De wereld van nu

Het Europees Parlement besloot donderdag 18 juli 2024 dat de huidige Commissievoorzitter Ursula von der Leyen nog eens vijf jaar mocht aanblijven. Opvallend is de recente toekenning van een aantal hoge posten in het Europees Parlement aan de euro sceptische fractie ECR. Twee van de zeven belangrijke posities gaan naar haarzelf en de Estse ex-premier Kaja Kallas. Kallas wordt de nieuwe EU-buitenlandchef. Von der Leyen heeft nu vier vrouwen in haar kernteam. De andere belangrijke posities van uitvoerende vicevoorzitters gingen naar Spanje, Italië, Frankrijk, Finland en Roemenië. De meest politiek gevoelige benoeming bij de vicevoorzitters is die van de Italiaan Rafaello Fitto. Hij kreeg Cohesie en Hervormingen. De Spaanse socialiste Teresa Ribera wordt in het kernteam verantwoordelijk voor Schone, Rechtvaardige en Concurrerende Transitie, zij is nu de Spaanse vice-premier én minister van Ecologische Transitie en is de belangrijkste persoon naast Ursula von der Leyen.  Fitto wordt onder meer verantwoordelijk voor het coronaherstelfonds van in totaal 750 miljard euro. De vervanger van Breton die Frankrijk naar voren schoof, wordt een van de belangrijkste vicevoorzitters. Stéphane Séjourné, demissionair minister van Buitenlandse Zaken, gaat het economische cluster aansturen met Welvaart en Industriële Strategie als zijn formele portefeuille. Wopke Hoekstra werd voor Nederland Eurocommissaris voor Klimaat en Schone Groei in plaats van voor de beoogde Handelsportefeuille. Eurocommissaris Thierry Breton van Interne Markten diende zijn ontslag in nadat bleek dat Van de Leyen liever een vrouw had voor zijn functie. Frankrijk schoof demissionair minister van Buitenlandse Zaken Stéphane Séjourné naar voren. Voor België is de huidige minister van Buitenlandse Zaken Hafja Lahbib aangewezen. Hongarije, Kroatië, Letland, Slowakije verlengden het mandaat van de huidige commissaris. Portugal stuurde een oud-bankier van Morgan Stanley Maria Luis Albuquerque, de Estse oud-premier Kaja Kallas wordt de Hoge Vertegenwoordiger voor Buitenlandse Zaken. Na de benoemingen bleek dat er van de 27 leden nu 11 vrouwen te zijn.  De voor Nederland belangrijke portefeuille Landbouw ging naar de Luxemburger Christophe Hansen. de Finse Europarlementariër Henna Virkkunen en de Roemeense minister Roxana Minzatu kregen onverwacht ook belangrijke posten. De Finse wordt verantwoordelijk voor Technische Soevereiniteit, Veiligheid en Democratie. Minzatu krijgt Mensen, Vaardigheden en Paraatheid. Roemenië lijkt hiermee beloond te zijn voor het feit dat ze kandidaat Victor Negrescu terugtrokken voor een vrouwelijke kandidaat. 

De EU heeft volgens de Europese Rekenkamer tientallen miljarden aan Europees geld dat bedoeld was voor groene projecten verkeerd besteed. Zo ging er geld naar salarissen van personeel dat helemaal niet met groene projecten bezig was.  34,5 miljard euro blijkt niet goed te zijn besteed. Bijvoorbeeld aan salarissen, maar ook aan een IT-systeem van een project dat helemaal niet voor vergroening zorgde. Uit het onderzoek blijkt dat er zelfs geld is gegaan naar een project dat vervuiling veroorzaakte. Het gaat om miljarden uit een groot Europees fonds dat tijdens de coronacrisis in het leven is geroepen. Een deel van het geld moest gaan naar projecten die de verduurzaming van de economie stimuleerden. De EU claimde onterecht dat 275 miljard euro naar vergroening is gegaan. 

De Commissievoorzitter

Ursula von der Leyen (Duitsland)

De uitvoerende vicevoorzitters

Teresa Ribera (Spanje) – Schone, Rechtvaardige en Concurrerende Transitie (inclusief mededinging)

Henna Virkkunen (Finland) – Tech-soevereiniteit, Veiligheid en Democratie

Stéphane Séjourné (Frankrijk) Welvaart en Industriële Strategie

Kaja Kallas (Estland) – Hoge Vertegenwoordiger voor het Buitenlandbeleid

Roxana Minzatu (Roemenië) – Mensen, Vaardigheden en Paraatheid

Raffaele Fitto (Italië) – Cohesie en Hervormingen

De Eurocommissarissen

Maros Sefcovic (Slowakijë) – Handel en Economische Veiligheid

Valdis Dombrovskis (Letland) – Economie, Productiviteit, Implementatie en Vereenvoudiging

Dubravka Suica (Kroatië) – Middellandse Zeegebied

Olivér Várhely (Hongarije) – Gezondheidzorg en Dierenwelzijn

Wopke Hoekstra (Nederland) – Klimaat, Net Zero en Schone Groei

Andrius Kubilius (Litouwen) – Defensie en Ruimte

Marta Kos (Slovenië) – Uitbreiding EU en steun Oekraïne

Jozef Síkela (Tsjechië) – Internationale Partnerschappen

Costas Kadis (Cyprus) – Visserij en Oceanen

Maria Luís Albuquerque (Portugal) – Financiële diensten en de Spaar- en Beleggingsunie

Hadja Lahbib (België) – Paraatheid en Crisismanagement

Magnus Brunner (Oostenrijk) – Interne Aangelegenheden en Migratie

Jessika Roswall (Zweden) – Milieu, Waterbestendigheid en Concurrerende Circulaire Economie

Piotr Serafin (Polen) – Budget, Anti-Fraude en Openbaar Bestuur

Dan Jørgensen (Denemarken) – Energie en Woningmarkt

Ekaterina Zaharieva (Bulgarije) – Onderzoek en Innovatie

Michael McGrath (Ierland) – Democratie, Justitie en Wetgeving

Apostolos Tzitzikostas (Griekenland) – Duurzaam Transport en Toerisme

Christophe Hansen (Luxemburg) – Landbouw en Voedsel

Glenn Micallef (Malta) – Intergenerationele Eerlijkheid, Cultuur, Jeugd en Sport

Zajączkowska-Hernik die sinds december 2023 woordvoerster is van de Confederatie en parlementslid voor het Europees Parlement nam tijdens een debat over het voorgestelde programma van von der Leyen de kans waar om haar eens goed de les te lezen en vernietigende kritiek te leveren. Ze zei: “Mevrouw Ursula, het is hoog tijd dat iemand u rechtstreeks vertelt wat de overgrote meerderheid van de Europeanen van u vindt,” begon ze. Ze bekritiseerde de vorige verkiezing van von der Leyen als een “enorme fout” en dat velen spijt hadden van hun beslissing. Ze beschuldigde von der Leyen ervan beleid te promoten zoals de Europese Green Deal, die volgens haar “de Europese economie en landbouw vernietigt”. Ook veroordeelde ze wat zij “de klimaatwaanzin van de EU” noemde. Zajączkowska-Hernik sprak Von der Leyen rechtstreeks aan en vroeg: “Hoe kun je je niet schamen om zoiets als het migratiepact te promoten?” Ze gaf de open houding van Europa ten opzichte van migranten de schuld van het in gevaar brengen van vrouwen en kinderen. Ook hield ze Von der Leyen verantwoordelijk voor alle negatieve gevolgen en verklaarde dat ze voor dit beleid naar de gevangenis zou moeten gaan. De Europarlementariër scheurde tijdens haar toespraak dramatisch twee vellen papier met de woorden “European Green Deal” en “European Migration Pact” om haar afwijzing van deze initiatieven te symboliseren. Ze pleitte voor “een Europa van vrije en soevereine naties, geen zieke, linkse ideologie” en waarschuwde dat von der Leyens voortdurende leiderschap zou leiden tot “verdere teloorgang van de Europese Unie.” Zajączkowska-Hernik sloot zich aan bij de fractie Europa van Soevereine Naties.

Von Der Leyen werd begin april 2024 overspoeld door een golf van rechtszaken. Er werd aangekondigd dat er strafrechtelijk onderzoek tegen haar is ingesteld omdat ze in 2021 900 miljoen COVID-19-vaccin doses rechtstreeks kocht via Pfizer-baas Albert Bourla. Wegens de extreem grote publieke aandacht startte het Europees Openbaar Ministerie toch maar een fraudeonderzoek naar de aankoop van coronavaccins door de Europese Unie. Het Europees Parlement stapte ook al  naar het Europese Hof van Justitie, omdat het vindt dat de Europese Commissie Hongarije onterecht 10 miljard euro aan bevroren Europese subsidies heeft gegeven. Daarmee zou de Commissie hebben toegegeven aan chantage. De Hongaarse premier Orbán benadrukt dat het EU-leiderschap “geen nieuwe kans verdient” en riep op tot een “machtswisseling” in Brussel. De aanklager heeft er bij de Europese Raad op aangedrongen om het aftreden te eisen van Ursula von der Leyen en haar commissarissen. De voorzitter van de Europese Raad legde het idee voor om de Griekse premier Kyriakos Mitsotakis de baan van Von der Leyen te laten overnemen. Een tweede termijn lijkt echter voor Von der Leyen toch in het verschiet, maar dat weerhoudt Michel er niet van om alternatieven voor te stellen. Het verzoek werd gericht aan alle 27 EU-leiders en Manfred Weber, voorzitter van Von der Leyens Europese Volkspartij (EVP), en werd officieel geregistreerd op 29 mei tijdens de Europese Raad. De eiser verzoekt de EU-leiders de Pfizergate-zaak voor te leggen aan het Hof van Justitie om het ontslag en de verbeurdverklaring van de pensioenrechten van Von der Leyen en alle Europese commissarissen af ​​te dwingen. Bovendien roept de aanklager de EVP op om de kandidatuur van Von der Leyen voor voorzitter van de Europese Commissie in te trekken en haar te ontzeggen van posten bij Europese instellingen zolang er een strafrechtelijk onderzoek naar haar loopt. De advocaat haalt de artikelen 245 en 247 van het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie (VWEU) aan, waarin handelingen worden behandeld die onverenigbaar zijn met officiële taken en ernstig wangedrag. De zaak draait om de openbaarmaking van telefoontjes en sms-berichten tussen von der Leyen en Pfizer-CEO Albert Bourla, waarmee zij tijdens de COVID-19-pandemie over vaccincontracten onderhandelden. Frédéric Baldan, een Belgische lobbyist, diende de eerste klacht in, die begin 2023 leidde tot een onderzoek door de Belgische autoriteiten. Hongarije en Polen hebben zich sindsdien bij de rechtszaak aangesloten. In de brief wordt Von der Leyen bekritiseerd omdat ze weigert de vaccincontracten en haar communicatie met Bourla openbaar te maken, waarbij ze beweert dat haar acties de ‘publieke moraal’ schenden en het ‘legitieme vertrouwen’ in de Europese Commissie uithollen. In de brief wordt gesteld dat Von der Leyen en haar commissarissen niet langer in staat zijn hun taken uit te voeren, wat in strijd is met het beginsel van behoorlijk bestuur zoals uiteengezet in artikel 41 van het Handvest van de grondrechten. De eiser zet ook vraagtekens bij de betrokkenheid van het Europees Openbaar Ministerie (EPPO), dat heeft verzocht de zaak te mogen behandelen. Volgens Baldan is deze stap bedoeld om de betrokken civiele partijen teniet te doen en mogelijk het onderzoek te annuleren, omdat het EOM mogelijk niet over de middelen beschikt om zijn werk tot 2024 voort te zetten. De vergaderingen van de Europese Raad, bestaand uit de regeringsleiders van de lidstaten, vindt plaats achter gesloten deuren, waardoor het onduidelijk is hoe bepaalde beslissingen tot stand zijn gekomen.

De Italiaanse maffia haalt EU subsidies binnen voor boerderijen die alleen op papier bestaan. In de Italiaanse Abruzzen , de groenste regio van Italië wemelt het op papier van de landbouwbedrijven, waarvoor de afgelopen jaren miljoenen aan Europese landbouw subsidies werden verkregen. De maffia heeft de meeste grond daar in handen.  Boeren die wel een echt bedrijf hebben moesten sluiten omdat bij veilingen het land niet naar hun ging maar naar een heel netwerk van bedrijven die voor hoge bedragen grond huurde van de gemeente. Door al deze illegale constructies wordt het jonge boeren bijna onmogelijk gemaakt om een eigen bedrijf te starten in het gebied. De grond is nu in handen van al die ‘virtuele bedrijven. Deze grootschalige fraude is mogelijk gemaakt doordat het systeem in Italië niet deugt. De systematische fraude door de georganiseerde misdaad is niet alleen financieel gewin, maar geeft ook controle over het land dat gebruikt kon worden voor andere illegale activiteiten. In het systeem worden boeren geïntimideerd als ze het spel niet meespelen en hun stallen worden in brand zijn gestoken, landbouwmachines gestolen, etc. De Europese landbouwsubsidies worden ook in Nederland misbruikt door grond als landbouwgrond te bestempelen, terwijl dat feitelijk niet zo is.

De landen die boven de vereiste 60% komen zijn:

De drie landen met hoogste staatsschuld zijn Griekenland, Italië en Frankrijk. In totaal zijn er vijf landen waarvan de staatsschuld groter is dan het bruto binnenlands product (dus meer dan 100 procent). Portugal zweeft op het randje. 

De EU wil rente en winsten uit bevroren Russische tegoeden gebruiken voor Oekraïne om zich te kunnen bewapenen. Alleen al dit jaar zal er naar verwachting zo’n drie miljard euro beschikbaar komen. Als reactie heeft de Moskouse Beurs 13 juni  de handel in dollars en euro’s tot nader order opgeschort. Aan de tegoeden zelf durven de VS en de EU nog niet te komen na dreigementen van Rusland dat zij dan ook Financiële maatregelen zullen nemen. In 2024 moet Oekraïne meer dan een kwart biljoen dollar betalen als onderdeel van de terugbetaling en aflossing van zijn staatsschuld. In het eerste kwartaal van dit jaar is de totale schuld met ruim 10 miljard dollar gestegen. Het is bekend dat de staats- en door de staat gegarandeerde schuld van Oekraïne op 31 maart 2024 zo’n  151,1 miljard dollar bedroeg. 

Ook in China gaat het slecht. De staalproductie in China is in augustus met meer dan 10 procent gedaald ten opzichte van een jaar eerder, omdat de sector ook daar te kampen heeft met lage prijzen en een flinke afname in de vraag. Dit is het laagste productieniveau voor augustus sinds 2017. De groei van de industriële productie daalde daar naar het laagste niveau in vijf maanden. En de huizenprijzen gingen in negen jaar niet zo snel omlaag als in de afgelopen maand. China neemt maatregelen en gaat de pensioenleeftijd  vanaf komend jaar voor mannen in stapjes verhogen naar 63 jaar voor vrouwen naar 58 jaar. 

De digitale Euro CDBC

Op 28 juni 2023 heeft de Europese Commissie een wetsvoorstel gepubliceerd dat de introductie van de digitale euro mogelijk maakt. De Europese Centrale Bank komt dit jaar nog met een eerste ontwerp en de voorkeur zal daarbij uitgaan van een account based versie waarbij je digitaal eerst moet inloggen in plaats van een contante privacy vriendelijke versie. Deze versie is al gefinancierd door middel van het Corona fonds. Eind 2023 werd besloten om al dan niet over te gaan naar de volgende fase en gewerkt aan de ontwikkeling van geïntegreerde diensten, het uitvoeren van tests en eventueel live pilots. Deze fase kan ongeveer drie jaar duren. Aan het eind van die fase wordt definitief besloten tot de uitgifte van de digitale euro. De EU werkt al jaren aan een digitale euro die op op de balans van het Eurosysteem zou komen te staan. Het Eurosysteem van de EU zou aansprakelijk zijn voor elke fout die wordt gemaakt bij de digitale euro-afrekening en wil dan ook de volledige controle behouden over de digitale uitgifte en afwikkeling van de euro. Betalen met de digitale euro moet overal en voor iedereen in de eurozone mogelijk zij en bij commerciële banken moet je hiervoor een gratis rekening kunnen openen. Winkeliers, behalve de kleinere zijn straks ook verplicht de digitale euro te accepteren als wettig betaalmiddel, maar mogen daar wel wat voor rekenen. Op het saldo wordt geen rente gegeven.
Onderzocht wordt nog hoe een e-wallet via een al of niet bestaande app gemakkelijk gebruikt kan gaan worden. Betalen met een bankpas behoort ook tot de opties, zowel in winkels als bij webshops. Transacties tussen particulieren onderling moeten ook mogelijk gaan worden. De EU commissie wil het gebruik van de digitale euro ook offline mogelijk maken. In het geval van een cyberaanval of een internetstoring moet het betalen bij betaalterminals mogelijk blijven. Om te voorkomen dat de EU kan zien waaraan de digitale euro wordt besteed en de privacy in gevaar komt moet het betalingssysteem via commerciële banken gaan lopen en niet via de Europese Centrale Bank (ECB).
De ECB geeft nu alleen nog contant geld uit en heeft steeds minder grip op het digitale betalingsverkeer. Ook de populariteit van van andere cryptocurrencie is een gevaar voor de EU omdat , landen als China, ook al werken aan een eigen digitale munt. Het Europees Parlement en de lidstaten en de ECB moeten er nog akkoord mee gaan. De verwachting is dat invoering niet voor 2028 plaatsvindt. De Europese Commissie (EC) wil wel dat contant afrekenen overal beschikbaar blijft en wil landen aansporen om de systemen voor contant geld te behouden, door bijvoorbeeld winkeliers te verplichten om cashgeld te blijven accepteren en het bij hen mogelijk te maken om contant geld opnames mogelijk te maken, zelfs als klanten niets zouden kopen. Nederland heeft als EU lidstaat een aantal harde randvoorwaarden gesteld. Zo moet de privacy zijn gewaarborgd, mag de munt niet programmeerbaar zijn en moet duidelijk zijn dat de digitale euro echt iets toevoegt.  Tegenwoordig is de euro de munteenheid van 19 EU-landen en meer dan 340 miljoen Europeanen. De muntunie tussen landen met verschillende groei blijkt rampzalig en wankelt. Een digitale euro moet leiden tot lagere kosten voor bijvoorbeeld financiële transacties, toegang tot financiële diensten voor een breed publiek en moet zo ontworpen zijn dat het veilig is. Dat zei koningin Máxima begin november 2022 op een topconferentie over de digitale euro in Brussel. Máxima is pleitbezorger van de secretaris-generaal van de Verenigde Naties (VN) voor inclusieve financiering voor ontwikkeling (afgekort UNSGSA). In oktober hield Máxima een toespraak bij het Internationaal Monetair Fonds (IMF) in Washington over digitaal geld. De conferentie werd georganiseerd door de Europese Commissie en de Europese Centrale Bank (ECB). De commissie, het dagelijks bestuur van de Europese Unie, is van plan komend voorjaar een wetgevend voorstel voor de digitale euro in te dienen. Nederland heeft de controle over zijn valuta uit handen gegeven aan de EU en ECB. Volgens de SP moet het betaalstelsel minder afhankelijk worden van de commerciële banken, die de kredietcrisis veroorzaakten met riskante beleggingen en complexe derivatenhandel. De Europese Centrale Bank (ECB) wil in 2026 de digitale euro in het leven roepen als alternatief voor de chartale euro (bankbiljetten en munten). Europeanen (en later waarschijnlijk ook niet-EU-burgers en -bedrijven) kunnen dan een betaalrekening openen bij de ECB zelf. Nu kan dat alleen bij gewone banken, die betaalrekeningen in girale euro’s aanbieden. Digitale euro’s kunnen concurreren met girale euro’s, omdat ze op dezelfde manier gebruikt worden: voor elektronische betalingen via een app, betaalrekening of betaalpas. Girale euro’s zijn een vorm van privaat geld, omdat ze door private instellingen (commerciële banken) worden beheerd en uitgegeven. Contant geld is publiek geld, want alleen de ECB (een overheidsinstantie) heeft het recht eurobankbiljetten te drukken. De ECB is bang de grip op haar geldstrategie, en daarmee op de waardeontwikkeling en beschikbaarheid van de euro, te verliezen. Dat is het belangrijkste motief van de ECB om voor een digitale euro te pleiten. De centrale bank wil met een digitale euro voorkomen dat de euro in het internationale betalingsverkeer op den duur wordt verdrongen door de Libra van Facebook of de Chinese e-yuan.  In 2014 gaf toenmalig minister van Financiën Jeroen Dijsselbloem al toe dat er noodscenario’s zijn die in werking treden als de euro ten onder gaat en op verzoek van 2e Kamerleden Pieter Omtzigt en Derk Jan Eppink (JA21) werden de stukken hierover alsnog vertrouwelijk aan de 2e Kamer gestuurd.

De Euro

25 jaar geleden werden met het Verdrag van Maastricht op een Europese top de Europese Unie opgericht en de euro bedacht. Helmut Kohl en François Mitterrand waren de drijvende kracht achter het project. De euro moest er komen om politieke redenen. In Brussel werd het jubileum gevierd met de oplevering van een gloednieuw hoofdkwartier, gebouwd voor 321 miljoen euro. (ruim 80 miljoen meer dan begroot).  CDA coryfee en inmiddels 82-jarige Bert de Vries stelt een kleine dertig jaar later dat hij er achteraf spijt van heeft dat hij zich niet meer verzet heeft tegen het omzetten van de gulden in de euro en neemt het zichzelf kwalijk. Het was volgens hem een van de meest ingrijpende beslissingen die ze in die kabinetsperiode hebben genomen, met heel grote gevolgen. We hebben daar te gemakkelijk mee ingestemd, zo stelt hij in zijn boek “Ontspoord kapitalisme”, waar hij zeven jaar aan gewerkt heeft. Het is echter vrijwel onmogelijk om dit terug te draaien, alhoewel het Verenigd Koninkrijk dit uiteindelijk wel gelukt is. wordt gebruikt door ongeveer 350 miljoen mensen in twintig landen van de Europese Unie. Om de euro toekomstbestendig te maken, bereid de ECB zich voor op een digitale euro. Andrzej Domański, de minister van Financiën in de regering van premier Donald Tusk, van Polen dat toetreding van Polen tot de eurozone, die uit twintig EU-landen bestaat, op dit moment niet gerechtvaardigd is. Hij benadrukte zijn overtuiging dat het behoud van zijn nationale munt, de zloty, Polen in staat heeft gesteld om door uitdagingen zoals de mondiale financiële crisis te navigeren zonder in een recessie te vervallen.

Bankencrisis

In maart 2023 begon een nieuwe bankencrisis. In de Verenigde Staten vielen al enkele banken om. De overgebleven banken moesten via de FDIC 23 miljard euro betalen om de schade op te vangen, maar een aantal van hen dreigt nu ook om te gaan vallen. Ook in Zwitserland ging het mis en Credit Suisse moest op stel en sprong worden overgenomen door het door de Staat gesteunde UBS. De vorige economische (banken) crisis in Europa duurde door extreme bezuinigingen en belastingverhogingen ruim 8 jaar. Veel banken worden in hun voortbestaan bedreigd door grote uitstaande slechte leningen. Mocht Italië de opgebouwde enorme schuldenlast niet kunnen terugbetalen, dan heeft vooral Frankrijk een probleem omdat zij bijna 14% van de Italiaanse overheidsschuld in de boeken hebben staan. De Italiaanse overheidsschuld bedroeg voor de crisis al 133,7 procent van het bbp en deze loopt nu verder op naar 134,8% en er wordt alles aan gedaan om de oplopende cijfers niet bekend te maken. De Centrale bank en de nationale Centrale Banken zijn hun grootste schuldeisers. Italiaanse banken en verzekeraars bezitten 764 miljard euro aan Italiaanse obligaties en een derde daarvan zou in handen zijn van twee banken; Intesa Sanpaolo en UniCredit en drie verzekeraars; (Generali, Unipol Gruppo en UnipolSai). Nederland heeft bijna 25 miljard euro uitstaan, waarvan 9,2 miljard euro via pensioenfonds ABP en 1,9 miljard euro bij verzekeraar NN Group. Het niet terugkrijgen van die 25 miljard gaat voor Nederland een groot probleem worden. Obligaties worden door de plotselinge rentestijgingen minder waard hetgeen het financiële systeem in gevaar brengt. De Italiaanse banken Carige, Banca Popolare di Vicenza, Veneto Banca en het Spaanse Banco Popular gingen ten onder aan het te grote aantal slechte leningen op hun balans.  Als backup wordt door de Europese Commissie in allerijl een wetsvoorstel voor een digitale euro voorbereid. In oktober 2023 werd groen licht gegeven om door te gaan naar de voorbereidingsfase die zo’n twee jaar zal duren. In die periode zegt de centrale bank regels te gaan opstellen en aanbieders te gaan selecteren die een ​​platform en de benodigde infrastructuur moeten ontwikkelen. De Nederlandse EMU-schuld van 2023 komt naar verwachting uit op 489,9 miljard euro. Uit de meest recente stresstest blijkt dat behalve Banca Monte dei Paschi di Siena ook de Oostenrijkse bank Raiffeissen-Landesbanken, het Spaanse Banco Popular Espano, het Italiaanse Unicredit, het Britse Barclays, Royal Bank of Scotland en Allied Irish Banks met hun kapitaaldekking in gevaar komen. Ook de grootste bank van Italië Unicredit balanceert op het randje van de afgrond. Zo’n 10.000 werknemers worden ontslagen. Momenteel werken er 86.000 mensen bij de Italiaanse bank. Bij de Franse bank Société Générale staan de zaken er ook slecht voor en moeten 1.600 werknemers vertrekken. Meer recent is de 60% koersval van Zwitserse bank Credit Suisse waardoor de bank failliet ging en moest worden overgenomen door UBS die hierdoor een balans van meer dan $1,6 biljoen kreeg, bijna twee keer de omvang van de Zwitserse economie. Dat was voor het land aanleiding om ook de too-big-to-fail regels te herzien.

Monetaire financiering (het aanzetten van de digitale geldpers, ook wel seigniorage genoemd) . Vroeger werd letterlijk de geldpers aangezet, maar tegenwoordig gebeurt dit meestal giraal, dus door extra elektronisch geld op een rekening bij de centrale bank te zetten dat de overheid vervolgens kan uitgeven. De centrale bank maakt dan nieuw geld aan en de overheid mag het als eerste uitgeven.

Het Internationaal Monetair Fonds (IMF) waarschuwde al eerder dat er maar heel weinig voor nodig is om kopje onder te gaan, dat de stabiliteit van het financiële systeem onder steeds grotere druk staat en dat als het versplinterde bankensysteem van de banken in Italië, Oostenrijk, Spanje en Duitsland niet wordt aangepakt, er een herhaling dreigt van de crisis van 2008-2009. Het IMF heeft berekend dat van de groep van zestig lage-inkomenslanden minstens 24 van hen een groot risico lopen dat ze niet meer aan hun schuldverplichtingen kunnen voldoen. Het IMF wil daarom 650 miljard euro aan noodreserves aanleggen. Het gaat om zogenoemde speciale trekkingsrechten (sdr’s), certificaten waar alleen het IMF over beschikt. Landen kunnen een beroep op deze reserves doen zonder dat daarmee hun schuld oploopt. Het sdr is een internationaal erkende potentiële claim. Het werd in 1969 door het IMF in het leven geroepen om de aangesloten landen van officiële reserves te voorzien. Tot dusver is volgens het IMF 204,2 miljard sdr toegekend aan de lidstaten. 182,6 miljard sdr is toegekend in de nasleep van de financiële crisis van 2009. De waarde wordt gebaseerd op vijf bestaande valuta’s: de Amerikaanse dollar, de euro, de Chinese renminbi, de Japanse yen en het Britse pond. Ook Suriname kreeg als niet EU lidstaat ontwikkelingshulp in sdr.

De Deutsche Bank vormt het grootste gevaar voor het Europese bankensysteem. De Amerikaanse divisie zakte twee keer voor de stresstest van de Federal reserve. Deutsche Bank lijdt al jaren miljarden verlies. Ex operationeel directeur Kim Hammonds zou op een intern evenement hebben gezegd dat Deutsche Bank het meest disfunctionele bedrijf is, waar ze ooit voor heeft gewerkt en het IMF noemde de bank het grootste gevaar voor de stabiliteit van het bankensysteem. De bank probeerde zich nog vergeefs van de ondergang te redden door een fusie met Commerzbank. Angela Merkel liet destijds al weten dat de bank niet door de Overheid gered zal gaan worden en dat zou ook binnen de geldende SRF resolutie ook niet mogelijk zijn. Als backup wordt door de Europese Commissie in allerijl een wetsvoorstel voor een digitale euro voorbereid. In oktober 2023 werd groen licht gegeven om door te gaan naar de voorbereidingsfase die zo’n twee jaar zal duren. In die periode zegt de centrale bank regels te gaan opstellen en aanbieders te gaan selecteren die een ​​platform en de benodigde infrastructuur moeten ontwikkelen. aan derivaten die Deutsche Bank op de balans heeft staan vormen een ontstekingsmechanisme voor een nieuwe bankencrisis. Desondanks werden er bij deze bank opnieuw voor ruim een miljard aan bonussen uitgekeerd. Internationale institutionele beleggers, waaronder Renaissance Technologies (Ren Tec), één van ‘s werelds best presterende hefboomfondsen haalden sinds begin juli dagelijks ongeveer 1 miljard dollar aan beleggingen weg bij de Deutsche Bank, nadat werd aangekondigd dat 18.000 van de 91.500 werknemers worden ontslagen en 74 miljard aan dubieuze leningen is al overgeheveld naar een ‘bad bank’. 

ECB

Door de renteverhogingen drukken de hoog oplopende staatsschulden steeds meer op de begrotingen van EU lidstaten. De rente voor Zuid-Europese landen is nu al ongeveer dubbel zo hoog als van Nederland) en Zuid-Europese landen kunnen hierdoor al snel geen extra geld meer lenen. De ECB heeft daarom besloten om daar toch maar weer leningen op te kopen en niet te lang meer te wachten met renteverlagingen. Het belangrijkste rentetarief  gaat dan ook weer terug naar 3,75 procent. In het afgelopen jaar was de rente waar tegen banken bij de ECB geld kunnen stallen met 4 procent hoger dan ooit. De Europese Centrale Bank (ECB) kocht al 5 biljoen euro schuldpapier in. Er werden onder meer staatsobligaties en bedrijfsschuld opgekocht en daaronder vielen ook kortlopende schulden van niet-financiële bedrijven. Europese banken en vooral de Deutsche Bank staan er niet al te best voor en gezamenlijk hebben zij 695 miljard aan (teltro’s) schuld opgebouwd bij de ECB die feitelijk moest worden afgelost in 2020, maar die steeds opnieuw met nieuwe teltro’s wordt geherfinancierd. De ECB bezit nu al ruim 40 procent van de totale staatsschuld van de eurozone en moet vanwege de dreigende tekorten opnieuw schulden opkopen. Het belangrijkste rentetarief is voor juli niet gewijzigd. In juni was het tarief al met een kwart procentpunt verlaagd. Dat was de eerste renteverlaging sinds september 2019. In oktober werd er opnieuw met een kwart verlaagd naar 3,25 %

De Europese Investeringsbank (EIB) heeft in Nederland 2,6 miljard aan leningen uitgezet. Het Europese Investeringsfonds (EIF), onderdeel van de EIB Groep, verstrekte tegelijkertijd 270 miljoen euro aan risicokapitaal aan het midden- en kleinbedrijf. In totaal verstrekte de EIB de laatste drie jaar 335 miljard aan kredieten om de boel draaiende te houden. Hierbij werd 20 miljard meer ingezet dan was gepland. Daar trekt de ECB nu 500 miljard euro extra voor uit, zodat de totale omvang van het opkoopprogramma op 1850 miljard euro uitkomt. In totaal ligt er een bedrag van 8,6 miljard euro klaar om defensie industrie te financieren. Daarvan is twee miljard euro al geïnvesteerd. 

De belangrijkste bevinding in een enquête van vakbond Ipso onder het personeel van de Europese Centrale Bank was dat president Lagarde, volgens iets meer dan de helft van de 1089 respondenten, niet geschikt als leider omdat zij matig tot zeer matig presteert.

Eind 2012 besloot de Europese Commissie om de ECB nieuwe bevoegdheden te geven voor een bankentoezicht en het optuigen van een bankenunie. In 2013 trad het Single Supervisory Mechanism (SSM) in werking en 4 november 2014 nam de ECB alle toezichthoudende taken volledig over. Per 1 januari 2016 is de SRM-Verordening ingegaan, waarbij de ECB via een in te stellen SRB moet signaleren wanneer een bank moet worden ontbonden. In exceptionele omstandigheden moet daarbij het extra resolutiefonds worden ingezet. De banken van de lidstaten moeten hiervoor in tien jaar 1 procent van de gedekte deposito’s van de deelnemende banken bijeenbrengen (circa 55-60 miljard euro). Hiervoor werd een Intergovernmental Agreement (IGA) afgesloten die de afdracht van de bijdragen aan het resolutiefonds (SRF) en de geleidelijke risicodeling van de lidstaten regelt. De Oostenrijkse Heta Asset Resolution (Hypo Alpe Adria Bank) was de eerste bank met de twijfelachtige eer om met een tekort van 8 miljard euro om te vallen onder de SRM regels (European Recovery and Resolution Directive, (BRRD) In opdracht van de toezichthouder werd 54% van de schulden die de bank heeft weggestreept en werd de terugbetalingstermijn voor de resterende schuld verlengd tot eind december 2023. De ECB beperkte zich eerst nog tot het opkopen van staatsobligaties en obligaties van supranationale instellingen als de EU en de EU-noodfondsen, maar daar zijn ook Overheidsinstellingen aan toegevoegd. De ECB kocht ook voor 597 miljoen euro verpakte Nederlandse hypotheekleningen van ING en het noodlijdende Delta Lloyd die anders allang kopje onder zouden zijn gegaan. Tekorten worden door Centrale banken heimelijk weggewerkt met handel in eigen obligaties. Banken in Frankrijk, Italië en Ierland werken op deze manier met een balans die feitelijk een veelvoud is van het eigen vermogen (monetaire verruiming) en met geld dat er feitelijk niet is.  Als achtervang mocht vanaf 2022 ook het ESM als dat nodig is met tot 68 miljard euro bijspringen met leningen. Het ESM, nu nog het permanente noodfonds voor eurolanden in financiële problemen moest feitelijk dus het nieuwe vangnet voor probleembanken in de eurozone worden, maar om tegemoet te komen aan dringende defensiebehoeften wil de EU de beschikbare 422 miljard euro inzetten voor het financieren van militaire investeringen. Het voorstel wint aan momentum te midden van de groeiende zorgen over het Europese veiligheidslandschap, verergerd door de aanhoudende agressie van Rusland en de mogelijke terugkeer van Donald Trump naar het Witte Huis, met zijn eisen voor hogere defensie-uitgaven onder de NAVO-leden. De regeringsleiders van de 27 EU-lidstaten hebben hiermee ingestemd nadat eerder de Europese ministers van Financiën al akkoord waren. 

QE (Quantative Easing) 

Met het QE-programma (quantative easing) heeft de ECB 2600 miljard euro gecreëerd door (vooral slechte) obligaties en leningen van landen en bedrijven op te kopen. De opzet was om het financiële systeem, vooral banken niet om te laten vallen en om deze meer kredieten te laten verstrekken en zo de economie aan te zwengelen. Vanwege dreigende deflatie en banken in zwaar weer startte de ECB in maart 2015 met het verlagen van de rente en het net als de FED in de VS bij banken opkopen van staatsobligaties en Asset Backed Securities. Het opkoopprogramma van de centrale bank werd keer op keer verlengd en werd uiteindelijk van 80 miljard euro per maand verlaagd naar 30 miljard. Sinds 1 januari 2018 werd het maandelijkse bedrag 30 miljard en in december 2018 nog “maar” 15 miljard. In januari 2019 stopte de ECB hier tijdelijk mee. Ondertussen heeft de ECB obligaties opgekocht tot een balanstotaal van bijna 4,7 biljoen euro. Er worden nog steeds ook obligaties afgelost. Dat geld wordt ook weer in nieuwe obligaties van eurolanden gestoken. Het totale bedrag aan obligaties van eurolanden die de ECB heeft daalt dus feitelijk nog helemaal niet. De Nationale Centrale Banken in Europa namen een groot gedeelte van het opkopen van slechte obligaties voor hun rekening, waardoor deze obligaties niet op de balans van de ECB zelf terechtkomen, maar bij de Nationale Centrale Banken waaronder ook die van Nederland. Het officiële doel van QE was, behalve het bevorderen van kredietverstrekking, het op peil proberen te houden van 2% inflatie. De ECB ging er eerst nog van uit dat de hoge inflatie atypisch was en van tijdelijke aard en ergens eind 2022 zou die volgens hen weer afnemen en in 2023 uitkomen rond de 2 procent. De wens was hierbij de vader van de gedachte en in het eurogebied steeg de inflatie van 2,6% in 2021 naar 8,4% in 2022.  In oktober en november 2022 kwam het zelfs boven de 10% en in mei 2023 was de inflatie nog steeds 6,1 procent en begon de ECB opnieuw schulden op te kopen en ondertussen de depositorente te verhogen. 15 december 2022 werd de rente verhoogt naar 2 procent, in mei 2023 naar 3,25 procent, in juli 2023 naar 3,75 procent om 14 september 2023 met 0,25 procentpunt opnieuw te worden verhoogd naar 4 procent. Hoger was de ECB-rente nog nooit. De waarde van de euro daalde in 2022 met 6% ten opzichte van de Amerikaanse dollar. De inflatie loopt nog op, evenals de rente, waardoor de economische groei afneemt en zwakke banken omvallen. Nederland staat in de top 10 van eurolanden met de hoogste inflatie en omdat deze hoge inflatie politiek gezien lastig is en de hogere energiekosten hier een groot deel van uitmaken is er besloten om dan maar een andere rekenmethode te gaan gebruiken. De feitelijke inflatie is in Nederland ruim 6,5% maar staat officieel op 3,2%.

De ECB breidde vanaf juni 2020 het schulden opkoopprogramma uit met 600 miljard euro. Het bedrag kwam boven op de eerdere 750 miljard steunaankopen aan staats- en bedrijfsschulden en geldmarktpapier om de recessie en de coronacrisis te lijf te gaan. De centrale banken en vooral China kochten in 2018 meer goud dan in de afgelopen 50 jaar. Er werd voor 651 ton netto aan goud gekocht, een stijging van ongeveer 75 procent ten opzichte van een jaar eerder. Daarmee nemen de centrale banken ongeveer 15 procent van alle aankopen voor hun rekening. Het eerste halfjaar van 2019  werd nog eens zo’n 374,1 ton ingekocht ter waarde van 14,2 miljard euro. De centrale banken van Polen, China en Rusland kochten de grootste hoeveelheden. De ECB heeft een portefeuille van 5 biljoen euro ($5,31 biljoen) opgebouwd na bijna een decennium van kwantitatieve versoepeling (QE), waarbij zij obligaties heeft opgekocht om deflatoire risico’s in de eurozone te bestrijden in de nasleep van de schuldencrisis in de eurozone.

Het bruto binnenlands product (bbp) van de EU was in 2020 al naar schatting met 6,4 procent gekrompen en de staatsschuld van de Euro lidstaten liep op  tot gemiddeld 97,9 procent van het bruto binnenlands product (bbp). De landen met de hoogste schuld-bbp ratio zijn Griekenland, Italië, Portugal, Spanje en Frankrijk. De overheidsschuld van Griekenland is nu 193 procent van het bbp, Italië 150 procent, Portugal 127 procent en Spanje 118 procent. Door de versnelde hogere rentelasten en de hoge inflatie wankelt de EU en is een eurocrisis een kwestie van tijd. Opnieuw moeten er steunpakketten komen voor Zuid Europa om de hoge schuldenlasten tot wel 144% van het bbp enigszins behapbaar te maken. Renteverlaging is echter bij de ECB en de Federal reserve voorlopig geen optie.

Het hele wankelende financiële systeem wordt overeind gehouden door enorme steunaankopen van de ECB en renteverlagingen die vooral gevolgen hadden voor pensioenfondsen en spaarders, die op deze manier moesten meebetalen aan de tekorten van Zuid Europa. De lidstaten van de Europese Unie hadden afgesproken dat het begrotingstekort van lidstaten niet boven de drie procent van het bruto binnenlands product (bbp) mocht uitkomen, en dat de staatsschuld onder de zestig procent van het bbp moet blijven. Hiervan komt in de praktijk weinig terecht. 

Door een groot aantal maatregelen zoals de oprichting van het EFSF, het hieruit voortkomende ESM en het in stelling brengen van het OMT programma door de ECB wordt getracht om de schuldencrisis in Zuid Europa te bedwingen. De begrotingstekorten, dreigende deflatie, dalende grondstofprijzen en de toenemende staatsschulden zijn structureel evenals de beperkte economische groei en de afnemende binnenlandse vraag. IJsland heeft dan ook eieren voor zijn geld gekozen en heeft onlangs besloten om de EU kandidatuur in te trekken en Denemarken wil de aparte status behouden en geen verdere EU regelgeving. In China zijn de banken en de beurzen ondertussen ook in gevaar. De Chinese banken hebben zo’n 1,1 biljoen euro aan slechte leningen uitstaan bij ondernemingen. De totale Chinese schuld als percentage van de omvang van de economie is in tien jaar verdubbeld tot 300 procent.

Volgens demografische gegevens is de bevolking van de EU tussen 1 januari 2023 en 1 januari 2024 met 1,6 miljoen toegenomen tot 449,2 miljoen mensen. Dit ondanks het feit dat er in die periode meer sterfgevallen dan geboorten zijn geweest.