertrek (Brexit) te zijn dat op 29 maart 2017 van start ging en 29 maart 2019 had moeten worden afgerond, maar dat pas op 31 januari 2020 definitief rond kwam. Volgens de S&P Global Broad Market Index die de aandelenmarkten in 47 landen bijhoud, verdampte er in totaal zo’n 2,08 biljoen dollar. Nederland exporteert nu nog jaarlijks voor zo’n 52 miljard euro naar het Verenigd Koninkrijk. Het Verenigd Koninkrijk droeg in het verleden jaarlijks 11.342 miljard euro bij aan de EU-begroting, waardoor er na hun vertrek een daling van 15 procent van het EU-budget ontstond met als gevolg een evenredige verhoging van de bijdrage door de andere lidstaten. De Europese Commissie wil dat het nieuwe budget voor de EU flink omhoog gaat. De meerjarenbegroting werd vanwege de Brexit vergroot met bijna 200 miljard euro. De bijdrage van Nederland zal waarschijnlijk de komende jaren daarom met 62,5% stijgen en in 2027 zelfs uit kunnen komen op een bijdrage van 13 miljard per jaar. Voor 2020 was de jaarlijkse bijdrage 8 miljard en in 2022 al 10 miljard euro, notabene na aftrek van de vergoeding voor de lidstaat voor inning van de invoerrechten. Naar verwachting komt de rekening voor het VK zelf uit op een kleine 50 miljard euro. De rekening omvat zaken als afgesproken betalingen aan infrastructuurprojecten en ontwikkelingslanden, maar ook de lonen en pensioenen van EU-medewerkers. Sinds de Brexit is het Verenigd Koninkrijk onderweg om de best presterende economie van Europa te worden terwijl de krimp van de Europese bedrijvigheid alsmaar groter wordt. De Duitse economie verkeert in zwaar weer; de export loopt terug, de industrie staat er slecht voor en de krapte op de arbeidsmarkt blijft onverminderd problematisch. De recente cijfers over de industriële omzet van Nederland laten ook zien hoe cijfers tegen kunnen vallen: die daalde in het vierde kwartaal met 9,4 procent, de één na grootste daling van de afgelopen zes jaar. Ondertussen weet het kabinet geen koers te vinden en wil zwaar bezuinigen op de agrarische sector. Groot-Brittannië wordt geconfronteerd met de grootste crisis van de afgelopen zeventig jaar. Een deskundige constateert dat de staatsschuld de 100 procent nadert. Het Verenigd Koninkrijk heeft na veertien jaar conservatief bewind Labour-premier Keir Starmer. De op 4 juli 2024 nieuw gekozen Labour regering zal veel complexere uitdagingen zal moeten aanpakken dan welke Britse regering dan ook sinds de jaren vijftig. De autoriteiten moeten kiezen tussen bezuinigingen, het verhogen van de schulden en het verhogen van de belastingen. Er is een financiële mist opgetrokken die niet meer te controleren was. Inkomsten werden beter voorgesteld en schulden werden kleingehouden voor de buitenwereld. Starmer, heeft nu prioriteit gegeven aan het verbeteren van de relaties tussen het VK en de EU als een kerndoelstelling voor het buitenlands beleid. Deze verschuiving omvat mogelijke heronderhandelingen over de Brexit-handelsdeal van Boris Johnson en nauwere samenwerking op het gebied van defensie. Net als in Nederland heeft het gevangeniswezen grote problemen. Vanaf 11 september komen zeker 5000 gevangenen vervroegd vrij, na het uitzitten van 40 procent van hun straf.