Zika en Dengue

Posted On 11 november 2024

Een recordaantal Nederlandse toeristen heeft in het afgelopen half jaar in het buitenland knokkelkoorts opgelopen en er is een tekort aan vaccins. Het dengue vaccin is in Nederland momenteel niet voor iedereen beschikbaar. Door een wereldwijd tekort focust de leverancier op gebieden waar de knokkelkoorts groots is uitgebroken. Het gaat om 112 ziektegevallen, tegenover 43 een jaar eerder. De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) heeft toestemming gegeven voor een tweede dengue-vaccin. Het onlangs goedgekeurde vaccin, geproduceerd door het Japanse farmaceutische bedrijf Takeda, wordt aanbevolen voor kinderen van zes tot zestien jaar in regio’s met een hoge dengue-prevalentie. Dit vaccin met twee doses, bekend als Qdenga, biedt bescherming tegen alle vier soorten dengue. Eerder kreeg Qdenga in 2022 goedkeuring van het Europees Geneesmiddelenbureau. Met goedkeuring van de WHO kunnen donoren en andere VN-agentschappen het vaccin nu kopen voor gebruik in armere landen. Uit onderzoek blijkt dat het vaccin van Takeda voor ongeveer 84% effectief is bij het voorkomen van ziekenhuisopname en voor 61% effectief bij het verminderen van de symptomen. Rogerio Gaspar, directeur van de WHO voor de goedkeuring van medicijnen en vaccins, beschreef de autorisatie als “een belangrijke stap in de uitbreiding van de mondiale toegang tot dengue-vaccins.” Dit is het tweede dengue-vaccin dat door de WHO is goedgekeurd; de eerste, ontwikkeld door Sanofi Pasteur, bleek later het risico op ernstige dengue te verhogen bij personen die niet eerder met het virus waren geïnfecteerd. In Noord- en Zuid-Amerika is het aantal gevallen van dengue dramatisch gestegen, waarbij de WHO dit jaar 6,7 miljoen vermoedelijke gevallen rapporteerde – een stijging van 206% vergeleken met dezelfde periode in 2023. Als reactie daarop riep Rio de Janeiro in maart de noodtoestand op het gebied van de volksgezondheid uit en begon het te verspreiden. Het Takeda-vaccin, met als doel minstens 3 miljoen mensen te inenten.

In Brazilië zijn er door de vele neerslag al ruim een miljoen mensen besmet met dengue en de ziekenhuizen liggen vol met patiënten. Zuid-Amerika en het Caribisch gebied kampen met een uitbraak van dengue, ofwel knokkelkoorts. Ook Curaçao heeft sinds anderhalve maand veel last van de Aedes aegypti, ofwel de dengue- of gelekoortsmug. In een paar maanden tijd zijn er op het eiland drie doden gevallen als gevolg van knokkelkoorts. Hoteliers werden opgeroepen om hun buitenlandse gasten goed voor te lichten hoe dengue te voorkomen. In het ziekenhuis op Curaçao zijn iets meer dan honderd mensen met dengue opgenomen sinds begin dit jaar. Er zouden nu nog twintig patiënten met knokkelkoorts liggen. Vlak bij het ziekenhuis ligt een vakantiepark met zo’n honderd bungalows, waar behalve toeristen, ook eigenaren van bungalows wonen waarvan zeker dertig mensen al dengue hebben, of net hebben gehad. Een enkele steek van de dengue-mug kan al leiden tot een infectie. De vrouwtjesmug brengt de ziekte over door bloed op te zuigen van iemand die besmet is en daarna een gezond persoon te steken. Niet iedereen die door de gestreepte mug gestoken wordt krijgt dengue, en bij niet iedereen zijn de verschijnselen even ernstig. Er wordt volop gevaccineerd om de ziekte binnen de perken te houden. Zes staten (Acre, Goiás, Minas Gerais, Espirito Santo, Rio de Janeiro en Santa Catarina) en het hoofdstedelijke district Brasília hebben inmiddels de medische noodtoestand uitgeroepen na de uitbraak van knokkelkoorts. n Brazilië was in maart 2024 een grote uitbraak van dengue en de miljoenste besmetting van dit jaar gemeld. Vorig jaar rond deze tijd waren dat er nog ruim 200.000. In zes staten is de noodtoestand uitgeroepen. Volgens het Braziliaanse ministerie van Volksgezondheid zijn de eerste twee maanden van 2024 officieel 214 mensen overleden aan dengue. Mogelijk zijn dat er meer: van 687 doden wordt nog onderzocht of dengue de doodsoorzaak was.

Het sinds oktober 2015 heersende flavivirus (Zika virus) werd verspreid door muggen en door onbeschermde seks. Zwangere vrouwen werd geadviseerd Florida te mijden. Een Zika besmetting kan door de Aedes Aegypti (de dengue mug die ook buiten Afrika voorkomt), de Aedes Albopictus (tijgermug), de Aedes Africanus, maar ook door de Aedes Hensilli en Aedes Polynesiensis mug overgebracht worden. Regelmatig krijgen diverse landen en met name Brazilië nog te maken met het Zika virus. Voor Mexico worden nog steeds waarschuwingen gegeven aan zwangere vrouwen.

Een miljoen mensen werden half februari 2024 besmet met dengue in Brazilië.  Ze proberen ze met een nieuw vaccin het virus tegen te houden.In de eerste twee maanden van dit jaar werden ruim een miljoen bevestigde of waarschijnlijke infecties geteld, bijna vijf keer zoveel als in dezelfde periode vorig jaar. Sinds het begin van het jaar overleden 214 mensen aan de ziekte, vorig jaar waren dat er in de eerste twee maanden 149.

Een Zika besmetting kan Zika koorts tot gevolg hebben, een over het algemeen milde aandoening waar echter nog geen behandeling voor is. Besmetting met het virus kan echter ook ernstige en dodelijke gevolgen hebben, met name voor de foetus en kan ook Microcefalie veroorzaken. Ook zou een besmetting bij mannen onvruchtbaarheid kunnen veroorzaken. Wetenschappers van het Erasmus MC hebben aangetoond dat het zika-virus al heel vroeg in de zwangerschap actief kan zijn buiten het centrale zenuwstelsel van het ongeboren kind. Ze ontdekten het virus in de foetuscellen en de placenta bij een vrouw die nog maar elf weken zwanger was.

• • Mogelijke symptomen van Zika koorts zijn:

• • acute, maar meestal niet hoge koorts

• • niet-etterige ontsteking van het oog

• • spier- en gewrichtspijn (aan de handen en de voeten, soms met gewrichtszwelling)

• • huiduitslag (vaak beginnend in het gezicht en uitspreidend over de rest van het lichaam)

• • hoofdpijn, gebrek aan eetlust, overgeven, diarree en buikpijn

Als pijnbestrijder mag alleen paracetamol worden gebruikt, omdat aspirine en NSAID’s bloedingen kunnen geven bij een co-besmetting met dengue.

De symptomen van het Zika virus lijken op die van een dengue- of chikungunya-infectie, die ook in Midden- en Zuid-Amerika voorkomen. Een mug zelf kan 9-14 dagen na bloedinname van een besmet persoon of aap de ziekte overbrengen en blijft levenslang besmettelijk.

Mogelijk brengt de mug het virus ook over op haar eieren, die langdurig een droge periode kunnen weerstaan en vervolgens kunnen uitgroeien tot besmettelijke volwassen muggen. Een variant van het Zika virus werd in 1947 voor het eerst ontdekt in Uganda en werd bij mensen voor het eerst in Nigeria aangetoond in 1954 en duikt daar nu weer op. De Aziatische variant wijkt af van de Afrikaanse. Het virus veroorzaakt hersenvliesontsteking bij ongeboren baby’s en kan via bloed worden overgedragen.

De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) heeft 1 februari 2016 in een spoedberaad de uitbraak en de verspreiding van het Zika virus in 21 landen als noodsituatie bestempeld en deze eind november weer opgeheven. Ook Brazilië heeft de medische noodtoestand opgeheven. In 2017 is het aantal besmettingen flink afgenomen. Tot nu toe zijn er in Brazilië 1653 besmettingen geteld, terwijl dat er vorig jaar in dezelfde periode 30.683 waren. De organisatie had eerder berekend dat in Brazilië 1,5 miljoen mensen besmet zouden raken. Wie terugkomt uit gebieden waar het Zika-virus heerst, kan vanwege de overdraagbaarheid de eerste twee maanden na terugkomst beter geen onbeschermde seks hebben.

In Dorchester County South Carolina besloot de Gemeente om na vier geconstateerde besmettingen met het Zika virus Naled insecticide te sproeien. Ze vergaten echter imkers te waarschuwen en vergiftigden met hun actie tegelijkertijd miljoenen bijen.

Volgens een nieuwe studie zijn tussen 2015 en 2018 meer dan 100 miljoen infecties van het Zika virus in Midden- en Zuid-Amerika en het Caribisch gebied onopgemerkt gebleven.

Het Zika virus is neurotroop en infecteert hersencellen. Het kan neuro-progenitorcellen infecteren en voorkomt dat cellen zich kunnen ontwikkelen. Het kan calciumafzettingen in de hersenen veroorzaken en hersenweefsel vernietigen. Het kan ook de oogzenuw en het netvlies beïnvloeden, evenals het gehoor. Zika manipuleert de genen die het lipidenmetabolisme in dendritische cellen regelen. Het virus gebruikt een eiwit genaamd SREBP om de productie van lipiden op te voeren. Onderzoekers suggereren dat een therapie die SREBP tot zwijgen brengt, zou kunnen voorkomen dat het Zika-virus kopieën van zichzelf maakt. Een Braziliaans onderzoeksteam van de Staatsuniversiteit van Campinas (UNICAMP), het D’Or Instituut en de Federale Universiteit van Rio de Janeiro heeft een mechanisme blootgelegd waardoor het virus microcefalie zou kunnen veroorzaken. De onderzoekers keken naar eiwitexpressie in geïnfecteerde cellen en ontdekten in een artikel dat deze maand in Molecular Neurobiology werd gepubliceerd dat wanneer het Zika-virus de foetale hersenen binnendringt, het het RNA-metabolisme regelt dat tot expressie wordt gebracht in celkernen. Deze verandering in celfunctie, zegt het team, kan interfereren met deeltjes die fungeren als voorlopers van oligodendrocyten – neurale cellen die myeline produceren, wat cruciaal is voor onze zenuwen om informatie te kunnen doorgeven. Dit kan schadelijk zijn voor de hersenontwikkeling, wat microcefalie zou kunnen verklaren.

In 2016 was Brazilië het zwaarst getroffen land, met 205.578 mogelijke Zika-gevallen, volgens het ministerie van Volksgezondheid. Het aantal gevallen is sinds eind 2016 gedaald en nu circuleert het virus in lage niveaus in Latijns-Amerika en Zuid- en Zuidoost-Azië. India had echter eind 2021 een uitbraak van zika die grotendeels niet werd gemeld omdat de aandacht van de wereld nog steeds was gericht op COVID-19, en onderzoekers die in juni van dit jaar in Frontiers in Microbiology publiceren, zijn bezorgd dat het virus zich stilletjes over het land verspreidt.

Urine van Zika patiënten, zou mogelijk een tot nu toe onbekende route zijn waarlangs het virus zich via de mug verspreidt naar anderen. In de loop van 2018 werden er nog 63 gevallen van het Zika virus gerapporteerd in Florida. Ook Thailand werd getroffen door een uitbraak van het Zika virus. 11 mensen raakten besmet in de noordelijke provincie Phichit, 330 km van de hoofdstad Bangkok. In Singapore waren begin juni ook twee Zika virus infecties. Zika heeft zich verspreid over meer dan 60 landen sinds een uitbraak werd geïdentificeerd in Brazilië in 2015. De National Environment Agency (NEA) is met inspecties begonnen en besproeit sommige delen van de stad met insecticide. Brazilië heeft bij de 1.158 Zika meldingen van 2017 322 gevallen van microcefalie geregistreerd. 30 foetussen overleefden het virus niet. Het virus muteert bijzonder snel in Braziliaanse patiënten. Edison Luiz Durigon, hoogleraar aan de Universiteit van Sao Paulo meldt dat mensen immuun worden nadat ze de eerste keer besmet zijn.

Het Zika virus is in de eerste maanden van 2017 ook aangetroffen in Texas. Zeven besmettingen in Bexar, Brazoria, Collin, Lubbock and Smith counties en twee in Cameron County. Er wordt gesproeid met gif. In Florida waren er in 2016 zo’n 1.133 besmettingen, waarvan 191 lokale besmettingen en 780 die zijn gerelateerd aan reizen naar het buitenland. Zika muggen werden gevangen in een veel groter gebied en in grotere aantallen dan het ministerie van volksgezondheid in eerste instantie had toegegeven. Ook zouden spermabanken mogelijk besmet sperma hebben ingenomen.

Bij twintig mensen in Nederland werden eind 2016 besmettingen met het Zika virus vastgesteld. Het totale aantal besmettingen kwam daarmee sinds het begin van dat jaar op vijfennegentig. In alle gevallen betrof het reizigers die in het buitenland besmet zijn geraakt. Het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) denkt dat veel meer Nederlanders het virus hebben opgelopen, omdat maar een op de vijf mensen daadwerkelijk klachten krijgt na een besmetting. .

Microcefalie

Volgens de laatste cijfers van de WHO werden er in Brazilië 1949 baby’s geboren met abnormaal kleine hoofdjes. Alle landen bij elkaar gaat het om 2099 baby’s met geboorteafwijkingen. In Thailand werden eind september 2016 twee baby’s geboren met te kleine schedels nadat de moeders tijdens hun zwangerschap besmet waren geraakt met het Zika virus. De Amerikaanse gezondheidsdienst CDC ontraadt zwangere vrouwen om naar Thailand en andere landen in Zuidoost-Azië te reizen. Naast Thailand worden ook de Filipijnen, Indonesië, Maleisië, Myanmar, Cambodja, Laos, Vietnam, Brunei, Oost-Timor en de Malediven door CDC met name genoemd.

Twintig procent van door Zika geïnfecteerde zwangerschappen resulteert in een vorm van hersenschade. Niet alleen microcefalie is een gevolg maar ook heel wat andere soorten hersenschade kunnen door de infectie ontstaan. In totaal zijn er in Colombia al bijna 26.000 mensen besmet met het Zikavirus waarvan er ruim 3.100 zwanger zijn. Patiënten lopen na besmetting de spierziekte Guillain-Barra op. In Brazilië hebben ruim vier duizend baby’s Microcefalie (hersenschade) waarvan zeven procent van hen mogelijk veroorzaakt werd door het Zika virus. Microcefalie kan namelijk ook veroorzaakt worden door herpes, rode hond, syfilis of zelfs pesticiden en komt ook zonder een Zika virus besmetting veel en vaak voor. In Brazilië worden elk jaar circa 30.000 kinderen met microcefalie geboren en in Nederland bij 1 op 6.000 tot 1 op 1300 pasgeborenen per jaar. In Suriname is de eerste baby geboren met microcefalie. Het Surinaamse ministerie van Volksgezondheid meldt dat er nog drie baby’s geboren zijn tussen eind juni en begin augustus. met abnormaal kleine hoofden.

Guillien-Barré

Er wordt onderzocht of er een verband is tussen het virus en de zenuw- en spieraandoening Guillain-Barra, omdat deze ziekte zich plotseling en gelijktijdig manifesteert. Ook in Colombia zijn er ineens gevallen van het Guillain-Barra. Het RIVM denkt dat er een een mogelijk verband is met microcefalie.

Guillien-Barra is een zenuwaandoening die de spieren aantast en kan tot volledige verlamming en de dood leiden maar de meeste patiënten herstellen. Het virus kan koorts, hoofdpijn, eetlustgebrek en huiduitslag in het gezicht veroorzaken en geneest in de regel na een week. Als pijnbestrijder mag alleen paracetamol worden gebruikt, omdat aspirine en NSAID’s bloedingen kunnen geven bij een co-besmetting met dengue. Zeer recent kreeg de Surinaamse middenvelder van FC Twente Kyle Ebecilio ook het syndroom van Guillien-Barra. Het RIVM heeft tien meldingen gekregen van Nederlanders die de besmetting opliepen in Suriname, maar het virus komt nu ook voor op de Malediven, in Thailand, Kaapverdische eilanden, Solomon eilanden, Fiji en Nieuw Macedonië. Een Nederlandse toerist en drie Surinamers zijn in de afgelopen maanden overleden aan de gevolgen van het Zika virus.

Verspreiding

In de zuidelijke deelstaat Karnataka in India bleek een vijfjarig meisje besmet, dit is het eerste geval in de kuststaat. Het kind, een inwoner van Kolicamp in het district Raichur, testte op 8 december 2022 positief.

Brazilië had ruim 216.000 besmettingen in 2016 en in 2017 kwamen daar weer 15.500 gevallen bij. Colombia had meer dan 106.000 besmettingen en dit jaar kwamen ook 1.700 nieuwe gevallen voor. Mexico ging na 8.500 eerdere besmettingen dit jaar naar nog eens 1.800 meer. In 70 landen en gebiedsdelen zijn uitbraken van het Zika virus gemeld, waarvan de meeste in Noord- en Zuid-Amerika. In Florida in de Verenigde Staten zijn al veertien mensen besmet met het Zika virus door muggen uit eigen land. Vanuit de lucht sproeien met Naled, een neuro-toxine (zenuwgif)is daar een officiële en door de overheid goedgekeurde bestrijdingsmethode. De autoriteiten van Puerto Rico meldden eerder al 10.690 officieel vastgestelde gevallen van besmetting. Ruim duizend hiervan zijn zwangere vrouwen. De eerste week van augustus werden 1914 nieuwe besmettingen gemeld. Het virus verspreidde zich tot nu toe voornamelijk in de Caraïben en in Midden- en Zuid-Amerika. De VS heeft de medische noodtoestand uitgeroepen in Puerto Rico vanwege het Zika virus. Hillary Clinton riep de volksvertegenwoordigers op om hun zomerreces te onderbreken om te stemmen over een wetsvoorstel, dat een miljard euro moet vrijmaken voor de bestrijding van het virus. Honderden besmettingen werden gerapporteerd in Singapore en ook in Thailand werden al twee gevallen gemeld.

India, China, de Filipijnen, Indonesië, Nigeria, Vietnam, Pakistan en Bangladesh lopen het risico om een volgende infectiehaard te worden. In Singapore zijn 27 nieuwe besmettingen vastgesteld in de stadstaat. In totaal telt Singapore nu 242 besmettingen. In Duitsland werden al 49 besmettingen geregistreerd maar daarbij ging het om mensen die besmet raakten in het buitenland. In Duitsland werd ook een eerste geval van besmetting door seksuele overdracht met een partner die besmet was geraakt in Puerto Rico gemeld. Een patiënt uit Dallas in de VS heeft het virus opgelopen na seksueel contact met een door het Zika virus besmet persoon uit een van de landen waar het virus heerst. In de Verenigde Staten zijn veertien Zika virus besmettingen bekend, die volgens de Amerikaanse CDC waarschijnlijk overgedragen werden na seksueel contact met besmette mannen. Het virus werd aangetroffen in menselijk sperma De afgelopen week bleken er 2,722 bevestigde Zika besmettingen in de Verenigde Staten op 36 na opgelopen bij Buitenlandse reizen. Missouri had 23 besmettingen en in Kansas waren er 13.

Ruim dertig Amerikaanse militairen, waaronder een zwangere vrouw werden onlangs ook tijdens missies in overzeese landen besmet. Britse wetenschappers hebben gewaarschuwd om tenminste 28 dagen na terugkeer uit landen als Brazilië of Mexico geen onbeschermde seks te hebben. Op Martinique, in de Franse Antillen is een 84-jarige man overleden aan het virus. De Verenigde Staten hebben tot dusver 279 gevallen geregistreerd van zwangere vrouwen geïnfecteerd door het Zika-virus en in Colombia hebben meer dan 2100 zwangere vrouwen het virus opgelopen. In minstens tien landen zijn besmettingsgevallen bij mensen die zelf niet naar de uitbraakgebieden zijn gereisd maar hun partner.

Een zwangere Spaanse vrouw die terugkwam uit Colombia bleek ook besmet. In Spanje zijn al 105 infectiegevallen bekend na reizen naar het buitenland. Er zijn sindsdien zo’n 7.557 gevallen gemeld in Kaapverdië die gelinkt worden aan het Zikavirus. De gevallen in Afrika zijn van hetzelfde soort als de gevallen die bekend zijn in Zuid-Amerika.

Onderzoeken

Onderzoekers van de University of California in San Diego onderzochten Zika-infecties met menselijke organoiden, een soort minihersentjes in kweek en ontdekten dat het virus een immuunreceptor op het celoppervlak van neurale stamcellen kaapt, waardoor deze cellen een zelfvernietigingsprogramma starten.

Braziliaanse onderzoekers uit Fiocruz in Belo Horizonte rapporteerden dat de Wolbachia-bacterie de overdracht van Zika door de Aedes aegypti-mug kan blokkeren. De Wolbachia-bacterie infecteert de insecten en wordt via de eitjes aan de volgende generatie doorgegeven. Met deze bacterie blijken muggen minder goed virussen en malariaparasieten over te brengen.

Britse onderzoekers van Public Health England in Porton Down hebben een laboratoriummuis ontwikkeld met een mutatie in zijn afweersysteem die hem gevoelig maakt voor het Zika virus. Het Zika virus hoopt zich in de zogeheten A129-muis op in het brein, tot concentraties die meer dan tien keer hoger zijn dan de niveaus in het bloed. Alle geïnfecteerde A129-muizen overleden binnen zes dagen aan de infectie, terwijl gewone muizen geen enkel ziekteverschijnsel vertoonden na infectie. De vaccins zijn van twee verschillende types. Een DNA-versie, met genetisch materiaal van een Braziliaanse stam van het virus en de andere is door wetenschappers van het Walter Reed Instituut uit Maryland ontwikkeld op basis van een gezuiverd en inactief gemaakt virus uit Puerto Rico.

De onderzoeken gaan dankzij extra fondsen sneller dan verwacht. In november werden er testen uitgevoerd op apen en muizen. Uiterlijk in 2018 zou er een vaccin beschikbaar kunnen zijn. Wetenschappers van het Massachusetts Institute of Technology (MIT) hebben een bijzonder accurate test ontwikkeld die na twintig minuten laat zien of iemand besmet.

Het Internationaal Atoomenergieagentschap wil een gamma apparaat leveren waarmee muggen kunnen worden gesteriliseerd. Miljoenen gekweekte mannetjesmuggen kunnen daarmee onvruchtbaar worden gemaakt en uitgezet worden zodat ze met vrouwtjes kunnen paren. Het stralingsapparaat staat nu nog in Portugal en wordt naar Brazilië gehaald zodra de regering toestemming geeft. Zowel Slowakije als Cuba hebben inmiddels ook de eerste besmettingen geconstateerd.

Onderzoekers van de Harvard University hebben een nieuwe goedkope test ontwikkeld die het virus in enkele uren tijd kan opsporen in bloed, urine of speeksel.

De VS en België geven een negatief reisadvies voor zwangere vrouwen die naar Zuid-Amerika willen, vooral voor Brazilië, Colombia, El Salvador, Frans-Guyana, Guatemala, Haïti, Honduras, Martinique, Mexico, Panama, Paraguay, Puerto Rico, Suriname en Venezuela. Nederland geeft ondanks de gevaren geen negatief reisadvies. De autoriteiten in El Salvador, Brazilië en Colombia adviseren vrouwen zelfs om maar voorlopig ook even niet zwanger te worden. Eind 2016 werden met twee mogelijke vaccins klinische proeven gedaan. De Wereldgezondheidsorganisatie van de Verenigde Naties denkt echter dat het nog achttien maanden kan duren voordat de vaccins op mensen kunnen worden getest.

Een team van het Erasmus MC in Rotterdam gaat in Suriname meehelpen met het onderzoek naar het Zikavirus. Google doneerde 1 miljoen dollar om te helpen bij de inspanningen betreffende de uitbraak. En een aanvullende donatie van 500.000 dollar van Google zal door Unicef en de Pan American Health Organization (PAHO) worden gebruikt voor het bestrijden van de muggen die het virus overbrengen en de ontwikkeling van een vaccin. De Verenigde Staten investeren 554,5 miljoen euro aan de bestrijding van het Zika virus. Het bedrag is fors lager dan de 1,7 miljard euro waar president Barack Obama om had gevraagd.

De Amerikaanse autoriteiten hebben toestemming gegeven voor de invoering van een commerciële snelle Zika test. Artsen krijgen nu snel de beschikking over de nieuwe snellere test om te kunnen nagaan of patiënten het Zika virus hebben opgelopen.

Zika is volledig van de radar gevallen, maar het gebrek aan media-aandacht betekent niet dat het verdwenen is. In sommige opzichten is de situatie gevaarlijker omdat mensen zich er niet bewust van zijn.

Sinds 18 juli 2019 zijn er 9 extra reis gerelateerde Zika virus gevallen gemeld.

In 2019 meldden de staten Florida (29), Californië (25), Idaho (1), Nebraska (1), New York (1) en Utah (1) 58 reis gerelateerde Zika besmettingen. Bovendien heeft het Amerikaanse territorium van Puerto Rico 24 lokaal verworven Zika besmettingen bevestigd in 2019.

(Tijger) muggen en virussen

In 2005 dook de tijgermug voor het eerst op in Nederland. In 2022 werden er in Nederland al 603 aangetroffen. In 2019 werden Tijgermuggen gevonden in Veenendaal, Weert en Naaldwijk, maar ook in Assen werden 11 augustus 2022 meerdere muggen aangetroffen. In 2020 kwamen er al 12 meldingen uit de diverse Gemeentes. De Tijgermuggen werden gezien in Lansingerland, Westland, Montfoort, Lelystad, Emmeloord, Assen, Breda, Bladel, Sittard en Valkenburg. De gele koorts muggen werden aangetroffen in Haarlemmermeer en in Moerdijk. Op Schiphol zijn in speciaal hiervoor geplaatste vallen drie van deze muggen gevonden in ruimten waar geen passagiers komen. Uit voorzorg worden mogelijke broedplaatsen opgespoord en behandeld. In 2021 werden in 5 gemeenten tijgermuggen aangetroffen. Het ging om Amstelveen, Assen, Lelystad, Moerdijk en Sittard. In 2022 werd de tijgermug in twaalf woonwijken in Nederland gesignaleerd en in de afgelopen zomer kwamen er meldingen uit 35 Gemeenten. Alleen uit Friesland en Groningen zijn er geen meldingen.  Door de klimaatveranderingen krijgt de Tijgermug de kans om zich definitief in ons land te vestigen. De Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) moet documenten over de vondst van Aziatische tijgermuggen in Veenendaal openbaar maken. Dat heeft de de Raad van State besloten. De Tijgermug komt Nederland binnen via internationale transporten in onder meer autobanden en in lucky bamboo, een oosterse kamerplant. De rechter stelde in een hoger beroepzaak dat de Warenwet niet van toepassing is op de verhandeling van geïmporteerde gebruikte banden die met tijgermuggen besmet zijn en dat de minister van Volksgezondheid op basis van deze wet dus niets hoeft te doen. Op grond van artikel 18 van de Warenwet is het verboden om waren (zoals gebruikte banden) te verhandelen waarvan de handelaar weet of redelijkerwijs moet vermoeden dat zij bij het gezien hun bestemming te verwachten gebruik bijzondere gevaren kunnen opleveren voor de veiligheid of gezondheid van de mens. De minister van Volksgezondheid kan alleen op grond van de Warenwet tegen de bandenhandelaars optreden als het te verwachten gebruik van de banden tot gevaar voor de consument leidt. In negen gemeenten werd de tijgermug gespot in gebruikte autobanden. Het College van beroep voor het bedrijfsleven stelt dat dat niet aan de orde is, ook niet als het gaat om gebruik van banden als afdekkingsmateriaal in de landbouw of het gebruik van banden als speelobject op een speelplaats. In Frankrijk werd in augustus 2020 voor het eerst een Nederlandse vrouw geïnfecteerd met knokkelkoorts (dengue) door een Tijgermug. De toeriste liep de besmetting op in La Croix-Valmer, een plaats vlakbij Saint-Tropez. De ziekte werd pas vastgesteld nadat ze van vakantie was teruggekeerd. De NVWA stelde voor Aalten een bestrijdingsplan op. In een straal van 500 meter rondom de vindplaats van de eerste muggen staan sindsdien muggenvallen

Er zijn steeds vaker muggen die ook in Europa verschillende besmettelijke ziektes overdragen. Ook is er een nieuwe Aziatische mug ontdekt die goed gedijt in stedelijke gebieden en waarmee massale malaria-uitbraken op de loer liggen. In Veenendaal werden begin augustus 2016 enkele Aziatische tijgermuggen aangetroffen. De Tijgermug is daarna ook opgedoken in een woonwijk in het Achterhoekse Aalten. In totaal werden er 98 Tijgermuggen, inclusief larven en poppen, aangetroffen. Het platform Stop Invasieve Exoten stapt naar de rechter om meer informatie te eisen over de plekken waar in Veenendaal Tijgermuggen zijn gevonden. Volgens het platform houdt de overheid informatie achter. Documenten zouden worden achtergehouden, zoals meldingen van bewoners over gesignaleerde Tijgermuggen evenals een presentatie die op het gemeentehuis is gehouden. De Voedsel- en Warenautoriteit heeft sinds vorig jaar zeker 25 volwassen, 44 larven en vier poppen van muggen gevonden in Veenendaal. In Brazilië neemt ook het aantal besmettingen door de Tijgermug met het Chikungunyavirus nog steeds toe. Er werden daar het afgelopen jaar al meer dan 251.000 besmettingen geregistreerd. In 2015 waren het nog “slechts” 26.435 gevallen. Bij tien bandenbedrijven in de provincies Utrecht (Kargro in Montfoort), Flevoland (Robeo in Lelystad, Gebroeders Kraan in Almere en Kargro in Emmeloord), Overijssel (Heuver in Hardenberg), Drenthe (Dikabo in Assen), Limburg (Ruband en Profile Tyrecenter in Weert) en Noord-Brabant (Vrakking in Etten-Leur en Moerdijk) zijn in de afgelopen drie jaar tijgermuggen of gelekoortsmuggen aangetroffen. Zeker vier bedrijven komen hun plicht om de banden droog te importeren niet na en de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) treedt daar structureel niet tegen op. De overige bedrijven houden zich niet aan hun plicht tot droge opslag van de banden. De Gele mug werd in 2021 ook in de Haarlemmermermeer op Schiphol aangetroffen. In de zomer van 2023 werden in acht provincies Tijgermuggen aangetroffen. Niet alleen in dertien woonwijken maar ook op andere plaatsen zoals bij bandenbedrijven en in tuincentra. De Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) telde ongeveer 65 vindplaatsen. In sommige plaatsen, zoals Nijverdal in Overijssel, zijn op negen verschillende plekken tijgermuggen gevangen. Behalve tijgermuggen komen ook Aziatische bosmuggen en gelekoortsmuggen voor in Nederland. De Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) is op een recordaantal plekken weer begonnen met het bestrijden van de Aziatische tijgermug. Op 27 locaties vinden zogeheten ‘nabehandelingen’ plaats om de larven en poppen te doden van de steekmug die infectieziekten kan verspreiden. Omdat de grenzen van de bestrijdingscapaciteit in zicht komen, zoekt de autoriteit hulp van burgers en gemeenten. Vorig jaar trof de NVWA de tijgermug aan op 37 locaties, waarvan 22 in woonwijken. Gespecialiseerde teams rukken dan uit om de steekmug te bestrijden. Ze richten zich vooral op de muggenlarven en -poppen, die afhankelijk zijn van regenwater. De teams verwijderen bakjes, emmers, blikjes en andere voorwerpen waar water in blijft staan. Waar nodig gebruiken ze een bestrijdingsmiddel. De NVWA is 15 april weer begonnen met bestrijden en stuurde daarnaast 36.266 brieven naar huishoudens met de boodschap dat er vorig jaar tijgermuggen in hun buurt zijn voorgekomen en dat de instantie langskomt om de muggen te bestrijden. Burgers kunnen helpen door de mogelijke broedplaatsen te verwijderen. Ten zuiden van Parijs heeft de tijgermug zich al permanent gevestigd, dus wanneer je terugkomt van een vakantie in Frankrijk of Italië, zorg dan dat je geen muggen in je auto hebt. En neem geen emmers, bloempotten of andere voorwerpen mee haar huis waar langere tijd water in heeft gestaan. Daar kunnen eitjes in zitten. De grens van wat de NVWA aan bestrijding kan doen komt in zicht. Ze zijn met meerdere gemeenten in gesprek om te kijken wat zij zelf kunnen bijdragen aan de bestrijding.

Westnijlvirus

Daarnaast zijn er deze zomer in Zuid-Europa meerdere uitbraken van het westnijlvirus geweest. Het Westnijlvirus komt van vogels en wordt via normale muggen overgedragen. In 2020 raakten 7 personen in nederland besmet met het Westnijlvirus. Zo’n 20% van de besmette personen krijgt klachten als koorts, hoofdpijn en spierpijn. Slecht 1 op de 100 krijgt ernstige klachten zoals een hersen -of hersenvliesontstekeing. Een persoon werd eind oktober in Arnhem besmet en eerder had een man half oktober 2020 het Westnijlvirus ook al opgelopen, vermoedelijk doordat hij in de buurt van Utrecht is gestoken door een mug. Ook is onlangs een grasmus positief getest op het Westnijlvirus. Het virus wordt overgebracht door muggen. In de regio Utrecht zijn nog eens vijf mensen besmet. Het virus komt voor bij vogels en wordt via muggen op mensen overgedragen, vooral in de zomer. Het wordt niet van mens op mens overgebracht. 80 procent van de mensen die besmet raakt worden niet ziek en de meeste anderen hebben slechts milde symptomen zoals koorts of griepverschijnselen. Alleen al kwetsbare, vaak oudere mensen kunnen een hersenontsteking oplopen. Het westnijlvirus komt in Europa vooral voor in zuidelijke landen. Ook in het oosten van Duitsland komt het relatief vaak voor. Tot begin oktober waren er in Europa ruim 300 besmettingen bij mensen bekend. Het RIVM heeft bloedbank Sanquin op de hoogte gebracht van de persoon die in de regio Arnhem besmet raakte. Sinds 6 november 2020 worden bloeddonaties uit deze regio selectief gescreend op aanwezigheid van het virus om te voorkomen dat het virus via bloedtransfusie naar patiënten in Nederlandse ziekenhuizen wordt overgedragen. In totaal zijn er nu zeven mensen in Nederland besmet geraakt met het virus, waarvan zes in de regio Utrecht.

Malariamug

Een Belgisch stel uit Kampenhout (bij Brussel), dat nooit op vakantie is geweest in Afrika of Azië bleek eind september 2020 te zijn overleden aan malaria. De Belgische autoriteiten zijn een groot onderzoek gestart naar hoe het koppel besmet kon raken. De enige aanneembare hypothese is dat de Afrikaanse Malaria mug afkomstig was van de luchthaven van Zaventem of Melsbroek, die een paar kilometer ver liggen van de woning van het koppel.

De Aziatische bosmug (Aedes japonicus) werd in 2012 in grote delen van Lelystad aangetroffen. Deze mug speelt mogelijk een rol bij de overdracht van La Crosse encephalitis. Inmiddels blijkt dat de mug zich op meer plaatsen in de regio heeft gevestigd. De NVWA heeft de afgelopen twee jaar meer dan dertienduizend Aziatische bosmuggen aangetroffen in de buurt van Lelystad.

Een Zika besmetting kan Zika koorts tot gevolg hebben, een over het algemeen milde aandoening waar echter nog geen behandeling voor is. Besmetting met het virus kan echter ook ernstige en dodelijke gevolgen hebben, met name voor de foetus en kan Microcefalie veroorzaken.

Terug naar nieuwsoverzicht