Kernenergie
De enige nog werkende kerncentrale in Nederland is de kerncentrale Borssele. Deze centrale levert elk jaar ongeveer 485 megawatt kernenergie. Dat is genoeg stroom voor ruim 1 miljoen huishoudens. De Nederlandse Overheid wil het bestaande kernreactorpark uitbreiden en de Tweede Kamer wil er nog eens vier grote kerncentrales bij in plaats van twee. Een meerderheid stemde 5 maart 2024 voor een motie van VVD-Kamerlid Silvio Erkens om deze mogelijkheid te onderzoeken. Bij de Voorjaarsbesluitvorming 2023 was al een bedrag van € 65 miljoen gereserveerd voor het Small Modular Reactors-programma, tot en met 2030. Bij de EZK-begrotingsbehandeling voor 2024 is per amendement het uitgavenbedrag voor 2024 verhoogd naar 10 miljoen euro en de resterende beschikkingsruimte volledig gereserveerd. Dit zijn slechts voorbereidingskosten voor een visie op kernenergie. Minister Hermans van Klimaat en Groene Groei heeft 11 september 2024 een intentieverklaring ondertekend met de provincie Zeeland en gemeente Borsele over de totstandkoming van een Rijk-Regiopakket. Omdat Borsele als voorkeurs locatie is aangewezen door het kabinet bekijken Rijk en regio samen hoe de regio zo goed mogelijk kan inspelen op de kansen van de mogelijke bouw en de impact op de omgeving zoveel mogelijk beperkt blijft. Raymond Knops is vandaag aangesteld als gebiedsverbinder om te helpen met het Rijk-Regiopakket. Daarnaast gaat het ministerie in overleg met de omgeving kijken of er naast Borssele/Vlissingen (Sloegebied) en Maasvlakte I mogelijk ook geschikte locaties in Terneuzen en Maasvlakte II zijn voor de komst van twee nieuwe kerncentrales. De aanleg gaat twee jaar later van start en de centrales zullen ook later gaan draaien dan eerder gedacht. Tussen 2026 en 2029 gaat er 1,2 miljard euro minder naar de bouw van kerncentrales dan het kabinet eerder nog van plan was. Pas in 2028 is er geld beschikbaar blijkt uit de Prinsjesdagcijfers. Dan wordt 892 miljoen euro uitgegeven aan de nieuwe centrales, terwijl een vergelijkbaar bedrag eerder al op de begroting stond in 2026. De wijziging staat diep in de bijlage bij de miljoenennota die dinsdag werd gepubliceerd. Daar wordt melding gemaakt van wat in ambtenarenjargon een “kasschuif” heet: geld dat op de begroting blijft staan, maar pas op een ander moment kan worden uitgegeven. Deze “grote schuif naar achteren” is nodig om de uitgaven aan kernenergie “meer in lijn te brengen met de verwachte uitgaven voor de bouw van de eerste twee extra kerncentrales in Nederland”, staat in de bijlage.
De bestaande nucleaire installaties hebben in 2020 in totaal 13 meldplichtige gebeurtenissen aan de ANVS gemeld. Ook de ontmanteling van Dodewaard en de financiële situatie en de juridische procedure omtrent het opslaan en afvoeren van radioactief afval zijn zorgelijk. De ontmanteling moet voor 1 juli 2045 beginnen (maximaal 40 jaar na gereedkomen van de veilige insluiting). De kosten voor de ontmanteling worden geraamd op 493 miljoen euro. Ook met de kerncentrales in Duitsland en Frankrijk is het slecht gesteld. 15 maart 2023 sloot Duitsland de laatste 3 centrales en de Duitse bondskanselier Olaf Scholz wilde ook geen nieuwe kerncentrales meer. Ondanks dat er stemmen opgaan om toch weer in te zetten op kernenergie om CO2-uitstoot tegen te gaan is wat hem betreft kernenergie in Duitsland een “dood paard”. De Franse toezichthouder ASN meldt dat het koolstofgehalte in de buizen en kranen van de koelsystemen bij 32 van de 58 centrales veel te hoog is waardoor het staal kan breken als er ijskoud water door die leidingen loopt. Als de koeling hierdoor uitvalt zijn de gevolgen niet te overzien. Elektriciteitsbedrijf EDF is eigenaar van de centrales en wil in Groot-Brittannië een nieuwe centrale bouwen in het plaatsje Hinkley Point. De Duitse centrale Atomkraftwerk Emsland in Lingen bij Nordhorn, op ongeveer 20 kilometer van de Nederlandse grens ter hoogte van Overijssel heeft sinds de ingebruikname in 1998 al bijna 142 storingen ondervonden. De kerncentrale moet desondanks nog tot 2022 mee. Een kerncentrale in Fukushima raakte zwaar beschadigd in maart 2011 door een aardbeving en een tsunami. De kernreactor smolt en ontplofte kort daarna. Meer dan 150.000 mensen sloegen op de vlucht. Tokyo Electric Power Company, die de verwoeste Fukushima Daiichi-kerncentrale beheerde, mag nu ruim een miljoen ton radioactief water gaan lozen. Het water wordt verspreid geloosd in dertig tot veertig jaar tijd. Volgen Japan bevat het afvalwater minder radioactiviteit dan afvalwater dat door Chinese kerncentrales wordt geloosd.Critici zeggen dat het behandelde water nog hoge doses radioactieve materialen zoals tritium bevat. Japan zegt dat het zich houdt aan de internationale standaarden en wijst erop dat andere landen koelwater lozen met veel hogere concentraties radioactief materiaal. Er is begin februari 2024 zo’n 5500 liter radioactief water weggelekt uit de centrale. Volgens de Japanse energiemaatschappij TEPCO zat er een lek in een installatie van de fabriek die vervuild water verwerkt.
Ondertussen werd in Frankrijk wel weer een nieuwe kernfusiereactor voltooid. De grootste reactor ter wereld zal in 2039 pas volledig operationeel zijn. De eerste volledige test van de International Thermonuclear Experimental Reactor (ITER), die bestaat uit 19 enorme spoelen die om verschillende toroïdale magneten zijn gewikkeld, was aanvankelijk gepland voor 2020. Wetenschappers zeggen echter nu dat het nog 15 jaar zal duren om het te voltooien. Dit betekent dat kernfusie-energie, waarin ITER vooroploopt, mogelijk niet op tijd een oplossing voor de klimaatcrisis kan worden. De grootste kernfusiereactor is gebouwd door 35 landen: de VS, China, India, Rusland en landen van de Europese Unie. ITER beschikt over de krachtigste magneet ter wereld. Deze kan een magnetisch veld creëren dat 280.000 keer sterker is dan het magnetisch veld van de aarde. Het unieke ontwerp van de reactor heeft geleid tot aanzienlijk hogere kosten dan aanvankelijk gepland. Aanvankelijk werd geschat dat de kosten rond de $ 5 miljard zouden liggen en dat de reactor in 2020 zou worden gelanceerd. Echter, door talrijke vertragingen en aanpassingen is het budget voor ITER de $ 22 miljard overschreden, met een extra $ 5 miljard voorgesteld om extra kosten te dekken.
Kernenergie wordt door de geringe CO2-uitstoot steeds vaker gezien als oplossing in strijd tegen klimaatverandering. Het demissionair kabinet besloot om in te zetten op de voorbereiding van twee nieuwe kerncentrales in Nederland en het nieuwe kabinet heeft zelfs plannen voor vier. De beoogde locaties zijn in eerste instantie Borssele en de Maasvlakte I. Uit nader onderzoek kunnen aanvullende gebieden ook als locatie worden onderzocht voor de bouw van de kerncentrales. Het Voornemen en voorstel voor participatie lag van vrijdag 23 februari tot en met donderdag 4 april 2024 ter inzage. Eventuele nieuwe kerncentrales komen dan waarschijnlijk pas na 2035 in bedrijf en blijven dan meerdere decennia staan. Het is niet zeker of het stroomnet dit wel aan kan. Dat net is feitelijk al vol, waardoor maar voor één centrale ruimte zou zijn. Slechts in één situatie lijkt inpassing van 1,6 GW productievermogen nieuwe kernenergie nét inpasbaar in het hoogspanningsnet. Het gaat dan om de locatie Borssele. Inpassing zonder knelpunten is echter alleen mogelijk bij: – zeer sterke ontwikkeling van (flexibele) vraag naar elektriciteit in overeenstemming met scenario Nationale Drijfveer. In het nieuwe regeerakkoord voor 2022 stonden voor Nederland, ondanks dat er nog geen oplossing is voor het kernafval, twee nieuwe kerncentrales gepland. Bewoners van de grensstreek van Groningen en Drenthe maken zich ongerust over de risico’s van de opslag van kernafval in zoutkoepels. Ook in het verkiezingsprogramma van pieter Omtzigt (NSC) staan de 2 gewenste kerncentrales opgenomen. De bestaande nucleaire installaties hebben in 2020 in totaal 13 meldplichtige gebeurtenissen aan de ANVS gemeld.
De ontmanteling van Dodewaard en de financiële situatie en de juridische procedure omtrent het opslaan en afvoeren van radioactief afval zijn zorgelijk. De ontmanteling moet voor 1 juli 2045 beginnen (maximaal 40 jaar na gereedkomen van de veilige insluiting). De kosten vIn de B.V. GKN, vergunninghouder van de Kerncentrale Dodewaard (KCD), zijn onvoldoende middelen beschikbaar om de beheer- en ontmanteling van de KCD te bekostigen. Om te borgen dat er bij de aanvang van de ontmanteling in 2040 voldoende middelen beschikbaar zijn, heeft de Staat besloten de aandelen GKN van NEA over te nemen. De benodigde aanvullende middelen worden generaal vrijgemaakt en gereserveerd voor 2040. De kosten voor de ontmanteling worden geraamd op minstens 493 miljoen euro. De aandeelhouders van kerncentrale Dodewaard, Vattenfall, EPZ, Uniper en Engie hebben 1,5 miljard euro aan winstuitkeringen uit het moederbedrijf van de centrale onttrokken, waardoor de belastingbetaler nu 185 miljoen euro moet bijleggen voor de ontmanteling. Het dividend werd uitgekeerd in een periode waarin de kerncentrale — die toen al gesloten was — slechts €85 mln winst maakte. De hoge uitkeringen waren mogelijk vanwege de grote hoeveelheid liquide middelen in NEA, vergaard door de verkoop van bedrijven die ooit in handen waren van de energiebedrijven, zoals hoogspanningsbeheerder TenneT. De centrale was in gebruik tussen 1969 en 1997. Ondanks aandringen van de overheid werd door de eigenaren van GKN (Gemeenschappelijke Kernenergiecentrale Nederland) niet voldoende reserveringen gedaan. De Rijksoverheid neemt daarom de centrale over voor 1 euro. De sloop kost naar schatting 347 miljoen euro. De Centrale wordt overgeheveld naar Staatsbedrijf COVRA die dan verantwoordelijk is voor de sloop. Het Staatsbedrijf COVRA krijgt al het geld dat GKN en NEA nog in kas hebben (162 miljoen euro) waardoor er nog 185 miljoen bij moet. Ondanks dat er nog geen wettelijke plicht was voor 2011 werd er dus onvoldoende geld apart gelegd door de energiebedrijven die zelf vinden dat ze niet aansprakelijk zijn voor het financiële tekort. Advies- en ingenieursbedrijf Arcadis gaat samenwerken met het Noorse energie-adviesbedrijf DNV en kernenergiespecialist Nuclear-21. Deze alliantie wil de Overheid en bedrijven adviseren over de realisatie van zowel kleine als grote kerncentrales in Nederland en daarbuiten. De kerncentrale Dodewaard, beheerd door de Gemeenschappelijke Kernenergiecentrale Nederland (GKN), was in 1969 de eerste Nederlandse kernenergiecentrale. In 1997 werd met de elektriciteitsproductie gestopt.
Demissionair Minister-president Rutte is 21 maart aanwezig bij de Nuclear Energy Summit in Brussel. Hij neemt deel aan de plenaire sessie waarbij de rol van nucleaire energie bij het halen van klimaatdoelen centraal staat.
Borsele
De al aanwezige kerncentrale in het Zeeuwse Borssele werd 4 augustus 2018 tijdelijk gesloten vanwege een storing in een elektrisch onderdeel van het systeem dat de reactor beveiligt. Ook was door de storing schade ontstaan aan een ander onderdeel, een lager in een pomp voor koelmiddel. De Kerncentrale Borssele is een Nederlandse kerncentrale in eigendom van de Elektriciteits Produktiemaatschappij Zuid-Nederland (EPZ). EPZ is op haar beurt weer eigendom van DELTA en RWE. De provincie en gemeenten zijn aandeelhouders van Delta. De consumententak van DELTA is overgenomen door de Zweedse investeerder EQT Infrastructure voor 488 miljoen euro. COVRA heeft een verwerkings- en opslagfaciliteit in Nieuwdorp in de gemeente Borsele. Op een terrein van 20 hectare staan vijf opslaggebouwen, een afvalverwerkingsgebouw en een kantoorgebouw. Het meest markante gebouw is het knaloranje HABOG, het gebouw voor de opslag van hoogradioactief afval. Verder zijn er twee opslaggebouwen voor verarmd uranium, VOG en VOG-2, het LOG voor de opslag van laag- en middelradioactief afval en het COG voor de opslag van containers. De totale gemiddelde afvoer van radioactief afval afkomstig van Nederlandse ziekenhuizen naar de COVRA wordt in totaal geschat op circa 6 m3 per jaar. Grote ziekenhuizen voeren ongeveer één keer per jaar, of om het jaar afval af naar de COVRA. Momenteel wordt een verlenging van het gebruik onderzocht. EPZ, de exploitant van kerncentrale Borssele, heeft het ministerie van IenW laten weten eind oktober opnieuw opdracht te hebben gegeven om uranium voor haar kerncentrale in Rusland te laten verrijken. Hierop zitten geen sancties.
Rusland
Het Russische nucleaire staatsbedrijf Rosatom gebruikt een Nederlands dochterbedrijf om honderden miljoen aan winsten te verplaatsen, ook tijdens de oorlog met Oekraïne. Dat blijkt uit het onlangs gepubliceerde jaarverslag van het dochterbedrijf uit Amsterdam. Via het staatsbedrijf komt een deel van die miljoenen in de staatskas van Rusland terecht. Daarmee profiteert Rusland ook tijdens de oorlog met Oekraïne van de Europese afhankelijkheid van de Russische uraniumsector. Vanwege die afhankelijkheid durven westerse overheden vooralsnog geen sancties op te leggen tegen Rosatom. Rosatom is een belangrijke producent van uranium en kernenergie. Daarnaast speelt het staatsbedrijf een rol in de oorlog door de veroverde kerncentrale in Zaporizhzhia te beheren. Via het Nederlandse dochterbedrijf Uranium One Coöperatief is het Russische staatsbedrijf actief in het winnen van de nucleaire grondstof in Kazachstan en Tanzania. Vanuit die landen vloeien de opbrengsten naar Nederland, voordat ze doorgestuurd worden naar Rusland. In 2022 maakte het Nederlandse bedrijf 240,6 miljoen dollar (222 miljoen euro) winst. Tientallen miljoenen daarvan werden overgemaakt naar het moederbedrijf in Rusland. De handel in uranium en andere activiteiten leveren ook de Russische staatskas een flinke som geld op elk jaar. Volgens het jaarverslag van het moederbedrijf droeg Rosatom in 2022 ruim 291 miljard roebel (3,1 miljard euro) af aan belastingen. Ondanks die geldstroom richting de staatskas blijft Rosatom gevrijwaard van sancties vanuit Europa. De nucleaire sector in het Westen kan moeilijk zonder het bedrijf, dat met een marktaandeel van 35 procent de grootste leverancier van verrijkt uranium ter wereld is. Het Russische deel van de keten helemaal vervangen lukt vooralsnog niet. Vooral bij de recycling van gebruikt uranium zijn de diensten van de Russen op dit moment de enige optie. Sinds 2022 wordt er in het Verenigd Koninkrijk gewerkt aan een fabriek die dat ook kan. Een ander punt van afhankelijkheid zijn de oude sovjetcentrales in Tsjechië, Slowakije, Bulgarije, Hongarije en Finland. Deze VVER-kerncentrales werken traditioneel gezien met Russische brandstofstaven. Europese bedrijven zoeken nu ook daarvoor alternatieven. Twee maanden geleden kwamen in Bulgarije bijvoorbeeld de eerste westerse staven aan. aar uit onderzoek van de Noorse milieuorganisatie Bellona bleek wel dat de Europese import van nucleaire brandstof uit Rusland vorig jaar verdubbelde. Met name in Slowakije en Tsjechië werd aanzienlijk meer ingeslagen uit Rusland, mogelijk vooruitlopend op toekomstige sancties. De Europese Unie heeft tot nu toe geen sancties opgelegd tegen Rosatom en aanverwante bedrijven. Die vrijbrief zorgt ervoor dat er ook in Nederland nog Russisch uranium terecht komt. Bijvoorbeeld bij Urenco. In februari verleende de Autoriteit Nucleaire Veiligheid en Stralingsbescherming (ANVS) nog meerdere vergunningen voor de import van gerecyclede Russische splijtstof met als bestemming Almelo. Dat gebruikte uranium is afkomstig uit een Franse kernreactor. De Fransen sturen de stof naar Rusland en laten de gerecyclede materie vervolgens weer verrijken bij Urenco. Het bedrijf uit Almelo doet dus zelf geen directe zaken met Rusland. In de Verenigde Staten klinkt de roep om sancties tegen de Russische nucleaire sector inmiddels steeds luider. Zeker nadat de Amerikaanse krant The Wall Street Journal vorig jaar een stuk publiceerde over de steeds actievere rol van Rosatom als leverancier voor het Russische leger. In zowel het Republikeinse als Democratische kamp gaan nu stemmen op om toch ook Rosatom sancties op te leggen. Daarnaast voert de VS vanaf 2028 een importverbod op Russisch uranium in.
Urenco
Zaporizhzhia
Rusland heeft 2 november 2023 negen Oekraïense drones neergeschoten in de buurt van de kerncentrale van Zaporizhzhia. Volgens de Russen hadden de Oekraïners daarmee een nucleaire ramp kunnen veroorzaken. Oekraïne heeft in het verleden juist vaak Rusland beschuldigd van aanvallen op de centrale. Russische troepen vielen 3 maart 2023 de grootste kerncentrale van Europa Zaporizhzhia bij Enerhodar in Oekraïne aan. Geen enkel ander land had ooit eerder een kerncentrale beschoten. Door ‘shelling’ brak er brand uit in de centrale. Brandweerlieden hadden door de gevechten moeite om bij de plaats bestemming te komen, maar uiteindelijk kon de brand die woedde in een trainingscentrum worden geblust. Het aanvallen van een kerncentrale wordt beschouwd als strijdig met het internationale en het humanitaire oorlogsrecht. De nucleaire veiligheids- en beveiligingssituatie in de kerncentrale van Zaporizhzhia in Oekraïne blijft uiterst fragiel en gevaarlijk, zei de chef van de Internationale Organisatie voor Atoomenergie (IAEA). “De militaire aanvallen in de regio gaan door en kunnen in de nabije toekomst aanzienlijk toenemen”, zei IAEA-directeur-generaal Rafael Grossi tijdens een briefing van de VN-Veiligheidsraad. Er zijn zeven incidenten geweest waarin de stroom uitviel. De jaarlijkse Algemene Conferentie van het IAEA heeft in 2022 een resolutie aangenomen waarin wordt opgeroepen tot “de dringende terugtrekking van al het ongeautoriseerde leger en ander ongeautoriseerd personeel uit de Oekraïense ZNPP en dat de centrale onmiddellijk wordt teruggegeven aan de volledige controle van de bevoegde Oekraïense autoriteiten. Ook werd opgeroepen tot permanente stationering van IAEA-waarnemers in de grootste kerncentrale van Europa. De kerncentrale in Zaporizhzhia wordt nog steeds gecontroleerd door de Russen en Oekraïens personeel doet het onderhoud. Poetin beschouwd de centrale als Russisch staatseigendom. De kerncentrale bij de Oekraïense stad Zaporizhzhia stond begin april 2024 al op het randje van een stroomuitval omdat de backup-stroomtoevoer eruit lag. 11 mei werd voor de tweede keer de kerncentrale bestookt. De raketten die door Oekraïne op zaterdagnacht werden gelanceerd, sloegen in bij een droge opslagfaciliteit, waar 174 vaten met verbruikte splijtstof worden bewaard. Explosies bliezen ramen in delen van de fabriek weg en één arbeider werd met granaatscherven in het ziekenhuis opgenomen. Blijkbaar richtten ze zich specifiek op de containers met verwerkte brandstof, die buiten naast de locatie zijn opgeslagen. Drie stralingsmonitoringsdetectoren werden beschadigd, waardoor “tijdige detectie en reactie in geval van verergering van de stralingssituatie of lekkage van straling uit gebruikte splijtstofvaten momenteel onmogelijk zijn. Deze keer werd op miraculeuze wijze een nucleaire catastrofe vermeden, maar wonderen kunnen niet eeuwig duren. Oekraïne weet dat de kerncentrale omgeving gebruikt wordt voor militaire doeleinden en oip slag van zware wapens. Rusland wil de reactoren in Zaporizhzhia opnieuw opstarten. De kerncentrale werd in maart 2022 door Russische troepen in beslag genomen en is met zijn zes door de Sovjet-Unie gebouwde reactoren de grootste van Europa. De centrale ligt gevaarlijk dicht bij de frontlinies van de oorlog en beide partijen hebben beschuldigingen geuit dat hun tegenstander de centrale heeft aangevallen. Ondertussen heeft Rusland de fabriek overgenomen met zijn eigen technici, terwijl het de Oekraïense arbeiders die achterbleven dwingt om contracten te tekenen met Rosenergoatom, de tak van Rosatom, die verantwoordelijk is voor de dagelijkse gang van zaken in de 11 kerncentrales in Rusland. Het Kremlin heeft ook een andere commerciële tak van Rosatom afgesplitst om toezicht te houden op het beheer. Ondanks de voor de hand liggende risico’s wil Rusland in de kerncentrale dit jaar nog minstens één van de reactoreenheden opnieuw opstarten. Door de oorlogsvoering ontstond er 11 augustus 2024 brand in een van de koeltorens die ook zou zijn beschadigd. Oekraïense troepen hebben eind september opnieuw een aanval uitgevoerd op een nabijgelegen elektriciteitsstation van het station Zaporizhzhia.
Rosatom Koersk
De kerncentrale van Koersk met de twee RBMK-reactoren van Tsjernobyl-stijl — eenheden 3 en 4 zijn bijna aan het einde van hun operationele levensduur van 45 jaar zijn en binnen de komende 4 tot 6 jaar zullen deze gesloten moeten worden. Rosatom, het Russische staatskernenergiebedrijf, voert moderniseringswerkzaamheden uit om ze nog eens vijf jaar te laten functioneren. Maar deze inspanningen zouden kunnen worden stopgezet vanwege de Oekraïense inval. Om deze reactorunits te vervangen die uit dienst gaan, bouwt Rostom de Kursk NPP-2, uitgerust met twee VVER-TOI-krachtcentrales, in de buurt van de bestaande kerncentrale van Kursk. De eerste van deze units zal naar verwachting al volgend jaar operationeel zijn, tenzij de oorlog vertragingen veroorzaakt. De kerncentrale in Koersk, die uit vier reactoren bestaat is extreem kwetsbaar als deze zou worden aangevallen, omdat de faciliteit geen afsluitkoepel heeft.
Tsjernobyl
26 april 1986 was er de ramp met de kerncentrale in Tsjernobyl, welke het leven koste van meer dan 25.000 mensen en welke een massa gevaarlijke nucleaire straling over grote delen van Oekraïne, Wit-Rusland en Rusland verspreidde. Op 26 april 1986 om 1.23 uur ontplofte reactor 4 van de kerncentrale in Tsjernobyl na een foutgelopen testreeks. In de nasleep van de ontploffing kwam radioactieve straling vrij met een intensiteit vergelijkbaar met tweehonderd kernbommen van het type dat Hiroshima trof. Om de gevolgen van de ramp in te dammen stuurde de Sovjet-Unie in vier jaar tijd 600.000 mensen naar de rampplek die, te midden van hevige straling, moesten proberen om de getroffen centrale af te schermen. In 2005 becijferden verschillende agentschappen van de VN dat vierduizend mensen overleden als gevolg van de ramp. Ecologische organisaties als Greenpeace gaan zelfs uit van tien- of zelfs honderdduizenden doden als de mensen worden meegeteld die de komende jaren nog zullen overlijden aan ziektes die door straling zijn veroorzaakt. Het wetenschappelijk agentschap van de VN, UNSCEAR, beweert dat er slechts 31 overlijdens rechtstreeks aan de ramp kunnen worden toegeschreven. UNSCEAR maakt wel melding van zesduizend gevallen van schildklierkanker, waarvan vijftien dodelijk. De directeur van de centrale, Viktor Brjuchanov, werd na de ramp door het regime als schuldige aangewezen en tot een celstraf van tien jaar veroordeeld. De man kwam vrij in september 1991, kort nadat Oekraïne onafhankelijk werd.
De directe omgeving van Tsjernobyl is na 25 jaar nog altijd onbewoonbaar. Over de kerncentrale is een betonnen sarcofaag geplaatst om te voorkomen dat nog meer radioactieve stoffen vrijkomen. Dat omhulsel vertoont inmiddels scheuren en is aan vervanging toe. De kosten daarvan bedragen bijna 1 miljard euro. Oekraïne heeft de internationale gemeenschap gevraagd het leeuwendeel daarvan te betalen. In Moskou wil de Overheid bovenop radioactieve afvalpijpen bouwen. Er dreigt door onzorgvuldige stedelijke ontwikkeling opnieuw een radioactief gevaar onder de voeten van de Moskovieten. In het noordwestelijke district Shchukino in Moskou plant het stadsbestuur nieuwbouw bovenop ondergrondse leidingen die vloeibaar radioactief afval vervoeren, met plannen voor de bouw van bedrijfs- en woongebouwen, een school en een kleuterschool. Buurtbewoners en experts zeggen dat deze uitgebreide bouwwerkzaamheden de leidingen kunnen beschadigen, waardoor dit radioactieve afval mogelijk in het milieu terechtkomt. “In de oude leidingen zitten centimeters dikke afzettingen van radioactieve zouten. Er zit daar een enorme cocktail, met veel verschillende radionucliden.
Japan wil nog dit jaar (2024),onder protest, twee reactoren herstarten bij de Kashiwazaki-Kariwa-kerncentrale, die na de kernramp in Fukushima uit voorzorg werd gesloten. “Het is de grootste kerncentrale in Japan. Het energiebedrijf Tepco is al hard bezig met de voorbereidingen, ondanks de lokale weerstand. De Nationale Autoriteit voor Kernveiligheid heeft er goedkeuring voor gegeven. In de rest van het land zijn zes andere kerncentrales al gedeeltelijk geactiveerd, en voor vier andere centrales staat dat op de agenda. Nog eens zeven andere locaties worden momenteel beoordeeld op veiligheid en er zijn drie nieuwe reactoren in aanbouw, met als doel ook die op korte termijn aan te zetten. Kernenergie maakt nu nog slechts 6 procent van de totale energietoelevering uit en de overheid wil dit opschroeven naar 22 procent voor 2030. “De Japanse overheid heeft na de kernramp in Fukushima de veiligheidsregels stevig aangescherpt. Die zijn nu twee, drie keer zo streng en de overheid nodigt regelmatig vertegenwoordigers uit van het Internationaal Atoomenergieagentschap om de kerncentrales te inspecteren en te laten zien dat alles volgens de regels verloopt. Zo’n twaalf jaar na de kernramp in Fukushima zit Japan nog altijd met een flinke hoeveelheid radioactief afvalwater. De regering wil nu het water in de oceaan pompen.
Fukushima
11 maart 2021 was de kernramp bij de kerncentrale Fukushima I in Ōkuma, Japan. De ramp was het gevolg van een zeebeving en de daaropvolgende tsunami. De drie operationele reactoren in de centrale werden binnen enkele seconden na het begin van de aardbeving automatisch stilgelegd door middel van een noodstop. Het gewone elektriciteitsnet was beschadigd en daarom moesten de koelpompen voor de centrales draaien op elektriciteit van een noodstroomvoeding. Door de vloedgolven veroorzaakt door de aardbeving werden deze generatoren onbruikbaar, doordat die lager waren geplaatst dan de hoogst verwachte tsunami. Hierna werd overgeschakeld op koeling door accu’s. Deze tijdelijke koeling is voorzien als tijdelijke oplossing omdat voorzien was dat na enkele uren het gewone elektriciteitsnet of de noodgeneratoren opnieuw operationeel zouden zijn. Door de enorme schade door de aardbeving en vloedgolven in de omgeving was dit niet het geval, en hierdoor bleef de temperatuur van de kernreactor oplopen, een loss-of-coolant accident. Als gevolg hiervan vond in drie units een kernsmelting plaats: brandstofelementen waren gedeeltelijk gesmolten waardoor kernbrandstof op de bodem van de reactoren terechtkwam. Er volgde ook een reeks ongelukken in verschillende reactoren in het complex, waaronder explosies van waterstofgas. Op 16 december 2011, meer dan negen maanden na de zeebeving en de daardoor veroorzaakte tsunami, werd aangekondigd dat alle reactoren van de kerncentrale een toestand hebben bereikt die vergelijkbaar is met die na een gewone ‘koude’ stilstand. Er zijn veel indirecte sterfgevallen door de stress en de gevolgen van de evacuatie bij de kerncentrale van Fukushima. Volgens de Japanse regering waren er 2.268 indirecte doden door het kernongeluk. Daarnaast is er een toename van schildklierkanker bij kinderen in de regio, die mogelijk verband houdt met de radioactieve besmetting. Het totale aantal doden door de aardbeving en de tsunami wordt geschat op 19.5003.
NRG wil het historisch kernafval in Petten afvoeren naar het MFOG, een nieuw, nog te bouwen gebouw bij de COVRA in Zeeland. Toezichthouder ANVS heeft hiervoor vorige week een gewijzigd afvoerplan van NRG goedgekeurd. In het nog te bouwen gebouw zou zowel middel als hoog radioactief afval uit Petten worden geborgen. Het plan komt in plaats van het eerdere plan om het radioactief van NRG te laten samenpersen tot radioactieve pucks bij Belgo proces in België, om die daarna op te slaan bestaande LOG en HABOG-gebouwen van de COVRA. Het nu goedgekeurde plan van NRG loopt vooruit op de plannen van de COVRA, want men zal een aantal jaar nodig hebben om een nieuw gebouw vergund en gebouwd te krijgen. Het kabinet heeft besloten om de komende jaren geld te reserveren voor de bouw van een nieuwe kernreactor (PALLAS) in Petten. Het kabinet steekt vanaf 2023 jaarlijks 129 miljoen euro in de bouw ervan De huidige reactor in Petten (Hoge Flux Reactor, HFR) is inmiddels zestig jaar oud en is aan vervanging toe. De HFR is van groot belang voor veel patiënten met vaak levensbedreigende ziekten, zoals kanker en hart- en vaatziekten. Deze patiënten zijn voor hun behandeling en diagnose afhankelijk van medische isotopen die in Petten worden geproduceerd. Er is inmiddels van de ANVS een bouwvergunning voor de bouw van de Pallas-reactorDaarnaast kan de geplande fusie van de twee huidige stichtingen, Stichting Pallas en Stichting Nuclear Research and Consultancy Group (NRG), de huidige exploitant van de HFR, worden gestart. De nieuwe gefuseerde stichting wordt omgezet in een kapitaalvennootschap waar het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport enig aandeelhouder van wordt. Dit proces zal naar verwachting eind 2024 worden afgerond. Met het oprichten van de deelneming en met het ondertekenen van financieringsdocumenten tussen de Staat en NRG|PALLAS, worden de sturingsmogelijkheden van de Staat als aandeelhouder versterkt. Rijkswaterstaat heeft ook een vergunning verleend, omdat de reactor water uit het Noord-Hollands Kanaal gaat gebruiken als koelwater. Dat niet-radioactieve koelwater wordt vervolgens weer geloosd in de Noordzee. Voordat er een vergunning wordt verleend om de reactor daadwerkelijk in gebruik te nemen, is weer een periode met inspraak in 2028. Tot 30 maart kan er nog tegen de bouwvergunningen beroep aangetekend worden bij de Raad van State. Het afvoeren van 1600 vaten kernafval van het nucleaire bedrijf NRG Petten naar een opslag in Zeeland, is voor het bedrijf onbetaalbaar. Het in financieel problemen verkerende NRG heeft de operatie voor 100 miljoen euro in de boeken staan. De definitieve opslag van al het radioactief afval in Nederland kost zo’n 2 miljard euro en gaat 1,4 vierkante kilometer in beslag nemen. 26 oktober 2018 werd de centrale gesloten nadat er verontreinigd koelwater bleek weg te lekken naar de kruipruimte. Ook in 2022 was er een lekkage en de centrale kon 17 maart weer worden opgestart. De onderzoeksreactor wordt dan opgestart en uitgebreid getest. De lekkage werd verholpen door een soort bypass aan te leggen. De zogeheten Hoge Flux Reactor in Petten produceert normaal gesproken de grootste hoeveelheid medische isotopen ter wereld. Die radioactieve stoffen worden gebruikt voor de diagnose en behandeling van kanker. De reactor in Petten produceert zo’n 40 procent van de wereldwijde hoeveelheid medische isotopen. In januari ging de Nederlandse Vereniging voor Nucleaire Geneeskunde (NVNG) uit van een sluitingsperiode tussen de zes en acht weken. Hoeveel patiënten indirect getroffen zijn door de sluiting, is niet duidelijk. Eerder werd gespeculeerd over honderden patiënten. De oude reactor kampt vaker met problemen. Vooral in 2008 en 2010 leidde het geregeld stil leggen van de reactor ook tot problemen. Sinds die tijd wordt het onderhoud van reactoren wereldwijd beter op elkaar afgestemd, met het zogeheten Emergency Response Systeem. In Petten worden ook isotopen voor de industrie geproduceerd.
Uranium is de energiebron voor kernenergie. Zuiver uranium is een zilverwit, radioactief metaal dat buigzaam en vervormbaar is en een zeer hoge dichtheid heeft (18,95 kg per dm3 of kg per liter, dat is 65% dichter dan lood). Zuiver uranium blijft tot een temperatuur van ongeveer 1400 K in vaste toestand en het kookpunt ligt op ongeveer 4400 K. Isotopen zijn atomen van hetzelfde chemische element, en dus met hetzelfde aantal protonen, waarin het aantal neutronen verschilt. De twee belangrijkste uraniumisotopen die op aarde voorkomen zijn 238U (99,3%) en 235U (0,7%). Voor kernenergie wordt gebruik gemaakt van 235U, omdat dit isotoop splijtbaar is door thermische neutronen. Ook 238U is belangrijk, omdat het vervalt naar 239Pu, plutonium, de splijtstof voor kweekreactoren. Alle uraniumisotopen zijn radioactief en kunnen in het lichaam genetische schade aanrichten. Uranium en verbindingen waar uranium in voorkomt zijn giftig. Bij blootstelling kunnen organen (o.a. de lever) onherstelbaar beschadigd raken.
De helft van de bewezen mondiale primaire uraniumvoorraad is te vinden in Australië, Kazachstan en Canada. Enkele ertsvoorraden in Canada hebben een zeer hoog percentage U, tot circa 10%. De meeste andere vindplaatsen betreffen echter veel laagwaardiger ertsen. Daarnaast zijn er verschillende locaties waar uranium als bijproduct van koper of goud wordt gewonnen.
België
België gaat twee kerncentrales langer openhouden nu energieleverancier ENGIE eigenaar wordt van de reactoren, die daardoor nog tot 2035 open kunnen blijven. De ene kerncentrale staat in Doel, net over de grens bij Zeeland. De andere staat in Tihange, zo’n 40 kilometer van de Nederlandse grens bij Limburg. De reactoren in Doel en Tihange waren nog te moderniseren, zodat ze nog zeker tien jaar energie kunnen opwekken. De reactoren waren al stilgelegd, maar het doel is om die eind volgend jaar weer te openen. België gaat het kernafval verwerken, en ENGIE draagt de kosten van 15 miljard euro.Bij inspecties van exploitant ENGIE Electrabel in de Belgische kerncentrales Doel en Tihange bleek begin september 2018 dat het beton in de bunkerplafonds van nog twee reactoren niet aan de eisen voldeed. Het beton in bunkers met noodsystemen in de reactoren van de centrales in Doel en Tihange bleken niet in orde. De centrales tellen in totaal zeven reactoren. Reactor 2 van de kerncentrale in het Belgische Tihange mocht in juni 2019 weer worden opgestart. Betonreparaties en een nieuwe dakplaat voor het bunkergebouw gaven het Federaal Agentschap voor Nucleaire Controle (FANC) voldoende garanties dat de reactor op een veilige manier kan worden gebruikt. Bij onderhoud bleek in augustus 2018 dat het beton in het bunkergebouw waarin noodsystemen zoals pompen en dieselgeneratoren staan, er slecht aan toe was en dat het gewapende beton niet goed was aangebracht. Daarop gaf de waakhond de opdracht aan exploitant Engie Electrabel om een extra dakstructuur aan te brengen. De straal waarin de overheid jodiumtabletten verspreidt om de bevolking te beschermen bij een kernramp of nucleaire aanslag, is uitgebreid van vijfentwintig kilometer naar honderd kilometer. De nieuwe zones zijn getrokken rond de kerncentrales in Borssele, Doel, Tihange (beide in België) en Emsland (Duitsland). De jodiumtabletten moeten het lichaam verzadigen waardoor de schildklier zich sluit en er geen radioactief jodium kan worden opgenomen en de kans op schildklierkanker door radioactieve straling kleiner wordt. Voor het vervoer van radioactief afval worden continue ‘bijzondere vergunningen’ afgegeven om af te wijken van het gebruik van een extra beveiligde container. In Tihange 3 zijn constructiefouten geconstateerd en afwijkingen in het staal van het gewapend beton. Reactor 3 is sinds 30 maart buiten bedrijf naar aanleiding van andere problemen met beton in een niet nucleair deel van het complex. Bij het nagaan of er ook in de reactor sprake is van dergelijke betonslijtage, is een constructiefout ontdekt. Een deel van het staal van het staal in het gewapend beton is al tijdens de bouw van de reactor verkeerd aangebracht.
3 juni 2016 stemde een Belgische Kamermeerderheid voor het tien jaar langer open houden van de twee oudste reactoren in Tihange. Het gaat om reactoren 1 en 2, die gebouwd zijn in 1975. Die feitelijk een levensduur hadden tot 2005 maar welke al met tien jaar werden verlengd naar 2015 (totaal 40 jaar). De centrale in Doel bestaat uit 4 reactoren. Doel 1 en 2 zijn in 1975 gebouwd, vlak over de grens bij Bergen op Zoom. Deze 2 reactoren werden in 2015 tijdelijk gesloten, maar eind 2015 weer in gebruik genomen. De twee kerncentrales gaan per 2025 dicht, tenzij er een tekort aan elektriciteit ontstaat. De Belgische regeringspartijen bereikten hierover een in maart een akkoord.
De oudste reactor doel 1 werd in februari 2015 gesloten en in december 2015 weer opgestart om binnen drie dagen alweer tijdelijk te moeten sluiten vanwege problemen. Bij de kerncentrale van het Belgische Tihange moest Kernreactor 2 op 24 januari 2016 opnieuw uitgeschakeld worden. De kerncentrale werd ondanks de ontdekking van duizenden scheurtjes in 2012 eind december 2015 toch weer opgestart. Reactor Tihange 1 werd 7 september 2016 opnieuw stilgelegd nadat bij onderhoudswerkzaamheden een gebouw van de centrale werd beschadigd. De reactor vertoont geregeld mankementen en was nog geen maand weer in bedrijf. Sinds april had de reactor maanden stilgelegen voor groot onderhoud. 23 april 2018 werd de centrale opnieuw zonder aankondiging plotseling stilgelegd vanwege een lek in de reactor. 9 september 2016 werd ook reactor Tihange 2 opnieuw stilgelegd, ditmaal vanwege een storing in de stoomgenerator. 9 januari 2017 was het opnieuw raak.
Kernreactor Doel 4 in de buurt van Antwerpen, vlak over de Nederlandse grens viel uit door een technische storing, nadat stoom ontsnapte in een deel van de kerncentrale waar dat niet de bedoeling is. Een personeelslid raakte hierbij ernstig gewond, maar was niet in levensgevaar. De oorzaak van de storing was een ‘onregelmatigheid’ in de verbinding tussen de centrale en het hoogspanningsnet. Kernreactor 4 moest augustus 2014 ook al met spoed dicht vanwege lekkages in de hal van de turbine die waren ontstaan na het stoppen van 65 duizend liter olieverlies. De ingenieurs van eigenaar Electrabel zou vanwege de scheurtjes en broosheid van de wand van het reactorvat hebben besloten langzamer dan gebruikelijk de temperatuur van het water en de druk in het reactorvat op te voeren. 26 mei 2017 was het opnieuw raak en Doel 4 moest opnieuw plotseling worden stilgelegd. De centrale zou handmatig uitgeschakeld zijn om onderhoud te plegen aan een waterleiding in het niet-nucleaire deel. 23 mei 2017 werd de centrale ook al uitgeschakeld vanwege een probleem met een stoomklep. Bij de centrale in Doel werd al in april 1975 vastgesteld dat er iets mis was met de drukregelaars. In het gebruikte staal zaten minuscule scheuren zodat het materiaal afgekeurd had moeten worden. De in 2012 ontdekte haarscheurtjes in de kerncentrales van Tihange zouden al in 1976 zijn genoemd in een vergadering, maar nooit zijn gerapporteerd. Kort na de heropstart van Doel 3 op maandag 23 juli 2018 bleek een technisch probleem in het niet-nucleaire gedeelte. De centrale heeft tien maanden stilgelegen vanwege betondegradatie. Enkele dagen na de heropstart werd in het turbinesysteem van de centrale een defect aan een stoomklep vastgesteld. De gammele kerncentrale Doel 3 werd 30 juli 2018 opnieuw stilgelegd nadat een defect in het turbinesysteem in het niet-nucleaire deel werd ontdekt. Maastricht en Aken willen juridische stappen ondernemen om de kerncentrale te laten sluiten. Ook de Duitse deelstaat Nordrhein Westfalen (NRW) eist definitieve sluiting van de kerncentrale. De minister van economische zaken van de aan Limburg grenzende deelstaat, Garrelt Duin (SPD), noemde het langer laten draaien van de centrale,, onverantwoord’’, Omwille van de werkgelegenheid worden de 40 jaar oude reactoren door de Belgen tot 2025 opengehouden met alle mogelijke risico´s van dien. Ex minister Melanie Schultz van Haegen bracht 20 januari 2016 nog een bezoek aan de kerncentrale Doelen en zag na een rondleiding geen reden voor sluiting en geen signaal van direct gevaar voor de Nederlandse volksgezondheid. ,,Ik ben een leek, ik kan daar niets over zeggen, daar hebben we de toezichthouders voor, die zeggen dat het hier nu veilig is en daar vertrouw ik op.” aldus de minister. Uit onderzoek bleek echter dat een brand in de centrale Tihange wel degelijk erg gevaarlijk kan zijn met een grote kans op een ‘meltdown’. Volgens minister Schultz van Milieu is het onderzoek ‘schandalig slecht’ uitgevoerd. De rechter besloot in augustus 2020 dar de centrale gewoon open mag blijven.
Ook met de kerncentrales in Duitsland en Frankrijk is het erbarmelijk gesteld. De Franse toezichthouder ASN meldt dat het koolstofgehalte in de buizen en kranen van de koelsystemen bij 32 van de 58 centrales veel te hoog is waardoor het staal kan breken als er ijskoud water door die leidingen loopt. Als de koeling hierdoor uitvalt zijn de gevolgen niet te overzien. Elektriciteitsbedrijf EDF is eigenaar van de centrales en wil in Groot-Brittannië een nieuwe centrale bouwen in het plaatsje Hinkley Point. De Duitse centrale Atomkraftwerk Emsland in Lingen bij Nordhorn, op ongeveer 20 kilometer van de Nederlandse grens ter hoogte van Overijssel heeft sinds de ingebruikname in 1998 al bijna 142 storingen ondervonden. De kerncentrale moet desondanks nog tot 2022 mee.
Duitsland
De twee koeltorens van een kerncentrale in Duitsland zijn vrijdag 16 augustus opgeblazen. De kerncentrale in Grafenrheinfeld werd in 2015 gesloten.
Radioactieve straling kan verschillende effecten hebben op iemand, afhankelijk van de soort, de hoeveelheid en de duur van de blootstelling. Een lage dosis radioactieve straling kan leiden tot schade aan het DNA van de cellen, wat op lange termijn kan resulteren in kanker of erfelijke afwijkingen2. Een hoge dosis radioactieve straling kan leiden tot acute stralingsziekte, die zich uit in misselijkheid, vermoeidheid, bloedarmoede, infecties, bloedingen en orgaanfalen3. Een zeer hoge dosis radioactieve straling kan leiden tot de dood binnen enkele uren of dagen
Brazilië
Het Braziliaanse energieplan voorziet in vier extra kernreactoren tegen 2030. De bouw van een derde kernreactor is door staatsbedrijf Eletronuclear weer opgestart. Deze lag al sinds 2015 stil. De twee al twee werkende kernreactoren Angra 1 en Angra 2 op een afstand van 130 kilometer van Rio de Janeiro, leveren respectievelijk 640 en 1350 megawatt. Ze leveren 3 procent van het nationale verbruik. Maar 40 procent van het verbruik van Rio de Janeiro. De derde reactor Angra 3 moet dat verhogen naar 70 procent. Het werken aan Angra 3 wordt in 2020 gestart en Angra 3 moet in 2026 operationeel worden.
Zwitserland
Kerncentrale Beznau van AXPO AG, de oudste nog functionerende kerncentrale ter wereld werd 12 augustus 2024 automatisch stilgelegd na een storing. De storing deed zich voor in een stoomgenerator in het niet-nucleaire deel van de kerncentrale Beznau, ongeveer 30 kilometer ten noordoosten van Zürich. Als gevolg daarvan was soms waterdamp boven de centrale te zien. De Zwitserse centrale is in 1969 in gebruik genomen. Het werd in 2012 de oudste nog werkende kerncentrale op de wereld toen die in het Britse Oldbury sloot. De kerncentrale ligt minder dan 7 kilometer van de Duitse grens. De Zwitserse federale toezichthouder voor nucleaire veiligheid ENSI werd op de hoogte gebracht van de storing.
Zwitserland wil de kerncentrales langer open houden terwijl in 2017 was besloten om afscheid te nemen van kernenergie. De reactoren moeten blijven draaien als veilig wordt geacht. Exploitanten hebben de geplande levensduur van de reactoren al verlengd naar zestig jaar, van een eerdere doelstelling van vijftig jaar. Daardoor zouden ze tot ongeveer 2040 in werking moeten blijven. Maar nu wordt gekeken naar het verlengen van de levensduur tot wel tachtig jaar, afhankelijk van veiligheid, investeringen en winstgevendheid. Volgens de Zwitserse overheid zou het mogelijk moeten zijn om de levensduur verder te verlengen zonder financiële steun aan kernenergiebedrijven.
Verschillende landen in Europa willen kerncentrales langer in dienst houden en nieuwe centrales bouwen. Duitsland heeft in april 2023 wel zijn laatste kernreactoren uitgezet.
In 2030 kan de eerste kerncentrale van de Nederlandse startup Thorizon werkend zijn. Ze kunnen nu al beginnen met het ontwikkelen van het nieuwe type kernreactor, waarbij kernafval wordt omgezet in energiedankzij tien miljoen euro subsidie van de Franse overheid. De subsidieaanvraag werd in juni 2023 ingediend. Er werden maar twee bedrijven die geselecteerd zijn door de Franse overheid, die niet van oorsprong Frans zijn. Thorizon ontwikkelt zogenoemde gesmolten-zoutreactoren. Bij een normale kerncentrale bestaat een risico op een meltdown. Dat is een ongeluk met een kernreactor waarbij de kern van de reactor oververhit raakt en brandstofelementen smelten. Gesmolten zout wordt gezien als oplossing, omdat het al gesmolten is, is een meltdown namelijk onmogelijk. Het nadeel is wel dat zout corrosief is, waardoor het materiaal waar het in zit kan gaan roesten. Thorizon ontwikkelde speciale houders voor het zout die verwisseld kunnen worden als ze versleten zijn. Thorizon gebruikt radioactief afval als splijtstof. Materiaal van atomen wordt in een kerncentrale in twee delen gespleten. Daarbij komt een grote hoeveelheid energie vrij. Die energie kan worden gebruikt om elektriciteit op te wekken. “Er is geen drukopbouw, zoals bij traditionele kerncentrales”.
De kerncentrale Paks bij de plaats Paks, centraal in Hongarije aan de Donau is de enige nucleaire energiecentrale van Hongarije en deze zorgt voor ongeveer de helft van de totale elektriciteitsproductie van het land. De centrale heeft vier VVER-reactoren. De politieke partij van Viktor Orbán is verantwoordelijk voor de uitbreiding van de nucleaire kerncentrale: het project Paks II. De nieuwe reactoren zijn controversieel omdat het design ervan nergens ter wereld is uitgeprobeerd. Dit maakt de bouw gevaarlijk en een enkele fout kan catastrofaal zijn voor Paks en de omliggende gebieden, er volgden veel protesten vanuit de milieuorganisaties. Voor de bouw is een contract getekend met Rusland en dit vergroot de afhankelijkheid van Hongarije met het land dat in oorlog is. Rusland financiert Paks II en zal het kernafval opslaan voor een bepaalde tijd. Daarna zal het kernafval echter weer terugkeren naar Hongarije. De bouw kreeg te maken met vertragingen en hierdoor moest János Süli vertrekken. Hij is nog steeds actief in de industrie maar niet specifiek bij de kerncentrales van Paks.
Péter Szijjártó, de minister van Buitenlandse Zaken en Handel, maakte bekend dat ze het gewijzigde bouwcontract voor de modernisering van de kerncentrale van Paks hebben ondertekend. Hiermee is de voorbereidende fase afgerond en kan de nieuwbouw starten om zo de levensduur van de vier reactoreenheden te verlengen tot 70 jaar. De minister van Buitenlandse Zaken verklaarde dat de upgrade van de kerncentrale van Paks een groot mondiaal project is waar geen enkele sanctie op rust. Rosatom en Hongarije werken volgens About Hongarije samen met westerse bedrijven. Na een gesprek met Alexey Likhachev, de CEO van Rosatom, en een ontmoeting met Alexander Merten, plaatsvervangend hoofd van Rosatom-eenheid ASE, de algemene aannemer, noemde Szijjártó de ondertekening van het contract een belangrijke stap voor de nieuwe reactorblokken. Het nieuwbouwcontract, mogelijk gemaakt door het bijgewerkte financieringscontract op 16 augustus, zal de voortgang van het project bespoedigen. Het grondwerk is aan de gang, er is 467 meter diepwand gebouwd en de werkzaamheden aan blok zes zullen beginnen, gevolgd door grondversterking in de herfst. Dankzij het nieuwe contract en de verschuiving naar de bouwfase kunnen ze tegen het einde van volgend jaar het eerste beton storten.
Kern(atoom)bommen
Wereldwijd komen er steeds meer kernwapens. In 2023 werd er ruim 91 miljard dollar aan besteed. De ooraak is de oplopende dreiging vanuit Rusland. In dt aar hadden negen landen kernwapens, de Verenigde Staten, Rusland, China, Verenigd Koninkrijk, Frankrijk, India, Israël, Pakistan en Noord-Korea en die gaven 13 procent meer uit aan nucleaire wapens, zo blijkt uit een berekeningen van een internationale campagne voor de afschaffing van kernwapens en van vredesonderzoeksinstituut Sipri.
De Verenigde Staten en Rusland hebben ieder rond de vierduizend kernwapens en China holt daar momenteel hard achteraan met ruim 400 kernwapens. In China neemt het aantal kernwapens het laatste jaar enorm toe en Rusland en de Verenigde Staten zijn vooral bezig met het moderniseren en vernieuwen van de voorraad. Het aantal landen met kernwapens zal waarschijnlijk toenemen in de toekomst, zo is ook Iran bezig met kernwapens en dan zal rivaal Saoedi-Arabië die ook willen hebben. Zelfs de kleinere – zogenoemde ’tactische’ kernwapens – zijn zeer vernietigend. Met een standaard kernwapen kun je nog steeds een stad als Amsterdam vernietigen. Er zijn een beperkt aantal wereldleiders die mogen beslissen over het gebruik van kernwapens. In Nederland zijn de 22 Amerikaanse atoombommen in Volkel opgeslagen. In gelekte en per ongeluk gepubliceerde rapporten wordt de aanwezigheid van de kernwapens genoemd.
Radioactieve straling is een vorm van energierijke (ioniserende) straling die kan doordringen in de materie en de cellen van levende organismen
Alle sancties ten spijt bouwen Russische bedrijven ruim een derde van de nieuwe kernreactoren wereldwijd. Het Russische Rosatom bouwt momenteel de eerste kerncentrale in Bangladesh. De sancties hebben dus geen gevolgen gehad voor kernenergie. Rusland had vóór de oorlog met Oekraïne al ongeveer de helft van alle internationale overeenkomsten voor de bouw van kerncentrales, de levering van reactoren en brandstof en de ontmanteling en afvalbeheer. De belangrijkste concurrenten op het gebied van kernenergie – China, Frankrijk, Japan, Zuid-Korea en de VS – waren goed voor ongeveer 40%. Rusland is betrokken bij de bouw van ruim een derde van de nieuwe reactoren die wereldwijd worden gebouwd, vooral in China, India, Iran en Egypte.
In Centraal- en Oost-Europese landen zijn plannen gemaakt om zeker twaalf nieuwe kerncentrales te bouwen maar dat kost 130 miljard euro. Zelfs Polen, dat tot op heden vooral met steenkool stroom opwekt, plant zijn eerste nucleaire centrale. Dit alles omdat onder andere de prijs van elektriciteitsproductie door het verbranden van gas fors is gestegen.
Polen heeft dertig miljard dollar nodig om met het Amerikaanse Westinghouse Electric een centrale te bouwen. Dat is evenveel als wat het land op een jaar tijd aan defensie uitgeeft.
De meeste landen lijken eerst af te wachten of ze gebruik kunnen maken van EU-fondsen. Volgend jaar gaat het in Brussel over de budgetten voor de periode 2028 tot 2034. Roemenië overweegt obligaties te introduceren om aan het nodige geld te komen. Tsjechië erkent nu al dat de overheid zelf een groot deel van de investering zal moeten dragen.
In Hongarije staat momenteel een reactor in aanbouw die wordt gebouwd door het Russische Rosatom, de grootste bouwer van nucleaire centrales ter wereld. Niet alle landen zijn even enthousiast om weer nieuwe reactoren te bouwen. Oostenrijk wil niet en ook Duitsland blijft bij de beslissing om eruit te stappen. België haalt nu nog een derde van zijn stroom uit nucleaire bronnen, maar is net als Spanje van plan om die reactoren uit te faseren. Frankrijk, nucleair land bij uitstek, maakt nog wel nieuwe plannen. Daar opent volgend jaar zelfs een nieuwe reactor bij de kerncentrale van Flamanville. En ook in Finland werd vorig jaar een nieuwe centrale op het net aangesloten, de Olkiluoto 3, meteen ook Europa’s nieuwste centrale.
Een splinternieuwe nucleaire onderzeeër van de Chinese marine is eerder deze zomer gezonken in een haven vlak bij Wuhan. Amerikaanse media melden dat op basis van satellietbeelden
De Oekraïense President Volodymyr Zelenski had destijds een optimistische visie voor de uitsluitingszone van Tsjernobyl. Weken na zijn verkiezing in 2019 ondertekende hij een decreet om het Oekraïense deel van de 2.600 vierkante kilometer grote regio langs de grens met Wit-Rusland te veranderen in een motor van economische groei, waarbij hij een enorme stroom toeristen verwelkomde, geïnspireerd door HBO’s dramatisering van de ramp van 1986. Op 24 september 2022 werd het sprookje een fabel. Sinds begin maart 2022 staat de centrale onder Russische bezetting. Tenzij kernreactoren worden beschermd tegen aanvallen in oorlogstijd, kan kernenergie niet serieus worden overwogen als oplossing voor het probleem van de klimaatverandering. Het aanvallen van een kerncentrale zou net zo ondenkbaar zijn als het gebruik van een kernwapens, maar dat station is al gepasseerd.