Duitsland wil zijn goud terug
In Duitsland nemen de zorgen toe over de veiligheid van de Duitse goudvoorraden die zijn opgeslagen in New York, vooral sinds de terugkeer van Donald Trump naar het Witte Huis. Beleidsmakers in Duitsland en Italië worden door de Taxpayers Association of Europe (TAE) opgeroepen hun goudreserves niet langer bij de Federal Reserve in New York te bewaren vanwege de herhaalde aanvallen van Trump op de Amerikaanse centrale bank en toenemende geopolitieke spanningen. Het goud ligt in kluizen van de Federal Reserve Bank of New York, en Trump heeft de Amerikaanse centrale bank geregeld fel aangevallen, wat in Duitsland vragen oproept over de onafhankelijkheid van de Fed en de veiligheid van het goud.
De Duitse centrale bank, de Bundesbank, beschikt over de op één na grootste goudreserve ter wereld, met ongeveer 3.352 ton goud. Van dit totaal is ongeveer 1.236 ton opgeslagen in New York, wat destijds strategisch werd gedaan tijdens de Koude Oorlog. Sindsdien is er echter kritiek op het feit dat een aanzienlijk deel van het goud nog steeds in het buitenland ligt.
In 2013 besloot de Bundesbank nog wel om een deel van het goud terug te halen naar Duitsland. Tussen 2013 en 2017 werd in totaal toen 743 ton goud teruggehaald uit New York en Parijs, drie jaar eerder dan gepland. Dit bracht het percentage van het goud dat in Duitsland wordt bewaard naar meer dan 50%. De resterende voorraad is verdeeld over New York (ongeveer 1.236 ton), Londen (ongeveer 432 ton) en Parijs (geen goud meer sinds 2017).
De Duitse belangenorganisatie van belastingbetalers heeft opnieuw aangedrongen op het terughalen van het resterende goud uit New York. Zij wijzen op de recente politieke ontwikkelingen in de VS en de mogelijke gevolgen voor de veiligheid van het goud. Ook politici van verschillende partijen, waaronder de CDU, hebben zich uitgesproken voor meer controle en transparantie over de opslag van het goud.
De Bundesbank heeft echter aangegeven vertrouwen te hebben in de veiligheid van het goud in New York en ziet momenteel geen reden om verdere stappen te ondernemen. Desondanks blijft het debat over de locatie van de Duitse goudreserves actueel, vooral in het licht van de veranderende geopolitieke situatie.
Eerder deze maand suggereerde de Amerikaanse president dat hij mogelijk ‘iets moet forceren’ als de Amerikaanse centrale bank de rente niet verlaagt. De TAE heeft wegens ‘grote zorgen over Trumps bemoeienis met de onafhankelijkheid van de Federal Reserve Bank’ brieven gestuurd naar de ministeries van Financiën en centrale banken in Duitsland en Italië. De organisatie wil dat het goud wordt verplaatst naar Nederland, ‘zodat Europese centrale banken er op elk moment onbeperkt controle over hebben.
In 2019 pleitte Fratelli d’Italia, de partij van Meloni, nog voor de repatriëring van de Italiaanse goudreseves zodra zij aan de macht zou komen. Sinds haar aantreden als premier eind 2022 heeft Meloni zich daarover niet meer uitgesproken. Ze wil een vriendschappelijke relatie met Trump behouden en tegelijkertijd de dreiging van een steeds verdergaande handelsoorlog afwenden. Volgens parlementslid Fabio Rampelli vindt de partij de ‘geografische locatie’ van het Italiaanse goud slechts van ‘relatief belang’, omdat het wordt bewaard bij ‘een historische vriend en bondgenoot’.
Uit een wereldwijde enquête onder ruim 70 centrale banken blijkt dat steeds meer landen overwegen hun goud binnen de eigen landsgrenzen op te slaan.
Herkomst
Uit een nieuw onderzoek blijkt dat goud en andere edele metalen vanuit de kokende, gesmolten kern van de planeet ontsnappen en via de lagen erboven aan de oppervlakte komen naarmate vulkanische eilanden ontstaan.
Onderzoekers – van Georg-August-Universität Göttingen, University of Bristol, University of Edinburgh en Colgate University – hebben drie jaar basaltgesteenten van Hawaï geanalyseerd. Deze gesteenten zijn ontstaan door de stolling van lava. Een aantal monsters is met een onderzeeër uit een vulkaan in de diepzee genomen, ‘maar verder is het eigenlijk heel normaal uitziend basaltgesteente dat je overal op Hawaï zou kunnen vinden’, vertelt Nils Messling, geochemicus aan de Universiteit van Göttingen in Duitsland.
Om uiteindelijk een vloei- en bruikbaar monster te krijgen is het gesteente vermalen tot poeder en in de oven met verschillende chemicaliën gesmolten. Uit dat monster haalden de onderzoekers platina, maar ook het minder bekende rodium, palladium, iridium, osmium en ruthenium. De laatstgenoemde stof is een zilvergrijs metaal dat in de aardkorst ongeveer net zo zeldzaam is als goud. ‘De aarde is in principe gemaakt van meteorieten die op elkaar zijn neergestort, meteorieten bevatten ruthenium, dat in de kern is terechtgekomen toen het zich vormde’, legt Messling uit. ‘Dus de mantel heeft bijna geen ruthenium en de kern wel.’
De onderzoekers zijn er dus in geslaagd om het zilvergrijze metaal te meten in gesteenten die vrijwel geen ruthenium bevatten. ‘Een speld in een hooiberg zo groot als een planeet.’ En als er ruthenium vanuit de kern lekt, geldt dat volgens Messling ook voor goud en platina. Dit zou volgens de geochemicus wel ‘een minuscule’ hoeveelheid zijn. En als wetenschappers goud rechtstreeks uit de bron tussen de kern en mantel willen halen, dan ligt dat veel dieper dan met de huidige technologie mogelijk is. Sterker nog, het is zo’n 236 keer dieper dan de diepste boring ooit. Dat was het superdiepe boorgat van het Russische schiereiland Kola, dat een diepte van maar liefst 12,3 kilometer bereikte.
Een goed mechanisme om te verklaren waarom de zeldzame aardmetalen naar de oppervlakte lekken, is er nog niet. Volgens Messling suggereren de gesteentemonsters van Hawaï dat het lekproces tussen de 500 miljoen en 1 miljard jaar duurt.
Nieuwe Chinese goudmijn van wereldformaat ontdekt in Hunan
Intussen heeft China opnieuw zijn invloed op de goudmarkt vergroot. In de bergen van Wangu, in de provincie Hunan, hebben Chinese wetenschappers een van de grootste natuurlijke goudreserves ter wereld ontdekt. De vindplaats bevat naar schatting 1.100 ton goud, met een uitzonderlijk hoge goudconcentratie van gemiddeld 138 gram per ton erts. De totale waarde wordt geraamd op 100 miljard dollar. De ontdekking is niet alleen van groot belang voor de Chinese economie, maar kan ook wereldwijd de goudmarkt beïnvloeden. De regio staat bekend om haar natuurlijke schoonheid en toeristische waarde, maar zal nu wereldwijd erkend worden als de locatie van de grootste natuurlijke goudreserves ooit gevonden.
Goudprijs bereikt recordhoogtes door geopolitieke spanningen en centrale bankvraag
Alleen dit jaar steeg de goudprijs al met 30 procent. Daarmee stoot het andere traditionele veilige havens als de yen, frank en de Amerikaanse staatsobligaties van de troon. Marktdeskundigen zeggen op de jaarlijkse Asia Pacific Precious Metals Confrence dat de aantrekkingskracht van goud groeit doordat er geen overheidsbemoeienis met de investering gepaard gaat. De laatste keer dat de prijs deze recordhoogte bereikte was 31 oktober, na een reeks record brekende rally’s gedurende het jaar. Toenemende geopolitieke risico’s, de vraag van centrale banken, de versoepeling van het monetaire beleid door centrale banken wereldwijd en de hervatting van de instroom in aan goud gekoppelde Exchange-Traded Commodities (ETC) waren de belangrijkste factoren achter de rally van goud in 2024. Naar verwachting zal goud in 2025 no meer stijgen vanwege de structureel hogere vraag van de centrale bank en een cyclische en geleidelijke toename van ETF-posities als gevolg van renteverlagingen door de Fed. Goldman Sachs verwachtte dat de goudprijs pas tegen het einde van 2025 de 3.300 dollar zou bereiken.
Op 22 april 2025 steeg de prijs van Amerikaanse goudfutures tot boven de 3.500 dollar per troy ounce (31,1 gram), mede als gevolg van nieuwe importheffingen van president Donald Trump. In 2024 steeg goud al met ruim 26%, en in de eerste maanden van 2025 kwam daar nog eens 20% bij – opnieuw de grootste jaarlijkse winst in 15 jaar.
De rally van goud werd onder meer aangejaagd door hernieuwde instroom in aan goud gekoppelde Exchange-Traded Commodities (ETC’s), en het vooruitzicht op renteverlagingen door de Amerikaanse Federal Reserve. Volgens analisten zal deze trend zich in 2025 waarschijnlijk voortzetten, door zowel structureel hogere vraag van centrale banken als een cyclische opleving in ETF-beleggingen. Investeringsbank Goldman Sachs voorspelde eerder dat goud pas tegen eind 2025 de grens van 3.300 dollar per ounce zou bereiken – een niveau dat inmiddels ruim is overschreden.
De term ‘spotprijs’ ofwel ‘cash price’, of prijs bij contante betaling komt voort uit de Engelse uitdrukking om ‘on the spot’ te kopen. Het is de actuele prijs van een goed of grondstof, dat wil zeggen, de prijs waartegen een grondstof (in dit geval goud) direct geleverd kan worden. De spotprijs wordt afgeleid van de prijzen op de termijnmarkt, waar termijncontracten of ‘futures’ worden verhandeld. Bij een termijncontract wordt een toekomstige levering tegen een vooraf bepaalde prijs overeengekomen. De goudprijs wordt meestal uitgedrukt in Amerikaanse dollars per troy ounce en de waarde fluctueert meestal mee met de economie en de rentestand. De grootste winst bij de handel in goud zit in de waarde fluctuaties en het op tijd in- of verkopen. De grootste afzetmarkt voor fysiek goud ligt in Azië. China en India zijn bij elkaar goed voor ongeveer de helft van de jaarlijkse vraag naar het edelmetaal. De waarde van de totale goudvoorraad wereldwijd is 6.750 miljard euro. Behalve de 180.000 ton boven de grond is er nog zeker voor 150.000 ton ongedolven.
In 2012, aan het einde van de kredietcrisis en het begin van de eurocrisis met de problemen in Griekenland, steeg de waarde van een kilo goud tot ongeveer 46.000 euro per kilo. Drie jaar later in 2015 was een kilo goud 31.000 euro, een daling van een goede 40 procent. De goudprijs werd 30 november 2020 ongeveer € 51.000 per kilogram1, terwijl de goudprijs op 30 november 2023 steeg naar ongeveer € 59.000 per kilogram. Dit kwam mede doordat de euro in die periode is gedaald ten opzichte van de dollar, waardoor goud duurder werd in euro’s. Inmiddels is dit in 2024 weer 74.800 euro. De prijs stijgt momenteel enorm hard.
In 2020 verkochten de Centrale banken netto 13 ton aan goud voor ca. 2.067 dollar per troy ounce. De waarde van goud bereikte in oktober 2022 vanwege de rentestijging en de verkopen het laagste punt in twee jaar naar iets boven de 1600 dollar per ounce. Goud wordt vaak gezien als een waardevaste investering, omdat het zijn koopkracht behoudt in tijden van crisis, terwijl andere activa zoals aandelen of obligaties kunnen dalen. Goud wordt ook beschouwd als een veilige haven, omdat het niet afhankelijk is van de prestaties van een bepaald land of bedrijf. De goudprijs fluctueert op basis van de marktwerking. De goudprijs wordt uitgedrukt in Amerikaanse dollars en kan dus ook beïnvloed worden door de wisselkoers tussen de dollar en andere valuta’s. De goudprijs kan ook stijgen of dalen door veranderingen in de vraag en het aanbod van goud, die afhankelijk zijn van factoren zoals de mijnproductie, de centrale bankreserves, de sieradenindustrie, de beleggingsvraag en de speculatie.
Het consumentenprogramma Kassa (BNNVARA) ontdekte grote prijsverschillen in de taxatie van gouden sieraden door goudinkopers. Na taxatie door expert Robert den Haag van Klumpers Goud ging Kassa langs zes goudinkopers om de proef op de som te nemen. De goudexpert taxeerde onze sieraden (een gouden trouwring, collier en broche) op 3314 euro. In de praktijk blijken inkopers ruim lager te bieden dan dit bedrag. De laagste taxatie was 900 euro, door Goudgeldbus, eigendom van juwelier Van Moorsel. Dat is 73 procent lager dan de taxatiewaarde van onze goudexpert. Volgens de toezichthouder Autoriteit Consument & Markt is het een “vrije markt”, waarin de verkoper zelf verantwoordelijk is voor het krijgen van een goede prijs.
Goldrush
Ook de Centrale banken willen met hun goudvoorraden externe schokken op kunnen vangen. Naar verwachting n. Met name Oost-Europese centrale banken behoren tot de grotere kopers. Vier op de tien centrale banken gaan een groter deel van de reserves in goud aanhouden. De centrale bank in Praag beschikt over een van de grootste reserves aan buitenlandse valuta ter wereld. De ongeveer 150 miljard dollar aan buitenlandse reserves vormen bijna de helft van het bruto binnenlands product. De Nederlandsche Bank verplaatste de goudvoorraad van Amsterdam naar een nieuwe kluis op het militaire kazerneterrein “Camp New Amsterdam” in Zeist. Het nieuwe Cash Centre werd gebouwd op een deel van de voormalige vliegbasis Soesterberg/Huis ter Heide. Op het militaire terrein is ook de Koninklijke Marechaussee gevestigd. Rond het nieuwe gebouw werd een gracht uitgegraven. De nieuwbouw kostte circa 90 miljoen euro. DNB bezit in totaal ruim 600 ton goud (42 miljard euro). 200 ton (14.000 staven) hiervan liggen bij DNB in Zeist opgeslagen, 31 procent ligt in de VS, 20 procent in Canada en 18 procent ligt in Londen. DNB Amsterdam werd destijds nog geheel verbouwd en dat gaf extra risico’s voor de opslag, daarom gingen 2 oktober 2020 de ruim 14.000 staven – ter waarde van 7,7 miljard euro tijdelijk naar de kluizen van de gelddrukkerij Johan Enschede in Haarlem. Het goud kost circa 84.000 euro per kg. Sterke goudaankopen volgden op het recordjaar van 2018. Daardoor steeg het doorlopende gemiddelde naar een recordhoeveelheid van 715,7 ton. Centrale banken zien goud als een veilige haven, omdat het geen tegenpartij risico of valutarisico heeft. Het zijn vooral de landen met relatief weinig edelmetaal die hun voorraden uitbreiden. In 2006 begon goud aan een opmars van 473 dollar naar 1.892 dollar in 2012. De goudprijs daalde daarna behoorlijk maar is nu elf jaar later weer terug op hetzelfde niveau. De goudprijs is fors weer gestegen naar 2.611 dollar per troy ounce (31,1 gram). Lagere rentetarieven zijn doorgaans gunstig voor beleggingen in goud.
De World Gold Council maakte bekend dat er door de centrale banken in 2018 meer goud werd gekocht dan in de afgelopen 50 jaar. Er werd voor maar liefst 651 ton netto aan goud gekocht, een stijging van ongeveer 75 procent ten opzichte van 2017. Daarmee namen de centrale banken ongeveer 15 procent van alle aankopen voor hun rekening. Het eerste halfjaar van 2019 werd nog eens zo’n 14,2 miljard euro, c.q. 374,1 ton ingekocht. De centrale banken van Polen, China en Rusland kochten de grootste hoeveelheid.
In tien jaar tijd heeft Rusland haar goudreserve uitgebreid van 300 naar 1251 ton. Het aandeel goud in de totale reserves van Rusland steeg naar 13% van het totaal. Volgens de World Gold Council koopt Rusland het meeste goud van alle landen op. De Bank of Russia versterkt met de aankopen in goud zijn valutareserves en zijn munt, de roebel. Wereldwijd staat het land op de vijfde plaats van Naties met de grootste goudvoorraad. In 2022 werd het vergaarde kapitaal ingezet om een oorlog tegen Oekraïne te beginnen
Cijfers van de Chinese centrale bank laten zien dat haar totale goudvoorraad stijgt naar ruim 1.916 ton. De totale reserves van de centrale bank stegen in mei 2019 naar $3,2 biljoen, waarvan $79,83 miljard in de vorm van edelmetalen. Dat betekent dat de centrale bank ongeveer 2,5% van haar reserves in het gele metaal aanhoudt. De centrale bank van China begon in november na bijna twee jaar van inactiviteit weer goud te kopen. Vanaf dat moment heeft het land in totaal 74 ton aan haar reserve toegevoegd, vergelijkbaar met alle aankopen van Rusland in dezelfde periode.
China blijft goudreserves uitbreiden – staatsreserve groeit fors
China heeft in april 2025 opnieuw goud aangekocht: 70.000 troy ounces, oftewel ongeveer 2,18 ton. Daarmee komt de totale officiële goudreserve van de Chinese centrale bank uit op ongeveer 2.264 ton. Dit betekent dat China zijn goudreserves in de afgelopen anderhalf jaar met meer dan 300 ton heeft vergroot. Sinds eind 2022 koopt de People’s Bank of China vrijwel elke maand goud bij.
Deze aankopen passen binnen een bredere strategie van valutareserveringsdiversificatie. Goud vertegenwoordigt nog steeds slechts een klein deel van de totale buitenlandse reserves van China, die naar schatting meer dan 3 biljoen dollar bedragen. Toch is de stijgende goudreserve strategisch van belang, zeker gezien de geopolitieke spanningen en het streven van China naar minder afhankelijkheid van de Amerikaanse dollar.
China is al jaren zowel de grootste producent als consument van goud. Veel van het goud wordt via private markten verhandeld. Ook wordt een groot deel van het fysiek goud dat via Zwitserland wordt geraffineerd, in kleinere staven en munten naar Azië verscheept, waaronder naar China.
Daarnaast zijn er in de afgelopen jaren beleidswijzigingen geweest die verzekeraars in China meer ruimte geven om in goud te investeren. Grote partijen als PICC Property & Casualty en China Life Insurance mogen nu tot 1% van hun beheerde vermogen in goud steken. Analisten schatten dat dit kan leiden tot meer dan 27 miljard dollar aan nieuwe goudbeleggingen vanuit de sector. De overheid wil daarmee zorgen voor alternatieve investeringsmogelijkheden, mede door de zwakke binnenlandse economie en de aanhoudende vastgoedcrisis.
Waarborg Holland in Gouda, een van de twee door de overheid aangewezen goud- en zilverkeurmeesters is failliet en wordt in afgeslankte vorm voortgezet. De laatste jaren had het bedrijf zware concurrentie van Edelmetaal Waarborg uit Joure.
Het Amerikaanse Newmont Mining en het Canadese Goldcorp fuseerden. ’s Werelds op één en drie na grootste goudproducenten qua omzet hebben een handtekening gezet onder een aandelendeal ter waarde van 10 miljard dollar.
Venezuela heeft de verpanding van goud aan Deutsche Bank beëindigd. In ruil voor $ 1,7 miljard aan goud kreeg het Zuid-Amerikaanse land voor $ 1,2 miljard aan harde valuta, waarmee ze goederen uit het buitenland kon importeren en schulden in vreemde valuta kon blijven financieren. Maar de geldproblemen van het land zijn zo groot dat ze besloten heeft de swap af te wikkelen, wat betekent dat Deutsche Bank het goud zal verkopen en de resterende $ 500 miljoen zal ontvangen.
Een groot deel van de goud voorraad van de Centrale Bank van Suriname wordt verkocht vanwege geldnood bij de regering. Suriname kampt met een economische en financiële crisis. Als gevolg van lage prijzen voor olie en goud en het uitgavenbeleid van de overheid. Het land kreeg van het IMF een noodkrediet van bijna 425 miljoen euro. Hyperinflatie zorgt ervoor dat de Surinaamse dollar snel steeds minder waard wordt. Een jaar geleden kreeg je vier Surinaamse dollars voor een euro, nu zijn dat er zes of zeven, vooral vanwege de devaluatie van de SRD in november 2015.
Om goud te delven gebruiken goudzoekers giftige producten als kwik en cyanide
Barrick Gold ’s werelds grootste producent van goud en Randgold, voornamelijk actief in Afrika zijn gefuseerd en hebben nu een gezamenlijke marktwaarde van circa 18 miljard dollar. Het in Canada gevestigde Barrick neemt Randgold, met het hoofdkantoor in Groot-Brittannië, over. Barrick bezit nu twee derde van het bedrijf.
Ongeveer 30 procent van de beroepsbevolking in Suriname is betrokken bij de goudwinning. In Brokopondo in Suriname stortte een illegale mijnschacht in op 20 november 2023. Daarbij zijn minstens tien mensen omgekomen. De schacht is ingestort terwijl mensen in de mijn aan het werk waren. Het leger, de politie en het Nationaal Coördinatiecentrum voor Rampenbeheersing werden ingeschakeld. De mijnschacht bevindt zich zo’n 100 kilometer ten zuiden van hoofdstad Paramaribo. Na de burgeroorlog (1986 tot 1992) en een daling van de prijs van bauxiet begon de race om goud.
Onderzoeken naar manipulatie van edelmetaalmarkten blijven opspelen
Hoewel veel schandalen rond edelmetaalmanipulatie dateren van ruim een decennium geleden, blijven toezichthouders wereldwijd alert. Eerder onderzocht de Zwitserse mededingingsautoriteit (WEKO) prijsafspraken en spreads in de edelmetaalhandel, waarbij grote banken als UBS, Julius Bär, Deutsche Bank, HSBC, Barclays, Morgan Stanley en Mitsui werden genoemd. Zij zijn eerder betrokken geweest bij schikkingen en rechtszaken omtrent de manipulatie van goud- en zilverprijzen.
Zo kreeg Barclays in 2014 een boete van 26 miljoen pond van de Britse FCA, nadat een handelaar de goudprijs opzettelijk beïnvloedde. Ook Deutsche Bank, HSBC, Société Générale en Scotiabank lagen onder vuur wegens manipulatie tijdens het London Gold Fix-proces, dat in 2015 werd vervangen door een transparanter systeem: de LBMA Gold Price. Toch blijft de markt vatbaar voor voorwetenschap en asymmetrische informatie, vooral door het ontbreken van een centraal handelsplatform.
In 2014 werd in China een grootschalige fraude aan het licht gebracht, waarbij ruim €11 miljard aan leningen werd verstrekt op basis van vervalste goudtransacties. Ongeveer 25 handelaren profiteerden van renteverschillen en koersvoordelen. Als gevolg verscherpte de Chinese overheid de controle op edelmetaaltransacties.
Inmiddels blijft China een dominante rol spelen op de wereldwijde goudmarkt. Het land is zowel de grootste producent als consument van goud, met een jaarlijkse productie van ruim 400 ton. De officiële goudreserve van China is sinds 2009 gestegen van 1.054 ton naar ruim 2.264 ton in 2025. Daarmee staat het land op de vijfde plaats van landen met de grootste goudreserves, net boven Rusland.
260 mijnwerkers vast in een goudmijn in Zuid-Afrika
In Zuid-Afrika zaten sinds 22 mei 2025 zo’n 260 mijnwerkers vast in een 3 kilometer diepe goudmijn in Westonaria vlak bij Johannesburg. De eigenaar van de mijn, Sibanye Stillwater, zegt dat de schacht beschadigd is geraakt doordat een deur van een transportlift open stond. Volgens een woordvoerder is iedereen veilig en zijn de werknemers voorzien van voedsel. Niemand raakte bij het incident gewond. Sibanye Stillwater zegt dat het bedrijf bezig is met een veiligheidsonderzoek om de mijnwerkers vervolgens naar boven te hijsen. Op foto’s uit de mijn is te zien hoe de mannen wachten op redding. Het mijnbouwbedrijf verwacht dat iedereen vandaag uit de mijn wordt gered. De mijnwerkers hebben de opdracht gekregen om zoveel mogelijk bij hun posten te blijven.
Zo’n 2.000 illegale mijnwerkers zaten eerder ook al opgesloten‘ in een goudmijn in de noordwestelijke provincie van Zuid-Afrika. De overheid liet één ingang open en wachtte daar tot de werkers vrijwillig naar buiten zouden komen zodat ze gearresteerd konden worden. De mijnwerkers zaten in een mijnschacht van de Stilfontein-goudmijn, zo’n 155 kilometer ten zuidwesten van Johannesburg. Ze hadden een tekort aan voedsel, water en andere levensmiddelen. De plaatselijke politie sloot alle ingangen af en wachtte bij de laatste tot de mensen naar buiten kwamen. Het aantal doden is half januari 2025 opgelopen tot 87. Ze zijn waarschijnlijk door honger en uitdroging overleden. Reddingswerkers hebben ruim 240 mensen levend uit de mijn gehaald. De mijnwerkers zaten maandenlang vast in de goudmijn. De illegale mijn was omsingeld door de politie, die verwachtte dat de mijnwerkers vroeg of laat naar boven zouden komen. Velen deden dat ook, en werden meteen gearresteerd. Onder hen waren ook zeker dertien kinderen volgens een politiewoordvoerder. Er bleven echter ook veel illegale mijnwerkers achter, afgesloten van de buitenwereld. Een mensenrechtenadvocaat wees erop dat het moeilijk is om zelfstandig uit de twee kilometer diepe mijnschacht te komen. Degenen die dat wel lukte waren volgens de advocaat uit een beter toegankelijk deel van de mijn gekomen.
Zuid-Afrika is de grootste goudleverancier ter wereld en heeft veel last van illegale mijnbouw. Daarvoor heeft de overheid het beleid ‘Vala Umgodi’ bedacht; Zoeloe voor ‘dicht het gat’. Daarbij sluit het ingangen van veelal verlaten mijnschachten, om illegale mijnbouw tegen te gaan. Mijnwerkers die onder de grond zitten verliezen zo de toegang tot eten en drinken en worden ‘uitgerookt’ om naar buiten te komen, waar de politie wacht. Het beleid is controversieel omdat het illegale mijnwerkers dwingt te kiezen voor arrestatie of hun leven. In het noordwesten van Zuid-Afrika bevinden zich veel verlaten goudmijnen, waar mensen illegaal toch op zoek zijn naar nieuwe goudaders. In de afgelopen weken zouden al meer dan duizend mijnwerkers gedwongen bovengronds zijn gekomen. Volgens AP zijn ze veelal verzwakt door honger of ziekte. Sommigen hebben weken niet gegeten. Voor de illegale mijnbouwondernemingen werken voor een gedeelte ook mensen uit omliggende landen. De ondernemingen zijn vaak zwaarbewapend en hebben soms ook onderling strijd met elkaar. Dat zorgt voor overlast bij de bevolking die rond de mijnen woont.
Goudmijnramp in Turkije legt wereldwijde risico’s van goudwinning bloot
Op 13 februari 2024 vond in Turkije een ernstige mijnramp plaats in de Çöpler-mijn in de provincie Erzincan. Door gebrekkige veiligheidsmaatregelen stortte een kunstmatige berg in, waarbij zo’n 10 miljoen ton aarde naar beneden kwam. Onder het puin bevonden zich mijnwerkers die aan het werk waren in deze open-pit goudmijn, de grootste van het land. Het mijngebied beslaat bijna 1.750 hectare.
De mijn maakt gebruik van cyanide, een extreem giftige stof die onder andere wordt ingezet om goud uit gesteente te winnen. Naast cyanide komen ook arsenicum, lood en andere zware metalen vrij, wat grote risico’s oplevert voor de gezondheid van werknemers en omwonenden. De Çöpler-mijn wordt sinds 2010 geëxploiteerd door Anagold, een joint venture van het Canadees-Amerikaanse SSR Mining en het Turkse Çalık Holding – een bedrijf met nauwe banden met de regering van president Erdoğan.
De ramp is het voorlopige dieptepunt van jarenlange zorgen en waarschuwingen. In 2022 lekte cyanide in het grondwater na een leidingbreuk. De mijn werd toen tijdelijk gesloten, maar mocht na het betalen van een boete weer open. Experts vrezen dat de giftige stoffen nu in grotere hoeveelheden in het grondwater lekken en zo de nabijgelegen Eufraat kunnen bereiken. Deze rivier is van levensbelang voor Syrië en Irak.
De Turkse vereniging van ingenieurs en architecten waarschuwde in november 2023 al voor het risico op een aardverschuiving. Na de ramp trokken de autoriteiten de milieuvergunning van Anagold in, maar of dit leidt tot permanente sluiting is nog onzeker. Acht medewerkers van het mijnbedrijf zijn aangehouden; zes van hen zitten nog vast. Milieuactivist Sedat Cezaryirlioglu, al jarenlang criticus van de mijn, werd na uitspraken in de media aangeklaagd wegens “desinformatie” en kreeg een gebiedsverbod opgelegd.
De ramp in Turkije staat niet op zichzelf. Wereldwijd leidt goudwinning regelmatig tot ernstige milieuschade en gezondheidsproblemen:
In Brazilië opende voormalig president Michel Temer een beschermd natuurgebied van 46.000 vierkante kilometer gedeeltelijk voor mijnbouw. In het zuiden van Peru lijden tienduizenden mensen aan kwikvergiftiging, veroorzaakt door illegale goudwinning. In regio’s zoals Tambopata, een beschermd natuurgebied, is in vijf jaar tijd 9.000 hectare oerwoud vernietigd.
In de Verenigde Staten zijn naar schatting meer dan een half miljoen verlaten en vervuilde mijnen, waarvan alleen al in Colorado ruim 23.000. In 2015 probeerde de milieuwaakhond EPA de zwaar vervuilde Gold King Mine, ten noorden van Durango, schoon te maken. De mijn, actief sinds 1873, lekte al jaren giftig water. Bij een inspectie ging het mis: 11,3 miljoen liter vervuild water met zware metalen stroomde via de Animas-rivier naar New Mexico en vervuilde drinkwaterbronnen. Het gebied werd uitgeroepen tot rampgebied; duizenden mensen raakten afhankelijk van noodwatervoorzieningen.Goudwinning levert miljarden op, maar de milieuschade en gezondheidsrisico’s zijn wereldwijd immens. Of het nu gaat om cyanidelekken in Turkije, kwikvervuiling in het Amazonegebied of lood en arsenicum in Amerikaanse rivieren – de tol van deze industrie wordt steeds zichtbaarder. De recente ramp in Erzincan onderstreept de dringende noodzaak voor strengere internationale regulering en beter toezicht op de goudmijnbouw.
Het Amerikaanse waterbeheer pompt extra water uit de nabijgelegen Navajo dam om de hoeveelheid metaal in ieder geval te verdunnen. De metaaldeeltjes zakken naar de bodem en kunnen moeilijk verwijdert worden. Wanneer er in de komende lente sterkere stroming in de rivier staat is de kans groot dat het metaal opnieuw naar boven komt. De milieudienst heeft twee weken later delen van de rivieren al veilig verklaard en recreanten en vissers mogen weer met hun boten de rivier op.
Todd Hennis, de huidige eigenaar van de mijn zegt dat de oorspronkelijke lekkage is veroorzaakt door the Sunnyside Gold Corporation die damwanden in een naastliggende mijn had geslagen in opdracht van de overheid. Toen deze mijn volliep sijpelde het water naar de Gold King en naar de Animas rivier. De Sunnyside Gold mijn ontkent de aantijging.
Het Canadese mijnbedrijf Gabriel Resources krijgt definitief geen toestemming om in het Roemeense dorpje Rosia Montania een goudmijn te exploiteren omdat het gebied tot historisch erfgoed is verklaard. De grootste goudmijn van Europa zou zoveel milieuschade geven dat het al aanwezige gifmeer drie keer zo groot zou worden.
Zeker vijftig mensen zijn in de Democratische Republiek Congo overleden, nadat een particuliere goudmijn instortte. De mijn vlakbij Kamituga stortte in vanwege hevige regenval. Ongelukken in niet gereguleerde, of verlaten, goudmijnen kosten jaarlijks tientallen mensen het leven in de regio. Zo vielen bij twee ongelukken in 2019 43 en 19 doden. Ook deze ongelukken werden veroorzaakt door hevige regenval en aardverschuivingen.
Hulpdiensten hebben de zoek- en reddingsoperatie in een goudmijn in de Amoer-regio in het Verre Oosten van Rusland stopgezet, waar twee weken geleden dertien mijnwerkers vastzaten door een aardverschuiving. “Er werd besloten om de reddingsoperatie bij de Pioneer-mijn op 1 april 2024 stop te zetten”. “De levens van de reddingswerkers en mijnwerkers die bij de operatie betrokken zijn, zijn in gevaar vanwege de grote kans op herhaalde instortingen en overstromingen”. Reddingswerkers zijn er niet in geslaagd contact te leggen met de mijnwerkers van Pioneer sinds de rotsinstorting op 18 maart, hoewel ambtenaren zeiden dat ze dachten dat de dertien mijnwerkers mogelijk nog in leven waren.De mijnwerkers zijn waarschijnlijk door de overstromingen verdronken. De algemeen directeur van Pioneer, Alexei Biryukov, werd afgelopen maandag gearresteerd op beschuldiging van het overtreden van de veiligheidsregels, een misdrijf waarop maximaal zeven jaar gevangenisstraf staat. Pioneer is een van de grootste goudmijnen ter wereld en een van de meest productieve in Rusland.
Reddingswerkers zoeken naar tientallen arbeiders die vastzitten nadat een goudmijn instortte in de noord-centrale Nigeriaanse staat Niger. De instorting op 3 juni 2024 vond plaats in het afgelegen Shiroro-district na hevige regenval die de grond verzachtte, wat leidde tot het instorten van de put. De staatshulpdiensten bevestigden één dodelijk ongeval en meldden dat minstens 30 personen vermist zijn, hoewel lokale bewoners denken dat maar liefst 44 mensen nog steeds vastzitten. De mijnbouwindustrie in Noord-Nigeria wordt, ondanks haar rijkdom aan mineralen, geplaagd door corruptie, illegale activiteiten en gevaarlijke werkomstandigheden, grotendeels als gevolg van de afgelegen ligging van de mijnlocaties en het minimale toezicht van de overheid. Eerstehulpverleners moesten zich aanvankelijk voor hun veiligheid terugtrekken uit de instortende mijn. Abdullahi Arah, hoofd van de Niger State Emergency Management Agency, heeft in een voorlopig rapport de moeilijkheden beschreven waarmee reddingswerkers worden geconfronteerd.
Elektronisch afval zoals portable telefoons en tablets, waarin goud zit verwerkt is een miljoenenhandel. Het wordt verkocht aan China, Japan en Ghana die het goud en andere kostbare metalen terugwinnen met zuurbaden.
De op twee na grootste goudproducent ter wereld, het Zuid-Afrikaanse AngloGold Ashanti, was voornemens om een beursgang te maken maar werd tegengehouden door de belangrijkste aandeelhouders, omdat ze geen enorme verwatering van de aandelen accepteerden. Anlogold wilde de buitenlandse activiteiten afsplitsen in een nieuw bedrijf met een notering in Londen en hiermee 1,6 miljard euro binnenhalen om de gigantische schuld te verlagen. In het noordwesten van Tanzania, vlak bij de goudmijn van Bulyanhulu zijn in april 19 mijnwerkers omgekomen toen een illegale goudmijn instortte. De mijnwerkers kwamen om toen de tunnel plotseling instortte. In Tanzania zijn veel illegale goudmijnen. Miljarden dollars aan ongeregistreerd goud worden elk jaar uit Afrika gesmokkeld via de Verenigde Arabische Emiraten in het Midden-Oosten. Het goud werd niet geregistreerd in de export van Afrikaanse staten. Afrikaanse regeringen zoals Ghana, Tanzania en Zambia klagen dat goud nu illegaal wordt geproduceerd en op grote schaal uit hun landen wordt gesmokkeld, soms door criminele operaties en vaak met hoge menselijke en ecologische kosten. Ambachtelijke mijnbouw heeft plaatsgemaakt voor ‘grootschalige en gevaarlijke’ operaties van door buitenlandse autoriteiten gecontroleerde criminele syndicaten. Ghana is de op een na grootste goudproducent van Afrika. Goudmijnbedrijf Acacia wacht een schadeclaim van $190 miljard in Tanzania vanwege gesjoemel met de export uit twee mijnen. De fraude zou sinds 2000 verifieerbaar terug te vinden zijn.
Een Australiër vond met een metaaldetector in een verlaten goudmijn in de staat Victoria een klomp goud van 4,11 kilo ter waarde van zo’n 170 duizend euro. De man vond al eerder goudklompen op deze locatie. In 1869 werd de grootste goudklomp ooit ontdekt van 72 kilo.
Gouden koets
Het onderzoek naar het goud op de koets was een flinke klus omdat het goud van de koets veel looddeeltjes bevatte door luchtverontreiniging waaraan het rijtuig in de loop der jaren was blootgesteld. Er moesten miljarden deeltjes lood worden verwijderd, wat vier maanden duurde. Het team vergeleek vervolgens het bladgoud met door Naturalis verstrekte monsters goud uit diverse regio’s in Zuid-Afrika en Suriname, die als mogelijke herkomst werden gezien. Daaruit bleek dat het goud van de koets het meest lijkt op dat uit een goudmijn aan de Surinamerivier. En dat zou aannemelijk zijn, aangezien er in de tijd dat het rijtuig werd gemaakt in deze omgeving veel goud werd gedolven.
Goud voedt het geweld: Soedanese oorlog eist tienduizenden levens
In Soedan is het geweld opnieuw geëscaleerd. Begin december 2024 kwamen minstens 120 mensen om het leven bij aanvallen door de strijdende partijen: het Soedanese regeringsleger en de paramilitaire Rapid Support Forces (RSF). Al bijna twee jaar strijden beide groepen om de macht in het land. Het regeringsleger voert luchtaanvallen uit op gebieden onder controle van de RSF, terwijl de paramilitaire groep dorpen beschiet met artillerie en plundert.
Bij een recente luchtaanval op een drukbezochte markt in Darfur vielen meer dan 100 doden. In de regio Khartoem trof een aanval van de RSF een passagiersbus. Volgens lokale autoriteiten werd “iedereen aan boord gedood en werden 22 mensen volledig uiteengereten”.
De oorlog in Soedan is uitgegroeid tot een van de dodelijkste conflicten ter wereld. Volgens schattingen zijn inmiddels 150.000 mensen om het leven gekomen en zijn 11 miljoen mensen op de vlucht. Meer dan 26 miljoen Soedanezen lijden volgens de Verenigde Naties aan acute honger. In augustus 2024 werd in het kamp Zamzam officieel hongersnood uitgeroepen – een zeldzame classificatie, en de eerste in vier jaar wereldwijd.
Goud als brandstof voor oorlog
Terwijl de bevolking honger lijdt, verrijken beide strijdende partijen zich via de goudhandel – de grootste inkomstenbron van Soedan. Sinds het begin van het conflict is de goudproductie sterk toegenomen, vooral in mijnen in Darfur, die grotendeels in handen zijn van de RSF. Alleen in 2024 werd daar voor ongeveer 820 miljoen euro aan goud gewonnen. Ook het regeringsleger bezit goudmijnen. Hoewel Soedan minder dan 1 procent van de wereldbevolking huisvest, komt 10 procent van alle mensen in humanitaire nood wereldwijd uit het land. De situatie is uitzichtloos voor miljoenen burgers, terwijl de strijd om goud en macht voortduurt – deels gefinancierd via internationale netwerken en handelspartners.
Het goud wordt niet ingezet voor wederopbouw of humanitaire hulp, maar gebruikt om de oorlog voort te zetten. De RSF kreeg in 2017 aanzienlijke macht toen het met geweld een van de winstgevendste goudmijnen van het land in handen kreeg. Sindsdien is controle over goudmijnen een kernpunt in de machtsstrijd. Direct bij het begin van de oorlog in april 2023 veroverde de RSF een goudmijn en een raffinaderij op het regeringsleger.
Verenigde Arabische Emiraten als centrale speler
Het merendeel van het goud uit RSF-gebieden wordt gesmokkeld naar de Verenigde Arabische Emiraten (VAE). Volgens Swiss Aid werd er in de afgelopen tien jaar zo’n 2.500 ton goud naar de Emiraten geëxporteerd – goed voor een geschatte waarde van bijna 110 miljard euro. Er zijn geloofwaardige aanwijzingen dat de VAE ook wapens leveren aan de RSF, hoewel het land dit ontkent.
Tegelijkertijd heeft een bedrijf uit de Emiraten, met nauwe banden met de koninklijke familie, een belang in een van de grootste goudmijnen die onder controle staat van het Soedanese leger. Deze mijn zou miljoenen euro’s opleveren, waarmee het leger eveneens wapens aanschaft. Daarmee speelt de VAE een dubbelrol: het land levert middelen aan beide strijdende partijen en verdient aan de voortzetting van het conflict.
Fort Knox: mysterie rond Amerika’s goudreserves wakkert wantrouwen aan
Het gebrek aan transparantie rond de Amerikaanse goudreserves in Fort Knox roept al jaren vragen op over de betrouwbaarheid van het financiële systeem van de Verenigde Staten. Ondanks de cruciale symbolische en economische waarde van deze goudvoorraad is er sinds 1974 geen volledige, onafhankelijke audit meer uitgevoerd. Critici stellen dat de laatste officiële inspectie oppervlakkig was: slechts een klein deel van het goud werd bekeken en onafhankelijke waarnemers waren grotendeels afwezig.
Daarnaast wordt de boekhoudkundige waardering van het goud als problematisch gezien. De Amerikaanse overheid hanteert nog steeds een verouderde statutaire goudprijs, die sterk afwijkt van de actuele marktprijs. Indien de officiële waarde van de reserves – nu vastgesteld op ongeveer 388 miljard dollar – zou worden aangepast aan de huidige goudprijs, zou de daadwerkelijke waarde fors hoger liggen.
President Donald Trump sprak tijdens zijn eerste ambtstermijn al zijn wantrouwen uit over de goudvoorraad in Fort Knox. Hij stelde publiekelijk dat het mogelijk is dat het geregistreerde 5.000 ton goud daar inmiddels helemaal niet meer ligt, en riep op tot een nieuwe, onafhankelijke controle.
Fort Knox is gelegen in de Amerikaanse staat Kentucky, tussen Elizabethtown en Louisville. De locatie fungeert sinds 1937 als de officiële goudopslag van de United States Bullion Depository. Een groot deel van de infrastructuur bevindt zich ondergronds, met extreem zware beveiliging, waaronder het Amerikaanse leger, Apache-helikopters en pantserwagens.
Naast goud zijn er in het verleden ook andere kostbaarheden bewaard. Tijdens de Tweede Wereldoorlog werden bijvoorbeeld de originele Amerikaanse Onafhankelijkheidsverklaring en de Hongaarse kroonjuwelen tijdelijk in Fort Knox opgeslagen. De kroonjuwelen keerden pas in 1978 terug naar Hongarije op initiatief van toenmalig president Jimmy Carter.
Het uitblijven van een geloofwaardige, onafhankelijke controle voedt complottheorieën en ondermijnt het vertrouwen in de Amerikaanse financiële integriteit. Voorstanders van een nieuwe audit wijzen erop dat transparantie essentieel is, zeker nu het vertrouwen in centrale banken wereldwijd onder druk staat.