Tata Steel
Tata Steel Nederland is een eigen entiteit binnen Tata Steel Ltd. Sinds een splitsing in oktober 2021 is het niet meer verbonden met Tata Steel UK. In Nederland hebben zij begin november 2023 een aangescherpte Groen Staal-plan ingediend bij het ministerie van Economische Zaken en Klimaat. Zij zetten een omslag naar een groenere, schonere en meer circulaire manier van staal maken in de IJmond onverminderd voort. Het aangescherpte Groen Staal-plan moet bijdragen aan het realiseren van Nederlandse en Europese klimaatdoelstellingen, de vermindering van de impact op de directe leefomgeving en Tata Steel Nederland én Nederland circulairder maken. In vergelijking met het vorige plan ligt in het aangescherpte plan meer de nadruk op de omgeving en focus op een andere technologie, maar met dezelfde klimaatambitie. In het aangescherpte plan herbevestigen zij dat de Kooks- en Gasfabriek 2 (KGF2) uiterlijk in 2029 sluit en Hoogoven 7 sluit op het moment dat hun eerste nieuwe groen staal-installaties (een zogenoemde Direct Reduced Iron technologie (DRI) gecombineerd met een Electric Arc Furnace (EAF)) gereed zijn – medio 2030. Dit betekent dan 40% minder CO2 uitstoot. Ook willen zij verdere maatregelen nemen om de uitstoot en verwaaiing van fijn stof verder te verminderen en meer schroot gaan gebruiken bij de productie van staal (van 17% naar 30%). In een volgende fase van de omslag willen zij Hoogoven 6 en Kooks- en gasfabriek 1 sluiten. De zogenoemde ‘final investment decision’ voor het Groen Staal-plan zal worden genomen als de maatwerkovereenkomst en de vergunningen er zijn.
Uit een onderzoek van EenVandaag bleek dat tussen 1975 en 2010 in totaal bijna 2400 werknemers van Tata Steel voor hun 65e overleden. Vergeleken met het landelijke sterftecijfers onder mannen tot die leeftijd betekende dit een oversterfte van 46 procent. “Dit zijn wel echt behoorlijke getallen”, reageert hoogleraar preventieve geneeskunde aan de Universiteit Maastricht Onno van Schayck. Dat er een relatie bestaat tussen de uitstoot van Tata Steel en de gezondheidseffecten voor de omgeving werd al eerder aangetoond door het RIVM. Vorig jaar maakte het RIVM nog bekend dat omwonenden van de staalfabriek gemiddeld 2,5 maand eerder dood gaan.
De gezondheid van omwonenden krijgt een prominente plek in de maatwerkafspraak waar de staat met het bedrijf over in gesprek is. Dat is eerder al besloten, en het tweede advies van de Expertgroep Gezondheid IJmond onderstreept de urgentie daarvan. De adviezen van de Expertgroep worden, waar dat kan, overgenomen. Het kabinet is momenteel in gesprek met Tata Steel over een mogelijke maatwerkafspraak. Met dit soort afspraken wil het kabinet bedrijven helpen om in Nederland te kunnen verduurzamen. Het gaat daarbij om het verlagen van de CO2- en stikstofuitstoot en om het bijdragen aan een schone leefomgeving. Met de beoogde maatwerkafspraak met Tata Steel wil het kabinet, naast de verduurzaming, zo veel mogelijk gezondheidswinst voor 2030 realiseren. Concrete maatregelen die hieraan bijdragen zijn het zo snel mogelijk sluiten van Kooksgasfabriek 2 (dat is een verouderde fabriek die regelmatig schadelijke stoffen uitstoot), het versneld bouwen van overkappingen over grondstoffenvelden en het realiseren van geluidsreducerende maatregelen. Zo worden omwonenden beter beschermd tegen luchtvervuiling, stof- en geluidsoverlast. Het kabinet wil in de maatwerkafspraak ook vastleggen dat Tata Steel blijft inzetten op de verdere transitie naar duurzame en schone productie. Die zal naar verwachting leiden tot minder uitstoot van zeer zorgwekkende stoffen. Tata Steel zal overigens ook na het vastleggen van de afspraken zeer zorgwekkende stoffen moeten blijven minimaliseren. Dit is namelijk wettelijk vereist voor alle bedrijven die deze stoffen uitstoten. Met de maatwerkafspraak wordt het proces versneld. Ten slotte zal het kabinet in de regelgeving zorgen voor aanscherpingen, waardoor het bevoegd gezag (in dit geval de provincie Noord-Holland en haar omgevingsdienst) beter in staat is om zaken die niet nu met de maatwerkafspraak worden gerealiseerd, via vergunningverlening, toezicht en handhaving af te dwingen. Met deze maatregelen komt het kabinet tegemoet aan de adviezen van de Expertgroep. Tegelijk gaat het niet lukken om alle adviezen te realiseren binnen de beoogde maatwerkafspraak met Tata Steel. Het uitvoeren van alle adviezen vraagt meer maatregelen, meer middelen en meer tijd.
Er is ondertussen een aanzienlijke overcapaciteit op de Europese markt, de staalprijzen zijn laag en klanten zijn afwachtend. Bovendien staat de automobielindustrie onder druk waar Tata Steel ook direct gevolgen van ondervindt. Deze verslechterde marktsituatie wordt mede veroorzaakt door staalimport uit China tegen lage prijzen. Ook staat de concurrentiepositie onder druk vanwege de hoge kosten die Tata Steel Nederland in Nederland maakt, zoals de hoge kosten voor het elektriciteitsnetwerk, energiekosten en de extra Nederlandse CO2-belasting. Tata Steel anticipeert op de verslechterde marktontwikkelingen en blijft tegelijkertijd inzetten op de transitie van het bedrijf. Daarom neemt Tata Steel Nederland kostenbesparende maatregelen die direct geld opleveren, waaronder bij inkoop, verkoop en voorraadbeheer. Daarnaast wordt er een gedeeltelijke vacaturestop doorgevoerd en worden trainingen en dienstreizen aanzienlijk beperkt. Tegelijkertijd zet Tata Steel Nederland de staalproductie onverminderd voort om bij herstel van de markt klanten direct te kunnen leveren. Daarbij doet het bedrijf geen enkele concessie aan veiligheid, gezondheid en milieu. Tata Steel blijft met alle betrokken partijen samenwerken aan een toekomstbestendig staalbedrijf met focus op verminderde impact voor de omgeving. In alle bedrijfsprocessen van Tata Steel zijn de ogen gericht op deze transitie naar schoon, groen en circulair staal. De gesprekken met de overheid om tot een Maatwerkafspraak te komen om onze groene route te ondersteunen, zijn in volle gang. Tata Steel Engeland krijgt van de Overheid een half miljard pond voor overgang naar uitstootvrij staal. 2500 banen gaan daarbij verloren. Het concern zit aan het maximum van zijn bankleningen. Tata had een doorlopend krediet van 200 miljoen euro bij banken, maar dat geld was begin dit jaar al op. Het krediet is inmiddels in twee etappes opgehoogd naar een limiet van 600 miljoen euro. In het afgelopen halfjaar is ook nog 150 miljoen euro geleend bij het moederbedrijf en dat geld moet in de eerste maanden van 2025 worden terugbetaald. Tata heeft alle inkoopuitgaven stopzet die niet met staalproductie te maken hebben. Verder zette het leveranciers, waarvan sommige al tientallen jaren aan het staalbedrijf leveren, onder druk om bij te dragen aan het verbeteren van de cashpositie. Begin volgend jaar moeten nieuwe maatregelen zorgen voor een extra besparing van 60 miljoen euro.
Een pikzwarte, honderd meter hoge rookpluim knalde 20 augustus uit één van de ovens van Tata Steel. Dat Tata Steel meer uitstoot dan officieel mag, is bekend en afgelopen juli kreeg het staalbedrijf nog een boete vanwege het overtreden van milieuregels. Sommige mensen dachten dat er een bom was ontploft. De Omgevingsdienst liet via X weten door Tata Steel op de hoogte te zijn gebracht van een ‘ongewoon voorval’ en dat er een rookpluim te zien was bij Hoogoven 6. Volgens de woordvoerder van de Omgevingsdienst was de enorme rookpluim en knal de uitkomst van de te hoge druk in de oven, waardoor, drukafsluitkleppen open slaan. Deze veiligheidsregel is om te voorkomen dat de boel explodeert. Waarom de druk in de oven zo hoog is opgelopen, is op dit moment onduidelijk en wordt onderzocht. Beide kooksgasfabrieken van Tata Steel blijven onder verscherpt toezicht staan. Dat was ingesteld in juni 2023 en blijft dus ondanks enkele verbeteringen van kracht. Tata Steel Nederland is de grootste industriële uitstoter van Nederland. Met een CO2-voetafdruk van 15 miljoen ton is het bedrijf verantwoordelijk voor 8 procent van de totale Nederlandse uitstoot. Naast CO2 braakt de fabriek nog een hele hoop andere schadelijke stoffen uit: fijnstof, lood, stikstofdioxide en kankerverwekkende PAK’s.
Tata Steel Nederland heeft het afgelopen boekjaar een verlies gedraaid van 556 miljoen euro. Dit verlies is onder andere te wijten aan de hoge energie- en grondstofprijzen. Een jaar eerder maakte het bedrijf nog 352 miljoen euro winst. Bij Tata Steel zullen 580 banen verdwijnen ‘om concurrerend en winstgevend te blijven om nu en in de toekomst te kunnen investeren in nieuwe manieren van staalproductie’. Het gaat vooral om banen in management- en ondersteunende functies. Eerder was er nog sprake van dat 800 banen zouden verdwijnen. In het 1e kwartaal van 2025 moet er door het bedrijf nog eens 60 miljoen euro bezuinigd worden.
De OVV en het rapport Industrie en Omwonenden was onderwerp van een debat op 4 april 2024 rondom Tata Steel (IJmuiden), Chemours (Dordrecht) en APN (Nijmegen).
Op de actieagenda stonden vier thema’s:
- Een goede buur:
Bevorderen dialoog omwonenden, industrie en overheden (actie 1). - Minder hinder, schonere lucht: Verminderen van industriële emissies door middel van aanscherping van regelgeving of het inzetten van financiële prikkels
- Meten en weten: Meer metingen uitvoeren bij en rondom bedrijven. Meer inzicht in schadelijke emissies bij bevoegd gezag en burgers. RIVM verkenningen gezondheidsrisico’s rond industriële clusters/bedrijven
- Een betrouwbare overheid: Gezondheid volwaardig meewegen in kader van omgevingswet. Versterken adviesrol GGD. Actieteams instellen voor coördinatie van overheidsoptreden
De uitkomsten en uitkomsten van het debat werden vooruitgeschoven naar het nieuwe kabinet, maar de Tweede Kamer stemde eerder wel al in met de kabinetsplannen om Tata Steel financieel (tot 3 miljard euro) te helpen vergroenen als ook het moederbedrijf meebetaald en er garanties komen waarmee de gezondheid van de omwonenden wordt gewaarborgd. Het versneld vergroenen is onderdeel van de plannen om de klimaatdoelen te halen.
Tata Steel fabriek, die tussen de 17.000 en 20.000 ton staal van hoge kwaliteit per dag produceert voor onder andere Volvo en Tesla, is al sinds de ingebruikname in 1920 een van de grootste industriële werkgevers van het land, met ongeveer 10.000 werknemers en nog meer banen indirect. De rol van het bedrijf heeft het onaantastbaar gemaakt voor politieke partijen en heeft ervoor gezorgd dat de Nederlandse regering zich lange tijd te soepel heeft opgesteld. Bij de pelletfabriek komt nu een installatie die de uitstoot van stikstof sterk moet verminderen. Deze installatie en de nieuwe ontstoffingsinstallatie kostten samen 200 miljoen euro.
De recente ontwikkelingen en de behoefte aan meer wapentuig maakt Tata Steel onmisbaar
Tata Steel houdt zich al heel lang niet aan de milieuafspraken die ze in 1992 maakten met de overheid. De Nederlandse basismetaalindustrie sloot in 1992 een milieuconvenant met de Rijksoverheid. De sector beloofde de uitstoot van vervuilende stoffen sterk terug te dringen. Per stof werden doelen gesteld voor de uitstoot in 2000 en 2010. In veel gevallen moest de uitstoot met 90 procent of meer omlaag.
Tata Steel verbruikt ongeveer 227 miljard liter water per jaar. Ongeveer 33 miljard liter daarvan is zoetwater, waarvan een 0,5 miljard liter gezuiverd drinkwater
Het RIVM heeft een directe relatie tussen de uitstoot van Tata Steel en de gezondheidseffecten voor de omgeving aangetoond. Bewoners van de gemeente Beverwijk schakelde in 1992 het RIVM al vergeefs in om onderzoek te doen naar de grafietregens, die ook toen veel overlast hadden veroorzaakt in Wijk aan Zee. De omwonenden hebben extra kans om (ernstig) ziek te worden en door de uitstoot van fijnstof en stikstofoxiden. Ook de verwachte levensduur is voor hen 2,5 maand korter en de kans op longkanker is in Wijk aan Zee groter. Ongeveer 4 procent van de nieuwe gevallen per jaar wordt veroorzaakt door deze uitstoot. Het lang verwachte rapport van het RIVM baseert zich op bestaande data en eerdere onderzoeken van het RIVM, de GGD en Nivel (Nederlands Instituut voor Onderzoek van de Gezondheidszorg). De Provincie wil na eventuele sluiting van Tata de stikstofruimte die dan ontstaat gebruiken voor uitbreiding van Schiphol. Per saldo zou sluiting van de fabriek dus weinig milieuvoordeel opleveren.
De Omgevingsdienst Noordzeekanaalgebied (OD NZKG) heeft begin oktober een voornemen tot aanzegging gestuurd. De omgevingsdienst wil dat Tata de milieuregels naleeft en de cokesfabriek 2 op orde brengt. Tegelijkertijd onderzoekt de toezichthouder of de vergunning van de fabriek kan worden ingetrokken. Weerde werden er al drie keer eerder lasten onder dwangsom opgelegd. Binnen die drie lasten onder dwangsom zijn er al 42 boetes betaald. De cokesfabriek 2 is niet alleen een van de meest vervuilende fabrieken van Tata, maar ook een van de belangrijkste voor de onderneming. Sluiting zou daarom een groot probleem kunnen zijn. ‘Die fabriek maakt cokes en dat is onmisbaar in de hoogovens voor de productie van ruwijzer.’ De productie van een kleinere cokesfabriek is niet voldoende, waardoor er cokes ingevoerd zou moeten worden. ‘Maar dat gaat gepaard met heel hoge kosten.
Tata Steel Nederland produceert, bewerkt en distribueert hoogwaardig staal. Het bestaat uit een aantal Nederlandse vestigingen, die weer deel uitmaken van de Tata-groep. De nieuwe organisatie bestaat uit twee bedrijfstakken: IJmuiden en Downstream, bestaande uit Tubes (buizen), Plating (plateren), Colors (kleuren), Distribution (distributie) en Building Systems (constructie).
Het grootste bedrijf van Tata Steel Nederland is Tata Steel IJmuiden waar vooral rollen hoogwaardig en bekleed staal worden gemaakt. Er werkten zo’n 9.000 mensen in 2021 en er werd jaarlijks circa zeven miljoen ton staal geproduceerd. Tata Steel heeft ook fabrieken in IJsselstein, Geldermalsen, Maastricht, Nieuwegein, Oosterhout en Zwijndrecht. Het bedrijf had aangekondigd in 2023 de neerslag van stof in de directe woonomgeving met 65% te verminderen. Daarnaast zou het plan zijn om voor 2026 de uitstoot van fijnstof te verminderen met 35% en die van zware metalen met 55%. Tata Steel werkt aan een ontstoffingsinstallatie voor de palletfabriek, die moet eind 2023 klaar zijn. Er moet een extra afzuiginstallatie komen en de bouw van een groot windscherm om de verspreiden van stoffen verder te beperken is inmiddels klaar. Er worden ondertussen ten behoeve van een reorganisatie Tata Steel 581 banen geschrapt, maar dat werd later deels weer ingetrokken, vanwege de door de oorlog ontstane grotere behoefte aan staal. Bij Tata IJmuiden werken 9200 werknemers. De 3600 mensen die in ploegendiensten werken, worden ontzien bij de reorganisatie. De vergroening zou hierbij niet in het geding komen. De centrale ondernemingsraad (COR) van Tata Steel is zeer kritisch over het besluit van de directie. “De huidige situatie van het bedrijf zou niet alleen een gevolg van de enorm slechte marktomstandigheden van dit moment zijn, maar ook resultaat van het gevoerde beleid in de afgelopen jaren.
Onderzoekers voerden in 1975 metingen uit op tien verschillende meetpunten. Met name in Wijk aan Zee was de concentratie paks vijf keer hoger dan buiten het gebied rond Tata Steel. “Bij winden over het Tata terrein zijn op de meetpunten Wijk aan Zee en IJmuiden sterk verhoogde en in Beverwijk enigszins verhoogde concentraties gemeten, die wijzen op een duidelijke invloed van de hoogovens van Tata op het concentratieniveau ter plaatse.” Het hele jaar door zat er in Wijk aan Zee gemiddeld twintig keer meer paks in de lucht dan tegenwoordig als maximaal toelaatbaar wordt gezien. Maar de onderzoekers concludeerden in 1977 dat deze metingen niet écht abnormaal waren, omdat de luchtkwaliteit in buitenlandse industriesteden vergelijkbaar of nog slechter was. Toen het onderzoek werd gepubliceerd, leverde dat slechts weinig publiciteit op. De onderzoekers legden destijds al een direct verband met de kooksfabrieken van de Hoogovens, waarin kolen worden verwerkt tot brandstof voor het staalproces. De metingen “wekken de sterke indruk dat beide kooksfabrieken een niet-geringe invloed hebben op de pak-concentraties in het IJmondgebied. In de afgelopen vijftien jaar is regelmatig onderzoek gedaan naar de gezondheid van omwonenden van Tata Steel. Rond de fabriek komen asbestkanker en longkanker vaker dan gemiddeld voor, maar het blijkt lastig om een direct verband met de fabriek aan te wijzen. Uit eerdere RIVM-onderzoeken bleek al dat in het stof dat rond Tata Steel neerdaalt zware metalen en paks zitten. Hoewel de uitstoot van die stoffen volgens Tata Steel daalt, ziet het RIVM nog geen verbetering in de stofmetingen. Met name voor buitenspelende kinderen vormt het stof een risico. In Wijk aan Zee worden de speeltuinen daarom dagelijks schoongemaakt door Tata Steel. De hoeveelheid paks in de lucht bij Wijk aan Zee is wel al sterk gedaald. In 2022 was de concentratie van de kankerverwekkende stoffen honderd keer lager dan in de metingen uit 1975. Wel komen ze nog drie keer zoveel voor als in een controle gebied buiten de IJmond. De Wereldgezondheidsorganisatie WHO benadrukt dat er geen veilig niveau bestaat voor pak-stoffen, en dat de uitstoot zo ver mogelijk moet worden teruggedrongen.
Op dit moment is Tata Steel de grootste CO2-uitstoter van Nederland, verantwoordelijk voor 7 procent van het nationale totaal. De werkelijke uitstoot van metalen en PAK’s op het terrein van Tata Steel is vermoedelijk veel groter dan de gerapporteerde uitstoot. Dat concludeert het RIVM in een nieuw rapport. Het RIVM vergeleek GGD-metingen van metalen en PAK’s (moleculen uit met name steenkool en teer) in de omgeving van de fabriek met de hoeveelheden die je zou verwachten op basis van de uitstoot die door de fabriek is gerapporteerd. Daaruit blijkt volgens de onderzoekers soms een groot verschil. Zo is de uitstoot van sommige PAK’s gemiddeld per jaar een factor duizend hoger dan je zou verwachten op basis van de gerapporteerde uitstoot. Onder de niet meegerekende uitstoot valt ook het stof dat vrijkomt bij onderaannemers, die hun uitstoot niet hoeven te rapporteren. Daaronder valt ook restproductverwerker Harsco Metals, dat enkele jaren geleden geregeld grote stofwolken met grafiet veroorzaakte.
Tata Steel werd in februari 2023 veroordeeld tot twee geldboetes van in totaal 110.000 euro, vanwege de verspreiding van gevaarlijke stofwolken en andere overtredingen van milieuregels van 2018 tot in 2022. Tata Steel had de omgeving van de fabrieken onvoldoende beschermd tegen schadelijke stoffen en zou de vergunningen en regelgeving niet zorgvuldig hebben nageleefd. De omgevingsdienst heeft Tata Steel de afgelopen tijd al meerdere malen dwangsommen opgelegd vanwege incidenten met ongare cokes (de onvoldoende verhitte gemalen steenkool). In vier maanden tijd constateerde de toezichthouder drie overtredingen. Het bedrijf kreeg de boetes onder andere omdat het stofverspreiding niet voorkwam en afvalspoelwater in de buitenhaven bij IJmuiden loosde. Ook had het bedrijf te weinig maatregelen getroffen om bodemverontreiniging te voorkomen. De Omgevingsdienst Noordzeekanaalgebied heeft 22 februari 203 camera’s geïnstalleerd die het toezicht op de uitstoot van Tata Steel moeten monitoren. De camera’s filmen om opvallende rookwolken te kunnen signaleren.
Tata Steel ziet nu ineens meer in een toekomst waarin ze niet langer zelf staal maken met behulp van ijzererts, maar zich willen beperken tot het omsmelten van schroot en daarmee meer een recyclebedrijf willen worden. Tata schetst dit scenario in een eerste rapportage over de discussiebijeenkomsten die het bedrijf heeft gehouden met omwonenden, over de toekomstplannen van het bedrijf.
Twee jaar geleden maakte Tata nog bekend dat ze wilden overgaan op gebruik van groene waterstof in plaats van kolen. Daarvoor is Overheidssteun nodig, waarover het inmiddels demissionaire kabinet niet meer mag beslissen. Met name de twee cokes-gasfabrieken die kolen ontgassen voor ze gebruikt worden voor de staalproductie in de hoogovens zorgen voor overlast en boetes.
Tata Steel heeft succesvolle testen gedaan voor een nieuwe techniek als alternatief voor hoogovens. De grafietregens van Tata Steel in Wijk aan Zee leidden al jarenlang tot veel overlast. Uit onderzoek van het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) bleek dat de grafietregens “ongewenste” hoeveelheden lood, mangaan en vanadium bevatten. Er vonden de afgelopen jaren 10.231 “ongewone voorvallen” plaats waarbij fijnstof en schadelijke stoffen werden uitgestoten. Getroffen maatregelen om de overlast te stoppen hielpen niet met een vervolging door het OM tot gevolg. De verantwoordelijke directie kan tegen een celstraf van maximaal twaalf jaar oplopen, of zelfs vijftien jaar als kan worden aangetoond dat door het gedrag een of meerdere personen zijn overleden.
De staalfabriek (ruim 9.000 medewerkers) bestaat uit uit een zeventiental deelfabrieken waarvan de uitstoot in modellen niet werd meegerekend. De werkelijke uitstoot blijkt in de praktijk vele malen hoger. In september 2022 beloofde Tata Steel om het productieproces de komende jaren volledig om te gooien. In september 2021 werd na een aangifte van Mr. Ficq in mei 2021 door RIVM-onderzoek vastgesteld dat de hoeveelheid zware metalen en PAK’s in de leefomgeving van de fabriek schadelijk kan zijn voor kinderen. Omwonenden maken zich al jaren grote zorgen over wat er precies uit de fabriek komt en welke gevolgen dat heeft voor de gezondheid en namen hiervoor Mr Ficq in de arm. De scherpe resultaten van verschillende RIVM-rapporten hebben ertoe geleid dat het bestaansrecht van de fabriek onder druk staat: in september vroeg gedeputeerde Jeroen Olthof (gezondheid en milieu, PvdA), zich hardop af of er nog plaats was voor de staalindustrie in de regio. Het Openbaar Ministerie is na een aangifte van raadsvrouw mr. Ficq, namens ruim 800 natuurlijke personen en een aantal rechtspersonen, tegen de genoemde bedrijven een strafrechtelijk onderzoek gestart en neemt daar ook restproductverwerker Harsco Metals Holland in mee. Het OM wil onderzoeken of de bedrijven opzettelijk gevaarlijke stoffen in de bodem, lucht of het oppervlaktewater hebben gebracht en onderzoekt ook meteen de rol van de directie binnen de twee bedrijven. Dit onderzoek staat onder leiding van het Functioneel Parket en wordt uitgevoerd door een team dat wordt samengesteld uit meerdere opsporingsinstanties. Gedurende het onderzoek zullen er vanuit het Openbaar Ministerie geen verdere mededelingen worden gedaan. 3 februari 2022 moest onderaannemer Harsco Metals Holland voor de rechtbank Amsterdam verschijnen vanwege mogelijke overtredingen van de vergunningsvoorschriften. Later dit jaar moet ook Tata voor de rechter verantwoording afleggen voor vier overtredingen, waaronder de ‘zwarte sneeuw’ die vermoedelijk is ontstaan door kolenstof in februari 2021. In grondwater op het terrein van staalfabrikant Tata Steel is in juni 2022 ook de giftige en kankerverwekkende stof chroom-6 ontdekt. De stof werd gevonden in grondwatermonsters die zijn genomen door toezichthouder Omgevingsdienst Noordzeekanaalgebied. Het College van Gedeputeerde Staten van Noord-Holland (GS) heeft ten onrechte niet getoetst of de verleende vergunning aan Tata Steel voor een nieuwe oven in de warmbandwalserij tot een andere uitstoot van zwaveldioxide kan leiden. Ook heeft GS ten onrechte geen onderzoek gedaan naar de gevolgen van de toename van uitstoot van lood en nikkel. Dat volgt uit de uitspraak van de rechtbank Noord-Holland. De rechtbank vernietigde daarom de verleende vergunning. Tata Steel krijgt een “fors hogere” dwangsom opgelegd, meldt Omgevingsdienst Noordzeekanaalgebied (OD NZKG), maar de hoogte van het bedrag is nog niet bekend. De staalfabriek stoot soms zogeheten rauwe cokes uit, wat schadelijk is voor mens en milieu. Tata ontving al twee keer eerder een dwangsom voor het uitstoten van de ongare cokes, in totaal ging het om 650.000 euro. De afgelopen vijf jaar is personeel van Tata Steel 35 keer blootgesteld aan het kankerverwekkende materiaal asbest. Bij vijf incidenten die vorig jaar plaatsvonden, werden 61 Tata Steel-werknemers aan asbest blootgesteld. Daarbij ging het om een situatie waarbij werd gezaagd. In 2017 werkten vijfhonderd werknemers met het asbesthoudend straalgrit, en is er een incident bij de verpakkingslijn geweest. Eind november deden de Inlichtingen en Opsporingsdienst van de Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT-IOD), de DCMR Milieudienst Rijnmond en het Nederlands Forensisch Instituut (NFI) onderzoek op de locatie van Tata Steel om meer inzicht te krijgen in het productieproces van staal en de werking van de kooks- en gasfabrieken. Zowel Tata Steel als het bedrijf Harsco Metals, dat op het terrein van Tata is gevestigd worden opzettelijk gevaarlijke stoffen in de lucht, in de bodem en in het oppervlaktewater gebracht. En dat zou een gevaar opleveren voor de openbare gezondheid. Begin februari 2022 liet het OM al weten met een onderzoek begonnen te zijn. De Omgevingsdienst Noordzeekanaalgebied heeft 8 februari 2023 opnieuw aangifte gedaan tegen het concern omdat tijdens een controle bleek dat de stofmonitoren van het staalbedrijf niet aan de wettelijke eisen voldeden. In de omgeving worden ook nog steeds veel te hoge concentraties schadelijke stoffen gemeten. Onderzoeksresultaten laten zien dat er nog geen duidelijk meetbaar effecten zijn van door Tata Steel genomen maatregelen. Het stof in de omgeving bevat onder meer metalen lood, mangaan, vanadium, chroom en PAK. De twee kooksgasfabrieken van Tata Steel in IJmuiden komen onder verscherpt toezicht van de Omgevingsdienst Noordzeekanaalgebied. De maatregel werd genomen omdat er sprake is van een ’toename van het aantal meldingen van ongewone voorvallen en het onvoldoende naleven van vergunningsvoorschriften en wet- en regelgeving’. Inspecteurs zagen dat de problemen bij de kooksgasfabrieken zich opstapelen en dat het aantal emissies het afgelopen jaar bijna vervijfvoudigde. De kooksgasfabrieken zijn gedateerd en een is zelfs nog van 1924, de tweede is van 1972. De fabriek wel in de jaren zeventig nog wel volledig gereviseerd. Cokes zijn de brandstof voor de hoogovens waar het bedrijf ijzererts in verwerkt om staal te maken. Tata Steel werd in februari 2023 al veroordeeld tot twee geldboetes van in totaal 110.000 euro, vanwege de verspreiding van gevaarlijke stofwolken en andere overtredingen van milieuregels van 2018 tot in 2022. Tata Steel had de omgeving van de fabrieken onvoldoende beschermd tegen schadelijke stoffen en zou de vergunningen en regelgeving niet zorgvuldig hebben nageleefd. De omgevingsdienst heeft Tata Steel de afgelopen tijd al meerdere malen dwangsommen opgelegd vanwege incidenten met ongare cokes (de onvoldoende verhitte gemalen steenkool). In vier maanden tijd constateerde de toezichthouder drie overtredingen. Het bedrijf kreeg de boetes onder andere omdat het stofverspreiding niet voorkwam en afvalspoelwater in de buitenhaven bij IJmuiden loosde. De afgelopen vijf jaar is personeel van Tata Steel 35 keer blootgesteld aan het kankerverwekkende materiaal asbest. Bij vijf incidenten die vorig jaar plaatsvonden, werden 61 Tata Steel-werknemers aan asbest blootgesteld. Daarbij ging het om een situatie waarbij werd gezaagd. In 2017 werkten vijfhonderd werknemers met het asbesthoudend straalgrit, en is er een incident bij de verpakkingslijn geweest. Eind november deden de Inlichtingen en Opsporingsdienst van de Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT-IOD), de DCMR Milieudienst Rijnmond en het Nederlands Forensisch Instituut (NFI) onderzoek op de locatie van Tata Steel om meer inzicht te krijgen in het productieproces van staal en de werking van de kooks- en gasfabrieken. Zowel Tata Steel als het bedrijf Harsco Metals, dat op het terrein van Tata is gevestigd worden opzettelijk gevaarlijke stoffen in de lucht, in de bodem en in het oppervlaktewater gebracht. En dat zou een gevaar opleveren voor de openbare gezondheid. Begin februari 2022 liet het OM al weten met een onderzoek begonnen te zijn. De Omgevingsdienst Noordzeekanaalgebied heeft 8 februari 2023 opnieuw aangifte gedaan tegen het concern omdat tijdens een controle bleek dat de stofmonitoren van het staalbedrijf niet aan de wettelijke eisen voldoen. De Kooksgasfabriek 2, waarmee Tata de uitstootregels herhaaldelijk overtrad, moet in 2029 sluiten. De speciale steenkool waarop de staalfabrieken draaien kunnen worden ingevoerd, maar dat is veel duurder. Tata heeft de eigen steenkoolfabriek nodig om de overstap naar groen staal te kunnen financieren. Zonder 1 miljard euro aan Overheidssubsidie gaat het schoner produceren volgens Tata echter niet lukken. De afgelopen jaren is er geen sprake geweest van een duidelijke verbetering, melde het RIVM eind maart 2023 na herhaling van eerder onderzoek. Er kwam een massaschadeclaim van 1.400 omwonenden en FrisseWind.nu, dat optreedt als collectieve belangenbehartiger. In een brief en een hoorzitting op 1 september 2023 eisten ze een schadevergoeding voor al het stof, het geluid, de slechte luchtkwaliteit en de geur die wordt veroorzaakt. Het dorp ondervind veel geluidshinder van Tata Steel
Volgens de stichting “Frisse Wind Nu” komt in het IJmond-gebied longkanker 25 procent vaker voor dan in de rest van Nederland. In sommige postcodegebieden in Beverwijk en Velsen is dat percentage nog veel hoger. Qua ultrafijnstof zou de hele regio te zelfs vergeleken zijn met een druk verkeersplein. Bovendien ging het RIOVM uit van modellen met gegevens die door Tata zelf werden aangeleverd en die incompleet bleken. Volgens het RIVM is het lastig om precies inzichtelijk te maken welke delen van de productieprocessen van Tata Steel voor de uitstoot verantwoordelijk zijn.
In 2015 kondigde Tata Steel de voorgenomen sluiting aan van haar Long Products-divisie in Europa. Greybull Capital kocht het bedrijf, en doopte het om tot “British Steel”. Greybull verstrekte en regelde een financieringspakket van meer dan 400 miljoen pond. In 2019 hadden de Brexit-complicaties ernstige gevolgen voor het bedrijf, waaronder een duidelijke daling van het aantal bestellingen van Europese klanten en het verlies van toegang tot bepaalde financiële markten. In maart 2020 werd het concern verkocht aan de Chinese staalfabrikant Jingye.
Tata Steel in Wales krijgt 584 miljoen euro (500 miljoen pond) van de Britse overheid en investeert zelf 700 miljoen om de staalproductie daar te vergroenen. Tata Steel beschikt daar nu nog over twee hoogovens die 24 uur per dag staal produceren. In de oude fabriek, een van de grootste vervuilers van het Verenigd Koninkrijk, werken ongeveer vierduizend mensen. Tata Steel gaat twee hoogovens in Port Talbot sluiten en vervangen door een elektrische vlamboogoven. De komende achttien maanden kost dat daar 2.500 van de pakweg 4.000 werknemers hun baan. De fabriek is sinds 2021 zelfstandig. De totale CO₂-emissies moet met de ingreep 1,5% dalen en kost in totaal 1,45 miljard euro. Later zullen nog eens 300 banen verdwijnen. Tijdens de verbouwing zal Tata Steel IJmuiden harder moeten draaien. De fabriek verliest momenteel 1 miljoen pond per dag en sommige installaties zijn vrijwel afgeschreven. Tata is in het Verenigd Koninkrijk tevens eigenaar van Jaguar Land Rover. In november 2023 had British Steel al aangekondigd dat ook de twee andere hoogovens van het land zullen worden vervangen door vlamboogovens. De volledige productiecapaciteit voor nieuw staal verdwijnt in het VK omdat de elektrische installaties alleen geschikt zijn voor het omsmelten van bestaand staal, waardoor VK daarna het enige land in de G20 is dat voor staal afhankelijk is van anderen.
Tata Steel Nederland (TSN) is sinds de afsplitsing in 2021 de Nederlandse afdeling van de Indiase Tata-groep. De Koninklijke Nederlandsche Hoogovens en Staalfabrieken, ook wel Hoogovens of KNHS genoemd, werd opgericht op 20 september 1918. In 1972 fuseerden Hoogovens en Hoesch tot Estel. In 1999 fuseerden ze met British Steel en noemden het Corus. Op 31 januari 2007 werd Corus overgenomen door Tata Steel Europe ( de Indiase Tata-groep). De Tata-groep bezat al sinds 1907 Tata Steel in India en werd in 2002 actief in Zuidoost-Azië. Door de aankoop van Corus is het uitgebreid naar Europa. Met ingang van 27 september 2010 verdween de naam Corus officieel en ging het Tata Steel Europe heten. In 2021 werd na jaren overleg besloten dat Tata Steel Europe werd gesplitst in een Britse en een Nederlandse tak: Tata Steel UK en Tata Steel Nederland. Deze twee dochterbedrijven vallen rechtstreeks onder het Indiase moederbedrijf Tata Steel en Tata Steel Europe hield op te bestaan.
De Indiase Tata-groep is opgericht door Jamsetji Nusserwanji Tata in 1868. Tata’s verre, geadopteerde neef Ratanji Dadabhoy Tata, speelde ook een belangrijke rol in de oprichting van de Tata-groep. Sinds de oprichting zijn de nakomelingen en familie van Jamsetji Tata nog steeds bestuursleden van het bedrijf.
Harsco Metals Holland
Het Openbaar Ministerie (OM) heeft ook een geldboete van 135.000 euro geëist tegen Harsco vanwege zogenoemde grafietregens die ontstonden vanaf het terrein van Tata Steel. 35.000 euro hiervan is voorwaardelijk. Op het terrein van Tata Steel verwerkt Harsco slak, een restproduct van de staalproducent. Bij het verwerken zijn explosies ontstaan, waardoor stofwolken in de lucht kwamen. Volgens het OM heeft het bedrijf in 2018, 2019 en 2020 overtredingen begaan door deze explosies niet te voorkomen. Ook werd een incident met een steekvlam niet gemeld.
Tata Steel heeft op 3 november haar herziene plannen in het kader van het lopende maatwerktraject met de minister van Economische Zaken en Klimaat (EZK), de gedeputeerde van de Provincie Noord-Holland (PNH) en de Staatsecretaris gedeeld. In deze plannen presenteerde Tata Steel ook mogelijke extra milieumaatregelen, waaronder overkappingen van grondstoffenopslagen, onder voorbehoud van financiering en vergunningen. Tata Steel heeft inmiddels ook een toelichting op deze plannen en de effecten daarvan openbaar gemaakt. Hiermee wordt tevens invulling gegeven aan de afspraak uit de Expression of Principles dat Tata Steel onderzoek doet naar het verder verbeteren van de milieu- en gezondheidssituatie vóórafgaand aan de transitie in 2030, bijvoorbeeld door het al eerder sluiten van bedrijfsactiviteiten, zoals de Kooksfabriek 2, en/of het uitvoeren van extra maatregelen boven op de Roadmap+. Hiermee wordt de motie Hagen c.s. die verzocht om dit te onderzoeken en de kamer te informeren afgedaan.
Afgelopen jaar zijn door de 2e Kamer twee moties van het lid Van Esch aangenomen die de regering vragen om in gesprek te gaan met de Provincie Noord-Holland over onafhankelijke emissiemetingen en cameratoezicht bij Tata Steel. De Provincie is en blijft verantwoordelijk voor de uitvoering van de taken op het gebied van vergunningverlening, toezicht en handhaving en het vrijmaken van middelen uit het provinciefonds voor uitvoering hiervan. De Provincie Noord-Holland heeft recent het uitvoeringsprogramma 2024 van de Omgevingsdienst Noordzeekanaalgebied vastgesteld. Via dit jaarlijkse budget worden middelen beschikbaar gesteld voor de inzet die nodig is voor de vergunningen, toezicht en handhavingstaken bij Tata Steel. Waaronder de meldingen, handhavings- en Woo-verzoeken vanuit de omgeving van Tata Steel, het aanscherpen van de vergunningsvoorschriften bij Tata Steel en de transitie naar groen staal. Voor aankomend jaar zijn er meer middelen beschikbaar gesteld dan vorig jaar. Bovendien heeft de provincie Noord-Holland vorig jaar al aanvullend budget gegeven aan de Omgevingsdienst Noordzeekanaalgebied (OD NZKG) voor het uit laten voeren van additionele emissiemetingen bij Tata Steel.
De OD NZKG voert aanvullende emissiemetingen uit bij onder andere de Kooksfabrieken van Tata Steel. Dit vanwege de behoefte vanuit verschillende partijen om de betrouwbaarheid te kunnen toetsen van metingen door het geaccrediteerde meetbureau van Tata Steel en door andere geaccrediteerde meetbureaus in opdracht van Tata Steel. Daarnaast is het doel om niet-genormeerde emissies in kaart te brengen. Na uitvoering van de metingen zal worden geëvalueerd of vervolg of aanpassing in deze meetstrategie nodig is. De OD NZKG houdt sinds februari 2023 cameratoezicht op Kooksfabriek 2. Sinds eind december is ook een tweede camera operationeel met zicht op Kooksfabriek 1. Het is en blijft echter onmogelijk incidenten met rauwe kooks op basis van enkel het cameratoezicht te beoordelen. Hiervoor zijn altijd aanvullende gegevens nodig. Ook kunnen de beelden van de camera’s van de OD NZKG niet zondermeer real-time openbaar gemaakt worden omdat er rekening gehouden dient te worden met de privacyregelgeving. Verder heeft de OD NZKG eind 2023 de implementatie van de BBT-conclusies voor IJzer en Staal kunnen completeren. Hiermee zet de OD een belangrijke stap in het zo scherp mogelijk vergunnen van Tata Steel. De OD NZKG doet momenteel onderzoek naar de mogelijkheid voor het intrekken van de vergunning voor de kooks-en gasfabrieken. De verwachting is dat de provincie Noord-Holland hier in het eerste kwartaal van 2024 meer informatie over bekend maakt.
Wetgeving stikstofnorm Kooksfabriek 1
De eerste stap van het wetgevingstraject, het invullen van het beleidskompas, wordt op dit moment uitgevoerd. In de komende maanden zal er nader onderzoek worden gedaan naar de verschillende onderzoeksvragen die bij het opstellen van dit kompas naar voren zijn gekomen. Een voorbeeld hiervan is de vraag hoe elders in Europa met deze norm wordt omgegaan en de vraag wat een redelijke overgangstermijn is bij de aanpassing van regelgeving. Mede op basis hiervan is het mogelijk om de impact van verschillende beleidsopties in kaart te brengen en daarmee ook een voorkeursoptie te bepalen. De Staatsecretaris heeft het beleidskompas in het eerste kwartaal van 2024 afgerond. In het rapport worden verschillende scenario’s gewogen, variërend van niet ingrijpen tot aan volledig sluiten. Maar uiteindelijk lijkt een middenweg, waarin – eventueel versneld – wordt verduurzaamd, op de meeste vlakken het beste uit te pakken. Dat levert volgens de adviseurs ‘de gewenste reductie van CO2-uitstoot en lokale overlast op per 2030.’ Het kabinet zou 0,5 tot 2 miljard euro moeten bijdragen, bleek tijdens de presentatie van Wijers en Blom. Het kabinet kijkt daarom of het haalbaar is om de plannen van Tata Steel uit te voeren, waarbij sommige maatregelen sneller worden uitgevoerd om gezondheidsrisico’s versneld te verminderen.
Expertgroep gezondheid IJmond
De Staatsecretaris heeft recent de Expertgroep Gezondheid IJmond formeel ingesteld die hem onafhankelijk zal adviseren over de gezondheidsvraagstukken in de IJmond en ook advies geven over de vraag hoeveel milieu- en gezondheidswinst nodig is om de gezondheidsrisico’s in te perken. Deze adviezen worden openbaar.
Momenteel werkt de expertgroep aan een eerste position paper. Om hiervoor voldoende kennis te vergaren, is onder andere gesproken met omwonenden, de GGD, de OD NZKG en met Tata Steel. De Staatsecretaris verwacht dat het position paper in het eerste kwartaal van dit jaar gereed is en zal dit stuk aan de 2e Kamer aanbieden.
De Omgevingsdienst Noordzeekanaalgebied heeft in samenwerking met omwonenden onderzoek laten doen naar het geluid dat wordt geproduceerd op het industrieterrein IJmond. Omwonenden ervaren storende geluiden afkomstig van bedrijven zoals Tata Steel IJmuiden en andere industrie op het terrein en maken zich zorgen over het effect hiervan op hun gezondheid.
Uit het onderzoek blijkt dat de geluidbelasting in met name Wijk aan Zee hoog is. Nader onderzoek naar specifiek hinderlijke piek- en andersoortige geluiden is nodig. Een andere conclusie uit het onderzoek is dat de toegepaste geluidzonebeheersystematiek voldoet. Wel moet dit gemoderniseerd worden, net als het continue meetsysteem. Een moderner systeem kan helpen bij het opsporen van piekgeluiden door industrie.
Het geluid in de omgeving van industrieterrein IJmond is wettelijk geregeld met een geluidzone. De omgevingsdienst houdt met een geluidzonebeheermodel en metingen toezicht op de uitstraling van het geluid van het industrieterrein naar het omliggende gebied.
Omwonenden hadden veel vragen over de totstandkoming van deze zone, het beheer en het effect ervan. Een klankbordgroep van omwonenden heeft daarom een actieve rol gehad bij het onderzoek. De klankbordgroep is hierin ondersteund door de Nederlandse Stichting Geluidshinder.
GGD Kennemerland heeft in samenwerking met GGD Amsterdam gezondheidskundige vraagstukken uit het onderzoek beantwoord. De GGD concludeert dat in IJmond en met name in Wijk aan Zee ‘ongewenst forse’ geluidhinder is door bedrijven en industrie. Het aantal mensen dat hierdoor (ernstig) gehinderd wordt, is de afgelopen twaalf jaar wel gelijk gebleven.
De GGD heeft voorgesteld verder onderzoek te laten doen naar specifiek hinderlijke piek- en andersoortige geluiden. De omgevingsdienst ondersteunt dit voorstel. Het is belangrijk dat zowel omwonenden als bedrijven actief worden betrokken bij dit onderzoek.
De GGD adviseert verder om de geluidbelasting omlaag te brengen. De grenswaarden voor de toegestane hoeveelheid geluid liggen vast in de omgevingsverordening en de omgevingsplannen van de gemeenten en de provincie. De wijze waarop de omgevingsdienst het geluid binnen de geluidzone beheert, is een vertaling van deze wettelijke grenswaarden. Eventuele verlaging van de grenswaarden rond de IJmond moet door gemeenten en provincie worden vastgesteld. Daarvoor moet dan wel een uitgebreide procedure worden doorlopen, waarbij breder gekeken wordt naar de geluidsituatie in de IJmond.
Uit het onderzoek blijkt dat de totstandkoming van de geluidzone en het beheer van de geluidzone in de IJmond aan de wettelijke en juridische kaders voldoet. Het geluidzonebeheermodel moet wel gemoderniseerd worden, zodat het de werkelijke fysieke omgeving beter weergeeft en ook gebruikt kan worden binnen de Omgevingswet. De Omgevingsdienst Noordzeekanaalgebied is al begonnen met de voorbereidingen voor het moderniseren van het model.
Uit het onderzoek is naar voren gekomen dat een ‘real time’ toegankelijk monitoringssysteem wenselijk is. De Omgevingsdienst Noordzeekanaalgebied gaat op korte termijn na welke mogelijkheden er zijn om dit te realiseren.
De omgevingsdienst heeft het onderzoek aan de provincie Noord-Holland aangeboden. De provincie heeft in antwoord op het onderzoek aangegeven vervolgstappen te nemen.
Het bericht op de website van de provincie Noord-Holland.
De samenvatting van het onderzoek naar het geluidzonebeheer IJmond.
Het onderzoek naar het geluidzonebeheer IJmond is opgebouwd uit drie delen:
- Rapport technisch adviesbureau (pdf)
- Rapport GGD Kennemerland (pdf)
- Notitie van DCMR Milieudienst Rijnmond (pdf)
- Aanbiedingsbrief Omgevingsdienst Noordzeekanaalgebied
Zo’n 1.500 werknemers van Tata Steel in het Verenigd Koninkrijk staakten 8 juli 2024 voor onbepaalde tijd vanwege het schrappen van wel 2.800 banen en de sluiting van twee hoogovens in de staalfabriek in het Welshe Port Talbot. Volgens vakbond Unite wordt voor het eerst in meer dan veertig jaar gestaakt door staalarbeiders in het Verenigd Koninkrijk. Behalve bij Port Talbot zal ook bij de vestiging van Tata in Llanwern in Wales worden gestaakt. Unite zegt dat de stakers niet alleen vechten voor behoud van arbeidsplaatsen, maar ook voor de toekomst van hun gemeenschappen in Wales. Tata kondigde de plannen in januari aan als onderdeel van een herstructureringsprogramma om de verliezen terug te dringen. Er werken ruim achtduizend mensen voor Tata in het Verenigd Koninkrijk. Labour, die op koers ligt om te winnen bij de komende verkiezingen, heeft Tata al opgeroepen om af te zien van de plannen en om na de verkiezingen verder te praten met de overheid. De oppositiepartij heeft beloofd ruim 3,5 miljard euro te steken in de Britse staalindustrie als ze de verkiezingen wint. Tata sloot vorig jaar nog een overeenkomst met de Britse regering over een steunpakket van omgerekend 590 miljoen euro voor de grootste staalfabriek van het Verenigd Koninkrijk. Daarnaast investeert Tata zelf 825 miljoen euro in het moderniseren van de productie in Port Talbot. Het staalbedrijf viel voorheen onder dezelfde Europese divisie als Tata Steel Nederland, maar sinds 2021 is het Nederlandse deel met de staalfabriek in IJmuiden een opzichzelfstaand dochterbedrijf binnen het Indiase concern.
De provincie Noord-Holland moet opnieuw kijken naar zeven boetes van 100.000 euro voor Tata Steel, na geblunder door toezichthouder Omgevingsdienst Noordzeekanaalgebied. Die bleek per ongeluk de verkeerde versie van een boetebesluit te hebben opgestuurd naar de staalfabrikant.
De advocaat van de omgevingsdienst trok een van de zeven boetes daarom zelfs in tijdens een zitting in de Haarlemse rechtbank. Maar nadat de rechters een pauze hadden ingelast om de fout te bespreken, trok hij die intrekking weer in. De rechters hadden inmiddels besloten dat “de feiten niet helemaal duidelijk zijn” en dat een onafhankelijke adviescommissie van de provincie eerst nog naar de boetes moet kijken. Tata Steel vindt dat die onterecht zijn opgelegd, terwijl omwonenden van de staalfabriek juist betogen dat er andere incidenten zijn waar óók een boete voor moet worden opgelegd. Al die incidenten hebben te maken met giftige uitstoot bij de kooksgasfabrieken van Tata Steel. Steenkool wordt daar ‘afgebakken’ tot kooks. Als dat niet goed gaat, komen er ‘rauwe kooks’ uit de oven en stijgt een zwarte rookpluim met schadelijke stoffen op. Tata Steel moet een dwangsom van 100.000 euro betalen voor elke keer dat dit gebeurt. Dat vindt het staalbedrijf onterecht, omdat zulke incidenten niet volledig te voorkomen zouden zijn. Er kunnen bijvoorbeeld technische problemen zijn die ervoor zorgen dat de temperatuur in de oven zakt. De omgevingsdienst vindt dat die uitzondering niet zou moeten gelden. De toezichthouder vreest dat er anders een situatie ontstaat waarin voor elke giftige uitstoot een geldig excuus kan worden gevonden.
De blunder van de omgevingsdienst kwam pas aan het licht toen de rechter erop wees. Die zag in het dossier staan dat een van de incidenten bij de kooksgasfabriek was bestempeld als “ongewoon voorval”, wat zou betekenen dat er geen boete kan worden geïnd. Volgens de omgevingsdienst is “volstrekt abusievelijk” de verkeerde versie van het document ondertekend en naar Tata Steel gestuurd. Zo was er tijdens de zitting nog wel meer verwarring over definities, bijvoorbeeld over de vraag of Tata Steel het ontstaan van rauwe kooks helemaal moet voorkomen. Europese richtlijnen schrijven nu voor dat staalbedrijven rauwe kooks moeten “vermijden”, maar de interpretaties van dat begrip lopen uiteen. Volgens de omgevingsdienst hoort het al decennialang bij een goede bedrijfsvoering om te voorkomen dat kooks ongaar de oven uit komen. De advocaat van de toezichthouder wees erop dat dit zelfs al in een vergunning uit 1972 werd vastgelegd. Maar vervolgens is decennialang niet ingegrepen, want tot enkele jaren geleden stegen de kenmerkende rookpluimen honderden keren per jaar op boven de kooksgasfabriek. Dat veranderde pas toen omwonenden de toezichthouder vroegen om te handhaven. Die begon vervolgens boetes op te leggen, waarna het aantal incidenten sterk daalde. Een van de rechters wilde weten waarom de omgevingsdienst niet eerder heeft ingegrepen. “Daar lag geen focus op”, zei de toezichthouder. “De focus van de omwonenden wel”, kaatste hun advocaat terug. “Mea culpa”, reageerde de vertegenwoordiger van de omgevingsdienst. “Er is ten onrechte tot 2019 niet ingegrepen bij het ontstaan van rauwe kooks”, zei Sanne Walvisch van omwonendengroep Frisse Wind aan het einde van de zitting. “Daarvoor kregen we vandaag een laffe mea culpa.” Volgens haar bleek vooral dat het bij de toezichthouder een “administratieve warboel” is. Tata Steel hoopt nog altijd dat de boetes helemaal van tafel verdwijnen, en dat de vergunning wordt aangepast om duidelijk te maken dat de uitstoot door rauwe kooks niet volledig te vermijden is. Volgens de omwonenden blijkt dit bij kooksfabrieken in het buitenland wél te kunnen. Maar volgens hen is de kooksgasfabriek 2, uit bouwjaar 1972, ernstig verouderd en daardoor te vervuilend. De fabriek moet daarom zo snel mogelijk dicht, betogen zij. Tata Steel wil de kooksgasfabriek 2 sluiten als onderdeel van de verduurzamingsplannen. Momenteel voert het bedrijf gesprekken met de overheid over subsidies voor die vergroening. Daarbij wordt ook gekeken of de kooksgasfabriek al voor 2029 kan sluiten.