Op 2 en 30 oktober 2022 waren er verkiezingen in Brazilië. 156 miljoen stemgerechtigde Brazilianen mochten hun stem uitbrengen. Niet alleen voor een nieuwe president, maar ook voor een nieuw Congres. De strijd om het presidentschap ging vooral tussen de ultrarechtse president en oud-legerkapitein Jair Bolsonaro (67) namens de Liberale Partij (PL) en de linkse oud-president Luiz Inácio Lula da Silva (76) van de Arbeiderspartij (PT). Luiz Inácio Lula da Silva, de nieuw verkozen president van Brazilië, werd 1 januari 2023 geïnaugureerd. Hij werd hiermee voor de derde keer president.
Inácio Lula da Silva erkende kort na zijn aantreden zes regio’s als inheems territorium. Het gaat om ruim 2000 vierkante kilometer, voornamelijk gelegen in het Amazonegebied. Met deze erkenning komt hij zijn campagnebelofte na. De erkenning is nodig om de inheemse territoria te beschermen tegen onder meer (illegale) houtkap, mijnbouw en landbouw. Brazilië heeft zo’n 730 territoria, waarvan de meesten in het Amazonegebied liggen. 434 hiervan zijn officieel erkend. Om de nog niet-erkende gebieden woedt een strijd in onder meer het Braziliaanse congres, waar de landbouwlobby aanzienlijke invloed heeft. Die lobby wil juist dat de gebieden niet erkend worden, zodat ze beschikbaar blijven voor exploitatie. 21 juli 2023 bepaalde hij per decreet ook dat jagers, sportschutters en verzamelaars met een vergunning nog maar zes wapens hebben in plaats van dertig, dat jagers minder kogels mogen bezitten en dat wapenbezitters met geladen wapens alleen in de openbare ruimte mogen als ze onderweg zijn naar een wapenclub. De federale politie is voortaan verantwoordelijk voor de controle op wapens, in plaats van het leger. Onder Bolsonaro nam het aantal wapenbezitters eerder toe van ruim 117.000 naar bijna 800.000 en zei regelmatig tegen zijn aanhangers dat ze ervoor konden kiezen om zich te bewapenen of het risico te lopen “tot slaaf gemaakt” te worden. Het aantal verkrachtingen steeg in 2022 met 8,2 procent. Met 74.930 verkrachtingen waren dat er meer dan acht per uur. Ruim 60 procent van de slachtoffers was jonger dan veertien en 10 procent jonger dan vier jaar.
Lula da Silva haalde ondanks allerlei sabotage door Bolsonaro twee miljoen meer stemmen. Bij de definitieve verkiezing op 30 oktober 2022 won Lula da Silva met 1% verschil van Bolsonaro. Uiteindelijk haalde Lula ruim 2 miljoen stemmen meer dan Bolsonaro, 60 miljoen tegen 58 miljoen. Bolsonaro en Luiz Inácio Lula da Silva hebben elkaar hard aangevallen tijdens het laatste debat. Bolsonaro noemde oud-president Luiz Inácio Lula da Silva een „leugenaar”, „ex-gevangene” en „bendeleider.” Lula’s veroordeling wegens corruptie werd vorig jaar geannuleerd door het Hooggerechtshof, waardoor hij nu toch weer mee mocht doen. Bolsonaro had verkondigd dat hij óf de verkiezingen zou winnen, óf zou sterven, óf naar de gevangenis zou gaan. Uiteindelijk liet hij weten de grondwet te respecteren en plaats te maken voor Lula.
Belangrijke thema’s voor de 214 miljoen Brazilianen waren de verslechterende levenskwaliteit, de hoge inflatie en de overvloedige corruptie in het land. Voor de Europese Unie is de nederlaag van Bolsonaro voordelig om weer schot te krijgen in de ratificatie van het handelsakkoord uit 2019 met de Mercosur-landen. Dat zat er eerder niet in omdat de Franse president Emmanuel Macron het akkoord alleen wilde ondersteunen indien Bolsonaro actie ondernam tegen de ontbossing. Lula da Silva beloofde tijdens zijn campagne het minimumloon te verhogen en meer geld voor de armen. De soepele wapenwet wordt aangepakt en ook de bescherming van het Amazone-regenwoud staat hoog op Lula’s agenda. Na de verkiezingsuitslag protesteerden Bolsonaro aanhangers massaal en eisten dat het leger zou moeten ingrijpen omdat de verkiezingen gemanipuleerd zouden zijn. Bolsonaro vocht een aantal uitslagen van de presidentsverkiezingen aan en heeft de rechter verzocht de stemmen van sommige elektronische stemmachines ongeldig te verklaren. Storingen met oude stemmachines zouden de verkiezingen “bezoedeld” kunnen hebben. De stemmen die op deze machines zijn uitgebracht, zouden daarom ongeldig moeten worden verklaard, vonden Bolsonaro en zijn medestanders. De kiescommissie heeft de klacht afgewezen en veroordeelde de partij van Bolsonaro tot een boete van 23 miljoen real (ruim 4 miljoen euro) wegens het ondermijnen van het kiessysteem. Da Silva bleef de winnaar van de verkiezingen maar moest wel begin 2023 de veiligheidstroepen inzetten om belangrijke overheidsgebouwen onder controle te houden, nadat aanhangers van Bolsonaro in de hoofdstad Brasilia het parlementsgebouw, hooggerechtshof en presidentiële 3 uur lang het paleis hadden bestormd. Er werden ruim vierhonderd arrestaties verricht. De eerste drie betrokkenen zijn veroordeeld voor de bestorming van Braziliaanse overheidsgebouwen in januari. Het hooggerechtshof veroordeelde de drie tot celstraffen van minimaal veertien jaar. De rechter bevond hen schuldig aan onder meer een poging tot een staatsgreep. Da Silva kondigde de federale interventie aan en stelde maatregelen in tot en met 31 januari. Vlak na een persconferentie van Lula begonnen de veiligheidsdiensten met het arresteren van betogers in de overheidsgebouwen. Eerder had de Braziliaanse politie al ingegrepen en traangas ingezet om de betogers rond het parlementsgebouw te verdrijven. De aanhangers van Bolsonaro braken door de dranghekken heen en trokken daarbij een politieagent van zijn paard. Er werd veel schade aangericht in de overheidsgebouwen en meubels en ruiten werden kapot gemaakt. Een verdieping van het parlementsgebouw werd onder water gezet doordat het sprinkelsysteem werd geactiveerd nadat de betogers het tapijt in brand hadden gestoken. Enkele dagen later gingen in Rio de Janeiro en São Paulo tienduizenden mensen de straat op om een gevangenisstraf voor oud-president Bolsonaro en zijn opgepakte aanhangers te eisen. De demonstranten eisten ook het in stand houden van de democratie in het land. “Geen amnestie voor Bolsonaro”, roepen ze onder meer. Bolsonaro ontkent elke betrokkenheid en zegt de bestorming te veroordelen. Partijleider Costa Neto benadrukte dat “iedereen die betrapt wordt op het vernielen van overheidsgebouwen of het gebruik van andere vormen van geweld” direct geroyeerd wordt. Volgens hem was de bestorming het werk van een “extremistische minderheid” die zijn partij “niet vertegenwoordigt”. De eerste drie betrokkenen werden later in september 2023 veroordeeld. De rechter achtte hen schuldig aan onder meer een poging tot een staatsgreep. Een van de verdachten kreeg veertien jaar cel opgelegd, de andere twee kregen zeventien jaar cel. Ook moeten de veroordeelden een boete van zo’n 6 miljoen euro betalen wegens vandalisme. Dit bedrag wordt later gedeeld met andere, nog niet berechte verdachten van de bestorming.
De actie tegen de aanwezigheid van de gevluchte Bolsonaro in de Verenigde Staten werd gesteund door leden van de Braziliaanse gemeenschap in Florida en in andere regio’s zoals New York, Boston en Washington DC. In de VS waren er verschillende organisaties van Brazilianen, Amerikanen en congresleden die de aanwezigheid afwijzen van de voormalige president die ontelbare schade heeft toegebracht aan de democratie en het Braziliaanse volk in de 4 jaar dat hij een regering uitoefende die werd gekenmerkt door corruptie, geweld en wanbeheer. Bolsonaro keerde donderdag 30 maart terug naar Brazilie en landde om 07.10 uur landen op Brasília International Airport. De Liberale Partij benoemde Jair Bolsonaro tot erevoorzitter van deze partij. De uitnodiging voor de erepost werd gedaan door de voorzitter van de PL, Valdemar Costa Neto . Bolsonaro trad in november 2021 toe tot deze partij, nadat hij zo’n twee jaar zonder partij had gezeten, nadat hij de PSL verliet, de partij waarvoor hij in 2018 tot president werd gekozen.
De Braziliaanse federale rekenkamer heeft Bolsonaro half maart 2023 bevolen om binnen vijf dagen een zeer kostbare set sieraden af te leveren die hij van de regering van Saoedi-Arabië heeft gekregen. Ook moet hij een complete lijst overhandigen van alle overige geschenken die hij tijdens zijn presidentschap heeft ontvangen. Volgens de Braziliaanse wetgeving mogen ambtenaren giften alleen houden als ze “zeer veel persoonlijke, maar minimale financiële waarde” hebben. Het oordeel volgt enkele dagen nadat de Braziliaanse politie een onderzoek had aangekondigd naar een eerdere poging van Bolsonaro om aan hem geschonken sieraden Brazilië binnen te smokkelen, zonder ze aan te geven. De Saoedische koning schonk de sieraden, met een waarde van ruim 3 miljoen euro in 2021
Bolsonaro
De extreemrechtse en omstreden militair Jair Bolsonaro won in 2018 de presidentsverkiezingen met 55 procent van de stemmen, ruim meer dan de 45 procent van zijn opponent Fernando Haddad van de linkse Arbeiderspartij. Bolsonaro deed omstreden uitspraken. Zo sprak hij zijn bewondering uit voor de militaire dictatuur in Brazilië (1964-1985) en deed hij racistische en homofobe uitspraken en gaf al meteen aan dat hij meer ontbossing van het Amazonegebied wilde, met als gevolg tot dusver 9,6 procent meer ontbossing. (Ruim 11.000 km2). Een gebied dat zeven keer zo groot is als Londen. De Braziliaanse mangrovebossen en duinlandschappen worden sinds zijn aantreden ook niet langer beschermd. De regering-Bolsonaro heeft de milieuwetten opgeheven die dat sinds 2002 regelden. Volgens het WWF grepen boeren in het gebied nog snel hun kans om stukken bos af te branden, voordat Bolsonaro op 1 januari 2023 aftreedt en plaatsmaakte voor Lula da Silvia. Het zogenoemde Amazonefonds van de Braziliaanse overheid is sinds Lula aantrad ook weer actief. Het fonds steunt projecten om ontbossing tegen te gaan. De tegoeden van het fonds waren bevroren door Bolsonaro. Het Amazonefonds beheert zeker 1,2 miljard dollar (1,14 miljard) euro, geschonken door Noorwegen en Duitsland. Met dat geld steunt het fonds meer dan honderd initiatieven om het Amazonegebied te beschermen. Inmiddels heeft het fonds al meer dan 594 miljoen dollar uitgekeerd. De tegoeden van het fonds werden tijdens de regeerperiode van Bolsonaro bevroren. Bolsonaro liet projectontwikkelaars, de toerisme-industrie en de visserij profiteren van de mogelijkheden om de 1,6 miljoen hectare aan vrijgekomen kustgebieden te exploiteren. In 2020 verdween 4,2 miljoen hectare aan primair tropisch regenwoud. Dat is 12 procent meer dan in 2019. Bij de wereldwijde online klimaattop stelde Bolsonaro voor om tegen 2030 volledig te stoppen met ontbossing van het regenwoud in ruil voor een fikse financiële bijdrage van de VS, te beginnen met een aanbetaling van 1 miljard dollar en vervolgens structureel 10 miljard per jaar. Alleen dan wilde hij stoppen met ontbossing en gaan investeren in de ontwikkeling van duurzame verdienmodellen in het Amazonegebied. Grote supermarkten in Nederland boycotten ondertussen de invoer van vleesproducten die een oorsprong uit de bedreigde Amazone gebieden hebben. Onderzoek toonde aan dat de CO2-uitstoot verdubbelde in zijn tijd, mede door die ontbossing.
Bolsonaro sprak zijn veto uit tegen een wetsvoorstel dat maandverband en tampons gratis zou maken voor bijna zes miljoen kansarme meisjes en vrouwen in Brazilië, omdat het een ‘oneerlijk privilege zou geven aan een bepaalde groep en ingaat tegen het publieke belang. Het wetsvoorstel was onderdeel van een hele rits wetten die bedoeld zijn om ‘ongesteldheidsarmoede’ in Brazilië uit te roeien, nadat was gebleken dat ruim 700 duizend Braziliaanse meisjes geen toegang hebben tot een toilet, en dat een kwart van de Braziliaanse meisjes geregeld thuisblijft van school omdat ze geen geld hebben om maandverband of tampons te kopen. 34 Braziliaanse parlementariërs maakten een wet die het mogelijk maakt gratis tampons en maandverband te leveren aan ongeveer 5,6 miljoen van de meest kwetsbare vrouwen in het land, zoals daklozen, gevangenen en arme studenten op openbare scholen. Jaarlijks zou het project 13 miljoen euro kosten. Volgens de Brazilian Financial Health Index (I-SFB) enquête scoort de gemiddelde Braziliaanse volwassene laag op financiële gezondheid. Bijna 80% van de ondervraagden weet niet of zij hun maandelijkse rekeningen kunnen betalen en 55% heeft zorgen over het voldoen van het schoolgeld.
Bolsonaro toonde al eerder vrouwonvriendelijke gedrag. Toen hij nog congreslid was zei hij tegen een vrouwelijke collega dat ze ‘het niet eens waard was verkracht te worden’. Verder liet hij zich tijdens een interview ontvallen dat hij vrouwen nooit hetzelfde salaris zou betalen als mannen. Ook zette hij ooit een kopstuk van de Braziliaanse vrouwenbeweging weg als een ‘grote pot’. In oktober zei Bolsonaro tijdens een persconferentie dat hij niet meer ‘verveeld’ wil worden met vragen over de coronapandemie en verkondigde dat je van vaccinatie Aids kon krijgen. Tienduizenden Brazilianen trokken in 94 steden verspreid over het hele land de straat op om de afzetting van Bolsonaro te eisen. Naast de rampzalige aanpak van de coronapandemie protesteerden ze ook tegen de exorbitant gestegen kosten van levensonderhoud sinds hij aan de macht kwam.
Bolsonaro werd door een rechter in São Paulo wegens machogedrag en denigrerende opmerkingen tegen onderzoeksjournaliste Patricia Campos Mello veroordeeld tot het betalen van een schadevergoeding van ongeveer 3.000 euro. Campos werkt voor Folha De S. Pauloen schreef in 2018 een artikel over een organisatie die tijdens de verkiezingscampagne nepnieuws verspreidde om de linkse Arbeiderspartij in diskrediet te brengen. Bolsanaro insinueerde op Youtube dat ze had geprobeerd een primeur over hem los te peuteren bij een medewerker van een digitaal marketingbedrijf in ruil voor seksuele diensten. In januari moest Bolsonaro’s zoon en parlementslid Eduardo ook al een boete betalen van 4.500 euro vanwege het toebrengen van morele schade. De Braziliaanse federatie van journalisten publiceerde ruim een jaar geleden een rapport met voorbeelden van 428 aanvallen op de persvrijheid in het land, twee keer zoveel als in 2019. In veertig procent van deze gevallen werd Bolsanaro direct hiermee in verband gebracht.
Bij een verkiezingsbijeenkomst in 2018 werd Bolsonaro door een omstander in zijn buik gestoken en zwaar gewond afgevoerd. Hierdoor kon hij geen campagne meer voeren en hij droeg sindsdien een steek werend vest en had buikklachten. Brazilië is, na de Verenigde Staten, met 700.000 sterfgevallen het hardst door Corona getroffen land ter wereld. De VS had met 1,1 miljoen doden een groter sterftecijfer. De epidemie heeft wereldwijd minstens 6,8 miljoen mensen het leven gekost. In maart 2020 werd Bolsonaro zelf ook besmet met het Corona virus door zijn communicatie chef, Fabio Wajngarten, nadat deze met een delegatie in Florida op bezoek was geweest bij president Trump. Desondanks was hij tegen elke vorm van een lock down. Vanaf 30 maart werden Buitenlandse vliegtuigpassagiers geweerd. De maatregel duurde dertig dagen en gold niet voor buitenlanders die in Brazilië woonden. Jair Bolsonaro noemde de angst voor Corona “hysterisch” en wilde dat bestuurders maatregelen terugdraaiden, omdat de hongersnood die de huidige maatregelen op termijn konden creëren mogelijk dodelijker zou zijn dan het virus zelf. De rechtbank beval de Bolsonaro regering om ook de lokale stammen beter te beschermen tegen het virus. Minister van Volksgezondheid Queiroga werd positief getest nadat hij samen met president Bolsonaro 21 september 2021 aanwezig was bij de jaarlijkse Algemene Vergadering van de Verenigde Naties in New York. De minister moest in New York in quarantaine. Het weekend ervoor testte ook een delegatielid dat ter voorbereiding voor Bolsonaro naar New York was afgereisd positief. Hij ging eerder al in quarantaine. In Brazilië is drie jaar na het eerste sterfgeval de grens van 700.000 coronadoden overschreden.
In São Paulo is het aantal daklozen onder Bolsonaro fors toegenomen. Het land kon het hoge aantal corona gerelateerde sterfgevallen niet aan, vanwege een groot gebrek aan ruimte op begraafplaatsen. In sommige steden werden oude graven leeggehaald om plaats te maken voor de vele slachtoffers. Ook vonden ’s avonds begrafenissen plaats. De ziekenhuizen hadden onder ander tekorten aan narcosemiddelen en hulpmiddelen. Artsen verdunden eerst verdovingsmiddelen uit vrees dat die op zouden raken. Toen dat gebeurde, moest worden teruggegrepen op verlammingsmiddelen. Om de patiënten in bedwang te houden, moeten sommigen worden vastgebonden. Om de economische schade door de coronacrisis en de lockdowns te verzachten heeft de Braziliaanse centrale bank de rente verlaagd en kwam de overheid met grote steunpakketten.
30 maart 2019 werden zes ministers ontslagen, waarna een dag later de top van het leger ook opstapte. De drie belangrijkste militairen, verantwoordelijk voor zowel de marine, de luchtmacht en de landmacht, traden 31 maart af. Bolsonaro moest de volledige top van het leger vervangen. In ruim een jaar tijd raakte Bolsonaro al tien ministers kwijt. Minister van Volksgezondheid Nelson Teich diende al na een maand zijn ontslag alweer in. Teich was het oneens met het Coronabeleid van Bolsonaro. Zij hadden onder andere een meningsverschil het over het meteen behandelen van patiënten met het malariamedicijn chloroquine. Teich wilde dat middel alleen inzetten voor de ernstigste gevallen. Bolsonaro ontsloeg Teichs voorganger Luiz Henrique Mandetta op 16 april ook al omdat ze het erg oneens waren over de aanpak van de pandemie. Mandetta wilde het volk thuis laten blijven om verspreiding van het virus tegen te gaan, terwijl Bolsonaro vanwege de instortende economie het tegengestelde wilde. Zijn opvolger generaal Eduardo Pazuello wordt alweer vervangen door arts Marcelo Queiroga. Het staande beleid werd voortgezet en de inspanningen om de bevolking massaal te vaccineren tegen Covid-19 werd Het zal één à twee weken duren voordat de aanstelling definitief is. De cijfers rond het coronavirus werden na een korte onderbreking weer op de officiële website gezet, nadat het hooggerechtshof dat eiste.
Senator majoor Olimpio, de voormalige rechterhand van Bolsonaro in het Congres, zei dat er een brede politieke beweging gaande is om het Lava Jato onderzoek van de taskforce te stoppen en lopende processen te annuleren. Er is veel druk van politici om het onderzoek te sluiten, door een parlementair onderzoek in te stellen dat zijn werk in twijfel heeft getrokken en een beroep te doen op het Hooggerechtshof om zijn onderzoeken te beëindigen. De linkse senator Randolfe Rodrigues heeft zich bij Olimpio aangesloten om te pleiten voor het draaiende houden van het Lava Jato onderzoek, omdat er nog 400 onderzoeken lopen. Meer dan zes jaar nadat het begon met een onderzoek naar een benzinestation in Brasilia met een autowasstraat, geniet de taskforce onder leiding van de 40-jarige advocaat Deltan Dallagnol nog steeds de steun van de meeste Brazilianen. Lava Jato was de afgelopen zeven jaar goed voor 295 arrestaties, 278 veroordelingen en 4,3 miljard reais (ongeveer 667 miljoen euro) aan smeergeld dat terugvloeide naar de staatskas. Desondanks werd het team eind januari 2023 alsnog in alle stilte ontbonden.
Om het gevaar van afzetting vanwege de corruptieschandalen waarbij zijn familie betrokken is te vermijden en om zijn wetgevende agenda vooruit te helpen, heeft Bolsonaro geprobeerd allianties aan te gaan met politici die hij ooit aan de schandpaal had genageld en die de belangrijkste voorstanders zijn van het beëindigen van Lava Jato. Aan de linkerkant wilden velen in de Arbeiderspartij ook de ondergang van een team van aanklagers die voormalig president Luiz Inacio Lula da Silva in de gevangenis hebben gezet wegens het aannemen van steekpenningen, die de partij heeft bestempeld als een politiek gemotiveerde vervolging.
De economische ineenstorting van het land kwam volgens Bolsonaro door de beperkingen die door de gouverneurs werden ingesteld in de strijd tegen de corona-epidemie. Bolsonaro won aan populariteit dankzij de noodhulp die gedurende negen maanden is verleend aan 68 miljoen Brazilianen. De noodhulp is gestopt vanwege de hoge tekorten en schulden die ontstonden. Brazilië staat aan de rand van een sociale afgrond, stelde Marcelo Neri, directeur van het centrum voor sociaal beleid van een Braziliaanse ontwikkelingsdenktank.
Een parlementaire enquêtecommissie onderzocht in mei 2021 het Coronabeleid van Bolsonaro. Zeven van de elf senatoren die deel uitmaken van de enquêtecommissie zijn uitgesproken critici van de president. De commissie onderzocht hoe het kon gebeuren dat de zorg in Amazonestad Manaus een complete chaos was. Patiënten konden niet worden beademd omdat er een zuurstoftekort was. Ook het tekort aan vaccins was onverklaarbaar. Pfizer bood destijds 70 miljoen doses vaccin te koop aan, maar Bolsonaro ging niet in op dat aanbod. De federale overheid was gewaarschuwd, maar trad veel te laat op. Ook het omstreden hydroxychloroquine dat Bolsonaro aanraadde en voor veel geld promoot voor covidpatiënten zette vraagtekens. Toen Bolsanaro in 2020 positief werd getest, plaatste hij een video op Facebook waarin hij het malariamiddel inneemt. In een verhoor van maar liefst zeven uur opende oud-minister van Volksgezondheid Luiz Henrique Mandetta de aanval op de president. Behalve hij worden ook de andere drie ministers van Volksgezondheid die Bolsonaro tijdens de pandemie liet vertrekken verhoord. Bolsonaro legde alle wetenschappelijke adviezen naast zich neer en de houding van de president had negatieve gevolgen zo verklaarde Mandetta. Generaal in actieve dienst Eduardo Pazuello, liet weten niet naar de Senaat in Brasilia te kunnen komen vanwege het feit dat hij in quarantaine zou zitten, na contact met besmette ondergeschikten. Tijdens Pazuello’s termijn als minister van Volksgezondheid schoot het aantal besmettingen en sterfgevallen omhoog. Hij moest uiteindelijk vertrekken onder grote druk van de bondgenoten van Bolsonaro in het Congres. De Braziliaanse senator die het parlementaire onderzoek leidt naar hoe de Braziliaanse president Jair Bolsonaro de coronacrisis heeft aangepakt, stelde dat de president waarschijnlijk nooit COVID-19-vaccins wilde kopen. In plaats daarvan gokte Bolsonaro op groepsimmuniteit. Bolsonaro heeft zich actief verzet tegen een parlementaire enquête. In 1992 leidde een enquête tot het vertrek van de toenmalige president, Fernando Collor en hetzelfde lot had Bolsonaro kunnen treffen, alhoewel hij nog steeds kon bouwen op de steun van zo’n 25 à 30 procent van de kiezers. Ook in het congres was zijn positie sterk genoeg om impeachment tegen te houden.
In 1989 was de nu 73 jaar oude Fernando Collor de Mello president. Hij is inmiddels voor het aannemen van steekpenningen veroordeeld tot een celstraf van 8 jaar en 10 maanden. Zelf houdt hij vol onschuldig te zijn en kan nog in beroep gaan, waardoor hij nog niet daadwerkelijk de gevangenis in hoeft. Collor kreeg 6 miljoen euro van een dochterbedrijf van Petrobras. Fernando was de eerste president die na jaren van militaire dictatuur werd gekozen in vrije verkiezingen. Na drie jaar moest hij vanwege de ernstige beschuldigingen van corruptie aftreden. Hij bleef wel actief als senator, tot hij zijn zetel verloor bij de verkiezingen vorig jaar.
Sleutelfiguren
Roberto Jefferson
Roberto Jefferson, een bondgenoot van Bolsonaro, heeft twee agenten verwond die hem kwamen arresteren op bevel van het Hooggerechtshof. Uit protest tegen zijn arrestatie gooide hij een granaat naar de agenten en schoot urenlang op hen. De agenten werden geraakt door granaatscherven. Uiteindelijk gaf het voormalige parlementslid zich over. De politie liet zondag weten dat Jefferson nu ook wordt beschuldigd van poging tot moord. Bolsonaro probeerde zich kort na de arrestatie in een video op sociale media van Jefferson te distantiëren. Jefferson werd gearresteerd omdat hij een rechter had beledigd vanwege een vonnis over de verdeling van politieke zendtijd op televisie. In dat oordeel hevelde de rechter een deel van de zendtijd voor Bolsonaro over naar zijn uitdager: de linkse oud-president Luiz Inacio Lula da Silva. De reden was dat Bolsonaro de regels voor politieke advertenties had overtreden. Ook liep er al een proces tegen Jefferson wegens vermeende betrokkenheid bij het produceren en verspreiden van nepnieuws.
Marcelo Crivella
Crivella was een voormalig dominee en de neef van de oprichter van een bekende evangelische kerkgemeenschap. Eerder was hij ook minister van visserij voor Dilma RousseffCrivella. Crivella, de burgemeester van Rio de Janeiro is negen dagen voor het einde van zijn ambtstermijn 22 december 2020 in hechtenis genomen op verdenking van corruptie en daarna in afwachting van berechting vrijgelaten met een enkelband. Crivella zou sinds 2017 leiding hebben gegeven aan de criminele organisatie binnen het burgemeesterskantoor. Crivella werd twee uur lang verhoord en samen met 25 anderen in staat van beschuldiging gesteld, waaronder Rafael Alves, Mauro Macedo, Eduardo Lopes (Voormalig senator) en Fernando Moraes (gepensioneerd politiechef). Crivella kreeg bij zijn verkiezing steun van Jair Bolsonaro, maar verloor fors. Hij wordt opgevolgd door Eduardo Paes, die van 2009 tot 2017 ook al burgemeester was van de stad. De rechtszaak was een gevolg van Operatie Hades. In september was Crivella al het onderwerp geweest van huiszoekings- en inbeslagnames in zijn huis en kantoor in het gemeentehuis.
Sérgio Moro
Sérgio Moro, de minister van Justitie van Brazilië, stapte op. Hij was het niet eens met de beslissing van Bolsonaro om het hoofd van de federale politie te vervangen en beschuldigd Bolsonaro van herhaaldelijke pogingen om politieonderzoeken tegen zijn zonen te beïnvloeden. Naar aanleiding van de uitspraken van Sérgio Moro doet procureur-generaal Augusto Aras onderzoek naar het vermeende machtsmisbruik door Bolsonaro, onder toezicht van rechter Celso de Mello van het hooggerechtshof. Er is een voor Bolsonaro belastende video opgedoken van de ministerraad van 22 april 2020, waarop Bolsonaro zijn voornemen tot het ontslaan van de directeur van de federale politie uitte met de woorden: ,,Ik wil in Rio een andere chef. Anders ontsla ik de directeur en eventueel de minister”. Lula da Silva’s werd bij eerdere verkiezingen vervangen door Fernando Haddad. In totaal waren er dertien kandidaten. Marina Silva waagde voor de derde keer een kans als presidentskandidaat met haar Duurzaamheidsnetwerk (Rede Sustentabilidade). Haar kandidaat vice-president was Eduardo Jorge van de Groene Partij (Partido Verde). Journalist Greenwald publiceerde een serie artikelen waarin werd beschreven hoe Sérgio Moro een dubieuze en partijdige rol speelde in de veroordeling van oud-president Lula da Silva. In de dagen sinds de publicaties, hebben Glenn Greenwald en zijn echtgenoot, David Miranda, een congreslid van de linkse Socialism and Liberty Party, bedreigingen van dood en geweld ontvangen die ‘substantiële persoonlijke en privé-informatie bevatten. Tot vorig jaar was Moro de rechter in het corruptieonderzoek Operatie Lava Jato. (Zie onder) en hij werd hiervoor door Bolsonaro beloond met het ambt van minister van justitie. Greenwald baseerde zijn onderzoek op een anonieme bron van wie hij duizenden gehackte telegramberichten en audiobestanden kreeg. Daaruit bleek hoe Sergio Moro en de aanklagers samenspanden om Lula da Silva veroordeeld te krijgen. Vanwege zijn publicaties wordt Greenwald bedreigd en is hij nu zelf onderwerp van onderzoek van de federale politie. In Brazilië zijn dit jaar alweer twee journalisten doodschoten binnen een maand tijd. Waarom Sérgio Moro zich daarna tegen de familie van Bolsonaro keerde is onduidelijk.
Michel Temer (PMDB)
De van corruptie beschuldigde Michel Temer (75) van de Brazilian Democratic Movement Party (PMDB) had tot de verkiezingen in 2018 de voorlopige leiding over het land. Temer ontving 1,4 miljoen dollar van O.A.S. een ingenieursbureau dat voor Petrobras werkt, maar dat zou volgens hem gewoon een donatie geweest zijn voor campagnevoering. Temer’s zeven jaar oude zoontje bleek als eigenaar geregistreerd te staan van 550.000 dollar aan onroerend goed. Tussen 2006 en 2014 verdubbelden de bezittingen van Temer. Hij was tot 2011 voorzitter van de Braziliaanse Democratische Beweging Partij (PMDB) en tot tweemaal toe voorzitter van het huis van afgevaardigden. Temer geboren in Tietê, in de staat São Paulo. Studeerde rechten en doceerde aan de universiteit van São Paulo. Temer nam op 12 mei eerst nog tijdelijk de macht over Dilma Rousseff. De zelf ook verdachte interim-president moest voor de vierde keer in ruim een maand tijd een net nieuw aangestelde minister af laten treden vanwege betrokkenheid bij grootschalige corruptie bij Petróleo Brasileiro (Petrobras). Temer werd 20 juni door een regionaal gerechtshof in São Paulo formeel veroordeeld tot een verbanning voor acht jaar om mee te mogen doen aan nieuwe verkiezingen vanwege het overtreden van de verkiezingswet. Temer werd ook schuldig bevonden aan het illegaal inzetten van eigen middelen voor het voeren van campagne.
Temer heeft in korte tijd belangrijke wijzigingen van de Grondwet doorgevoerd die regeringen de komende 20 jaar verplicht om de overheidsuitgaven nooit te laten stijgen boven de inflatie. Dat betekent zware sociale inleveringen en grote besparingen op alle overheidsuitgaven. Ook heeft hij privatiseringen doorgevoerd waarmee de oligarchie overheidsdiensten kan aankopen voor prijzen die ver onder de marktwaarde liggen.
Minister Geddel was de zesde minister van Temer die moest opstappen. De interim regering van Temer deed pogingen om met nieuwe wetten alle lopende corruptieonderzoeken stop te zetten en te verhinderen dat er nieuwe onderzoeken werden gestart. Saillant detail is dat rechter Gilmar Mendes die moet beslissen over het lot van Temer samen met hem naar de begrafenis van President Mario Soares in Portugal vliegt. Een andere opperrechter is om het leven gekomen bij een vliegtuigcrash voor de kust van deelstaat Rio de Janeiro. Het toestel belandde in zee. Reddingswerkers vonden zijn lichaam tussen de wrakstukken van het toestel, dat neerstortte tijdens een zware regenbui. Volgens de luchtmacht en burgerluchtvaartautoriteiten was Paraty de eindbestemming.
Joesley Batista, eigenaar van vlees multinational JBS, had op verzoek van de federale politie een verborgen microfoon bij zich toen hij een ontmoeting had met Temer. Batista en Temer bespraken de omkoping van Eduardo Cunha. Batista vertelde Temer in het opgenomen gesprek dat hij Cunha al geruime tijd betaalde voor zijn zwijgen en dat hij hiervoor al zo’n anderhalf miljoen euro had betaald. “Ga daar vooral mee door, ok?”, zou Temer hebben gezegd. Batista vroeg Temer ook om hulp bij “een probleem”. Temer verwees hem door naar een van zijn naaste adviseurs, Rodrigo Rocha, die later werd gefilmd door de politie toen hij een koffer met geld van Batista in ontvangst nam. Na het bekend worden van de opnames gingen de aandelenmarkt in São Paulo en de koers van de Braziliaanse real zwaar onderuit. De hoofdindex van de Bovespa kelderde met bijna 9 procent. Petrobras zag 17 procent van de beurswaarde verdampen. De rechtbank veroordeelde Batista tot dertig jaar gevangenisstraf wegens omkoping. Batista werd schuldig bevonden aan het betalen van 15,5 miljoen euro aan toenmalig gouverneur Sergio Cabral van de deelstaat Rio de Janeiro. In ruil voor deze steekpenningen hebben Batista’s bedrijven contracten met de staat verworven. Cabral zit al sinds eind 2016 in de gevangenis. Batista was zes jaar geleden de rijkste man van Brazilie en een van de rijkste mensen ter wereld. In 2015 verwierf Batista echter de bijnaam ‘miljardair in de min’, omdat hij al 1 miljard dollar schuld zou hebben.
Het Amazonegebied in Brazilië beslaat bijna 7,8 miljoen vierkante kilometer. Het grootste regenwoud ter wereld ligt verspreid over Brazilië, Peru, Colombia, Venezuela, Bolivia, Suriname, Ecuador en Guyana, maar 64 procent (5 miljoen km2) van het gebied ligt in Brazilië. Door de groeiende wereldwijde vraag naar goud, soja, palmolie en mais nam de ontbossing in hoog tempo toe. Nederland koopt voor meer dan 5 miljard euro aan voornamelijk soja per jaar en draagt dus ook bij aan de ontbossing maar steunt daarmee ook Rusland die op haar beurt de grootste kunstmestleverancier van Brazilië is. De ontbossing in het Amazonegebied is onder het bewind van Bolsonaro in juli 2019 alarmerend gestegen. Volgens het Braziliaanse nationale instituut voor ruimteonderzoek (INPE) zou er in juli 2019 zo’n 2.254 vierkante kilometer zijn ontbost, een stijging van 278 procent vergeleken met een jaar eerder. In 2020 is inmiddels de helft meer natuur verwoest dan in in dezelfde periode in 2019. Ruim 120.000 hectare. President Bolsonaro zou aanhangers in de houtkap-, mijnbouw- en landbouwsector bevoordelen en zegde meer landbouw en houtkap in de Amazone toe en verleende ook meer vergunningen aan de mijnindustrie. Bolsonaro stond op het standpunt dat mijnbouw in de Amazone de Braziliaanse economie een enorme impuls kon geven. Het mijnen van het niobium levert bijvoorbeeld ontzettend veel geld op. Niobium is strategisch belangrijk omdat het wordt gebruikt in de nucleaire-, defensie-, gasdistributie en elektronica-industrie, maar ook als superlegeringen, die opereren bij hoge temperaturen in turbines van straalmotoren. Dieren van veehouders in de omgeving overleden ondertussen door het gif Agropox, dat grote sojabedrijven gebruiken. Een dikke laag giftig schuim bedekte half oktober 2021 de rivier Tietê. Afvalwater uit 39 steden in de metropoolregio stroomde het water in en doodde al het leven in de rivier. Er spoelden duizenden dode vissen aan en er hing een vreselijke geur. Na Duitsland stopte ook Noorwegen met bijdragen aan het fonds ter bescherming van het Amazonegebied. De afgelopen elf jaar tijd betaalden de Noren ruim 830 miljoen euro en in 2019 zou het om ruim 30 miljoen euro gaan. In mei en juni 2019 werd per maand gemiddeld 1 hectare bos per minuut gekapt. In mei verdween er maar liefst 739 vierkante kilometer regenwoud. De meeste uitstoot werd veroorzaakt door branden die werden gesticht om ruimte te maken voor de productie van soja en vlees. Tussen 2010 en 2018 was de gemiddelde CO2-uitstoot van het gebied 0,24 miljard ton per jaar. Nadat Bolsonaro aan de macht kwam, is dat grofweg verdubbeld tot 0,52 miljard ton in 2020. Op het hoogtepunt verdween in één jaar 11.088 vierkante kilometer bos.
De ontbossing is in juli 2023 met 66 procent gedaald ten opzichte van dezelfde maand een jaar eerder. De ontbossing in de eerste zeven maanden van 2023 is gedaald met 42,5 procent ten opzichte van dezelfde periode vorig jaar. Wel is er ondanks de daling een oppervlakte van 500 vierkante kilometer ontbost. Het aantal bedreigde gouden leeuwaapjes in het regenwoud groeit nu ook weer. In de jaren zeventig waren er nog slechts 200 gouden leeuwaapjes in het wild en sindsdien zijn ze beschermd. Het zijn er nu ruim 4.800. Leiders van negen Amazonelanden houden in augustus 2023 twee dagen lang een top over het Amazonewoud. De top wordt gehouden in Belém. 60 Procent van het Amazonegebied ligt in Brazilië, de overige 40 procent ligt in Colombia, Venezuela, Guyana, Suriname, Frans-Guyana, Bolivia, Peru en Ecuador.
Het Braziliaanse energieplan voorziet in vier extra kernreactoren tegen 2030. De bouw van een derde kernreactor is door staatsbedrijf Eletronuclear weer opgestart. Deze lag al sinds 2015 stil. De twee al twee werkende kernreactoren Angra 1 en Angra 2 op een afstand van 130 kilometer van Rio de Janeiro, leveren respectievelijk 640 en 1350 megawatt. Ze leveren 3 procent van het nationale verbruik. Maar 40 procent van het verbruik van Rio de Janeiro. De derde reactor Angra 3 moet dat verhogen naar 70 procent. Het werken aan Angra 3 wordt in 2020 gestart en Angra 3 moet in 2026 operationeel worden.
Petrobras
Bolsonaro heeft 22 februari 2021 de 71-jarige generaal Joaquim Silva e Luna aangewezen als de nieuwe president van Petrobas in de plaats van Roberto Castello Branco, die al in functie is sinds 2018. Branco was een fervent verdediger van een liberale lijn en van de non-interventie van de staat in economische zaken. Generaal Silva e Luna, 71, was minister van Defensie in de regering van Michel Temer en chef-staf van het Braziliaanse leger. De reden zou zijn dat de brandstofprijzen te rigoureus aan het stijgen waren en vakbonden dreigden met staking als er geen maatregelen genomen zouden worden.
Smeergeld, corruptie en steekpenningen
Ex Petrobras manager Pedro Barusco ontving volgens SBM’s Braziliaanse agent Julio Faerman vier jaar lang maandelijks 10.000 dollar aan smeergeld van SBM Offshore in ruil voor interne bedrijfsinformatie. Barusco heeft met justitie geschikt en getuigde in ruil voor strafvermindering tegen zijn ex collega’s die in totaal zo’n 40 miljoen dollar zouden hebben ontvangen. Barusco gaf toe dat het smeergeld werd gestort op een Zwitserse bankrekening. Een medewerker van de Zwitserse bank kwam af en toe langs in Brazilië om het overmaken van geld naar Zwitserland te regelen. Pedro Barusco ontving in totaal zo’n 22 miljoen dollar van SBM Offshore. Barusco bekende ook dat de secretaris van Rousseff’s Partido dos Trabalhadores (PT) tussen de 150 en 200 miljoen dollar heeft ontvangen in de periode 2003 tot 2012 voor in totaal 90 contracten.
Barusco bekende ook dat Rolls Royce Petrobras werknemers heeft omgekocht. Barusco kreeg, ondanks zijn medewerking, negen jaar gevangenisstraf opgelegd. Rolls Royce wordt door de Serious Fraud Office van het Verenigd Koninkrijk ook al onderzocht voor omkoping in China en Indonesië. De autoriteiten in Rio de Janeiro hebben ingestemd met een deal die het Openbaar Ministerie eerder sloot met Julio Faerman, de toenmalige vertegenwoordiger van SBM Offshore. In ruil voor medewerking kreeg hij strafvermindering. SBM moest Petrobras nog wel 1,7 miljard dollar terugbetalen voor misgelopen inkomsten. Júlio Faerman stortte 48 miljoen euro terug aan de Braziliaanse Staat en kreeg hierdoor eveneens strafvermindering. Een voormalige verkoop- en marketingmanager bij de Amerikaanse tak van SBM bekende dat hij jaren geleden samen met twee hooggeplaatste collega’s mensen van het Braziliaanse staatsolieconcern Petrobras heeft omgekocht om contracten veilig te stellen. Petrobras betaalt ruim 853 miljoen dollar in een schikking rond de grote smeergeld- en corruptieaffaire bij het bedrijf. Het grootste deel van het geld gaat naar het Braziliaanse Openbaar Ministerie en de rest naar Amerikaanse autoriteiten.
SBM
SBM schikte in augustus 2018 ook al voor een bedrag van 48 miljoen dollar. SBM moet verspreid over een periode van vijftien jaar omgerekend ongeveer 360 miljoen dollar betalen aan de Braziliaanse autoriteiten. Een Braziliaanse rechtbank oordeelde op verzoek van het Federale Overheidsministerie, dat Petrobras ook nog eens 892,7 miljoen dollar moet inhouden van de toekomstige betalingen aan SBM. Dat geld is bestemd voor de financiële afwikkeling van de corruptiezaak. Eind juli trof SBM ook al een andere schikking van ongeveer 299 miljoen dollar met de Braziliaanse oliemaatschappij Petrobas en de Braziliaanse overheid. Deze corruptiezaak liep al en maakte geen deel uit van de eerdere schikking. SBM Offshore schikte ook met het OM in Nederland voor 192 miljoen euro en in de VS voor 238 miljoen dollar en voorkwam daarmee ook daar vervolging. De in 2011 bij SBM vertrokken CEO Anthony Tony Mace en directeur Robert Zubiate werden veroordeeld tot drie jaar cel en 150.000 dollar boete vanwege omkoping van Staatsbedrijven en politici. Behalve Petrobras betaalden zij ook steekpenningen aan het Angolese staatsoliebedrijf Sociedade Nacional de Combustíveis de Angola, EP Sonangol en het staatsoliebedrijf van Equatoriaal-Guinea, Petroléos de Guinea Ecuatorial (GEPetrol). Tony Mace werd verraden door Zubiata die een volledige bekentenis aflegde. Het OM vervolgt ook andere leidinggevenden van onder andere drie voormalige werknemers van Rolls-Royce Holdings Plc. Vanwege het betalen van steekpenningen onder andere ten behoeve van de aanleg van een gaspijpleiding van Kazachstan naar China. Oud SBM medewerker Jonathan Taylor verklaarde in 2005 dat zijn werkgever tussen 2005 en 2011 185 miljoen euro aan steekpenningen zou hebben betaald aan tussenpersonen in Angola, Equatoriaal Guinea, Brazilië, Maleisië, Irak, Kazachstan en Italië. Daarbij werd ook de naam van Gabriel Obiang genoemd, de tweede zoon van president Teodoro Obiang van Equatoriaal Guinea. Obiang zou ruim 7 miljoen dollar van SBM hebben ontvangen. SBM bestuursvoorzitter Tony Mace zou van de betalingen op de hoogte zou zijn geweest en stapte in 2011 op. SBM deed het klokkenluiden van oud-werknemer Taylor af als afpersing omdat de voormalig medewerker voor zijn zwijgen 3 miljoen euro van SBM zou hebben geëist. SBM besloot om Taylor wegens smaad te laten vervolgen. Taylor heeft als reactie hierop gevraagd om het openbaar maken van een brief van topman Chabas aan topvrouw Gracas Foster van Petrobras omdat dit zijn aantijging zou ondersteunen en waaruit zou blijken dat informatie over de omkoperij door SBM en de agenten in Brazilië werden achtergehouden voor beleggers. Ook eiste Taylor de correspondentie tussen SBM’s advocaten op, om te bewijzen dat aandeelhouders te laat zijn geïnformeerd over schaal en omvang van de corruptie en omkoping. Geschrokken van de eisen van Taylor en de recente ontwikkelingen deden SBM besluiten om de aanklacht tegen Taylor begin september 2016 in te trekken. In Monaco, waar SBM Offshore eerder zijn hoofdkantoor had, loopt sinds 2014 een strafzaak tegen Taylor. SBM Offshore beschuldigde de Brit ervan het bedrijf te hebben willen afpersen, door te dreigen met beweringen die de naam van de beursgenoteerde onderneming zouden schaden. Jonathan Taylor werd eind juli 2020 in Kroatië gearresteerd. na een internationaal opsporingsbevel dat Monaco tegen hem had uitgevaardigd. Het federale openbaar ministerie in Rio heeft voor topman Bruno Chabas en juridisch bestuurder Sietze Hepkema een schikking getroffen voor 120 duizend dollar vanwege het vermeende verzwijgen van de jarenlange corruptie. De contracten waarvoor zo’n 139 miljoen aan smeergeld werd betaald beliepen in totaal ruim 27 miljard dollar. Hepkema was hoofd governance and compliance bij SBM. Ook oud-SBM-directeuren Robert Subiate, Didier Keller en Tony Mace zouden alsnog worden vervolgd, maar begin april werd een nieuwe schikking overeengekomen met vrijwaring van verdere vervolging. Een onderdeel van de schikking voor de omkopingen tussen 1996 en 2012 was de betaling van 162,8 miljoen dollar aan Petrobras en de Braziliaanse autoriteiten. Hiervan zou 149,2 miljoen dollar naar Petrobras gaan. Door de schikking mocht SBM Offshore ook weer zaken doen met Petrobras. SBM zag in de deal ook af van 95% van de 112 miljoen dollar aan prestatiebonussen die met twee productie- en opslagschepen (fpso’s) in de periode tot en met 2030 in Brazilië konden worden behaald. De schikking is een overeenkomst tussen vijf partijen. Er deden nog drie publieke partijen aan mee. De schikking werd echter eind augustus door Braziliaanse instanties teruggedraaid maar kon begin december 2017 alsnog op goedkeuring rekenen van de Braziliaanse rekenkamer TCU. Ruim de helft van de omzet van SBM wordt in Brazilië gehaald. De belangen nemen nog steeds toe met vijf Braziliaanse FPSO’s die SBM in 2019 overnam. Het bedrijf kan inmiddels rekenen op een bedrijfsresultaat (ebitda) van meer dan 900 miljoen dollar en een prognose voor de directionele omzet van circa 2,3 miljard. Om ook de kostenbasis te verlagen verdwijnen er in totaal 600 banen. Er werkten eind vorig jaar bijna 4500 mensen bij het concern.
Philips
Ook een bij Dixtal (Philips-dochter ) werkzame klokkenluider Jose Masiero Filho merkte in 2010 omkooppraktijken op bij drie overheidsopdrachten voor producten van Philips en Dixtal via een tussenpersoon die steekpenningen had gebruikt om overheidscontracten in de wacht te slepen. Masiero werd door een verkoopmanager gesommeerd om de facturen op te hogen en om niet de lage prijs die de toeleverancier moest betalen, maar de 67 procent hogere prijs voor het ministerie te factureren. Masiero werd later ontslagen nadat hij onder andere de kwestie per mail aankaartte bij zijn toenmalig baas van Philips Healthcare Steve Rusckowski. Pas in 2018 deed de Braziliaanse justitie een inval bij Philips. Klokkenluider Jose Masiero Filho meldde dat er geen aanbesteding werd gevolgd, dat er te hoge prijzen werden doorberekend en dat zaken werd gedaan met een obscure toeleverancier genaamd Rizzi Comercio en met tussenpersoon Moses Trading American, die gevestigd was op een vaag adres op een golfbaan in de VS. Een onbekende toeleverancier die kantoor houdt in een aftands pandje in een achterbuurt van Sao Paulo, maar die wel een mega-order van de overheid binnen haalde voor het leveren van honderden defibrillators en hartmonitoren aan het Braziliaanse ministerie van gezondheid ter waarde van tientallen miljoenen euro’s. Van Philips in Rio de Janeiro werd voormalig lokale directeur Daurio Speranzini gearresteerd, evenals verkoopmanager Fredrik Knudsen, die nog steeds bij Philips in dienst is. Daurio Speranzini jr. was van 2004 tot 2010 topman bij Philips Brazilië en werd daarna bestuursvoorzitter van de Latijns-Amerikaanse afdeling van de eveneens verdachte concurrent General Electric (GE). Volgens openbaar aanklagers in Rio de Janeiro heeft Speranzini zich schuldig gemaakt aan corruptie, prijsafspraken en andere criminele activiteiten, samen met een andere voormalig directeur van de Braziliaanse verkoopafdeling van Philips. General Electric maakt in een persverklaring duidelijk dat de arrestatie van zijn lokale bestuursvoorzitter niets te maken heeft met activiteiten van GE, maar met die van Philips. Andere verdachte bedrijven zijn onder meer Philips, Siemens, Johnson & Johnson, GE en Stryker.
Operatie “Zelotes”
Zeven oktober 2018 waren er presidentsverkiezingen in Brazilië. De beoogde linkse presidentskandidaat Lula da Silva die in de gevangenis zat vanwege corruptie mocht van het Electoraal Hof van Brazilië niet mee doen. Lula die president van Brazilië was van 2003 tot 2011 werd veroordeeld door de federale rechter tot 9,5 jaar cel. Lula werd in totaal in vijf verschillende strafzaken beschuldigd van corruptie. Hij mocht de behandeling van de zaak eerst nog in hoger beroep en in vrijheid afwachten, maar achteraf werd besloten dat hij toch de cel in moest. 24 januari 2018 verloor hij zijn hoger beroep en werd hij definitief schuldig bevonden aan corruptie en witwassen. Drie rechters van de federale rechtbank bekrachtigden unaniem zijn eerdere veroordeling. Zij verhoogden daarbij de gevangenisstraf van 9,5 jaar naar 12 jaar en een maand. Een Braziliaanse federale rechter, Rogério Favreto, gelastte vervolgens dat Lula da Silva toch weer moest worden vrijgelaten. Het Hooggerechtshof bepaalde recentelijk dat veroordeelden pas mogen worden vastgezet als alle beroepsmogelijkheden zijn uitgeput. Het Openbaar Ministerie en de speciale anticorruptierechter Sérgio Moro hielden dit echter eerst nog tegen. 15 maart 2017 getuigde Lula voor de eerste keer bij het hooggerechtshof en ontkende toen nog alle beschuldigingen. In 2018 werd hij in Curitiba veroordeeld tot een celstraf van ruim twaalf jaar maar nadat hij achttien maanden had vastgezeten, werd hij in 2019 vrijgelaten. Het hooggerechtshof verklaarde de veroordelingen nietig en Lula kreeg daarmee zijn politieke rechten terug, waardoor hij kon deelnemen aan de verkiezingen in 2022. De rechter stelde dat de rechtbank in de stad Curitiba, die Lula veroordeelde, niet bevoegd was om te oordelen over onder meer een corruptieschaal. Hij zou moeten worden berecht door een rechtbank in de hoofdstad Brasília. Het hooggerechtshof bevestigde dit. De zaak ging over de “gratis” lease en verbouwing van een appartement op Astúrias strand, in Guarujá aan de kust van São Paulo. Lula’s vrouw Marisa Letícia bezat een lease-optie van het appartement dat toebehoort aan het bouwbedrijf OAS. Marisa verkreeg de lease-optie in 2005 via de coöperatie Bancoop, de vorige eigenaar van het gebouw. In 2014 werd het appartement eerst nog even volledig door OAS gerenoveerd en gemeubileerd. In november 2015 probeerde de familie Lula om het pand terug te geven nadat berichten in de pers verschenen over de voormalige Bancoop president en ex-PT penningmeester João Vaccari Neto die een gevangenisstraf kreeg voor zijn rol naast andere OAS directieleden. Luiz Inácio Lula da Silva (73) werd 6 februari 2019 door rechter Gabriela Hardt van het federaal hof in Curitiba opnieuw veroordeeld tot een gevangenisstraf van 12 jaar en 11 maanden vanwege corruptie en witwassen van smeergeld van Odebrecht en OAS. Da Silva kreeg een gratis renovatie van een boerderij in de stad Atibaia in ruil voor orders bij Petrobras. Lula zat een jaar en zeven maanden gevangen in een speciale cel op de vierde verdieping van dat politiebureau. Als hij zijn beroepszaken zou hebben verloren moest hij zijn straf alsnog uitzitten. Daarnaast werd hij opnieuw vervolgd voor de affaire met Odebrecht. Het Braziliaanse Hooggerechtshof heeft uiteindelijk de celstraf fors ingekort. Lula zag zijn verblijf in de gevangenis teruggebracht van 12 jaar en een maand naar 8 jaar en 10 maanden. Daardoor kwam hij in aanmerking voor een halfopen gevangenisregime of huisarrest.
Vaccari Neto werd schuldig bevonden en veroordeeld tot ruim 15 jaar gevangenisstraf. Rechter Sergio Moro autoriseerde huiszoekingen bij de OAS en Bancoop met het oog op de betrokkenheid van Lula’s familie. De officier van justitie Cassio Conserino had hiermee voldoende bewijs van de witwaspraktijken van de Lula’s familie. De rechter beval ook de aanhouding en voorlopige hechtenis van de publicist Nelci Warken, die optrad namens de familie. Marisa Letícia overleed onlangs op 66-jarige leeftijd in het ziekenhuis Sirio-Libanês in São Paulo aan een hersenbloeding. Zij trouwden in 1974. Lula’s eerste vrouw overleed na een keizersnee waarbij ook de baby overleed. Marisa’s eerste echtgenoot werd vermoord bij een roofoverval terwijl ze zes maanden zwanger was. Lula erkende haar zoon als zijn eigen kind, naast hun drie eigen zoons en Lula’s dochter uit een eerdere relatie. Marisa sprak op partijbijeenkomsten en leidde in 1980 een protestmars om te pleiten voor Lula’s vrijlating toen hij als stakingsleider gevangen werd gezet door het toen nog militaire regime. Een van de bedrijven uit het onderzoek “Marcondes e Mautoni” zou Lula’s zoon Luis Claudio hebben betaald. Het hoofd van het onderzoeksteam van de federale politie Marlon Cajado maakte bekend dat er aanwijzingen zouden kunnen zijn dat Lula zelf, samen met andere kopstukken binnen het toenmalige Casa Civil (het presidentiële ministerie van algemene zaken) een veel actievere rol in de koop van spoedverordeningen zou hebben gespeeld.
Mauro Marcondes die tot 11 jaar en 8 maanden cel veroordeeld werd, was als tussenpersoon actief voor autofabrikanten als Mitsubishi, Fiat en Hyundai en betaalde onder andere 2,5 miljoen dollar aan Lula’s zoon voor hulp bij het verkrijgen van fiscale voordelen. Lula vroeg een vriend om al het mogelijke te doen om Marcondes te beschermen om zo zijn zoon uit de wind te houden.
Dylma Rousseff vroeg Lula da Silva om als minister en stafchef deel uit te maken van haar regering waardoor vervolging lastig werd. Om die reden belemmerde een federale rechter de benoeming en kwam ook Rousseff onder verdenking van medeplichtigheid. Rousseff is lid van de Braziliaanse Arbeiderspartij. Lula zou de voormalig CEO van Petrobras Nestor Cervero, die momenteel in de gevangenis zit hebben willen omkopen om te zwijgen. De politie deed bij hem huiszoeking in Sao Bernardo, bij de kantoren van zijn stichting en ook de huizen van zijn familie en zakenpartners. Zo’n 200 politiemensen doorzochten in totaal 33 panden en verhoorden 11 betrokkenen in drie Staten. Afgeluisterde belastende telefoongesprekken tussen Lula en Dylma werden eerder als bewijslast niet ontvankelijk verklaard vanwege het onrechtmatig verkrijgen en onderzoeken hiervan.
Lula’s staflid Jose Dirceu de Oliveira e Silva werd 1 september 2015 gearresteerd omdat hij het mastermind zou zijn bij de Petrobras corruptie- en witwasschandalen. Hij was Lula’s (2003 tot 2005) voormalige staflid en medeoprichter van PT. Voorafgaand aan zijn arrestatie zat hij al in huisarrest vanwege het kopen van stemmen en zijn betrokkenheid bij het Mensalão schandaal. Samen met zijn broer was hij eigenaar van JD Consulting dat werd gebruikt om geld weg te sluizen. Dirceau werd als Braziliaans politicus in 2012 uit zijn politieke rechten ontheven door de Kamer van Volksvertegenwoordigers en werd in twee verschillende gerechtszaken voor het Braziliaanse Hooggerechtshof schuldig bevonden aan actieve corruptie, het kopen van stemmen en lidmaatschap van een criminele organisatie en kreeg hiervoor zeven jaar straf in een semi open regime (huisarrest) en een boete van 971 duizend dollar. Behalve Dirceu en zijn broer werden nog 13 anderen berecht in dezelfde zaak, waaronder de voormalige penningmeester van de Arbeiders Partij PT, John Vaccari Neto en voormalig directeur van Petrobras Renato Duque. Dirceau werd 18 mei 2016 opnieuw veroordeeld tot 23 jaar en drie maanden gevangenisstraf in een gesloten regime, de zwaarste straf tot nog toe. De PT fractie ontving in totaal 15 miljoen dollar aan goederen, onroerend goed en geld op bankrekeningen en moet Petrobras 46 miljoen dollar terugbetalen. De steekpenningen waren onder andere afkomstig van Gerson Almada, de eigenaar van het bedrijf Engevix en de gebroeders Pascowitch.(klokkenluider) Een andere lobbyist en tevens informant Fernando Moura kreeg 16 jaar en twee maanden voor corruptie en witwassen van 60 miljoen dollar.
Milton Schahin
Grupa Schahin werd aangeklaagd voor het betalen van 2,5 miljoen dollar aan steekpenningen. Milton Schahin bekende dat hij in 2011 werd benaderd door lobbyist Jorge Luz om een campagne schuld van arbeiderspartij Partido dos Trabalhadores (PT) van 12 miljoen dollar deels op te lossen en betaalde het bedrag in tien termijnen via Eduardo Musa’s offshore bedrijven. Carlos Bumlai, ontving in 2004 ook al geld van Schahin en sluisde het door naar PT. Petrobras beloonde Schahin Engenharia met een boorcontract in ruil voor het wegstrepen van de lening. De politie arresteerde secretaris generaal Silvio Pereira en penningmeester Delubio Soares van PT vanwege het aannemen van deze steekpenningen.
Zwi Skornicki
Zwi Skornicki de handelsagent van Keppel Corporation en Keppel Fels, die in februari werd gearresteerd, is door de ex directeur Pedro Jose Barusco aangewezen als medeplichtig tussenpersoon. Bij een huiszoeking bij Skornicki werden vervolgens documenten aangetroffen van het “marketing echtpaar “Moura en Santana”, die verantwoordelijk waren voor de campagnevoering van Luiz Inacio Lula da Silva in 2006 en die van Dilma Rousseff in 2010 and 2014. De offshore bankrekening van Santana op naam van Shellbil Finance SA in Panama bleek rijkelijk gevuld door Obrecht en Skornicki. Er was 7 miljoen dollar overgeboekt tussen september 2013 en november 2014, waarvan 1,5 miljoen in drie stortingen gedurende de periode waarin zij exclusief werkten voor Dilma Rousseff en de campagnevoering in 2014. Zelf hield tussenpersoon Skornicki er ook nog wat aan over. Bij zijn buitenhuis in Rio de Janeiro Hills stond een collectie van minstens 12 kostbare auto’s waaronder Rolls Royce, Ferrari, Porsches en Mercedes Benz. Justitie onderzoekt de mogelijke betrokkenheid van Keppel, Keppel Offshore, SembIndustries, SembMarine en Jurong Shipyard. In december 2016 schikte Odebrecht voor 3.5 miljard dollar nadat was vastgesteld dat er 788 miljoen aan steekpenningen was betaald in 12 verschillende landen
Jader Barbalho
Uit een verslag van de federale politie blijkt het bewijs dat Edison Lobão (MDB-MA) en Jader Barbalho (MDB-PA) samen hebben geprofiteerd van de gunning in de aanbesteding van het werk aan de waterkrachtcentrale van Belo Monte, een van de grootste ondernemingen in de wereld van energieopwekking.
Renan Calheiros
Het hooggerechtshof heeft besloten dat de voorzitter van de senaat, Renan Calheiros, vervolgd moet worden voor verduistering en dat hij zich moet verantwoorden voor misbruik van publiek geld ten behoeve van zijn dochter uit een buitenechtelijke relatie. Calheiros zou overheidsgeld hebben gebruikt voor financiële steun aan haar. 5 december 2016 was hij ontheven uit zijn functie door het Braziliaanse hooggerechtshof, maar een meerderheid van het collega van opperrechters bleek er 7 december toch voor dat hij zijn termijn uitzit. Hij mag alleen niet meer de functie van opvolger van de president vervullen. Caleiros legde het bevel van een van de opperrechters om op te stappen naast zich weer en ging in beroep. Er lopen elf onderzoeken naar corruptie tegen hem waarvan de meeste zijn gerelateerd aan omkoping schandalen bij Petrobas. Hij zou bijvoorbeeld 500.000 dollar smeergeld hebben ontvangen van Odebrecht.
Nestor Cervero
Nestor Cervero de voormalig internationaal CEO van Petrobras werd veroordeeld vanwege het betalen van 4 miljoen dollar aan Eduardo Consentino da Cunha. Lobbyist Fernando Soares, beter bekend als Fernando Baiano bevestigde tien tot twintig overdrachten voor in totaal 4 miljoen dollar te hebben gedaan aan PMDB leider (2013) Eduardo Cunha in het kantoor van de PMDB in Rio. Cervero beloofde daarnaast om 6 miljoen dollar te besteden aan de PMDB. Cervero en de twee andere verdachten ontvingen op hun beurt weer steekpenningen van de Koreaanse scheepsbouwer Samsung Heavy Industries in ruil voor twee contracten voor boorschepen in 2007 en 700.000 van Alstom voor de leveringsopdracht van turbines. Cervero werd tot ruim 12 jaar gevangenisstraf veroordeeld wegens corruptie en witwassen. Het was niet zijn eerste straf. In mei 2015 werd hij al veroordeeld tot 5 jaar cel voor verduistering en witwassen van geld van Petrobas en de aankoop van een luxe appartement in Rio de Janeiro. Hij werd in 2014 ontslagen en in januari gearresteerd toen hij terugkomend vanuit Europa uit het vliegtuig stapte. Nestor Cervero legde belastende verklaringen af en vertelde onder andere dat ex minister Palocci een steekpenningen deal met agenten van de Angolese regering mede mogelijk maakte. Cervero noemt de voorzitter van Sonangol, staatsbedrijf Petroleum Angola, Manuel Vicente als bron.
Eduardo Cunha
Hoofdaanklager Rodrigo Janot heeft van de Hoge Raad toestemming gekregen om PMDB leider Eduardo Cunha, José Sarney, Renan Calheiros en Romero Juca te arresteren vanwege obstructie en belemmering. Petrobras doneerde geld aan de PMDB, waar zowel huidig president Michel Temer als Cunha toe behoren. Cunha was eerder al geschorst als voorzitter van de Kamer vanwege de verdenkingen en is 8 juli uiteindelijk afgetreden. Hij moest ook zijn parlementszetel afstaan en verliest hiermee zijn immuniteit. 450 parlementsleden stemden voor zijn royement, slechts tien personen waren tegen. Cunha mag nu acht jaar niet meer politiek actief zijn. Ook Cunha wil in ruil voor strafvermindering feiten openbaren over corrupte praktijken van de andere parlementariërs en bewindslieden. Ongeveer drie op de vijf leden van het Huis van Afgevaardigden zijn voorwerp van gerechtelijk onderzoek. Cunha wordt verdacht van het witwassen van steekpenningen van Petrobras via Zwitserse bankrekeningen die op naam van zijn vrouw Claudia Cruz stonden en waarvan uit in zeven jaar (2008-2014) tijd een miljoen dollar werd witgewassen met het via creditcards kopen van dure schoenen en merkkleding in Parijs, Roem en Dubai. Het bedrag was een deel van het door Cunha in 2011 ontvangen bedrag van 34,5 miljoen. Claudia Cruz is 9 juni 2016 officieel aangeklaagd voor het witwassen. Aanklager Janot wil ook Renan Calheiros als voorzitter van de Senaat geschorst hebben. Romero Jucca was al afgetreden als minister van Planning vanwege de openbaarmakingen van de audiotapes die door de directeur van staatsbedrijf Transpetro Sérgio Machado aan justitie zijn overhandigd. Cunha was de aanjager van de afzetting van Dylma Rousseff.
Edison Lobão
Lula’s voormalig minister (2008) van Mijnbouw en Energie Edison Lobão (PMDB) wordt verdacht van het aannemen van de 50 miljoen dollar van Petrobras. Ook Sérgio Cabral, gouverneur van de staat Rio de Janeiro is aangehouden op beschuldiging van corruptie.
Blairo Maggi
Er is een officiële aanklacht ingediend tegen landbouwminister Blairo Maggi. Hij zou in 2009 als gouverneur betrokken zijn geweest bij corruptiepraktijken in de staat Mato Grosso. Maggi zou onder meer een rechter van een lokale rechtbank 2,8 miljoen euro aan Reals hebben betaald om met vervroegd pensioen te gaan zodat een handlanger van Maggi zijn post kon innemen. De handlanger wordt eveneens vervolgd. Maggi ontkent de beschuldigingen.
Guido Mantega
Lula’s voormalig minister (2006 en 2014) van Financiën Guido Mantega werd eerder ook al gearresteerd en officieel in staat van beschuldiging gesteld. Mantega wordt beschuldigd van bemiddeling in twee contante betalingen voor een totaalbedrag van 50 miljoen dollar ten behoeve van de herverkiezingscampagne van Dilma Rousseff in 2014. Een oude vriend van Mantega, Victor Sandri, een van de eigenaren van de Commercial Group Cement Penha kreeg een enorme belastingschuld van 16 miljoen dollar kwijtgescholden door een commissie (GMV) die door hem zelf was samengesteld.
Francisco Rodrigues
Senator Francisco Rodrigues werd gearresteerd en heeft zijn ambt neergelegd, nadat hij 14 oktober 2020 bij een huisdoorzoeking werd betrapt met een grote hoeveelheid contant geld. De federale politie hield hem aan op verdenking van vermeend misbruik van overheidsgeld dat bedoeld was voor het bestrijden van het coronavirus. Rodrigues probeerde zo’n 30.000 reais (ongeveer 4500 euro) te verbergen, waarvan een deel in zijn onderbroek. Jair Bolsonaro heeft de senator daarna op eigen verzoek ontslag verleend. Er is ondertussen ook een reeks onderzoeken naar vermeende corruptie bij de aankoop van medische apparatuur om COVID-19 te bestrijden.
Dilma Rousseff
Toen Luiz Inacio Lula da Silva Lula werd verkozen tot president maakte hij Dilma Rousseff minister van mijnbouw en energie. Rousseff (PMDB) legde in 2005 haar functie neer om stafchef te worden van zijn kabinet. Dit bleef ze tot 2010 om zich ondertussen volledig te richten op de Braziliaanse presidentsverkiezingen. Bij deze verkiezingen had ze de volledige steun van de vertrekkende Lula da Silva, die zich na twee regeertermijnen zelf niet opnieuw kandidaat mocht stellen. Rousseff volgde hem dan ook 1 januari 2011 op als president van Brazilië. Dilma Rousseff was tot 2010 voorzitter bij Petrobras en werd mede dankzij de kostbare marketingcampagne de eerste vrouwelijke president van Brazilië.
Na 5 jaar adviseerde een parlementaire commissie om een afzettingsprocedure (impeachment) tegen Dilma Rousseff in gang te zetten omdat ze gefraudeerd zou hebben met de begroting in de aanloop naar de verkiezingen. De uitslag van de stemming hierover was 38 tegen 27, waarna werd gestemd door de 81 Senaatsleden. De Hoge Raad besloot vervolgens dat de stemming over de afzetting van president Dilma Rousseff gewoon door mocht gaan. De procedure werd in gang gezet door Eduardo Cunha, die kort daarvoor door het Hooggerechtshof was geschorst vanwege het tegenwerken van het corruptie onderzoek. Rousseff kreeg steun van buurlanden Cuba, Venezuela, Ecuador, Bolivia en Nicaragua. De Senaat en het Hooggerechtshof hebben begin augustus met een ruime meerderheid gestemd over de afzettingsprocedure met 59 stemmen voor en 21 tegen goedkeuring van de impeachmentprocedure. Dilma Rousseff (68) verdedigde zich vergeefs hiertegen in de senaat. Van de 81 senatoren stemden er 61 voor afzetting en twintig tegen. Hierdoor bleef Interim president Michel Temer haar opvolger tot december 2018. De Senaat stemde ook over een voorstel om Rousseff te verbieden om de komende acht jaar een publieke functie te vervullen, maar dat haalde het niet. Hierna werd ook Senator Gleisi Hoffmann en haar man, die beiden deel uitmaakten van de regering van Dilma Rousseff, door het Hooggerechtshof op 27 september 2016 officieel in staat van beschuldiging gesteld. Zij zouden illegaal 309.000 dollar hebben ontvangen ten behoeve van de verkiezingscampagne in 2010.
Geddel Vieira Lima
Eind november nam Temers politieke bondgenoot zijn ontslag omdat hij er van werd verdacht zijn collega en al eerder afgetreden minister van Cultuur Marcelo Calero onder druk te hebben gezet. Temer zelf zou ook druk op Calero hebben uitgeoefend maar zou slechts het conflict tussen Vieira Lima en Calero hebben willen beslechten. Temer zou Vieira Lima ontslaan, als hij niet zelf ontslag nam. Vieira Lima had belangen bij de bouw van een luxe appartementencomplex en wilde dat collega Calero het stil leggen van de bouw van het complex op een historische plek in de stad Salvador, op zo’n 1600 kilometer van Rio ongedaan zou maken. Maar uit een uitgelekte getuigenis en bandopnamen zou de betrokkenheid van Temer blijken.
Sergio Machado
José Sergio de Oliveira Machado, het hoofd van Petrobras dochter Transpetro getuigde dat de technische groep Queiroz Galvao gebruikt werd om de campagnebijdragen wit te wassen. Machado heeft belastende verklaringen over hen beiden afgelegd. Machado verklaarde dat Temer om donaties (383.000 euro) had gevraagd voor zijn PMDB partijcampagne in Sao Paulo in 2012. Senaatsvoorzitter Renan Calheiros zou volgens hem ook betrokken zijn. In 2014 bekende ook ex Petrobras directeur Paulo Roberto Costa het aannemen van steekpenningen en hij bekende toen al dat een percentage van Transpetro contracten werd doorgesluisd naar Calheiros, met wie Machado regelmatig bijeen kwam. Machado kreeg in ruil voor zijn medewerking aan justitie een deal aangeboden. Na terugbetaling van 23 miljoen dollar kwam hij er af met een huisarrest van drie jaar met beperkt bezoekrecht.
Andre Moura
Andre Moura die beschuldigd wordt voor poging tot moord en ook verdachte is van corruptie werd door Michel Temer 18 mei 2016 benoemd tot leider van het Lagerhuis. Romero Jucá werd door Temer benoemd tot minister van planning en Henrique Eduardo Alves tot minister van tourisme. Romero Jucá moest na een week alweer aftreden en binnen een maand trad ook minister Henrique Eduardo Alves af vanwege zijn betrokkenheid. Hij zou bijna 400.000 euro hebben ontvangen. Minister Mendonca Filho van onderwijs wordt ook verdacht van het aannemen van 29.000 dollar aan steekpenningen van UTC voor de financiering van zijn campagne in 2014. Michel Temer zou zelf ook om een dergelijk bedrag gevraagd hebben.
Antonio Palocci
De tussenpersoon van Lula en Rousseff de vroegere presidentiële chef-staf en voormalig minister van Financiën Antonio Palocci stond met de schuilnaam “de Italiaanse” op de spreadsheets en in de Odebrecht administratie en werd aangehouden. Palocci moest in 2006 gedwongen aftreden vanwege corruptie beschuldigingen. Hij trad daarna nog aan bij Rousseff’s als stafchef, maar ook daar moest hij na zes maanden aftreden nadat bekend werd dat hij schatrijk was geworden als consultant voor privé bedrijven terwijl hij nog in het Congres werkzaam was. Ook zijn opvolger Guido Mantega werd aangehouden voor verhoor. De Federale rechter Sergio Moro heeft Palocci in staat van beschuldiging gesteld en beslag gelegd op al zijn bezittingen en bankrekeningen. Palocci fungeerde als tussenpersoon tussen de regerende Arbeiderspartij (PT) en Odebrecht SA. Odebrecht betaalde tussen 2008 en 2013 via Palocci 39.5 miljoen aan de PT. E-mails dienen als ondersteunend bewijsmateriaal over de deelname van Palocci in een kickback regeling waarbij hij verantwoordelijk was voor de coördinatie en de ontvangst van de betalingen uit de Odebrecht Group. Palocci zou ook ten onrechte Staatsleningen voor olieplatforms van ontwikkelingsbank BNDES aan Odebrecht in Afrika (Angola) hebben goedgekeurd en ook zou hij wetgeving in het het Congres hebben doorgedrukt om het bedrijf fiscale voordelen te laten genieten. Palocci was tussenpersoon bij de aankoop van olie blokken van Petrobras in Angola. Een deel van de opbrengst (zo’n 40 miljoen dollar) van de exploitatie van de Angolese olie zou zijn aangewend voor de herverkiezingscampagne van Luiz Inácio Lula da Silva als president. Nestor Cervero verklaarde dat de deal mede mogelijk werd gemaakt door het betalen van steekpenningen aan de Angolese regering agenten waarbij Palocci zou hebben deelgenomen aan de onderhandelingen. Branislav Kontic (ook bekend als “Brani”), een voormalig medewerker van Palocci en ex minister Juscelino Dourado werden ook aangehouden omdat hij onder de schuilnaam “JD” in de spreadsheet voor kwam en geboekt stond voor het ontvangen van 48 miljoen dollar. Palocci werd 26 juni 2017 veroordeeld tot twaalf jaar cel voor corruptie en witwassen. In september vorig jaar werd hij al gearresteerd onder verdenking van corruptie en werd duidelijk dat hij onder meer smeergeld van de grote Braziliaanse oliemaatschappij Petrobras had doorgesluisd naar de Partido dos Trabalhadores (PT). Palocci geeft verdere details over illegale geldstromen binnen de partij en de relatie met Odebrecht, waardoor zijn straf nog verlaagd kan worden. Tussen 2003 en 2011 was Palocci minister onder Luiz Inácio Lula da Silva en stafchef voor zijn opvolger Dilma Rousseff.
Acarajé (de 23ste fase van het Lava Jato onderzoek)
Het Federale Hof hoorde 13 juni 2016 in Curitiba vier medewerkers van Petrobras als getuigen à charge De getuigen zijn Paulo Rangel, Alexis Torres Rollim Minto, Paula Torres Rollim Minto en Jailton Guedes de Souza. De medewerkers getuigden tegen zeven verdachten waaronder João Santana en zijn vrouw, Monica Moura, voormalig PT penningmeester João Vaccari Neto en voormalig Petrobras directeur Renato Duque. Allen zitten gevangen in Paraná. João Cerqueira de Santana Filho heeft steekpenningen in ontvangst genomen van Odebrecht en Zwi Skórnicki (agent van Keppel Corporation en Keppel Fels). De kickback betalingen kwamen aan het licht na bekentenissen van Odebrecht’s secretaris Maria Lucia Tavares die in ruil voor strafvermindering openheid van zaken gaf over de parallelle boekhouding op spreadsheets, waarop betalingen van steekpenningen stonden aan personen die gekoppeld waren aan verschillende lokale, provinciale en federale werken, zoals Goiania Airport, de Arena Corinthians en Metro West Zone in Rio de Janeiro.
Omerta (Code of Silence)
35e fase van het Lava Jato onderzoek
Odebrecht
Niet alleen bij Petrobras maar ook bij Odebrecht was het betalen van steekpenningen aan politici dagelijkse kost. Behalve een constructiebedrijf is Odebrecht ook werkzaam in engineering, landbouw en de petrochemische industrie. De multinational werd opgericht in 1944 in Bahia door Norberto Odebrecht en werkte met 128.000 werknemers aan heel veel projecten binnen Brazilië. Sinds de arrestatie van Marcelo Odebrecht en het bekend worden van de grootschalige corruptie is het aantal werknemers gereduceerd tot 75.000. Na de arrestatie van Marcelo Odebrecht en het verhoor van zo’n 780 leidinggevenden werden in ruil voor strafvermindering door hen de namen van 107 politici prijs gegeven aan wie de steekpenningen werden betaald. De rechtbank heeft een lijst met namen gepubliceerd. Onder meer de stafchef van de president, de ministers van Buitenlandse Zaken, Landbouw en Handel, vier voormalig presidenten en de man die tijdens de Olympische Spelen burgemeester was van Rio de Janeiro worden genoemd. De overige politici komen uit allerlei politieke geledingen. Op de lijst van aanklager Janot staan dan ook de namen van oud-presidenten Lula da Silva en Dilma Rousseff, voormalige presidentskandidaten José Serra en Aecio Neves, de voorzitters van de Senaat en de Kamer van Afgevaardigden, parlementsleden, maar ook van vijf ministers uit het kabinet van Michel Temer die zelf nog niet op de lange lijst van 83 aanklachten staat, maar die wel in het onderzoek is meegenomen. Ex president Temer verklaarde dat hij kabinetsleden die worden aangeklaagd, zal ontslaan. CEO Melo Filho van Odebrecht noemde echter ook de naam van Temer zelf 43 keer in zijn bekentenissen. Temer zou onder andere tijdens een diner met Marcelo Odebrecht hebben verzocht om een financiële donatie, zo blijkt uit een uitgelekt verhoor van Odebrecht. De beslissing om alle bewijsstukken openbaar te maken ligt bij (hooggerechtshof)rechter Edson Fachin, die de zaak heeft overgenomen na het plotselinge overlijden van zijn voorganger Teori Zavascki in januari 2017 bij een vliegtuigongeluk. De voorwaarden van de boete van 184 miljoen dollar die Odebrecht moet betalen zijn inmiddels bekrachtigd. In de bekrachtigde regeling staat ook dat Odebrecht een lijst moet aanleveren met namen van personen die de steekpenningen hebben aangenomen.
Bij Odebrecht werd 22 maart 2015 al huiszoeking gedaan en Marcelo Odebrecht, de 47-jarige CEO werd gearresteerd en tot 19 jaar en vier maanden gevangenisstraf veroordeeld vanwege corruptie, witwassen en samenspanning. Onlangs werd er vanwege nieuwe feiten opnieuw vervolging tegen Marcelo Odebrecht ingesteld tegelijk met de vervolging van het “marketing echtpaar” Monica Regina Cunha Moura en João Cerqueira de Santana Filho. Hierbij zouden ook beschuldigingen richting Dylma Rousseff zijn geuit. Rousseff zou persoonlijk bij Odebrecht aangedrongen hebben op het betalen van steekpenningen aan de PT penningmeester. Odebrecht maakte een deal met justitie en bekende dat zijn bedrijf in mei 2014 10 miljoen real (2,8 miljoen euro) betaalde aan de partij PDMB van Temer, voor illegale financiering van de parlementaire verkiezingscampagne. Temer, toen vicepresident, was persoonlijk aanwezig bij de vergadering waar die deal werd gesloten.
De procureur-generaal van Brazilië Rodrigo Janot heeft half maart 2017 het Hooggerechtshof gevraagd om 83 nieuwe onderzoeken te mogen openen na afgedwongen getuigenissen van 77 bedrijfsleiders van Odebrecht. Naast de 83 dossiers bij Hooggerechtshof, werden 211 dossiers doorgegeven aan andere juridische instanties. Er werd per contract door Odebrecht 1 tot 3 procent commissie betaald wat werd doorgestort aan verkozen politici. Marcelo Odebrecht heeft toegegeven dat zijn bedrijf in mei 2014 10 miljoen real (2,8 miljoen euro) heeft betaald aan de partij PDMB van Temer die toen vicepresident was en persoonlijk aanwezig bij de vergadering waar die deal werd gesloten. Odebrecht heeft toegegeven dat er aan oud-president Lula tot wel 8 miljoen euro is betaald en zo te kunnen zorgen dat hij ook na zijn presidentschap nog invloed zou kunnen uitoefenen. Aan Rousseff, Neves en Serra zouden ook illegale donaties zijn gedaan voor verkiezingscampagnes.
In januari 2002 werd PT lid en ook burgemeester van Santo André Celso Daniel doodgeschoten nadat hij de corruptie wilde onthullen. Eigenaar- aandeelhouder Ronan Maria Pinto van Diário do Grande ABC werd omgekocht om publicaties over het verband tussen de corruptie en de moord te stoppen. Ook Daniel Sérgio Gomes da Silva, een assistent van burgemeester Celso, raadslid Klinger Souza en Ronan Maria Pinto werden tot 10 jaar veroordeeld in deze zaak.
Radiopresentator Gleydson Carvalho, die het gedrag van lokale politiemensen en politici aan de kaak stelde werd in augustus tijdens een uitzending doodgeschoten. Er werden tot nog toe in 2015 en 2016 zeven Braziliaanse journalisten vermoord. De laatste was onderzoeksjournalist João Miranda do Carmo die voor zijn huis in Santo Antônio do Descoberto werd doodgeschoten na talloze bedreigingen. In 2014 werd zijn auto in brand gestoken. Do Carmo (54) kreeg meerdere keren aangifte aan zijn broek vanwege laster en zou plannen hebben gehad om mee te doen aan komende gemeenteraadsverkiezingen.
Volgens Journalist Pepe Escobar zijn de onthullingen een opzetje van Westerse regeringen om een coup te plegen op het te machtig wordende Petrobras en de BRICS-samenwerking en te verhinderen dat Lula en de PT nog aan verkiezingen kunnen deelnemen. Uit de onthullingen van Edward Snowden was al gebleken dat de NSA communicatie van Petrobras afluisterde en dat de Britse inlichtingendienst GCHQ dat ook deed. Rousseff zegde een gepland staatsbezoek aan de VS af en schrapte een aantal grote handelsovereenkomsten, waaronder de aankoop van militair materiaal. Met de plotselinge verlaging van de olieprijzen en het ondermijnen van de regering is Brazilië daarna een behoorlijke slag toegebracht.
De Braziliaanse miljardair en topman van de grootste Latijns-Amerikaanse investeringsbank, Grupo BTG Pactual Andre Esteves en senator Delcidio do Amaral, leider van de PT, werden beiden eind november in Rio de Janeiro gearresteerd vanwege het hinderen van het onderzoek en poging tot omkoping van de voormalig CEO van Petrobras Nestor Cervero, die momenteel in de gevangenis zit.
De twee wilden via Cervero’s zoon 1 miljoen dollar zwijggeld betalen en zorgen dat hij tijdelijk vrij zou komen waarna Amaral hem zou helpen via Paraguay naar Spanje te vluchten. Daarnaast boden zij een maandelijkse toelage van 13.000 dollar voor zijn achterblijvende familie. Cervero’s zoon ging akkoord maar nam het gesprek zekerheidshalve op op zijn portable telefoon. Toen de deal afketste, overhandigde hij de opgenomen anderhalf uur durende conversatie aan de politie. De arrestatie veroorzaakte een schokgolf op de Braziliaanse kapitaalmarkt en een sterke daling van de koers van BTG Pactual en van andere waarden uit deze sector. Delcidio zou in ruil voor strafvermindering belastende verklaringen over Luiz Inacio Lula da Silva en Rousseff hebben afgelegd. Lula werd 4 maart opgepakt voor een verhoor over zijn mogelijke betrokkenheid in deze zwijggeld zaak.
PTB
De Braziliaanse Politie arresteerde ex Senator Gim Argello en voormalig President en huidig senator Fernando Collor de Mello van de Brazilian Labour Party (PTB) vanwege het aannemen van 1,5 miljoen dollar aan steekpenningen van bouwmaatschappijen UTC Engenharia en OAS die hiermee vervolging in de corruptiezaak hoopten te voorkomen. Argello was vicepresident van een congres commissie belast met de Petrobras corruptiezaak. De steekpenningen werden betaald aan Argello en zijn twee assistenten Paulo Cesar Ramos Purple en Valerius Neves Campos als donaties voor de politieke partij.
Partido dos Trabalhadores (PT)
Voormalig (PT) communicatie minister Paulo Bernardo Silva en Carlos Gabas de voormalig (PT) minister van sociale zaken en welzijn in de regering van de voormalige president Luiz Inacio Lula da Silva werden 23 juni 2016 na beschuldigingen van (PT) klokkenluider Alexandre Romano, de “Chambinho”, oud-wethouder van de PT in Americana in São Paulo gearresteerd. Journalist Leonardo Attuch, redacteur van het de PT website werd ook meegenomen voor verhoor.
Ook João Cerqueira de Santana Filho werd vervolgd en kreeg wegens corruptie en witwassen 15 jaar en vier maanden gevangenisstraf en PT penningmeester João Vaccari Neto kreeg negen jaar. Renado De Souza Duque, de ex projectmanager van Petrobras, werd veroordeeld tot twintig jaar en acht maanden. Lula’s voormalig minister van Mijnbouw en Energie (2008) Edison Lobão wordt verdacht van het aannemen van 50 miljoen dollar van Petrobras.
PP
De Partido Progressista (Progressieve Partij) is een conservatieve politieke partij, die werd opgericht in 1995 als samensmelting van twee kleine partijen. De PP stapte in een coalitie met de Democraten en de Braziliaanse Sociaaldemocratische Partij om Fernando Henrique Cardoso als president te steunen. Sinds 2003 steunt ze de regering van de Arbeiderspartij, eerst onder president Lula da Silva en later onder president Dilma Rousseff. In het kabinet-Rousseff levert de PP één minister.
De Hoge Raad opende in april 2016 een onderzoek tegen Romero Jucá. Volgens Paulo Roberto Costa ex directeur Petrobras kreeg hij politieke steun in ruil voor smeergeld van UTC Engineering. Jucá werd in april president van de PMDB maar werd al snel in verlegenheid gebracht door uitgelekte tapes waaruit blijkt dat hij met Sergio Machado, de directeur van staatsbedrijf Transpetro die onderwerp van onderzoek is in de corruptiezaak de corruptieonderzoeken en het afzetten van Dylma Rousseff bespreekt. Op de verschillende audiotapes met andere leiders van de PMDB, de voorzitter van de Senaat Renan Calheiros (AL) en oud-senator en voormalig voorzitter José Sarneyis is te horen dat Jucá de afzetting van Rousseff wil om het “bloeden” te stoppen en dat een politiek pact nodig is om hier een eind aan te maken. Op de tapes spreekt hij verder over de generaals en militaire machthebbers die akkoord zouden zijn en hiervoor garanties gaven. Juca diende na het uitkomen van de tapes zijn ontslag in. Ook Minister Fabiano Silveira heeft 30 mei 2016 onder grote druk zijn ontslag ingediend nadat ook van hem belastende gespreksopnames uitlekten tussen hem en Renan Calheiros en Sergio Machado (president van Transpetro). In het door Machado heimelijk opgenomen gesprek geeft Silveira advies aan Calheiros over hoe hij zichzelf het best kan verdedigen in het corruptieschandaal bij Petrobras. Silveira was als “Transparantie Minister” nota bene verantwoordelijk voor de strijd tegen corruptie in Brazilië. Silveira was nog geen minister toen de gesprekken plaatsvonden maar werkte bij de National Council of Justice.
De in 2013 door Rousseff aangestelde Openbare aanklager en procureur Generaal Rodrigo Janot stelt niet alleen een onderzoek in naar Lula da Silva, maar ook naar PMDB leden Renan Calheiros, Romero Juca. Jader Barbalho, Edison Lobão en Valdir Raupp.
Bouwbedrijf OAS SA wordt verdacht van het witwassen van de steekpenningen met appartementen in het Solaris complex in Guaruja. De laatste week van januari 2016 werden daar invallen gedaan en huiszoekingen verricht. De appartementen werden gehouden op naam van dekmantelbedrijven als Murray Holdings LLC die door de in Panama gevestigde Mossack Group is geregistreerd. Verschillende politici waren klant bij de Mossack Group die actief is in 40 landen. Via de Panamese constructie, beheerd door Robalinho de Barros, werden via Zwitserland miljoenen aan commissie voor PetroBras olie weggesluisd. Robanlinho was minister van Buitenlandse Handel onder de 37e president van Brazilie Itamar Franco en heeft banden met de PMDB. Ook de bedrijven WTorre, Andrade Gutierrez SA en Centrais Eletricas Brasileiras SA worden onderzocht.
Sergio Cunha Mendes, voormalig vice president van ingenieursbedrijf Mendes Junior werd veroordeeld tot 19 jaar en 4 maanden cel wegens corruptie, witwassen, fraude en omkoping van Petrobras. Gelijktijdig werden nog zeven anderen veroordeeld. Consultant en klokkenluider Julio Camargo kreeg in plaats van veertien jaar als strafvermindering een taakstraf en meldingsplicht. Hij verklaarde tot tweemaal toe onder ede dat Eduardo Cunha van de PMDB hem om het geld gevraagd had. Lobbyist Fernando Soares werd voor het doorsluizen van de steekpenningen aan PMDB veroordeeld tot ruim 16 jaar.
Deloitte Touche Tohmatsu Auditores Independentes, de Braziliaanse tak van Deloitte kreeg een boete van acht miljoen dollar van toezichthouder Public Company Accounting Oversight Board (PCAOB) wegens ondeugdelijke controles en pogingen om schendingen van beroepsregels te verdoezelen. Ook werden twaalf oud-Deloitte partners en andere betrokkenen bestraft. Een voormalige verantwoordelijk partner wordt aangeklaagd voor het afgeven van nadrukkelijk ondeugdelijke verklaringen. Deloitte Brazilië heeft de feiten toegegeven en gaf ook toe niet meegewerkt te hebben met het onderzoek vanuit de PCAOB. De ondeugdelijke verklaringen hebben betrekking op de jaarrekening over 2010 van een Braziliaanse luchtvaartmaatschappij. Toen de PCAOB hiernaar onderzoek instelde werden door Deloitte misleidende documenten verstrekt en legden meerdere partners onder ede valse verklaringen af, om het onderzoek te frustreren.
Moller-Maersk
Het Deense Moller-Maersk is sinds juli 2014 onderwerp van onderzoek en moet nu een jaar na dato opnieuw bij de Braziliaanse autoriteiten verantwoording afleggen over gedane transacties. Maersk stelt dat het niet ongewoon was om gebruik te maken van makelaars die 1,25 procent commissie ontvangen van afgesloten contracten. Braziliaanse autoriteiten willen de corruptieaffaire zo snel mogelijk afsluiten en zijn bereid om te schikken met tien bedrijven die hierbij betrokken zijn. De nieuwe leider van het Braziliaanse onderzoek, Carlos Higino wilde de vertraging die was ontstaan oplossen zodat bedrijven die schuld bekenden en de zaak afkochten weer met Petrobras kunnen werken.
Alle commotie rondom de corruptieschandalen komt tegelijk met een neergaande economische situatie van het land, terwijl Brazilië de laatste tien jaar juist een opkomende economie had. De valuta is in korte tijd 24 procent gedevalueerd. De 1,9 procent krimp van het bbp was de grootste terugval in ruim zes jaar tijd. Op jaarbasis kromp de economische activiteit met 3,8 procent. Standard & Poor’s (S&P) heeft de kredietwaardigheid van Brazilië verlaagd naar BB+ met een negatieve verwachting. Daarmee hebben de obligaties van de grootste economie van Zuid-Amerika de zogenoemde ‘junkstatus’ gekregen.
De economie kromp in 2016 met 3,5 procent en het land zat in een diepe recessie met een sterk stijgende werkloosheid en inflatie. De werkloosheid rees afgelopen naar 9,5% en de lonen zakten met 2,4%. De sponsoring van de Olympische spelen in Rio ging dan ook niet door. Tot overmaat van ramp brandde begin september 2018 het Nationaal Museum af omdat er onvoldoende waarborgen waren vanwege bezuinigingen.
Sete Brasil heeft 29 april 2016 surseance van betaling aangevraagd en wellicht spoedig ook het faillissement, wanneer enig klant Petrobras niet alsnog over de brug komt met een nieuw leasecontract voor de bestelde 28 schepen. Sete Brasil werd acht jaar geleden door Petrobras (5%) opgericht samen met pensioenfondsen Previ, Funcef en Petros, banken Grupo BTG Pactual SA en Banco Bradesco SA en verschillende investeringsmaatschappijen om ’s werelds grootste vloot (diepwater) boorschepen te bouwen. Het faillissement zou catastrofaal zijn voor de pensioenfondsen en investeerders, maar ook voor tientallen scheepsbouwers, fabrikanten, onderaannemers en de overheid die de grootste schuldeiser is. Meer dan 800.000 lokale scheepsbouwbanen en het pensioengeld van werknemers gaat dan verloren. Het door de Braziliaanse overheid gesteunde project begon in 2014 af te takelen door de corruptieschandalen. De oorspronkelijke levering van 29 boorschepen was al teruggeschroefd naar 15 schepen. Petrobras heeft geen geld en daarom geen trek meer in de boorschepen en moet al veel van de activa verkopen en gaat schuld aan staatsbanken omzetten in aandelen om de immense schuldenberg te kunnen behappen. Hiermee wordt de eerdere privatisering van Petrobras teruggedraaid. De totale schade kan neerkomen op zo’n 11.3 miljard dollar. ’s werelds grootste scheeps(boorschepen)bouwers Sembcorp Marine Ltd en Keppel Corporation in Singapore worden in de val meegesleept. Sembcorp de grootste leverancier van Sete Brasil heeft een negatieve cash flow van 73 miljoen dollar. Keppel Corp en Sembcorp Marine worden dubbel getroffen want ze worden na belastende verklaringen van Pedro Jose Barusco Filho van Petrobras ook verdacht van het betalen van steekpenningen van respectievelijk 9.5 miljoen en 13 miljoen dollar aan Petrobras om deze contracten binnen te halen.
IHC
Na het corruptieschandaal bij SBM wordt ook bij scheepsbouwer IHC in Nederland en Brazilië onderzoek gedaan naar mogelijke betrokkenheid bij de betaling van steekpenningen. KPMG zou al in 2013 en 2014 zes ongebruikelijke transacties bij de FIU gemeld hebben, waarna de Fiod en het OM een onderzoek begonnen. In 2013 verwierf IHC de opdracht voor de bouw van zes pijpenleggerschepen voor ongeveer 1,5 miljard euro, via een corrupte bemiddelaar. In Brazilië werden door justitie huiszoekingen gedaan en werd beslag gelegd. De kwestie is vervelend voor de Nederlandse staat. Deze stak eind april namelijk 325 miljoen euro in de redding van IHC toen deze zich had vertild aan de bouw van enkele schepen. Bij het bedrijf werken zo’n 3000 mensen. De Nederlandse Staat is nu de grootste aandeelhouder. Medio 2013 kreeg het bedrijf de order voor de werven in Krimpen aan den IJssel en Kinderdijk. Afleveringen vond plaats in 2015 en 2016. De schepen worden gebruikt voor de ontwikkeling van olievelden die op meer dan 2500 meter diepte liggen. IHC Holland, tegenwoordig IHC Merwede, is de scheepsbouwer waar SBM zich in 2005 van afsplitste.
Pensioenfonds ABP belegde 124 miljoen euro in Petrobras en het pensioenfonds PGGM zo’n 61,5 miljoen euro. 43% van de waarde ging uiteindelijk in rook op.
De marktwaarde van Petrobras is door het corruptieschandaal gehalveerd en het bedrijf heeft nu de grootste schuld van alle olieconcerns ter wereld. Beleggers en investeerders waaronder het onderwijs pensioenfonds Universities Superannuation Scheme (USS), het ministerie van financiën van Noord Carolina, het Staatspensioenfonds van Hawaii, de Staten Rhode Island en Ohio eisen een schadevergoeding en kregen hiervoor 19 september gelegenheid in een rechtszaak waarin advocatenkantoor Jeremy Lieberman of Pomerantz voor de Amerikaanse pensioenfondsen en beleggers met een groepsvordering tientallen miljarden van Petrobras eist wegens misleiding. De beklaagden zijn Maria das Graças Silva Foster en José Sérgio Gabrielli de Azevedo, voormalig directeur Theodore Marshall Helms, Almir Guilherme Barbassa, Paulo Roberto Costa, José Carlos Cosenza, Renato de Souza Duque, Guilherme de Oliveira Estrella, Jose Miranda Formigli Filho, Silvio Sinedino Pinheiro, Daniel Lima de Oliveira, José Raimundo Brandão Pereira, Servio Tulio da Rosa Tinoco, Paulo José Alves, Gustavo Tardin Barbosa, Alexandre Quintão Fernandes, Marcos Antonio Zacarias en Cornelis Franciscus Jozef Looman van Petrobras International Braspetro B.V. Nederland.
Newton Ishii, agent van de Polícia Federal was het nationale symbool van de strijd tegen corruptie, maar bleek zelf ook corrupt en moest naar de gevangenis. Ishii werd veroordeeld tot vier jaar en twee maanden gevangenisstraf wegens smokkelen in 2003, Hij heeft toen samen met collega’s smokkelwaar uit Paraguay doorgelaten. De zaak tegen Ishii en zijn collega’s liep al jaren, achter gesloten deuren.
Bij vleesverwerkers JBS (Friboi) en en BRF bleek gefraudeerd te zijn waarbij inspecteurs van het ministerie van Landbouw zich met steekpenningen lieten betalen bij controles. Bedorven vlees werd opnieuw verpakt en belandde op de Braziliaanse markt of werd naar Europa en Rusland verzonden. Ook werd gewerkt met kankerverwekkende stoffen om te voorkomen dat controleurs of handelaren zouden opmerken dat het vlees bedorven was. Bij veertig slachthuizen en vleesverwerkende bedrijven zijn invallen gedaan en er zijn 300 arrestaties verricht. Onderzoeksleider Maurício Moscardi Grillo van de Federale Politie laat weten dat via een Italiaanse haven en Rotterdam bedorven vlees geëxporteerd is naar onder andere World’s Finest Meat in Zoeterwoude. Tegelijkertijd bleek er varkenspest te heersen. De ziekte werd in augustus al geconstateerd op een varkensbedrijf in de regio Ceará.
23 mei 2023 werd er voor 180 dagen een noodtoestand uitgeroepen om een uitbraak van de vogelgriep. De autoriteiten hebben de zeer besmettelijke H5N1-variant vastgesteld bij wilde vogels.
De BRICS-landen Brazilië, Rusland, India, China en Zuid-Afrika hebben Iran, Saudi-Arabië, de Verenigde Arabische Emiraten, Argentinië, Egypte en Ethiopië uitgenodigd om ook lid te worden van hun samenwerkingsverband. Ruim veertig landen hadden interesse getoond in het lidmaatschap van BRICS. Uitbreiding was een van de belangrijkste onderwerpen op de vijftiende BRICS-top van augustus 2023. De vijf BRICS landen maken qua inwoneraantal zo’n 40 procent van de wereldbevolking uit en presenteert zich als een alternatief voor de rijke, westerse samenwerkingsverbanden zoals de G7. De BRICS leden zijn kritisch over internationale instanties als het Internationaal Monetair Fonds en de Wereldbank. Ook wordt gezocht naar een alternatief voor de wereldwijde standaardbetaling in dollars voor gas en olie. De zogenoemde BRICS-landen onderzoeken de invoering van een eigen gezamenlijke BRICS munt voor onderlinge handel, naast de eigen nationale valuta.