Russische troepen vielen 3 maart de grootste kerncentrale van Europa Zaporizhzhia bij Enerhodar in Oekraïne aan. Geen enkel ander land had ooit een kerncentrale beschoten. Door ‘shelling’ brak er brand uit in de centrale. Brandweerlieden hadden door de gevechten moeite om bij de plaats bestemming te komen, maar uiteindelijk kon de brand die woedde in een trainingscentrum worden geblust. Het aanvallen van een kerncentrale wordt beschouwd als strijdig met het internationale en het humanitaire oorlogsrecht. De nucleaire veiligheids- en beveiligingssituatie in de kerncentrale van Zaporizhzhia in Oekraïne blijft uiterst fragiel en gevaarlijk, zei de chef van de Internationale Organisatie voor Atoomenergie (IAEA). “De militaire aanvallen in de regio gaan door en kunnen in de nabije toekomst aanzienlijk toenemen”, zei IAEA-directeur-generaal Rafael Grossi tijdens een briefing van de VN-Veiligheidsraad. Er zijn zeven incidenten geweest waarin de stroom uitviel. De laatste, de zevende, vond slechts een week geleden plaats.
In het nieuwe regeerakkoord voor 2022 stonden voor Nederland, ondanks dat er nog geen oplossing is voor het kernafval, twee nieuwe kerncentrales gepland. Bewoners van de grensstreek van Groningen en Drenthe maken zich ongerust over de risico’s van de opslag van kernafval in zoutkoepels. De nucleaire installaties hebben in 2020 in totaal 13 meldplichtige gebeurtenissen aan de ANVS gemeld. Ook de ontmanteling van Dodewaard en de financiële situatie en de juridische procedure omtrent het opslaan en afvoeren van radioactief afval zijn zorgelijk. De ontmanteling moet voor 1 juli 2045 beginnen (maximaal 40 jaar na gereedkomen van de veilige insluiting). De kosten voor de ontmanteling worden geraamd op 493 miljoen euro. De aandeelhouders hebben 1,5 miljard euro aan winstuitkeringen uit het moederbedrijf van de centrale onttrokken, waardoor De Overheid nu meer dan 100 miljoen euro moet bijleggen voor de ontmanteling. De centrale was in gebruik tussen 1969 en 1997. Ondanks aandringen van de overheid werd door de eigenaren van GKN (Gemeenschappelijke Kernenergiecentrale Nederland) niet voldoende reserveringen gedaan. De Rijksoverheid neemt daarom de centrale over nu er nog 162 miljoen euro in de kerncentrale zit. De sloop kost naar schatting 269 miljoen euro. De belastingbetaler moet dus ruim 100 miljoen bijleggen. Tussen 2002 en 2010 keerde het Nederlandse Elektriciteit Administratiekantoor, het moederbedrijf van GKN 1,5 miljard euro uit de GKN aandeelhouders. (Vattenfall, EPZ, Uniper en Engie) . Een deel van dat geld kwam ook bij gemeenten en provincies terecht. Die waren tot 2009 nog de eigenaren van bijvoorbeeld Nuon, de voorloper van Vattenfall. In 2011 werd het winst uitkeren aan de energiebedrijven gestopt.
Ondanks dat er nog geen wettelijke plicht was voor 2011 is er dus onvoldoende geld apart gelegd door de energiebedrijven die zelf vinden dat ze niet aansprakelijk zijn voor het geldtekort.
NRG wil het historisch kernafval in Petten afvoeren naar het MFOG, een nieuw, nog te bouwen gebouw bij de COVRA in Zeeland. Toezichthouder ANVS heeft hiervoor vorige week een gewijzigd afvoerplan van NRG goedgekeurd. In het nog te bouwen gebouw zou zowel middel als hoog radioactief afval uit Petten worden geborgen. Het plan komt in plaats van het eerdere plan om het radioactief van NRG te laten samenpersen tot radioactieve pucks bij Belgo proces in België, om die daarna op te slaan bestaande LOG en HABOG-gebouwen van de COVRA. Het nu goedgekeurde plan van NRG loopt vooruit op de plannen van de COVRA, want men zal een aantal jaar nodig hebben om een nieuw gebouw vergund en gebouwd te krijgen. Het kabinet heeft besloten om de komende jaren geld te reserveren voor de bouw van een nieuwe kernreactor (PALLAS) in Petten. De huidige reactor in Petten (Hoge Flux Reactor, HFR) is inmiddels zestig jaar oud en is aan vervanging toe. De HFR is van groot belang voor veel patiënten met vaak levensbedreigende ziekten, zoals kanker en hart- en vaatziekten. Deze patiënten zijn voor hun behandeling en diagnose afhankelijk van medische isotopen die in Petten worden geproduceerd. Er is inmiddels van de ANVS een bouwvergunning voor de bouw van de Pallas-reactor. Rijkswaterstaat heeft ook een vergunning verleend, omdat de reactor water uit het Noord-Hollands Kanaal gaat gebruiken als koelwater. Dat niet-radioactieve koelwater wordt vervolgens weer geloosd in de Noordzee. Voordat er een vergunning wordt verleend om de reactor daadwerkelijk in gebruik te nemen, is weer een periode met inspraak in 2028. Tot 30 maart kan er nog tegen de bouwvergunningen beroep aangetekend worden bij de Raad van State. Het afvoeren van 1600 vaten kernafval van het nucleaire bedrijf NRG Petten naar een opslag in Zeeland, is voor het bedrijf onbetaalbaar. Het is ook onduidelijk wat voor materiaal er in de vaten zit. Het in financieel problemen verkerende NRG heeft de operatie voor 100 miljoen euro in de boeken staan. De definitieve opslag van al het radioactief afval in Nederland kost zo’n 2 miljard euro en gaat 1,4 vierkante kilometer in beslag nemen. 26 oktober 2018 werd de centrale gesloten nadat er verontreinigd koelwater bleek weg te lekken naar de kruipruimte. Ook in 2022 was er een lekkage en de centrale kon 17 maart weer worden opgestart. De kernreactor wordt dan opgestart en uitgebreid getest. De lekkage werd verholpen door een soort bypass aan te leggen. De zogeheten Hoge Flux Reactor in Petten produceert normaal gesproken de grootste hoeveelheid medische isotopen ter wereld. Die radioactieve stoffen worden gebruikt voor de diagnose en behandeling van kanker. De reactor in Petten produceert zo’n 40 procent van de wereldwijde hoeveelheid medische isotopen. In januari ging de Nederlandse Vereniging voor Nucleaire Geneeskunde (NVNG) uit van een sluitingsperiode tussen de zes en acht weken. Hoeveel patiënten indirect getroffen zijn door de sluiting, is niet duidelijk. Eerder werd gespeculeerd over honderden patiënten. De oude reactor kampt vaker met problemen. Vooral in 2008 en 2010 leidde het geregeld stil leggen van de reactor ook tot problemen. Sinds die tijd wordt het onderhoud van reactoren wereldwijd beter op elkaar afgestemd, met het zogeheten Emergency Response Systeem. In Petten worden ook isotopen voor de industrie geproduceerd.
COVRA N.V. heeft een verwerkings- en opslagfaciliteit in Nieuwdorp in de gemeente Borsele. Op een terrein van 20 hectare staan vijf opslaggebouwen, een afvalverwerkingsgebouw en een kantoorgebouw. Het meest markante gebouw is het knaloranje HABOG, het gebouw voor de opslag van hoogradioactief afval. Verder zijn er twee opslaggebouwen voor verarmd uranium, VOG en VOG-2, het LOG voor de opslag van laag- en middelradioactief afval en het COG voor de opslag van containers. De totale gemiddelde afvoer van radioactief afval afkomstig van Nederlandse ziekenhuizen naar de COVRA wordt in totaal geschat op circa 6 m3 per jaar. Grote ziekenhuizen voeren ongeveer één keer per jaar, of om het jaar afval af naar de COVRA.
De kerncentrale in het Zeeuwse Borssele werd 4 augustus 2018 tijdelijk gesloten vanwege een storing in een elektrisch onderdeel van het systeem dat de reactor beveiligt. Ook was door de storing schade ontstaan aan een ander onderdeel, een lager in een pomp voor koelmiddel. De Kerncentrale Borssele is een Nederlandse kerncentrale in eigendom van de Elektriciteits Produktiemaatschappij Zuid-Nederland (EPZ). EPZ is op haar beurt weer eigendom van DELTA en RWE. De provincie en gemeenten zijn aandeelhouders van Delta. De Kerncentrale staat bij het Zeeuwse plaatsje Borssele. De consumententak van DELTA is overgenomen door de Zweedse investeerder EQT Infrastructure voor 488 miljoen euro.
Bij inspecties van exploitant ENGIE Electrabel in de Belgische kerncentrales Doel en Tihange bleek begin september 2018 dat het beton in de bunkerplafonds van nog twee reactoren niet aan de eisen voldeed. Het beton in bunkers met noodsystemen in de reactoren van de centrales in Doel en Tihange bleken niet in orde. De centrales tellen in totaal zeven reactoren. Reactor 2 van de kerncentrale in het Belgische Tihange mocht in juni 2019 weer worden opgestart. Betonreparaties en een nieuwe dakplaat voor het bunkergebouw gaven het Federaal Agentschap voor Nucleaire Controle (FANC) voldoende garanties dat de reactor op een veilige manier kan worden gebruikt. Bij onderhoud bleek in augustus 2018 dat het beton in het bunkergebouw waarin noodsystemen zoals pompen en dieselgeneratoren staan, er slecht aan toe was en dat het gewapende beton niet goed was aangebracht. Daarop gaf de waakhond de opdracht aan exploitant Engie Electrabel om een extra dakstructuur aan te brengen. De straal waarin de overheid jodiumtabletten verspreidt om de bevolking te beschermen bij een kernramp of nucleaire aanslag, is uitgebreid van vijfentwintig kilometer naar honderd kilometer. De nieuwe zones zijn getrokken rond de kerncentrales in Borssele, Doel, Tihange (beide in België) en Emsland (Duitsland). De jodiumtabletten moeten het lichaam verzadigen waardoor de schildklier zich sluit en er geen radioactief jodium kan worden opgenomen en de kans op schildklierkanker door radioactieve straling kleiner wordt. Voor het vervoer van radioactief afval worden continue ‘bijzondere vergunningen’ afgegeven om af te wijken van het gebruik van een extra beveiligde container. In Tihange 3 zijn constructiefouten geconstateerd en afwijkingen in het staal van het gewapend beton. Reactor 3 is sinds 30 maart buiten bedrijf naar aanleiding van andere problemen met beton in een niet nucleair deel van het complex. Bij het nagaan of er ook in de reactor sprake is van dergelijke betonslijtage, is een constructiefout ontdekt. Een deel van het staal van het staal in het gewapend beton is al tijdens de bouw van de reactor verkeerd aangebracht.
3 juni 2016 stemde een Belgische Kamermeerderheid voor het tien jaar langer open houden van de twee oudste reactoren in Tihange. Het gaat om reactoren 1 en 2, die gebouwd zijn in 1975. Die feitelijk een levensduur hadden tot 2005 maar welke al met tien jaar werden verlengd naar 2015 (totaal 40 jaar). De centrale in Doel bestaat uit 4 reactoren. Doel 1 en 2 zijn in 1975 gebouwd, vlak over de grens bij Bergen op Zoom. Deze 2 reactoren werden in 2015 tijdelijk gesloten, maar eind 2015 weer in gebruik genomen. De twee kerncentrales gaan per 2025 dicht, tenzij er een tekort aan elektriciteit ontstaat. De Belgische regeringspartijen bereikten hierover een in maart een akkoord.
De oudste reactor doel 1 werd in februari 2015 gesloten en in december 2015 weer opgestart om binnen drie dagen alweer tijdelijk te moeten sluiten vanwege problemen. Bij de kerncentrale van het Belgische Tihange moest Kernreactor 2 op 24 januari 2016 opnieuw uitgeschakeld worden. De kerncentrale werd ondanks de ontdekking van duizenden scheurtjes in 2012 eind december 2015 toch weer opgestart. Reactor Tihange 1 werd 7 september 2016 opnieuw stilgelegd nadat bij onderhoudswerkzaamheden een gebouw van de centrale werd beschadigd. De reactor vertoont geregeld mankementen en was nog geen maand weer in bedrijf. Sinds april had de reactor maanden stilgelegen voor groot onderhoud. 23 april 2018 werd de centrale opnieuw zonder aankondiging plotseling stilgelegd vanwege een lek in de reactor. 9 september 2016 werd ook reactor Tihange 2 opnieuw stilgelegd, ditmaal vanwege een storing in de stoomgenerator. 9 januari 2017 was het opnieuw raak.
Kernreactor Doel 4 in de buurt van Antwerpen, vlak over de Nederlandse grens viel uit door een technische storing, nadat stoom ontsnapte in een deel van de kerncentrale waar dat niet de bedoeling is. Een personeelslid raakte hierbij ernstig gewond, maar was niet in levensgevaar. De oorzaak van de storing was een ‘onregelmatigheid’ in de verbinding tussen de centrale en het hoogspanningsnet. Kernreactor 4 moest augustus 2014 ook al met spoed dicht vanwege lekkages in de hal van de turbine die waren ontstaan na het stoppen van 65 duizend liter olieverlies. De ingenieurs van eigenaar Electrabel zou vanwege de scheurtjes en broosheid van de wand van het reactorvat hebben besloten langzamer dan gebruikelijk de temperatuur van het water en de druk in het reactorvat op te voeren. 26 mei 2017 was het opnieuw raak en Doel 4 moest opnieuw plotseling worden stilgelegd. De centrale zou handmatig uitgeschakeld zijn om onderhoud te plegen aan een waterleiding in het niet-nucleaire deel. 23 mei 2017 werd de centrale ook al uitgeschakeld vanwege een probleem met een stoomklep. Bij de centrale in Doel werd al in april 1975 vastgesteld dat er iets mis was met de drukregelaars. In het gebruikte staal zaten minuscule scheuren zodat het materiaal afgekeurd had moeten worden. De in 2012 ontdekte haarscheurtjes in de kerncentrales van Tihange zouden al in 1976 zijn genoemd in een vergadering, maar nooit zijn gerapporteerd. Kort na de heropstart van Doel 3 op maandag 23 juli 2018 bleek een technisch probleem in het niet-nucleaire gedeelte. De centrale heeft tien maanden stilgelegen vanwege betondegradatie. Enkele dagen na de heropstart werd in het turbinesysteem van de centrale een defect aan een stoomklep vastgesteld. De gammele kerncentrale Doel 3 werd 30 juli 2018 opnieuw stilgelegd nadat een defect in het turbinesysteem in het niet-nucleaire deel werd ontdekt. Maastricht en Aken willen juridische stappen ondernemen om de kerncentrale te laten sluiten. Ook de Duitse deelstaat Nordrhein Westfalen (NRW) eist definitieve sluiting van de kerncentrale. De minister van economische zaken van de aan Limburg grenzende deelstaat, Garrelt Duin (SPD), noemde het langer laten draaien van de centrale,, onverantwoord’’, Omwille van de werkgelegenheid worden de 40 jaar oude reactoren door de Belgen tot 2025 opengehouden met alle mogelijke risico´s van dien. Ex minister Melanie Schultz van Haegen bracht 20 januari 2016 nog een bezoek aan de kerncentrale Doelen en zag na een rondleiding geen reden voor sluiting en geen signaal van direct gevaar voor de Nederlandse volksgezondheid. ,,Ik ben een leek, ik kan daar niets over zeggen, daar hebben we de toezichthouders voor, die zeggen dat het hier nu veilig is en daar vertrouw ik op.” aldus de minister. Uit onderzoek bleek echter dat een brand in de centrale Tihange wel degelijk erg gevaarlijk kan zijn met een grote kans op een ‘meltdown’. Volgens minister Schultz van Milieu is het onderzoek ‘schandalig slecht’ uitgevoerd. De rechter besloot in augustus 2020 dar de centrale gewoon open mag blijven.
Ook met de kerncentrales in Duitsland en Frankrijk is het erbarmelijk gesteld. De Franse toezichthouder ASN meldt dat het koolstofgehalte in de buizen en kranen van de koelsystemen bij 32 van de 58 centrales veel te hoog is waardoor het staal kan breken als er ijskoud water door die leidingen loopt. Als de koeling hierdoor uitvalt zijn de gevolgen niet te overzien. Elektriciteitsbedrijf EDF is eigenaar van de centrales en wil in Groot-Brittannië een nieuwe centrale bouwen in het plaatsje Hinkley Point. De Duitse centrale Atomkraftwerk Emsland in Lingen bij Nordhorn, op ongeveer 20 kilometer van de Nederlandse grens ter hoogte van Overijssel heeft sinds de ingebruikname in 1998 al bijna 142 storingen ondervonden. De kerncentrale moet desondanks nog tot 2022 mee.
Zo’n twaalf jaar na de kernramp in Fukushima zit Japan nog altijd met een flinke hoeveelheid radioactief afvalwater. De regering wil nu het water in de oceaan pompen.
Kern(atoom)bommen
In Volkel zijn 22 Amerikaanse atoombommen opgeslagen. In gelekte en per ongeluk gepubliceerde rapporten wordt de aanwezigheid van de kernwapens genoemd. Rusland dreigt met het gebruik van kernwapens en de NAVO staat klaar om dan ook kernwapens te gaan gebruiken.