In grote delen van Nederland reden er in augustus 2024 geen bussen vanwege de wereldwijde computerstoring bij cybersecuritybedrijf Crowdstrike. De softwarefout trof 8,5 miljoen apparaten. Microsoft meldt dat het zo’n beetje ‘om 1 procent van alle computers ter wereld’ ging. Ook de havens en luchthavens , Tui en Transavia hadden storingen. De problemen werden veroorzaakt door een foutieve update bij het Amerikaanse cybersecuritybedrijf Crowdstrike. Volgens het bedrijf ligt het probleem bij de zogeheten Falcon-sensor die op zakelijke computers beveiligingsdata verzamelt. De problemen waren wereldwijd merkbaar. In Nederland waren er ook problemen bij ziekenhuizen, waardoor operaties niet kunnen doorgaan. Verschillende websites waren onbereikbaar, zoals die van de UWV, KLM en de bank Knab. Inchecken bij verschillende luchtvaartorganisaties zoals Transavia lijkt ook niet te werken. KLM meldt dat het de vliegoperatie grotendeels staakt. Eindhoven Airport en Zestienhoven meldden eveneens dat ze waren getroffen door de storing. Ziekenhuizen die vallen onder organisatie Treant – met name in het noorden van het land – lagen plat. Het Australische medium Sky News laat in een live-uitzending zien dat ook hun systemen en schermen in de tv-studios hinder ondervinden. Online gaan berichten rond over computerproblemen bij onder meer banken, ziekenhuizen, supermarkten en media. Ook in de Verenigde Staten, waar het hoofdkantoor van CrowdStrike gevestigd is, en India werden er storingen gemeld. Ook het vliegveld in Berlijn meldde problemen. KLM, heeft de operatie grotendeels moeten stilleggen als gevolg van de storing. Vliegvelden van Spanje tot Schotland melden eveneens problemen. De baas van Crowdstrike zegt dat het probleem dat de storing veroorzaakt is “geïdentificeerd en geïsoleerd”. Ook is er een “oplossing geïmplementeerd”, zegt CEO George Kurtz. Hij erkent dat de problemen zijn ontstaan bij een update voor Windows-systemen. Mac- en Linux-apparaten zijn niet getroffen.De problemen leken met name te spelen bij gebruikers met een Windows-computer, waarop de beveiligingssoftware van CrowdStrike vooral wordt gebruikt. Gebruikers die problemen ondervonden zagen een blauw scherm – ook wel het blauwe scherm des doods genoemd – en soms herstartten pc’s continue.
Het NCSC monitorde de technische problemen die organisaties ondervinden door een storing in Crowdstrike. De oorzaak wordt onderzocht in samenwerking met de NCTV, ISAC’s en betrokken departementen.
- De meest recente update van Crowdstrike agent veroorzaakte een Blue Screen of Death (BSOD). Crowdstrike erkende de problemen en voerde onderzoek uit.
- Er werd een workaround aangeboden door CrowdStrike Het NCSC . De workaround was wel zeer arbeidsintensief en moest per systeem worden uitgevoerd.
- Het NCSC heeft geen indicatie dat de situatie het gevolg is van acties door kwaadwillenden. De storing leidde tot een ernstige koersdaling. CrowdStrike kelderde met 36 procent in de twee weken die volgden op het incident. Hoewel het bedrijf lof ontving voor zijn snelle en heldere respons, blijft het onduidelijk hoe het de omzet en de winstgevendheid heeft beïnvloed.
Veel van de Overheid ICT systemen werden ontwikkeld en bijgehouden door Centric, een organisatie van 3.700 professionals met een EBIT van 17 miljoen euro, bij een omzet van 422 miljoen euro. Ze zijn actief in Nederland, België, Duitsland, Frankrijk, Litouwen, Luxemburg, Noorwegen, Roemenië, Zweden en Zwitserland. Alleen al in Nederland bedient Centric ruim 3500 klanten, met meer dan 200 softwareoplossingen. Centric was tot voor kort verantwoordelijk voor de administratie van 80% van de Nederlandse gemeenten. maar deed ook de IT voor de Nederlandse Bank en het betalingsverkeer van de BNG bank. (Bank Nederlandse Gemeenten) en de administratie van de Sociale Verzekeringsbank. Centric nam een uiterst gevoelige plek in bij de Overheidsdiensten, waardoor de 2e Kamer zich zorgen maakte over de continuïteit en de waarborgen en vragen stelde. De Nederlandsche Bank besloot daarop om per 2024 alle ICT werkzaamheden over te hevelen naar de minder kwetsbare bedrijven TCS en Capgemini. Centric was tot nu toe nog steeds verantwoordelijk voor het beheer van het datacentrum en de automatisering bij DNB en eist dat Cap Gemini het personeel dat hiermee belast werd wordt overgenomen. Cap Gemini weigert dit. In 2024 zal TCS de servicedesk voor DNB verzorgen, terwijl Capgemini het beheer van de datacentra op zich neemt. Bij tientallen ICT projecten van de Overheid zijn de kosten verdubbeld en gemiddeld worden budgetten met 36 procent overschreden. Gerard Sanderink, de eigenaar van ICT bedrijf Centric, die inmiddels vanwege zijn geestelijke gesteldheid op non actief is gesteld door de Ondernemerskamer heeft er honderden miljoenen aan overgehouden.
Grote IT-projecten van de overheid lopen nog steeds ernstig vertraging op. De totale kosten van de in totaal 119 IT-projecten vallen inmiddels 1,3 miljard euro hoger uit dan begroot. De kosten van de tien grootste IT-projecten zijn samen al voor 700 miljoen euro overschreden. De plannen kennen ofwel een veel langere looptijd ofwel een veel hoger kostenplaatje dan verwacht. De andere 109 projecten hebben samen al 600 miljoen aan budgetoverschrijding. Belangrijke ICT-systemen bij de fiscus zijn ondanks 6 miljard euro aan ICT investeringen nog steeds slecht op orde. Dit geldt voor de loonheffingen, BTW, de autobelastingen, de erfbelasting, de inning van belastingen en beroep, bezwaar en klachten. In 2017 stapte de Belastingdienst voor de inning van erf- en schenkbelasting over op een nieuw computersysteem, maar in maart 2018 liep het systeem vast. De achterstand bij de inning liep al snel op. In 2018 kwamen er meer problemen bij dan er opgelost konden worden, rapporteerde de Rekenkamer. Van de 47 probleemgevallen die de Rekenkamer constateerde, ging het bij 19 gevallen om ICT of het beveiligen van data. Het testen van het overhevelen van ICT-systemen van het ene naar het andere besturingsplatform heeft de Belastingdienst 1,1 miljoen euro gekost en ging uiteindelijk niet door, omdat de maatregel fel werd bekritiseerd door het BIT. Het rehosten van de twee systemen van de douane naar een nieuw platform zou 48 miljoen euro gaan kosten.
Het Rijks ICT-dashboard is sinds 24 januari 2024 opnieuw vernieuwd. Het dashbaord geeft informatie over grote- en hoogrisicoprojecten bij ministeries en de geraamde kosten en de doorlooptijd er van. Nu worden ook de maatschappelijke voordelen van de grote ict-activiteiten en de onderwerpen informatiebeveiliging, artificiële intelligentie en algoritmen weergegeven. Het Rijks ICT-dashboard bestaat sinds 2011maar was erg ondoorzichtelijk, terwijl het beleidsmakers en journalisten moet informeren. Het actuele totaaloverzicht met update-meldingen is wel verdwenen. In de loop van 2024 wordt het dashboard volledig opensource. Daarnaast wordt verder gewerkt aan het toevoegen van meer inhoudelijke duiding en inzicht in Kamervragen over ict-activiteiten, de aanbevelingen van het Adviescollege ICT-toetsing en de begroting van digitalisering.
SSC de Som verzorgt de ICT voor zes West-Friese gemeenten (behalve Hoorn) en uitkeringsinstantie Werksaam. De directeur werd afgelopen februari 2023 op non-actief, ontslagen en afgekocht. Voor twee medewerkers die werden ontslagen na een integriteitsonderzoek geldt hetzelfde. Voor hen is in totaal een ontslagvergoeding van 75.000 euro gereserveerd. De gemeenten, die het bedrijf financieren moesten voor twee ton een interim-directeur aannemen. En ook werd voor 150.000 euro aan juridische kosten gemaakt. Met de ontslagvergoeding voor de twee ontslagen medewerkers er bij was de schade 425.000 euro.
Basisregistratie Personen (BRP)
De modernisering van de Basisregistratie Personen, voorheen het bevolkingsregister, verkeerde al jarenlang in grote problemen. Het 105 miljoen euro kostende BRP project liep forse vertraging op en kostte bovendien miljoenen meer dan werd begroot. De modernisering van de Gemeentelijke Basisadministratie was onder meer nodig om één systeem te krijgen waarin wijzigingen van de persoonsgegevens, zoals een naam of verblijfplaats, direct verwerkt konden worden en altijd online beschikbaar zouden zijn. In de eerste helft van 2017 zijn er al meer datalekken door overheden gemeld dan in heel 2016. De kosten voor het verwerken van lekken bedragen op jaarbasis zo’n 4,6 miljoen euro. Grote gemeenten (boven de honderdduizend inwoners) geven per jaar 83 euro per inwoner uit aan ICT, kleinere gemeenten gemiddeld 72 euro per inwoner.
Ex Minister Plasterk besloot destijds, ondanks de hoge kosten, het project door te zetten en zag geen beren meer op de weg maar besloot uiteindelijk toch maar tot ”een periode van bezinning” nadat het Bureau ICT-toetsing (BIT) met een wel erg negatief adviesrapport kwam. Het BIT ging uit van nog eens 33 maanden vertraging en 50 miljoen euro aan extra kosten. Een drietal onafhankelijke deskundigen overtuigde Plasterk uiteindelijk om toch maar definitief de stekker uit het project te trekken en liet doorschemeren dat Plasterk de Tweede Kamer jarenlang heeft misleid. De deskundigen werden ondersteund door een klein secretariaat en een klankbordgroep bestaande uit vertegenwoordigers van de gemeenten, de afnemers en het ministerie van BZK. Het eerdere besluit van Plasterk in 2013 om door te gaan met de BRP was gebaseerd op een onderzoek van bureau Gartner dat beweerde dat 32 procent van de BRP-software gereed was, maar dat bleek niet waar. Plasterks kritische beslissing om door te gaan met de BRP was gebaseerd op het onjuiste rapport van Gartner. In 2013 werd in het geheim een herstart gedaan omdat het werkend krijgen van softwaregeneratoren was mislukt. De reeds gegenereerde software werd verwijderd en handmatig herschreven. Deze generatoren hebben echter nooit goed gewerkt en de herschreven software bleek niet te onderhouden en de ontwikkelproductiviteit lag lager dan bij vergelijkbare ict projecten. De implementatie van de BRP is nu her begroot op 134 miljoen euro en gaat in totaal meer dan een kwart miljard euro kosten en dan is het niet eens zeker of de software ooit nog gaat werken. Plasterk noemde zijn beslissing zelf ,,een treurige conclusie”. Hij liet de Tweede Kamer eerder nog weten dat hij een periode van bezinning wilde inlassen, maar zei 7 juli 2018 dat die slechts is bedoeld om uit te wijzen hoe het project ,,op ordentelijke wijze” kan worden gestopt. Hij wilde daarover in gesprek met de gemeenten, die medeverantwoordelijk zijn en bekijken of er nog onderdelen van het BRP te gebruiken waren, zoals de GBA Verstrekkingen (GBA-V). Maar het stopzetten is een fait accompli. “We gaan niet via een achterdeurtje de BRP weer opnieuw beginnen”, verklaarde Plasterk.
Na het investeren van 4,5 miljoen euro werd door minister Cora van Nieuwenhuizen een ICTproject van Deloitte stop gezet. Het ict-systeem moest het inhuren van externe krachten makkelijker maken. De bouw van DigiInhuur verliep traag en de kosten liepen steeds hoger op. In eerste instantie waren de kosten begroot op 4,3 miljoen, dat werd vervolgens 7,8 miljoen euro. Het onlangs opgerichte Bureau ICT-toetsing (BIT), adviseerde om het project aan te passen en te snijden in het projectbudget. Het ministerie moest ingrijpen waarna leverancier Deloitte beloofde dat het project op 22 maart van dit jaar af zou zijn hetgeen niet lukte en zelfs een maand extra tijd bleek niet voldoende voor Deloitte, die beloofde dat het begin mei echt af zou zijn. Het ministerie wachtte vervolgens nog tot 4 juni voordat het contract werd stopgezet. Het ministerie had Deloitte al aansprakelijk gesteld voor de vertraging, wat voor stappen het verder onderneemt is onduidelijk.
De Belastingdienst gaf het afgelopen jaar 428 miljoen euro uit aan regulier onderhoud en vernieuwing van de 900 applicaties en systemen. De Belastingdienst verspilde 203 miljoen euro aan de ontwikkeling van het in 2005 gestarte EPTM en wilde eigenlijk in 2009 al stoppen met het systeem, maar modderde tot begin 2014 nog door met het op drie na grootste ICT project van de overheid van de afgelopen 10 jaar, dat moest zorgen voor alle inning en uitbetaling van belastingen en toeslagen.
Project Auto MRB
Een simpele koppeling tussen het motorrijtuigenbelastingsysteem en het hoofdsysteem was niet mogelijk. Zelfs een bankrekeningnummer wijzigen moet bij de afdeling motorrijtuigenbelasting nog handmatig ingediend en verwerkt worden. Er zijn maanden durende handmatige processen nodig om persoonsgegevens af te laten schermen of te laten wissen. In het Rijks ICT-dashboard van vorig jaar (met als peildatum 31 december 2019) werden de totale kosten voor dit project nog op € 17,5 miljoen ingeschat met een geplande einddatum van 31 december 2020. Op dit moment is de verwachting echter dat de kosten op € 37,4 miljoen zullen uitkomen met een nieuw geplande einddatum van 31 december 2022. Om ook met nieuwe wetgeving sneller mee te kunnen bewegen is in 2016 voor de MRB gestart met het bouwen van een nieuwe applicatie die twee oude systemen gaat vervangen: 1. De ICT-ondersteuning voor de nieuwe wetgeving van Fijnstofheffing is gelijktijdig separaat ontwikkeld en met behulp van een robuuste tijdelijke voorziening per 1 januari 2020 geïmplementeerd. 2. De scope van het project is vergroot met noodzakelijke maar extra functionaliteit. Deze scope-uitbreiding van functionaliteit leidt tevens tot bijbehorende extra testinspanningen. 3. Daarnaast kwam uit het externe onderzoek de aanbeveling de implementatiestrategie te wijzigen. De oorspronkelijk bedachte directe en volledige overgang naar het nieuwe systeem (een zogenaamde ‘big bang’) werd als een te groot risico voor de continuïteit van de productie beoordeeld. De Belastingdienst heeft deze aanbeveling na aanvullende analyses overgenomen en gekozen voor een gefaseerde overgang naar het nieuwe systeem. De beoogde start van de gefaseerde implementatie vindt in de zomer van 2021 plaats en afronding wordt in 2022 verwacht. 4. Door de gewijzigde implementatiestrategie, worden tijdens de transitie twee systemen onderhouden en zijn extra koppelingen met andere systemen nodig.
Project BPM
Het project Rationalisatie Autoheffingen Belasting voor Personenauto’s en Motorrijwielen (BPM) omvat de vervanging van de huidige systemen voor de aanschafbelasting op nieuwe auto’s zodat de continuïteit van deze heffing wordt geborgd en het aanpassingsvermogen aan nieuwe wet- en regelgeving voor de BPM aanzienlijk wordt vergroot. In het Rijks ICT Dashboard 2019 werden de kosten voor dit project tot en met 2021 geraamd op € 9,0 miljoen. In het actuele ICT Dashboard zijn de kosten gestegen naar € 15,4 miljoen. De einddatum van het project is onveranderd. Belangrijke reden voor de meerkosten zijn de niet eerder voorziene functionaliteiten: 1. Het aansluiten van het nieuwe systeem BPM op de tevens in ontwikkeling zijnde systemen voor de inning van belastingen. 2. Het aansluiten op de nieuwe basisadministratie ‘Fiscaal Voertuigbeeld’ vanuit de RDW. 3. Het te realiseren noodzakelijke beveiligingsniveau voor online BPM-aangifte door particulieren.
Project uitfaseren ETM
Sinds 2017 wordt gewerkt aan het vervangen van drie grote innings¬systemen door een aantal kleinere applicaties. Enterprise Tax Management (ETM) is één van die drie te vervangen applicaties. In de applicatie ETM zijn nu de inningsvoorzieningen voor ongeveer 25 aangifte- en aanslagmiddelen opgenomen. ETM int jaarlijks ca. € 17 miljard aan belastingmiddelen en verzorgt een belastingteruggave van ca. € 5 miljard. De huidige ondersteuning door de leverancier stopt voor ETM na 1 januari 2023 waardoor ETM moet worden vervangen. In het vorige Rijks ICT Dashboard werden de kosten van uitfaseren ETM op € 29,5 miljoen geraamd met een geplande einddatum voor het project van 31 december 2021. Dit is gestegen naar € 35,9 miljoen met een nieuw geplande einddatum van 31 december 2022.
Project omgevingsvergunning
De Omgevingswet zou (na eerder uitstel) eigenlijk per 1 januari 2021 in werking treden. De Eerste Kamer had destijds te veel bezwaren om de inwerkingtreding definitief vast te stellen. De belangrijkste bezwaren betroffen de werking van het DSO. De Eerste Kamer debatteert op 1 november 2022 of de bezwaren die zij had, voldoende zijn weggenomen om de inwerkingtreding van de Omgevingswet per 1 januari 2023 definitief vast te stellen. Bijna alle contactpersonen zien resterende uitdagingen voor het DSO. De belangrijkste is volgens twee derde dat de keten van concept–omgevingsplanwijzigingen tot en met vastgestelde omgevingsplanwijziging onvoldoende getest is. Daarnaast is ook het systeem volgens hen nog onvoldoende stabiel (volgens zes op de tien) en is de keten van omgevingsplanwijziging – toepasbare regels – vergunningverlening nog onvoldoende getest (ook zes op de tien). Twee procent geeft aan dat hun gemeente klaar is voor de aansluiting op het DSO en ziet geen resterende uitdagingen. Uit een peiling onder de gemeentelijke contactpersonen van twee van de zeven leveranciers van software voor het Digitaal Stelsel Omgevingswet (samen goed voor ruim 40 procent van de gemeenten) blijkt dat bijna alle gemeentelijke contactpersonen resterende uitdagingen zien voor invoering van de Omgevingswet per 1 januari 2023. Die resterende uitdagingen zijn in hun ogen zo wezenlijk dat 69 procent pleit voor uitstel van invoering. Dit blijkt uit onderzoek van I&O Research in opdracht van Binnenlands Bestuur.
Malversaties
De Belastingdienst malverseerde in 2013 met de aanbesteding van de data-analyse-afdeling. De verantwoordelijke ambtenaar gunde het bedrijf Accenture de aanbesteding. Accenture mocht ook al andere opdrachten voor de Belastingdienst uitvoeren. De verantwoordelijke directeur liet het gebeuren, evenals de afdelingen Vendor management en Inkoop. De toenmalige directeur Belastingen Hans Blokpoel had als nevenfunctie voorzitter van de Accenture Innovation Awards en ging ook samen met de directeur Bedrijfsvoering uit eten vlak voordat de offertes werden ingediend. Alle hoofdverantwoordelijken hebben inmiddels de belastingdienst verlaten, nadat het tv programma Zembla aandacht had besteed aan de affaire. Er waren ook duidelijke signalen dat de databeveiliging lek was en dat de belastingdienst hiervan al langere tijd op de hoogte was, maar niets deed om de gegevens beter te beveiligen. Accenture had over deze lekken moeten waarschuwen. Er zijn nu twaalf ICT-bedrijven geselecteerd voor de inhuur van tijdelijke ICT’ers tot een geraamd bedrag van tachtig miljoen euro. Atos, Between, Capgemini, Cimsolutions (in combinatie met Verdonck, Klooster & Associates en SLTN IT Professionals), Harvey Nash, IT-Staffing, Linkit, Myler, Ordina, OV Software, Seven Stars (in combinatie met Brunel) en SQL Integrator dingen vanaf 1 januari 2018 mee in minicompetities om ict-personeel op inhuurbasis beschikbaar te stellen. De raamovereenkomst heeft een looptijd van vier jaar. De bijna 40 miljoen euro extra voor ICT en innovatie komt van het ministerie OCW (20 miljoen), het ministerie van EZ (7 miljoen), TNO (12 miljoen).
Rechtspraak
Te ambitieuze doelen, te ingewikkelde systemen en niemand die écht de leiding had, ook de ICT van de rechtspraak is een puinhoop. Het “KEI” digitaliserings project kostte de staat al 220 miljoen euro terwijl de oorspronkelijke kosten bij aanvang in 2012 op 7 miljoen euro werden geschat. De rechtspraak heeft dit jaar een tekort van 40 miljoen euro, wat aangevuld wordt door het ministerie van Justitie en Veiligheid. Het departement haalt dat bedrag uit de eigen begroting.
Sociale Zaken
In november 2014 kon er geen inburgeringsexamen meer gedaan worden door ICT problemen met een nieuw examensysteem. Vanaf 1 november mochten buitenlanders alleen nog het examen doen via een beveiligde internetverbinding tussen Nederland en de Nederlandse diplomatieke post in hun land van herkomst. Het examenprogramma staat op een server bij de Dienst Uitvoering Onderwijs (DUO) in Groningen. Maar de beveiligde internetverbinding werkte niet goed en daarom moest het ministerie van Sociale Zaken en de DUO met de methode stoppen.
CBR
Het CBR heeft de extra miljoenen aan kosten voor het ICT-project ‘Rijgeschiktheid aan het stuur’ verborgen gehouden voor het Ministerie van Infrastructuur en hiermee de Tweede Kamer onvolledig geïnformeerd. Het project werd vijfmaal duurder dan gepland. Achterstanden bij het computerproject zijn de belangrijkste oorzaak voor de problemen bij het CBR, waardoor duizenden mensen zonder rijbewijs kwamen te zitten. Het project was in 2014 begroot op 7 miljoen euro en zou in 2016 opgeleverd worden. Inmiddels zijn de kostenramingen opgelopen tot ruim 34 miljoen euro en is het nog altijd niet af. Het Ministerie publiceerde tot nu toe alleen cijfers vanaf 2017 waardoor de kostenstijging beperkt leek tot 11 miljoen euro. De werkelijke stijging vanaf 2013 bedroeg 27 miljoen euro en dit werd niet aan de Tweede Kamer gemeld. Ondertussen worden er ICT’ers onder andere uit Vietnam ingevlogen om de problemen op te lossen. De oude systemen kunnen de toestroom van aanvragen inmiddels niet meer aan, waardoor onder andere 1200 beroepschauffeurs werkeloos thuis kwamen te zitten, omdat hun rijbewijs niet op tijd verlengd werd. Ook duizenden ouderen werden de dupe van de problemen bij het CBR. Omdat de invoering van het nieuwe systeem ernstig vertraagd is, werkt het CBR door met de inmiddels sterk verouderde systemen Volgens de ICT-manager zijn een miljoen medische dossiers opgeslagen in een Oracle 9 database, waaraan al 9 jaar geen veiligheidsupdates meer zijn gedaan. Het CBR bevestigt dat medische dossiers op verouderde systemen zijn opgeslagen, maar stelt dat het risico dat gegevens uitlekken minimaal is, omdat de oude systemen van internet zijn afgekoppeld. Het CBR werd onder aangescherpt toezicht gesteld door het Ministerie van Infrastructuur, vanwege de grote achterstanden bij de rijbewijskeuringen.
De burgemeesters van Nieuwegein, Peel en Maas, Goes en de dijkgraven van Hollandsche Delta, Schieland en de Krimpenerwaard en Delfland en de Commissarissen der Koning van Overijssel en Zeeland schrijven in een open brief dat de eerste twintig jaar van deze eeuw de slechtst gedocumenteerde ooit zullen gaan worden. Ze waarschuwen voor de gevolgen van de slechte digitale dossier- en archiefvorming bij decentrale overheden en voorzien schade bij burgers, ondernemers en de overheden.
Kadaster
Het afgeschermde deel van het Kadaster was enige tijd voor een ieder toegankelijk terwijl normaal gesproken alleen notarissen, deurwaarders en makelaars toegang hadden. De Autoriteit Persoonsgegevens heeft ingegrepen en het Kadaster opgedragen om het lek per direct te dichten om verder misbruik te voorkomen. Iedereen die in het Kadaster staat was opvraagbaar. Normaal is informatie over panden of percelen beschilbaar en kun je een adres invoeren en opzoeken hoeveel er voor een huis is betaald en wie de eigenaar is. Op naam zoeken zou alleen op een besloten deel van de site moeten kunnen. Voor het aanmaken van een professioneel account was een inschrijving bij de Kamer van Koophandel en een rekeningnummer nodig, maar dit bleek ook mogelijk met willekeurige naam en rekeningnummer gebruiken en werd binnen een dag goedgekeurd. Daarna was er ongelimiteerd toegang tot meer dan zes miljoen geregistreerde adressen. De factuur voor het opvragen ging uiteindelijk naar het opgegeven bedrijf. Het lek was gevaarlijk voor bedreigde journalisten, activisten en politici en ook stalkers konden er hun voordeel mee doen. Niet alleen konden kwaadwillenden woonadressen opzoeken, maar ook konden ze zien wie bijvoorbeeld de partner is. Met de toegang tot dit afgeschermde deel konden kwaadwillenden woonadressen van onder andere rechters, advocaten, journalisten, wetenschappers, politici, artiesten BN’ers en ex-partners opvragen. Het was ongelofelijk naïef om niet te bedenken dat zo’n functie kon worden misbruikt. In criminele chatgroepen op Telegram wordt illegaal gehandeld in woonadressen en soortgelijke data. Ook bleek er al handel in de gegevens uit het Kadaster.
NVWA 2020
De Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) kampt met een miljoenendebacle door een ict-project. De vernieuwing van het computersysteem van 30 miljoen euro kostte inmiddels al 65 miljoen. Minister Schouten heeft de ontwikkeling van het nieuwe Inspect ict-systeem op advies van de BIT uiteindelijk maar stopgezet. Het project werd nog eens tientallen miljoenen euro’s meer dan de verhoogde 95 miljoen die was begroot. De doelen van het programma werden niet gehaald. En ook de deadline werd niet gehaald. “Inspect” moest er voor zorgen dat toezichthouders effectief, efficiënt en gelijkmatig te werk konden gaan en was onderdeel van het programma NVWA 2020.
UWV
Uitkeringsinstantie UWV krijgt het niet voor elkaar om de structureel moeizame digitale dienstverlening aan werklozen en arbeidsgehandicapten te verbeteren onder andere door onenigheid in de top. De afgelopen tien jaar heeft het UWV al zo’n slordige 3 miljard euro uitgegeven aan ICT en uit jaarverslagen blijkt dat hier jaarlijks nog eens een kleine kwart miljard euro bij komt. UWV heeft daarbij mogelijk de wet overtreden door jarenlang de opdrachten voor het bouwen en beheren van de website werk.nl voornamelijk aan ICT-leveranciers van IBM en Logica te verlenen. Onder aanvoering van Logica directeur Mensonides werd de ICT ontwikkeling van het UWV een drama. Het voormalige Logica (nu CGI) startte in 2006 met de ontwikkeling en twee jaar later trok Piet Hein Donner de stekker eruit. Kosten 86 miljoen euro voor een waardeloos systeem. UWV-projectleider Gerd Tjerkstra werd nog wel genomineerd voor een Computable Award en Logica kreeg een miljoenenopdracht voor de doorontwikkeling van werk.nl, wat onderwerp van gesprek was voor de parlementaire commissie ICT. Er zijn al onomkeerbare stappen gezet en er komen vier directeuren en managers bij. De OR is maakt de gang naar de Ondernemingskamer omdat wordt gevreesd dat met de komst van de extra managers de toch al complexe dienst in bestuurlijke chaos verzeild raakt. In interne communicatie waarschuwt de OR voor ‘onduidelijke sturingslijnen en diffuse verantwoordelijkheden en bevoegdheden’.
De eerste opdracht voor Logica was de ontwikkeling van het WIA-systeem. Logica moest rapporteren aan de ICT Concerndirectie, terwijl andere leveranciers moesten rapporteren aan een ander bestuurslid. Zo ontstond een onhandige manier van werken zonder regie en een te zwakke projectleiding. Directeur Mensonides werd vaak gedwongen tot dingen die niet zinnig bleken te zijn zoals de complexe infrastructuur die programmeurs van het UWV zelf ooit hadden geprogrammeerd en mocht onder dwang niet werken met andere programmeertalen zoals van Microsoft omdat anders het contract verscheurd zou worden. Zo werd er voortgeborduurd op het oude UWV-platform met als resultaat een mislukt systeem dat door ICT-ondernemer René Veldwijk dan weer recht getrokken moest worden.
Bij UWV was er bij grote automatiseringsprojecten geen centrale sturing op de kosten of op de technische uitvoering. Belangrijke vernieuwingen, zoals de website Werk.nl liepen daardoor jaren geleden uit de hand. Eind 2007 werd de opdracht voor Capgemini na vier jaar beëindigd. In het voorjaar van 2008, functioneert de geautomatiseerde polis administratie pas nadat UWV voor bijna een half miljard euro per jaar verspijkerde. Het Landelijk Bureau Inning Onderhoudsbijdragen(LBIO) die de incasso van de alimentatieverplichtingen regelt probeert al drie jaar vergeefs de polis administratie te gebruiken. In een onderzoeksrapport van de Rekenkamer wordt aangegeven dat het probleem van niet (volledig) succesvolle iT-projecten substantieel is. Het UWV heeft half augustus 2018 per ongeluk de privégegevens van 2400 cliënten naar 96 werkzoekenden gestuurd. Het gaat onder meer om namen, telefoonnummers, geboortedata en Burgerservicenummers.
Socrates, de software die de vier grote steden gebruiken om uitkeringen te berekenen zoals de IOAW en IOAZ (Inkomensvoorziening Oudere en Arbeidsongeschikte Werkende/Zelfstandige), een uitkering op bijstandsniveau werkt niet. Als mensen naast een uitkering wisselende inkomsten hebben uit arbeid gaat het al snel mis. Het gaat ook mis met het automatisch verrekenen van vakantiegeld bij mensen die zowel een ziektewetuitkering als een bijstandsuitkering krijgen
Het Suwinet software dat Nederlandse gemeenten gebruiken om te kijken of iemand recht heeft op een uitkering blijkt lek. In het systeem kunnen ambtenaren controleren of iemand recht heeft op een uitkering. Nu blijkt dat ook onbevoegde ambtenaren volledige toegang tot het systeem hebben. Suwinet werd 13 jaar geleden ingevoerd om snel toegang te hebben tot de loon, hypotheek, adres, bankrekeningnummer en studieschuld gegevens. In december 2014 concludeerde het College Bescherming Persoonsgegevens (CBP) ook al dat Ierse ambtenaren volledige toegang hadden tot het systeem. UWV kampt nog regelmatig met inlogproblemen en andere storingen.
Begin september 2024 bleek dat het UWV blijkt jarenlang foute berekeningen te hebben gemaakt bij de bepaling van de hoogte van WIA-uitkeringen (Wet werk en Iikomen naar arbeidsvermogen). Bij een kwart van de uitkeringen werd een te hoge of te lage uitkering is vastgesteld. Het UWV zegt dat het al in 2023 wist dat de bepaling van uitkeringen lang niet altijd goed ging. UWV start een verdiepend onderzoek om uit te zoeken wie er sinds begin 2020 een te lage of te hoge uitkering heeft gekregen. Dat onderzoek wordt waarschijnlijk in december van dit jaar afgerond. Het onderzoek richt zich specifiek op de bepaling van WIA-uitkeringen. Het UWV regelt ook de uitbetaling van de uitkeringen voor de Wajong en de WW. De woordvoerder zegt dat de instantie op termijn ook kan gaan onderzoeken of daar fouten zijn gemaakt bij berekeningen. Mensen die een te lage WIA-uitkering krijgen, worden hier met terugwerkende kracht voor gecompenseerd tot vier jaar geleden. Die groep kan erg groot zijn, want jaarlijks worden tot wel 80.000 mensen beoordeeld door het UWV om te kijken of ze in aanmerking komen voor een WIA-uitkering. Als tienduizenden mensen die compensatie kunnen verwachten, kan dat het UWV miljoenen kosten. Het is niet uitgesloten dat het om tienduizenden mensen gaat die een verkeerde uitkering hebben gekregen.
Sonar
Het SONAR systeem wordt door UWV gebruikt voor arbeidsbemiddeling en is essentieel om mensen van werk naar werk te kunnen begeleiden. UWV heeft geconstateerd dat het systeem tekortkomingen kent op het gebied van informatiebeveiliging en privacy (IB&P). Daarnaast is het systeem verouderd en kent het op functioneel gebied beperkingen. Daarom heeft UWV in een eerder stadium al maatregelen ter verbetering getroffen en zet UWV op de lange termijn in op vervanging van het systeem. Daarom heeft UWV het project SONAR IB&P opgezet, waarbij in drie fases maatregelen worden genomen om het systeem te verbeteren en met prioriteit te vervangen. Het systeem bevat gegevens als NAW, BSN, nationaliteit, opleidingsniveau, CV en belastbaarheid. Als centraal systeem is SONAR gekoppeld aan verschillende andere systemen die ondersteunen bij de arbeidsbemiddeling, zoals werk.nl, waar werkzoekenden en werkgevers elkaar kunnen vinden.
Tijdens het proces werden minimaal 175 mensen gedupeerd omdat er fouten werden gemaakt met de beoordeling of ze arbeidsongeschikt zijn. De groep mensen had tussen 2006 en 2010 een WIA-uitkering voor gehele of gedeeltelijke arbeidsongeschiktheid. Die groep raakte vervolgens om onduidelijke redenen buiten beeld, waardoor ze lang in onzekerheid verkeerden over de definitieve beoordeling van hun arbeidsgeschiktheid. De cliëntenraden schreven in 2019 al een brief over de kwestie aan toenmalig staatssecretaris van Sociale Zaken Tamara van Ark (VVD). In het najaar van 2019 kondigden het UWV en de staatssecretaris vervolgens aan dat deze cliënten nu wél werden her beoordeeld. Van Ark liet toen eigenlijk alles aan het UWV over en tot een echte oplossing voor gedupeerden kwam het niet, terwijl bij veel mensen plots na jaren hun WIA-uitkering werd ingetrokken. Het ontbrak volgens de cliëntenraden aan goede begeleiding om een terugkeer naar de arbeidsmarkt mogelijk te maken. ,,Ze kregen te horen dat de uitkering die volgens UWV onterecht was, niet werd teruggevorderd. Daar moesten die cliënten dan maar blij mee zijn. Op aandringen van de cliëntenraden opende de uitkeringsinstantie eind vorig jaar een meldpunt. Daaruit kwam naar voren dat gedupeerden hard zijn geraakt. Ook minister Wouter Koolmees (Sociale Zaken) reageerde al op de kwestie. Hij zei de gang van zaken te betreuren en wees erop dat het kabinet naar aanleiding van de toeslagenaffaire al maatregelen in gang heeft gezet om te voorkomen dat burgers nog eens op deze manier klem komen te zitten.
SONAR is geïmplementeerd in 2005 en is niet ontwikkeld en ingericht met toepassing van het principe privacy by design. In de loop der tijd zijn er daarom stappen ondernomen om verbeteringen in de beveiliging aan te brengen. Een voorbeeld is het project Autorisatie Segmentering Gemeenten, waarbij de autorisaties van gemeentelijke gebruikers zijn beperkt. Nog niet alle risico’s zijn hiermee weggenomen. De komst van de Algemene verordening gegevensbescherming (AVG) heeft de aandacht voor de risico’s versterkt, en incidenten omtrent datalekken maakten duidelijk dat informatiebeveiliging beter geborgd moet worden. Een maatregel die hierop volgde, was dat de mogelijkheid om gegevens uit het systeem te exporteren is ingeperkt.
Ordina
Door klokkenluiders kwam naar buiten dat het ICT bedrijf Ordina fraudeerde met het verkrijgen van ICT aanbestedingen door de overheid. Miljoenen kostende ICT-projecten werden met behulp van insiders en kartelafspraken voor te veel geld uitbesteed. Vier topambtenaren werden uit hun functie gezet en het Ministerie van Defensie deed aangifte tegen een reserveofficier die in 2009 geheime informatie over problemen met de ICT bij defensie doorgaf aan Ordina waar hij werkzaam voor was. De reserveofficier gaf de namen van de systemen en informatie over de slechte kwaliteit van de gegevensopslag en de beveiliging aan Ordina. Ordina stelde dat de verkregen informatie vooraf was afgestemd met vertegenwoordigers van het Ministerie van Defensie, maar geeft toe dat een beperkt aantal medewerkers zich ongepast heeft gedragen in aanbestedingsprocedures. Ambtenaren werden door Ordina onthaald op golfpartijen, diners en het bijwonen van sport evenementen als voetbalwedstrijden en het toenmalige Ordina Open-tennistoernooi. Ordina medewerkers zouden een database hebben bijgehouden van ambtenaren die omkoopbaar waren. Ordina gaat een kostenbesparingsprogramma doorvoeren dat jaarlijks structureel 8 miljoen euro moet opleveren. Ordina heeft in de eerste helft van 2015 door de negatieve berichtgeving 3 miljoen euro verlies geleden. De omzet zakte met bijna 7 procent tot 172,7 miljoen euro. In Nederland kelderde de omzet met ruim 9 procent. Voor het miljardenproject ‘Grensverleggende IT (GRiT)’ bij het ministerie van Defensie is een consortium van IBM en Atos nu nog de enige overgebleven aanbesteding kandidaat. Omdat onduidelijk is of de aanbesteding doorgaat, dreigt IBM honderden miljoenen euro’s op het ministerie te verhalen.
Het ministerie van Defensie heeft in 2023 geavanceerde malware aangetroffen op een losstaand computernetwerk van de krijgsmacht. De malware werd geplaatst door een Chinese staatsinstelling. Het betreffende netwerk werd gebruikt voor ongerubriceerde Research and Development (R&D). De betreffende malware wordt ingezet bij systemen (FortiGate) van het bedrijf Fortinet.
Al in 2016 schreef Defensie de aanbesteding uit voor de vernieuwing van de digitale infrastructuur. KPN, HPE en IBM/Atos meldden zich als gegadigden. In 2018 bleef alleen het consortium van IBM en Atos over, nadat KPN zich terugtrok. Inmiddels heeft het consortium al meer dan twee jaar ruim honderd man op het project zitten. Deze en andere investeringen en gemiste orders kosten vele honderden miljoenen. In een vertrouwelijke brief van eind oktober 2019, noemt IBM/Atos het onaanvaardbaar dat Defensie hen het project mogelijk alsnog niet gunt. Het SPEER project wordt gedragen door Capgemini en CGI. Met het programma werkte het ministerie van Defensie aan de verbetering van de financiële en materieel-logistieke processen. Het veranderprogramma werd ondersteund door de ontwikkeling en invoering van een nieuw, geïntegreerd ERP systeem. Het programma SPEER is in de zomer van 2013 beëindigd en heet sindsdien ERP. Het ministerie had hiervoor 481 miljoen euro begroot, maar inmiddels zijn de kosten opgelopen tot 900 miljoen. Hennis zei destijds nog vijf jaar nodig te hebben om de IT-infrastructuur van Defensie op te schonen. Bij Den Helder wordt voor de Kustwacht een nieuw onderkomen gebouwd voor het Coördinatie en Communicatie Centrum (CCC) en het Maritiem Informatie Knooppunt (MIK). Het ministerie van Defensie, trekt in totaal 97 miljoen euro uit voor het project, dat in 2017 startte en in maart 2022 klaar moet zijn. 45 miljoen euro van het totale budget is bestemd voor het bouwen van één ICT systeem voor vijf verschillende applicaties. Het nieuwe systeem moet de communicatie tussen verschillende disciplines die de Kustwacht aanstuurt vereenvoudigen. Tot nu toe is 4,5 miljoen euro van het budget uitgegeven, maar BIT heeft nu al forse kritiek op de aanpak van het 45 miljoen euro kostende ICT project.
Politie
Vanwege de gebrekkige integratie van ICT-systemen tussen politiekorpsen moeten agenten aangiftes uitprinten en per post naar een andere regio sturen, waar de aangifte wordt overgetypt op het eigen systeem. Uit een rapport van onderzoeks- en adviesbureau Gartner in opdracht van de centrale ondernemingsraad blijkt dat de systemen, ondanks een investering van 374 miljoen euro’s, nog niet op orde zijn. Er is minimaal 52 miljoen euro extra nodig voor verbetering. Het rapport kostte ook nog eens bijna honderdduizend euro. De bedrijfsvoering van de Nationale Politie is inmiddels wel op orde. Maar het deel dat nodig is voor opsporing en veiligheid of handhaving niet. Het gaat om het recherchesysteem ’Summit’ en het handhavingssysteem Basis Voorziening Handhaving. De systemen blijken niet aan elkaar gekoppeld te kunnen worden. Informatie moet daarom dubbel ingevoerd worden. Van het beschikbare budget voor de aanpak van de ICT is in het afgelopen jaar onder andere 15 miljoen besteed aan de aanschaf van nieuwe smartphones en apps en ging ruim vijf miljoen naar het optimaliseren van de beveiliging van de systemen van de landelijke eenheid van de politie in Driebergen. Korpschef Erik Akerboom denkt dat er nog drie tot vijf jaar nodig is om het systeem klaar te krijgen. De informatietechnologie bij basiszaken zoals registratie van informatie, aangiftes en onderzoeken is nog steeds een lappendeken. De afspraken met de Tweede Kamer zijn niet volledig nagekomen en er zijn met het beschikbare geld dingen gerealiseerd die niet waren afgesproken.
Minister Sander Dekker (Rechtsbescherming) heeft de digitalisering van de rechtspraak vanwege de problemen tot nader order stilgelegd. Het project duurt al jaren en de kosten zijn van enkele miljoenen opgelopen tot 220 miljoen euro. De rechtbanken concludeerden onlangs dat de digitaliseringsoperatie helemaal opnieuw moet en willen de communicatie tussen burgers, advocaten en de rechterlijke wel digitaliseren maar niet compleet automatiseren.
Parlementair onderzoek
In 2012 werd besloten tot een parlementaire onderzoek naar de falende ict-projecten bij Werk.nl, MGBA, (modernisering gemeentelijke basisadministratie), de ov-chipkaart, C2000 (communicatiesysteem brandweer, ambulance en politie), het EPD (elektronische patiëntendossier) en het veiligheidssysteem in de tunnels van de A73. Op aanbeveling van de onderzoekscommissie Elias gaan specialisten alle risicovolle ICT-projecten van de overheid voortaan vooraf toetsen en publiceren alvorens een project wel of niet mag doorgaan. De NS omzeilt al jarenlang de aanbestedingsregels en betaalt al 22 jaar zo’n tien miljoen euro per jaar aan een vaste leverancier in Portugal voor ICT om roosters te kunnen produceren voor treinen en personeel. C2000 ligt sinds de avond van de 27e augustus weer plat. In Augustus 2023 was dit ook al het geval. Hierdoor kunnen hulpdiensten niet meer optimaal functioneren.
De gemeente Amsterdam had 1,6 miljoen euro vrijgemaakt om het interne Andreas systeem te vervangen, maar moet nog eens 2,7 miljoen euro extra investeren om het systeem goed werkend te krijgen. Het Andreas systeem moet documenten verwerken die ambtenaren nodig hebben om besluiten te nemen. In 2014 besloot de gemeente Andreas te vervangen.
De commissie-Elias presenteerde 15 oktober 2014 de uitkomsten van het onderzoek naar falende ICT-projecten van de overheid waarmee, volgens deskundigen, tot 5 miljard euro per jaar is verspild. De commissie Elias werd bemand door Manon Fokke (PvdA), Hanke Bruins Slot (CDA), Paul Ulenbelt (SP) en Paul van Meenen (D66). De presentatie werd ingeleid door de Tweede Kamer voorzitter Van Miltenburg die de afkorting ICT wel eerst nog even op Google had moeten opzoeken.
De conclusie van de commissie was dat er te weinig boerenverstand wordt gebruikt bij het starten met ICT oplossingen, waarbij het Rijk niet eens zou weten hoeveel geld er precies aan ICT wordt besteed. Bi aanbestedingen wordt meer gelet op een zo goedkoop mogelijke inschrijving dan op kwaliteit, waarbij op onderdelen de gegunde inschrijver soms niet eens in staat bleek om een opdracht in zijn geheel af te ronden. Een belangrijke voorwaarde bij de aanbesteding was echter dat er geen oud-politici deel van mochten uitmaken van het bedrijf dat het onderzoek moest doen, terwijl bij Policy Research drie oud-ministers van Verkeer en Waterstaat in de Raad van Advies zitten. Die oud-ministers zijn Annemarie Jorritsma (VVD), Roelf de Boer (LPF) en Karla Peijs (CDA), opeenvolgende verkeersministers tussen 1998 en 2007. Als oplossing pleitte de commissie voor het inmiddels ingestelde “BIT” orgaan (Bureau ICT-Toetsing) die de projecten boven vijf miljoen euro toetst.
Ex Minister Stef Blok gaf ondanks waarschuwingen van de commissie om externe consultants geen sleutelrol te geven een half jaar later de dagelijkse leiding van het bureau toch aan John Schattorie, Director bij Deloitte. Daarnaast zijn er nog twee externe consultants ingehuurd waarmee het team 3 externen en 5 ambtenaren bevat.
De commissie concludeerde dat het geheel van ICT-organisaties bij de overheid chaotisch en ondoorzichtig is. Dat bleek ook toen het departement van voormalig minister van Veiligheid Ivo Opstelten tussen 2012 en 2014 voor 63.500 euro per maand twee consultants van bureau Boer en Croon in bleek te huren. De twee kregen totaal een salaris van ruim 1,6 miljoen euro en een dienstauto met chauffeur om de automatiseringsproblemen bij de Nationale Politie op te lossen. Nicole Stolk, de plaatsvervangend secretaris-generaal die bij het ministerie van Veiligheid en Justitie intern onderzoek deed naar omstreden banden tussen ambtenaren en ICT-consultants, was zelf degene die de bijeenkomsten organiseerde en eindverantwoordelijke voor de automatisering. Zij leidde ook zelf de werkgroep die in de tweede helft van 2014 de mogelijke belangenverstrengeling bij ICT-projecten onderzocht.
Stolk organiseerde met deze twee consultants een tweedaagse Public Executives sessie als vervolg op een eerdere bijeenkomst op Schiermonnikoog die volgens haar niet gingen over concrete opdrachten, maar om “het delen van kennis” tussen topambtenaren en experts van de ICT-markt en dat in de maanden daarop ook exclusieve sessies met andere bedrijven werden gehouden.
De Sociale Verzekerings Bank (SVB) stopte in september 2014 met Capgemini omdat ze ontevreden waren over het geleverde Oracle syteem voor de kinderbijslag, AOW en ANW. Voor het project was 27 miljoen euro begroot en er is inmiddels 32,2 miljoen euro uitgegeven terwijl het systeem nog steeds niet goed werkt. De Sociale Verzekeringsbank (SVB), heeft veel problemen met een overbelast ICT-systeem en een achterstand van tienduizenden onbetaalde rekeningen van zorgverleners. Verantwoordelijk en leidinggevend SVB manager Manfred van G. werd ook door Capgemini betaald die de software goedkoop in India liet maken. Interne waarschuwingen over hoe onprofessioneel het er daar aan toe ging werden van alle kanten genegeerd.
Capgemini werd vijf jaar geleden ingehuurd om het systeem Oracle bij het SVB te implementeren. De totale kosten die samenhingen met de nu gestopte doorontwikkeling van het Multi-regelingen-systeem bedroegen tot en met augustus 2014 minimaal 43,7 miljoen euro. (herontwerp MRS en BR2 Kindregelingen). De totale kosten bedragen 121,8 miljoen euro. Het PGB-systeem kan geen koppeling maken tussen declaraties en betalingen en de gegevens kunnen door de telefoonteams niet of nauwelijks opgevraagd worden. Het ICT-systeem, dat juist is opgezet om fraude te bestrijden is zelf fraudegevoelig. 40 miljoen euro extra kosten hebben het probleem niet opgelost evenals de inzet van honderden extra medewerkers. Oracle dreigde zelfs met een boete van 3,2 miljard euro wegens vermeend illegaal gebruik van hun software door acht verschillende ministeries en overheidsdiensten. Ook claimt Oracle dat de Nederlandse overheid vanaf 2019 een vergoeding voor de open-source software van Java. Het Rijk schikte de claim in november 2017 voor enkele miljoenen en moest hiervoor kostbare externe adviseurs en advocatenkantoor Stibbe inschakelen.
PGB
Een kosteloos ICT systeem waar mensen met een Persoongebonden Budget (PGB) hun administratie moesten gaan regelen gaat ruim 90 miljoen euro kosten. Het ICT project loopt al 10 jaar en kampt met de ene catastrofe na de andere. Verzorgenden kregen geen salaris meer en doordat de Sociale Verzekeringsbank (SVB) dossiers per ongeluk had gekoppeld aan verkeerde zorgverleners konden mensen met een PGB persoonlijke gegevens inzien van andere zorgverleners. Na inloggen via de online portal Mijnpgb konden de adresgegevens, Burgerservicenummer, bankrekening, uurtarieven, betalingen en het soort zorg dat wordt verleend worden geraadpleegd. Na al deze blunders werd per 1 februari de voorzitter van de raad van bestuur Nicoly Vermeulen na zes jaar uiteindelijk toch overgeplaatst naar het ministerie van Sociale Zaken. José Lazeroms, lid van de Raad van Bestuur UWV, nam de leiding van de SVB over tot er een vervanger werd gevonden in DSW en vervolgens bij ICTU.
DigiD
DigiD wordt regelmatig getroffen door DDoS-aanvallen. Ook cyberaanvallen bij banken zijn tegenwoordig aan de orde van de dag. Volgens president Klaas Knot van De Nederlandsche Bank (DNB) vindt er op de website van DNB vrijwel elke seconde wel zo’n aanval plaats. De Overheid wilde het misbruik en platleggen van DigiD met Ddos voorkomen door binnen vijf jaar te laten inloggen met NFC pasjes. Minister Plasterk stopte echter onverwachts met deze ontwikkeling, ondanks de miljoenen die al in de ontwikkeling van de kaart zijn gestopt. Nu is er een DigiD-chip op het rijbewijs en identiteitsbewijs. Hiervoor werd 23 miljoen euro extra uitgetrokken om het systeem te ontwikkelen. De RDW geeft de nieuwe rijbewijzen uit via Gemalto. Het Sealys-rijbewijs is net zo groot als een creditcard en voldoet aan de vereisten van het meest recente EU-brede initiatief voor een modern, geharmoniseerd rijbewijs voor lidstaten. Vanaf 26 mei 2018 zijn de rijbewijzen ook geschikt om mee te kunnen inloggen op websites van de overheid, zorg en pensioenfondsen. Grote aantallen aanvragen kan Digid niet aan en begin maart 2023 was het systeem twee dagen voor de zoveelste keer lang zwaar overbelast en niet toegankelijk. Mensen konden niet bij hun belastingaangifte of hun ziektekostenverzekering, rijbewijsaanvragen, Stapbudget, etc. De .nl domeinnaam van de overheid gaat, om deze te kunnen onderscheiden van valse websites gewijzigd worden en onderdeel worden van mijn.overheid. Staatssecretaris Alexandra van Huffelen (D66) maakt de naam van de nieuwe extensie eind dit jaar bekend.
Belastingdienst
Sinds 2020 zijn vele verbetermaatregelen geïmplementeerd om de sturing op ICT-projecten te versterken. Zo wordt voor de start van een project een heldere planning en afbakening afgesproken en wordt beter gerapporteerd. Projecten worden nu altijd opgeknipt in kleinere deelprojecten. Projecten die niet voldoen aan de startvoorwaarden (zoals een duidelijke business case en een projectplan) mogen niet starten. Naast de moderniseringsopdracht om de technische schuld weg te werken, bevat het MJP andere projecten, bijvoorbeeld om nieuw (Europees) beleid te implementeren of de dienstverlening te verbeteren. In 2023 zijn een aantal grote projecten afgerond. Zo heeft de Belastingdienst in 2023 een platform opgeleverd waarmee de Wet Arbeidsvoorwaarden Gedetacheerde Werknemers in de Europese Unie (WagwEU) geïmplementeerd wordt. Deze wet geldt voor bedrijven uit andere EU-landen die tijdelijk met hun personeel in Nederland werkzaamheden verrichten. Door de functionaliteit die de Belastingdienst heeft ontwikkeld worden controles gerichter toegepast wat tot minder administratieve last leidt bij belastingplichtigen. In 2023 is daarnaast gewerkt aan de manier waarop burgers en bedrijven toegang krijgen tot de portalen voor hun aangiften. De rijksbrede authenticatiemiddelen zoals DigiD, eHerkenning en eIDAS-middelen hoeven niet apart worden aangesloten op elk portaal. Het inlogniveau van DigiD is verhoogd van ‘laag’ naar ‘midden’. Dit betekent dat nu tenminste met twee-factor-authenticatie wordt ingelogd. Dit zorgt voor meer zekerheid over de identiteit van de gebruiker. Burgers die een machtiging hebben afgegeven aan hun fiscaal dienstverlener kunnen nu de machtiging inzien, wijzigen en intrekken. In 2024 is onder meer de modernisering bankenbelasting voltooid. De digitale aangifte is gerealiseerd voor (ongeveer) veertien grootbanken. Daardoor is aangifte doen voor deze belastingplichtigen vereenvoudigd en de klanttevredenheid toegenomen. Ook is in 2024 het project Robuust Betalingsverkeer voltooid. Hierdoor is de status van een betaling altijd inzichtelijk en wordt de burger beter geïnformeerd. Hiermee wordt het nauwkeurig afstemmen van financiële gegevens tussen burger en Belastingdienst, verder verbeterd. Dit leidt tot minder telefoontjes naar de Belastingtelefoon. Daarnaast zijn er in 2024 ook stappen gezet om de dienstverlening verder te verbeteren. Burgers kunnen live chatten en videobellen met medewerkers van de Belastingdienst. Daarnaast kunnen burgers en bedrijven in steeds meer situaties een vordering direct betalen via iDeal. In het jaarplan 2024 is ook aangekondigd dat het centrale bedrijfsvoeringsysteem, het zogenoemde ERP-pakket (Enterprise Resource Planning), wordt gemoderniseerd. Deze modernisering verloopt volgens planning en draagt bij aan de continuïteit van de Belastingdienst.
In 2005 werd besloten dat de fiscus meer taken moest krijgen zoals toeslagen en uitkeringen. Al snel bleken de systemen het niet aan te kunnen en tienduizenden mensen ontvingen hun geld te laat. In 2008 bleek dat 730.000 digitaal ingevulde aangiften waren verdwenen en een vergeefse reorganisatie van de ICT-afdeling volgde. In 2022 kon het kabinet de gevolgen van de inflatie niet verwerken in de computersystemen van de Belastingdienst. De programmeertaal waar de Belastingdienst mee werkt is voor een deel flink verouderd. Al in 2019 schreef de Algemene Rekenkamer dat de helft van de systemen van de Belastingdienst niet meer up to date was. De omzetbelasting werkt nu nog steeds met een systeem uit 1982. Een aantal programma’s is geschreven in oude programmeertalen die vrijwel niet meer gebruikt worden. Hetzelfde is nu aan de hand met COOL:Gen, een programmeertaal die met de systemen van de Belastingdienst vervlochten is. De taal stamt uit de jaren tachtig en moet vervangen worden. Als alles goed verloopt, moet de uitfasering van COOL:Gen in 2026 klaar zijn. Het project is al met een jaar uitgesteld vanwege een uitspraak van de Hoge Raad. Daardoor moest de vermogensbelasting in box 3 met spoed aangepast worden. Vanwege aanhoudende ICT-problemen bij de Belastingdienst zijn deze kabinetsperiode geen nieuwe beleidsveranderingen meer mogelijk. Voor het eerst is er Meerjaren portfolio. In die planning voor de periode van 2023 tot mei 2027 staat welke problemen wanneer aangepakt moeten worden. De achterstand in applicaties van de Belastingdienst is sinds 2018 teruggebracht van 52 procent naar 26 procent in 2022. In totaal bestaat de ICT van de Belastingdienst uit negenhonderd applicaties die deels aan elkaar zijn verbonden.
Daalder
De mobiele betaaldienst Daalder gaat haar diensten aanbieden in ruim 90 schoolkantines voor in totaal 90.000 scholieren verspreid over het land. De cateraar van de schoolkantine betaalt de transactie fee. De Daalder-app draaide vanaf maart op proef bij een selectie winkels en is nu ook te gebruiken in winkels en horeca-gelegenheden en draait op zowel Android als IOS. In de VS betalen consumenten al in veel winkels met Google Wallet en Apple Pay en in Nederland experimenteert tot nu toe naast Daalder alleen de Rabobank met MyOrder en PayPal met mobiel betalen. Daalder is opgericht door ondernemers Renz Millenaar, Romke de Vries en Reinhard Spronk. De betalingen via Daalder staan onder toezicht van De Nederlandsche Bank.
Privacy
Apple heeft omwille van de privacy van de gebruikers een aantal nieuwe functies bij iOS 11 en macOS 10.13 High Sierra. Het volgen van je locatie en toegang tot je foto’s wordt beperkt. In iOS 10 bepaal je zelf of een app je altijd of alleen bij gebruik mag volgen. Wanneer je een foto wilt uploaden is het in iOS 11 mogelijk om gewoon één foto te kiezen en toestemming geven om alleen die te gebruiken. In Safari wordt in iOS 11 en macOS 10.13 High Sierra tracking voorkomen door alle cookies van verschillende website gescheiden op te slaan. Ook die van advertenties die ge-embed zijn. De cookies worden achteraf automatisch verwijderd. Apple heeft met iOS 11 meer mogelijkheden voor “on device processing”. Ontwikkelaars kunnen met VisionKit bijvoorbeeld gezichtsherkenning uitvoeren op de iPhone of iPad zelf. Spraak naar tekst omzetten kan met een NLP tool. Dat heeft als voordeel dat je data niet onnodig naar de cloud wordt gestuurd.
Chaos en lange rijen op de Britse vliegvelden
Chaos en lange rijen op 7 mei 2024 op de Britse vliegvelden. Poortjes bleven dicht door een landelijke storing in het paspoortcontrolesysteem. De problemen deden zich voor op de luchthavens Stansted, Gatwick en Heathrow nabij Londen, het vliegveld van Manchester en dat van het Schotse Edinburgh. Heathrow Airport meldde dat het om ‘een landelijk probleem’ gaat. Door ICT falen konden paspoorten niet gescand worden en gingen toegangspoortjes niet open.
De provincie Zuid-Holland
De interne informatiebeveiliging van Zuid-Holland staat al maanden onder verscherpt toezicht van de Autoriteit Persoonsgegevens (AP), nadat vorig jaar september een datalek in een intern systeem was ontdekt door een medewerker. Het interne systeem bevat circa 50 miljoen documenten. De provincie zegt ernaar te streven om op 1 januari 2026 te voldoen aan de eis van AP, namelijk dat Zuid-Holland op stap 3 (van de 5) van het ‘AVG-volwassenheidsniveau’ komt. AP wil het echter niet accepteren als er niet op korte termijn vooruitgang wordt getoond. Steven Datema van de ChristenUnie in Zuid-Holland zegt ‘allerminst gerustgesteld’ te zijn. ‘Ik begrijp dat men geen ijzer met handen kan breken. De functionaris die toeziet op de AVG-naleving, had al in 2019 geadviseerd om te zorgen dat de ‘rollen en rechten’ in het verouderde systeem op orde zijn en dit systeem op termijn te vervangen. Zuid-Holland erkent dat veel adviezen op dit vlak de afgelopen jaren niet adequaat zijn opgevolgd. De provincie heeft wel 23 miljoen euro gereserveerd voor een ‘informatietransitie’.
Artificial Intelligence (AI/Kunstmatige Intelligentie)
OpenAI, het moederbedrijf van ChatGPT, is op weg om zijn jaaromzet te verdubbelen naar 3,4 miljard dollar.
OpenAI, een start-up gevestigd in San Francisco, kwam met de online chatbot ChatGPT. Sam Altman richtte OpenAI op in 2015. Hij was bevriend met topinvesteerders als Peter Thiel, Reid Hoffman en Elon Musk. Met hun hulp kon hij zijn bedrijf oprichten. OpenAI moest technologie gaan ontwikkelen die voor iedereen beschikbaar zou zijn. De non-profitopzet van het bedrijf werd in 2019 onder druk van de investeerders veranderd en werd deels een commercieel bedrijf, met een non-profitorganisatie in de top. Altman trad af als directeur bij een ander bedrijf om als CEO al zijn tijd in OpenAI te steken. In 2022 trok ChatGPT enorm veel gebruikers, toen het programma voor het grote publiek beschikbaar werd. In 2023 liep de jaaromzet naar 1 miljard dollar. OpenAI zit achter de AI-chatbot ChatGPT, AI-beeldgenerator Dall-E en spraakherkenningssoftware Whisper. Sam Altman en medeoprichter Greg Brockman vertrokken half november gedwongen 2023 bij Open AI. De raad van bestuur van OpenAI zegde het vertrouwen in hen op. De 38-jarige Altman zou niet openhartig zijn in de communicatie met het bestuur, wat ervoor zou hebben gezorgd dat het bestuur zijn verantwoordelijkheden niet goed kon uitoefenen. Mira Murati, die voorheen technisch directeur van het bedrijf was, werd benoemd tot interim-CEO. Altman ging bij Open AI investeerder Microsoft werken samen met Greg Brockman. Nog geen week later toen het merendeel van de ontwikkelaard bij OpenAI dreigden te vertrekken koos het bestuur eieren voor haar geld en liet Sam Altman en Greg Brock Brockman terugkeren. De laatste details rondom de terugkeer moeten nog worden ingevuld, maar een deel van het bestuur werd vervangen. Nadat Altman en Brockman werden ontslagen, kreeg het achtergebleven bestuur van OpenAI veel kritiek van investeerders en een groot deel van het personeel. Zij zagen niets in het vertrek van Altman.
De software werd geleerd om te communiceren met gebruik van menselijke trainers en het model werd voorzien van gesprekken waarin de trainers beide kanten invulden, dus zowel de rol van een gebruiker als van AI-assistent. Het gebruik van menselijke intelligentie gecombineerd met algoritme en de rekenkracht en opslagtechnieken van een computer overstijgt de menselijke intelligentie. Een algoritme is een procedure voor het oplossen van een probleem. Algoritmen zelf zijn dom en doen precies wat er gevraagd wordt. Maar dat doen ze wel buitengewoon snel wat de illusie van “slim” zijn suggereert. Algoritmen zijn sterk in het snel verwerken van grote hoeveelheden data, zoals blijkt uit patroonherkenning door robots (zoals het stellen van diagnoses van ziektebeelden, zelfrijdende auto’s, schaakcomputers, etc.)
In mei wordt de definitieve wet gepubliceerd, daarna duurt het nog een half jaar voordat de verboden op onacceptabele AI-systemen ingaan. In 2025 gaan de regels voor generatieve AI-systemen in. Daaronder vallen bijvoorbeeld ChatGPT en Midjourney. Die moeten transparant zijn over de data waarmee ze zijn getraind en mogen geen illegale uitkomsten bieden. In mei 2026 gaan de laatste regels in. Dan is het voor systemen met een hoog risico verplicht om een mensenrechtentoets uit te voeren, om te garanderen dat een AI-systeem niet bevooroordeeld is of discrimineert. Bedrijven die de AI-wet in Europa overtreden, kunnen flinke boetes krijgen. Een boete bedraagt maximaal 35 miljoen euro of 7 procent van de wereldwijde omzet, afhankelijk van de overtreding en de grootte van het bedrijf.
Techbedrijven hebben volgens de Amerikaanse vicepresident Kamala Harris de morele plicht om ervoor te zorgen dat systemen voor kunstmatige intelligentie (AI) veilig zijn. Harris en president Joe Biden bespraken begin mei de gevaren en de benodigde veiligheid met de CEO’s van Microsoft, Google en OpenAI, die in de afgelopen maanden de AI-systemen presenteerden. ChatGPT van OpenAI kan zelfstandig hele teksten schrijven en Microsoft bouwde dat in zoekmachine Bing. Google kwam met een eigen vergelijkbaar systeem met de naam Bard. De AI systemen kunnen willekeurige woorden en zinnen op een logische manier achter elkaar te zetten, en dat hoeven niet perse waarheden te zijn. AI is een krachtigste technologie en heeft de potentie om het leven gemakkelijker te maken en oplossingen te bieden voor maatschappelijke problemen en vraagstukken. Maar AI kan ook een bedreiging vormen voor de veiligheid en heeft de potentie om inbreuk te kunnen maken op maatschappelijke rechten en privacy en kan het vertrouwen in informatievoorziening beschadigen. Alhoewel de software zelfs in staat is om complete boeken of opstellen te maken is het nog redelijk onbetrouwbaar omdat Big data nog een hoop onzin en onwaarheden bevat. computersystemen kunnen grote hoeveelheden gegevens verwerken en opslaan en daar zelf patronen in ontdekken. Het deep learning”ontwikkeld zich in de loop van de tijd. Door de wedloop tussen de grote tech bedrijven die de software ontwikkelen kan er een concurrentiestrijd ontstaan waarbij omwille van de tijd fouten worden gemaakt. Het internet kan overspoeld raken met computer gegenereerde flauwekul en gegenereerde teksten, plaatjes en video’s zullen in de toekomst voor de gemiddelde gebruiker niet van echt te onderscheiden zijn. AI zal in de toekomst banen gaan kosten, bijvoorbeeld die van vertalers of juridisch medewerkers en zelfs leraren. Systemen zouden in de toekomst zelflerend hun eigen programma’s kunnen (her) schrijven en ook actief en zelfstandig kunnen uitvoeren. met alle gevaren van dien.Eind maart 2023 werd in een open brief al opgeroepen om alle trainingen van AI’s die sterker zijn dan GPT-4 gedurende zes maanden te pauzeren. De brief werd ondertekend door AI-pionier Yoshua Bengio, Apple medeoprichter Steve Wozniak en Tesla-CEO Elon Musk. In de brief uitten ze hun bezorgdheid over de risico’s van de AI-ontwikkeling, zowel op korte termijn als meer fundamenteel, bijvoorbeeld door technologische singulariteit. Eliezer Yudkowsky pleitte zelfs voor een volledige stopzetting van KI-experimenten en -ontwikkelingen van geavanceerde taalmodellen. In mei 2023 vertrok computerwetenschapper Geoffrey Hinton bij bij Google Brain, vanwege zijn bezorgdheid over de risico’s van AI-technologie. Er schuilt een groot gevaar in de door Chat GPT gegeven oplossingen of antwoorden. Al die systemen zijn getraind om woorden op een logische manier achter elkaar te zetten, en niet om de waarheid te vertellen, terwijl een onwetende gebruiker de antwoorden voor waar zou kunnen aannemen en gebruiken. Chat APG vermeldt dit ook niet bij de gegeven uitkomsten.
AI kan redeneren, plannen, leren, een taal begrijpen etc en zal een grote invloed hebben op hoe we ons dagelijkse leven in de toekomst leven. Het brein achter kunstmatige intelligentie is een technologie die ‘machine learning’ heet. Met deze technologie worden taken eenvoudiger en worden we productiever. AI-systemen zijn in staat om hun gedrag en uitkomsten aan te passen, door het effect van vorige acties te analyseren en autonoom te werken. In 1965 wordt AI als eerste genoemd, tijdens de Dartmouth conference. Eliza, gecreëerd door Joseph Weizenbaum, was een van de eerste chatbots. Hoewel ze sommige gebruikers voor de gek kon houden door ze te laten denken dat ze eigenlijk met een mens spraken, slaagde ze niet voor de Turing test. AI wordt steeds prominenter in de industrie, de landbouw, de gezondheidzorg, bij de overheid en in ons persoonlijke leven. Tegelijkertijd zijn er nog verschillende zorgen, onduidelijkheden en zelfs risico’s rondom AI, zoals veiligheid, betrouwbaarheid en ethiek. Binnen de huidige wettelijke kaders is behoefte aan duidelijkheid en handvatten voor het verantwoord en efficiënt omgaan met AI en big data. AI-systemen zijn zeer complex om te bouwen en vereisen expertise waar veel vraag naar is, maar waar een tekort aan is. AI laat applicaties complexe taken uitvoeren waarvoor voorheen menselijke input, was vereist. De term wordt vaak door elkaar gebruikt met onderliggende gerelateerde termen, zoals machine learning (ML) en deep learning. Machine learning is een vorm van kunstmatige intelligentie (AI) die is gericht op het bouwen van systemen die leren door middel van data, met als doel de besluitvorming te automatiseren en verkorten, en sneller waarde te creëren.
Machine learning is gericht op het bouwen van systemen die kunnen leren of prestaties kunnen verbeteren op basis van de data waarmee de systemen worden gevoed. Hierbij is het van belang om op te merken dat machine learning altijd onder AI valt, maar AI niet altijd onder machine learning. Netflix maakt bijvoorbeeld gebruik van machine learning om enige personalisatie te bieden, wat ertoe heeft geleid dat het klantenbestand met meer dan 25 procent is toegenomen. Het ontwikkelen en implementeren van machine learning-modellen bestaat uit training en afleiding. AI-training en -afleiding hebben betrekking op het experimenteren met machine learning-modellen om een probleem op te lossen. Door machine learning en cognitieve interacties aan traditionele bedrijfsprocessen en -applicaties toe te voegen, kunnen organisaties de gebruikerservaring verbeteren en de productiviteit flink verbeteren. Bedrijven investeren de laatste tijd enorm in data science-teams. Ontwikkelaars gebruiken kunstmatige intelligentie om taken die normaliter handmatig worden gedaan, efficiënter uit te voeren en daarnaast ook om contact te leggen met klanten, patronen te identificeren en problemen op te lossen. Ontwikkelaars hebben vaak een achtergrond in wiskunde en algoritmen.
De technologie achter ChatGPT, zou niet werken zonder een transformer. De transformer is onmisbaar voor chatbots, omdat het betekenis kan geven aan woorden en zinnen. Transformer werd bedacht door Google in 2017. Dankzij die transformers kon OpenAI zijn chatbot trainen.
Generatieve AI bouwt voort op bestaande technologieën, zoals grote taalmodellen (LLM’s) die worden getraind op grote hoeveelheden tekst en leren het volgende woord in een zin te voorspellen. Generatieve AI kan niet alleen nieuwe tekst creëren, maar ook afbeeldingen, complete video’s of audio.
Veel tolk en vertaalbedrijven stoppen er mee of gaan failliet na te zijn ingehaald door de kunsten van AI
AI legt verbanden op basis van de data die door mensen zijn ingevoerd en is is sterk afhankelijk van de hoeveelheid data die over een onderwerp beschikbaar is. AI-technologie kan bedrijfsprestaties en productiviteit door processen of taken te automatiseren die voorheen menselijke inzet vereisten. De meeste bedrijven stoppen er veel geld in en is van waarde voor vrijwel elke functie, elk bedrijf en elke branche. Het omvat algemene en branchespecifieke toepassingen zoals het opsporen van breuken in de beveiliging (44 procent), technologieproblemen van gebruikers op te lossen (41 procent), het aantal productiebeheertaken te verlagen (34 procent) Te peilen of wordt voldaan aan intern compliance beleid voor het gebruik van erkende leveranciers (34 procent)
De opkomst van kunstmatige intelligentie (AI) raakt bijna vier op de tien banen ter wereld
Om goede voorspellingen te kunnen doen, moet AI grote hoeveelheden data verwerken. Eenvoudige labeling van data en betaalbare opslag en verwerking van gestructureerde en ongestructureerde data maken dan het bouwen en trainen van algoritmen mogelijk. Infrastructuurtechnologieën die essentieel zijn voor AI-training op schaal zijn clusternetwerken, zoals RDMA en InfiniBand, Bare Metal GPU-computing en hoogwaardige opslag.
Met AI kan beeld en audio gemaakt worden, dat nauwelijks van echt te onderscheiden is. AI staat dan ook aan de basis van deepfakes, een vorm van beeldmanipulatie. Het is niet duidelijk wie aansprakelijk is wanneer er ongewenste effecten zijn. Volgens OpenAI maken inmiddels ongeveer 100 miljoen mensen wekelijks gebruik van de chatbot.
- Bing Chat gebruikt een testversie van het GPT-4 model, terwijl ChatGPT het oudere GPT 3.5-turbo model gebruikt. GPT-4 is een geavanceerder en krachtiger taalmodel dan GPT-3.5-turbo, dus Bing Chat zou in theorie beter moeten zijn in het begrijpen en genereren van natuurlijke taal .
- Bing Chat is geïntegreerd met de zoekmachine van Microsoft, dus het kan webzoekopdrachten uitvoeren en links en aanbevelingen bieden. ChatGPT heeft geen toegang tot het internet, tenzij je een betaald abonnement hebt (ChatGPT Plus of Enterprise), waarmee je een webbrowserfunctie kunt gebruiken die aangedreven wordt door Microsoft Bing .
- Bing Chat en ChatGPT kunnen beide afbeeldingen genereren met behulp van DALL·E
Soorten AI
- ANI: Artificial narrow intelligence (Smalle kunstmatige intelligentie)
- AGI: Artificial general intelligence (Kunstmatige algemene intelligentie)
- ASI: Artificial superintelligence (Brede kunstmatige intelligentie)
Voorbeelden
*De Associated Press zou wel 12 keer zo veel verhalen hebben uitgebracht door AI-software aan te leren om automatisch financiële nieuwsberichten te schrijven. Hierdoor kregen de journalisten van het blad meer de vrijheid om diepgaandere artikelen te schrijven.
*Deep Patient, een AI-tool die is ontwikkeld door de Icahn School of Medicine op Mount Sinai, stelt artsen in staat patiënten met een hoog risico te identificeren, nog voordat ziekten worden gediagnosticeerd. Volgens insideBIGDATA analyseert de tool de medische voorgeschiedenis van een patiënt om bijna 80 aandoeningen te voorspellen, tot een jaar voordat deze zich zouden openbaren.
* Voert bedrijfsanalyses uit zonder expert. Dankzij analysetools met een visuele gebruikersinterface kunnen zelfs technisch niet-onderlegde mensen systemen gemakkelijk doorzoeken en antwoorden vinden die ze begrijpen.
*Communiceren met klanten via chatbots in natuurlijke taal, waardoor de klant vragen kan stellen en informatie kan inwinnen. Deze chatbots leren na verloop van tijd bij zodat de interacties voor de klant steeds waardevoller worden.
De gevaren van AI zijn bijvoorbeeld terug te zien in autonome wapens als de ‘killerdrone’, een bewapende drone waarmee van afstand doelen kunnen worden vernietigd of mensen gedood. Scholieren gebruiken ChatGPT om hun huiswerk te laten maken. ChatGPT is ontwikkeld door OpenAI. Hetzelfde bedrijf dat Dall-E lanceerde, een AI-systeem dat afbeeldingen genereert op basis van tekst.
Adaptive intelligence-applicaties helpen bedrijven betere zakelijke beslissingen te nemen door de kracht van interne en externe data in realtime te combineren met de wetenschap achter de besluitvorming en een uiterst schaalbare computinginfrastructuur. AI-functionaliteit kan worden toegepast op die activiteiten die de grootste en meest directe impact hebben op de omzet en kosten. AI kan de productiviteit verhogen met hetzelfde aantal mensen.
AI is inmiddels een noodzakelijke strategie voor elk bedrijf dat efficiënter wil worden, nieuwe omzetkansen wil creëren en de klantloyaliteit wil vergroten en is een concurrentievoordeel voor veel organisaties. Met AI kunnen bedrijven meer bereiken in minder tijd, gepersonaliseerde en boeiende klantervaringen creëren en bedrijfsresultaten voorspellen om meer winst te maken. Om concurrerend te blijven, moet elke onderneming uiteindelijk AI gaan gebruiken en zelf een AI-ecosysteem opzetten. Bedrijven raken achterop als ze nalaten om de komende 10 jaar AI, in elk geval tot op zekere hoogte, in te voeren. OpenAI komt met een preview-versie van GPT-4 Turbo. Dit is een krachtigere en snellere versie van de technologie die ten grondslag ligt aan ChatGPT. De technologie baseert zich op onlinedata die loopt tot april van dit jaar. De oorspronkelijke versie van GPT-4 had toegang tot data uit een periode die liep tot september 2021.
Het Britse CMA wil ondertussen voorkomen dat de markt van kunstmatige intelligentie (AI) in handen komt van grote technologiebedrijven. De toezichthouder wil regels over transparantie en verantwoording invoeren die consumenten moeten beschermen tegen de macht van bedrijven als OpenAI, de maker van ChatGPT.
AI is in 2023 gesprek van de dag maar in de praktijk zijn de antwoorden van dit soort programma’s niet altijd feitelijk juist en veroudert.
Het CMA gaat de komende tijd in gesprek over de maatregelen met AI-bedrijven, zoals Google, Meta en Microsoft en vraagt input van consumentenorganisaties, overheden, wetenschappers en andere toezichthouders. Begin 2024 komt het CMA met de bevindingen. Ook de EU en de Verenigde Staten zijn bezig om regels op te stellen om de markt van AI te reguleren. 28 Europese landen ondertekenden een verklaring bij de tweedaagse top in het Engelse landgoed Bletchley Park. In Nederland heeft de Consumentenbond toezichthouders en de politiek gevraagd om de rechten van consumenten centraal te stellen bij de ontwikkeling en toepassing van AI. De bond vindt dat mensen erop moeten kunnen vertrouwen dat AI-systemen hen bijvoorbeeld niet misleiden en geen misbruik maken van persoonlijke informatie.
De Tweede Kamer stemde 24 oktober 2023 positief over een aanpassing van de inlichtingenwet. Daarmee moeten de inlichtingendiensten meer ruimte krijgen om internetverkeer te onderscheppen. De Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (AIVD) en de Militaire Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (MIVD) moeten spionagepogingen van landen als Rusland en China hierdoor sneller kunnen ontdekken. Kamerleden hebben de wet geamendeerd om te voorkomen dat verkregen gegevens niet zomaar worden gedeeld met buitenlandse veiligheidsdiensten.
Nederland wil met 13,5 miljoen euro subsidie T het eerste Nederlandse AINO GPT-NL ontwikkelen. Daarbij worden brondata en algoritme volgens TNO helemaal openbaar, waardoor iedereen die data kan doorzoeken, bijvoorbeeld op de eigen naam. En tegen de inhoud kun je bezwaar maken.
The NY Times klaagt OpenAI en Microsoft aan vanwege het ongevraagd en onbetaald gebruik van hun content en ook enkele Amerikaanse nonfictie-auteurs slepen OpenAI en zijn financier Microsoft voor de rechter omdat hun werk zonder toestemming is gebruikt voor het trainen van AI-modellen.
Er wordt steeds vaker kinderpornografisch materiaal gemaakt met AI. Dat zegt Ben van Mierlo, landelijk coördinator van het Team Bestrijding Kinderpornografie en Kindersekstoerisme (TBKK)
G42, de toonaangevende in Verenigde Arabische Emiraten gevestigde holdingmaatschappij voor kunstmatige intelligentie (AI), en Microsoft hebben een strategische investering van 1,5 miljard dollar door Microsoft in G42 aangekondigd. De investering zal de samenwerking tussen de twee bedrijven versterken bij het brengen van de nieuwste Microsoft AI-technologieën en vaardigheidsinitiatieven. Als onderdeel van dit uitgebreide partnerschap zal Brad Smith , vicevoorzitter en president van Microsoft, toetreden tot de raad van bestuur van de G42.
OpenAI komt met een zoekmachine-functie voor ChatGPT genaamd SearchGPT. De functie is nog in ontwikkeling en zit nog in de testfase om daarna geïntegreerd te worden in de AI-chatbot van OpenAI.
Eind augustus kwam er een kentering in het vertrouwen van de potenties van AI. Wall Street heeft wantrouwen over de werkelijke waarde van de technologie en of en hoe het daadwerkelijk inkomsten gaat genereren voor de bedrijven die het promoten. Big Tech heeft vooralsnog ondanks alle miljarden aan investeringen nog steeds relatief weinig te bieden. ChatGPT en Google Gemini blijken toch niet de game changers die ze zouden zijn. Het enige wat iedereen nu echt wil van AI is om alledaagse taken wat minder belastend te maken, maar technologiebedrijven blijven producten pushen die de speelkanten laten zien, zoals fanbrieven schrijven met je kind, bijvoorbeeld, of muziek maken of schilderen en dat delegeren aan een bot. Er zijn investeerders op Wall Street die vermoeden dat de AI-gekte een zeepbel is die op het punt staat te barsten en dat Nvidia zelf geen jonge startup is die belooft een AI-revolutie teweeg te brengen. Zoals Nvidia CEO Jensen Huang opmerkte tijdens een gesprek met analisten op woensdag, voeden de chips van het bedrijf niet alleen AI-chatbots, maar ook systemen voor advertentietargeting, zoekmachines, robotica en aanbevelingsalgoritmen. De datacenteractiviteiten blijven bijna 90% van de totale omzet genereren. Nvidia maakt hardware die verbijsterend ingewikkeld en moeilijk te kopiëren is, en daarom vertrouwen zelfs de grootste namen in de techwereld, waaronder Google en Amazon, erop. Maar dat is misschien niet altijd het geval. Die grote klanten zouden uiteindelijk grote rivalen kunnen worden, aangezien ze vrijwel allemaal racen om hun eigen AI-chips te bouwen.
De Verenigde Staten, de Europese Unie en verschillende andere landen hebben het eerste juridisch bindende internationale verdrag getekend voor het gebruik van AI. Dat gebeurde tijdens een conferentie in de Litouwse hoofdstad Vilnius. Het verdrag moet innovatie aanjagen, maar tegelijkertijd mogelijke risico’s voor mensenrechten, de democratie en de rechtstaat beheersen. Het gaat om een verdrag van de Raad van Europa waar 46 lidstaten onder vallen. Deze landen hebben onderhandeld met elf niet-lidstaten, waaronder Australië, de VS en Canada. De Raad van Europa geeft aan dat andere landen zich bij het verdrag kunnen aansluiten. Naast de VS en de EU hebben ook Andorra, Georgië, IJsland, Noorwegen, Moldavië, San Marino, het Verenigd Koninkrijk en Israël hun handtekening onder het verdrag gezet.
Groq
Groq haalde ruim een half miljard dollar venture capital op bij strategische investeerders. Het bedrijf geniet veel interesse van specialistische AI-ontwikkelaars. De ronde wordt geleid door BlackRock Private Equity Partners. Andere geldschieters in deze Series D-ronde zijn onder meer Global Brain/KDDI, Cisco en Samsung. Die laatste drie zijn actief in de telecom en datawereld en zijn strategische investeerders. Groq bouwt software én hardware voor AI-ontwikkelaars en Groq bouwt snelle AI-inferentietechnologie. Groq® LPU™ AI-inferentietechnologie is een hardware- en softwareplatform dat uitzonderlijke AI-rekensnelheid, kwaliteit en energie-efficiëntie levert. Groq, met hoofdkantoor in Silicon Valley, biedt cloud- en on-prem-oplossingen op schaal. Meta, Microsoft, Amazon en Google investeren dit jaar meer dan honderd miljard dollar in het vergroten van de AI-capaciteit van hun clouds. Om ervoor te zorgen dat AI veilig en betrouwbaar wordt ontwikkeld en toegepast, is per 1 augustus 2024 in de Europese Unie de AI-verordening in werking getreden. Zo worden de risico’s van AI-systemen en toepassingen aangepakt. De verordening zal stapsgewijs van toepassing worden. De Europese Commissie gaat toezicht houden op de grote AI-modellen die voor veel verschillende doelen gebruikt kunnen worden. Nationale toezichthouders gaan erop toezien dat de eisen voor hoog-risico AI worden nageleefd. Dat wordt in nationale regelgeving vastgelegd.
